Na 1967 werd Jeruzalem steeds heiliger voor de Joden
Heilige stad
Israël claimt Jeruzalem als zijn ‘eeuwige en ondeelbare’ hoofdstad. Maar de vroege zionisten keken eigenlijk niet naar de stad om. Pas met het religieus zionisme werd Jeruzalem door iedereen omarmd.
Derk Walters
6 december 2017 om 15:31
Loop tien minuten door de Oude Stad in het door Israël bezette Oost-Jeruzalem en het ene na het andere religieuze hoogtepunt trekt aan je voorbij. In het hart van historisch Jeruzalem staat de Heilig Grafkerk, waar Jezus begraven zou hebben gelegen. Een kleine wandeling verder torenen twee islamitische schrijnen op een plateau boven de stad uit: de Rotskoepel en de Al-Aqsamoskee. De westelijke muur van dat plateau is de Klaagmuur, waar religieuze joden al tweeduizend jaar lang het verlies van hun tempel betreuren. Die tempel stond waar nu de Rotskoepel zich bevindt.
Niet voor niets geldt Jeruzalem als heilige stad voor christenen, moslims en joden. Dit plaatst de stad in het hart van het Israëlisch-Palestijnse conflict. Waar de Palestijnen Oost-Jeruzalem als hoofdstad van hun toekomstige staat claimen, geldt héél Jeruzalem – West én Oost – voor Israëliërs als hun natuurlijke hoofdstad, de plaats waar alle politieke en religieuze verlangens van het Joodse volk samenkomen. Het besluit van Trump om Jeruzalem als hoofdstad van Israël te erkennen, is door een Israëlische bril gezien niet meer dan logisch.
Dit is niet altijd zo geweest. De vroege zionisten, die sinds het eind van de negentiende eeuw de toenmalige Ottomaanse provincie Palestina zijn gaan koloniseren, zagen niet veel in het aloude ‘Zion’. De latere Israëlische premier David Ben-Gurion speelde zelfs met de gedachte om de hoofdstad van zijn gedroomde staat aan de kust te situeren: Haifa gold als kandidaat. De zionisten hadden het joodse geloof afgeschud; het dagelijkse gebed, waarin Jeruzalem figureert als brandpunt, was voorbehouden aan een slinkende groep orthodoxe joden.
Bij de oprichting van Israël, in 1948, werd Jeruzalem toch als hoofdstad aangeduid. In de hierop volgende strijd tegen enkele Arabische legers wist Israël alleen het westelijke deel van de stad te bemachtigen. Oost-Jeruzalem, met daarin de Oude Stad en dus ook de Klaagmuur, werd onderdeel van Jordanië. Het werd joden verboden om nog langer hun heilige plaats te bezoeken.
Messiaanse bevlieging
Toen Israël in 1967 dit deel van Jeruzalem op de Jordaniërs veroverde, maakte een bijna messiaanse bevlieging zich meester van de Israëliërs. Voor het eerst in millennia vormde Jeruzalem onderdeel van een soevereine Joodse staat. De Mughrabi-wijk, waar overwegend uit Marokko afkomstige moslims woonden, werd met de grond gelijk gemaakt om een groot plein voor de Klaagmuur te creëren.
De Israëlische verovering inspireerde zangers, schrijvers en dichters om de eeuwenoude stad te bezingen en te beschrijven. De gemiddelde Israëliër nam een nieuwsgierig kijkje op de Arabische markten in de ommuurde stad, waar hij negentien jaar lang niet had mogen komen.
Tegelijk maakte Israël een demografische ontwikkeling door waarbij de religieuze joden gaandeweg meer voet aan de grond kregen. Er ontstond een beweging die sindsdien de bovenhand heeft in de Israëlische politiek: het religieus zionisme. Voor de leden van deze groep was de Israëlische verovering van de Oude Stad en de rest van de Westelijke Jordaanoever geen toevallige politiek-strategische overwinning. Wat internationaal als de Westelijke Jordaanoever bekendstaat, kennen zij als ‘Judea en Samaria’, ofwel het bijbelse hartland van de joden. En wat internationaal ‘bezetting’ van Palestijns gebied is gaan heten, noemen zij de ‘bevrijding’ van joods gebied uit handen van de Arabieren.
Deze gebieden mogen in hun ogen nooit meer afgestaan worden. En Oost- Jeruzalem al helemaal niet. In de Israëlische politiek wordt Jeruzalem algemeen de ‘eeuwige en ondeelbare’ hoofdstad van Israël genoemd. Om deze woorden kracht bij te zetten, is Israël sinds de jaren zeventig overgegaan tot een agressieve nederzettingenpolitiek. Los van de bekende nederzettingen in de heuvels van de Westelijke Jordaanoever hebben zich ook zo’n tweehonderdduizend Joden op gezag van de opeenvolgende Israëlische regeringen in het Palestijnse Oost-Jeruzalem gevestigd. Enkele honderden Joodse fanatiekelingen hebben zelfs huizen gekraakt in de moslim- en in de christelijke wijk van de Oude Stad.
Deze nederzettingen zijn mede bedoeld als zogenoemde ‘feiten op de grond’: hoe meer Joden zich in Oost-Jeruzalem vestigen, hoe moeilijker het wordt om dit gebied ooit nog af te staan aan de Palestijnen. Inmiddels is er een wetsvoorstel in de maak waarin enkele Palestijnse buitenwijken van Jeruzalem buiten de gemeentegrenzen komen te liggen, in ruil voor een aantal grote Joodse nederzettingen in de omgeving. Palestijnen die nog wel in de gemeente Jeruzalem wonen, staan onder zware druk om te vertrekken. Wie te lang afwezig is, wordt onteigend en mag zich niet meer in de stad vestigen.
Jeruzalem is een Joodse stad en zal dat altijd blijven, luidt de boodschap. En dat is precies wat president Trump met zijn besluit bekrachtigt.
Bron: NRC
Bladwijzers