Belgische vrijzinnigen weigeren religieuze dialoog
07 oktober 2017
Auteur: Benoit Lannoo
In de Senaat in Brussel kwamen onlangs alle in België ‘erkende erediensten’ samen voor een colloquium dat ze ‘#Religioptimist?’ hadden gedoopt. Merkwaardig: de ‘niet-confessionelen’, die in België ‘georganiseerde vrijzinnigen’ heten en eveneens als levensbeschouwing officieel door de overheid erkend zijn, waren uitgenodigd maar gaven verstek.
Afgelopen dinsdag zaten deze religieuze leiders broederlijk naast elkaar in het halfrond van de Senaat: kardinaal Jozef De Kesel als voorzitter van de Belgische bisschoppenconferentie; metropoliet Athenagoras als hoogste verantwoordelijke voor de orthodoxe eredienst; voorzitter Steven Fuite van de ‘administratieve raad’ die de Verenigde Protestantse Kerk en de Federale Synode van Protestantse en Evangelische Kerken in België overkoepelt; voorzitter Jack McDonald van het Brusselse centrale comité van de anglicanen; zijn collega Philippe Markiewicz van het Centraal Israëlitisch Consistorie van België; en voorzitter Salah Echallaoui van het Executief van Moslims van België.
Authentieke zoektocht
Deze toplui van de zes in België erkende erediensten waren niet alleen gekomen. Er zaten ook nog een grootrabbijn en een rabbijn, vijf katholieke en één orthodoxe bisschop, protestantse, evangelische en anglicaanse pastores en predikanten en verschillende imams in het halfrond. Bovendien hadden de organisatoren van het colloquium ‘#Religioptimist?’ ervoor gekozen ‘doordeweekse’ gelovigen het podium te gunnen om uit te leggen wat het geloof voor hen betekent, hoe dat geloof de samenleving kan transformeren en hoe blij ze zijn met de groeiende interreligieuze samenwerking.
“Er wordt op de school tegenwoordig met evenveel spontaniteit over godsdienst van gedachten gewisseld als enkele jaren geleden over popgroepjes,” vertelde de jonge leerkracht orthodoxe godsdienst van Congo-Vlaamse origine, Johanna Baptista Pelgrims. En kinderen getuigen daarbij vaak van onverwacht diepe inzichten. “Als de aap aan de mens voorafgaat, waar moeten we God dan situeren?” vroeg een vijfjarige jongen haar onlangs. “Voor de aap of tussen aap en mens? Of komt God pas na zowel aap als mens echt ten tonele?” Is een authentiekere zoektocht naar de essentie van de Openbaring denkbaar?
Afwezige vrijzinnigen
Wie nog geen ‘religioptimist’ was, kon het van zo’n colloquium worden. Al horen daar twee kanttekeningen bij. Ten eerste: een opzet als dit brengt vooral mensen bijeen die al overtuigd zijn van de positieve rol die godsdiensten in de samenleving kunnen spelen. Rest de vraag hoe je zo’n religie-optimisme ook buiten de eigen kringen uitdraagt.
Ten tweede en daarbij aansluitend: er is in België van oudsher een gedachtenstroming die alle religie resoluut uit de publieke ruimte wil weren. Deze ‘georganiseerde vrijzinnigheid’ mag dan de mond vol hebben van tolerantie en dialoog, zij legde de uitnodiging voor dit colloquium ostentatief naast zich neer.
Belgisch systeem
Het systeem van de ‘erkende erediensten en levensbeschouwingen’ in België is schatplichtig aan het concordaat dat eerste consul Napoleon Bonaparte van de Franse republiek op 15 juli 1801 met paus Pius VII afsloot. De minister van Justitie betaalt de bedienaars van de erediensten: priesters, rabbijnen, predikanten of aalmoezeniers in gevangenissen, sinds de erkenning van de islam in 1974 ook imams.
In 2002 werd bovendien de ‘niet-confessionele levensbeschouwing’ erkend. En in de publieke scholen van de Nederlandstalige of Franstalige gemeenschap kiest elk kind voor een paar uur les niet-confessionele moraal of van zijn of haar erkende godsdienst.
Frankrijk verving dit systeem in 1905 onder het motto van de ‘laïcité’ door een verwijdering van alle religie uit de publieke sfeer.
Scheiding Kerk en staat
Ook in België staat het stelsel onder druk. Vrijzinnige politici, sterk bij zowel liberalen als socialisten, pleiten voor een striktere scheiding van Kerk en staat – lees: ze willen elke uiting van religiositeit naar de privésfeer verbannen. “De samenleving moet echter niet neutraal zijn, als de staat maar onpartijdig is,” zei Hervé Hasquin op het colloquium in de Senaat. Hasquin,*oud-rector van de Université Libre de Bruxelles (ULB), staat met dit tolerante standpunt vrij geïsoleerd in niet-confessionele kringen.
Bladwijzers