ZbaqZbaq
10-06-04, 16:08
als we toch gedateerde artikelen mogen plaatsen .... bandiet
'Het normen- en waardendebat is een verkapte formule voor assimilatie'
Een jaar geleden veroverde de charismatische Pim Fortuyn stad en land. Hij bracht het thema onveiligheid op de agenda. De vervagende normen en waarden waren daar debet aan. Hoe reëel was zijn verkiezingsonderwerp? Hoogleraar Ruben Gowricharn nuanceert.
Ruben Gowricharn is sinds 1,5 jaar hoogleraar multiculturele samenleving aan de universiteit van Tilburg. De hoogleraar is ongelukkig met het effect dat Pim Fortuyn heeft gehad op de Nederlandse samenleving. Moslims in Nederland kregen het zwaar te verduren met Fortuyns uitspraken over de 'achterlijkheid' van de islam. Tegelijkertijd werd het verkiezingsonderwerp 'onveiligheid' subtiel in de schoenen van allochtone gemeenschappen geschoven. Gowricharn: 'De acceptatie die allochtone gemeenschappen de afgelopen jaren moeizaam hebben opgebouwd is in een keer weg. Het zal lang duren voordat het vertrouwen weer is hersteld.'
Toch wist Fortuyn een snaar te raken bij heel veel stemmers, wat vooral terug te horen viel in de gevleugelde woorden 'Pim zei wat het volk dacht'. Gowricharn preciseert: 'Hèt volk bestond uit een bonte verzameling mensen. Van de lagere klassen, tot hooggeschoolden en de nieuwe rijken.'
Al deze groepen hadden hun eigen motieven om op Fortuyn te stemmen, aldus Gowricharn. 'Ontevredenheid was de rode lijn en niets anders. Geen maatschappijvisie of ideaal. Dat is de belangrijkste reden ook dat de partij uit elkaar is gespat.'
Het Veiligheidsdebat
Gowricharn wil de veiligheidsdiscussie niet bagatelliseren, maar plaatst wel zijn kanttekeningen. Vooral bij de veronderstelling dat cultuur de oorzaak is van de veiligheidsproblemen. 'De politie roept al decennia dat de criminaliteit toeneemt. Nu legt men echter een verband met cultuur. De politie faalt in het oplossen van de problemen en sommige wetenschappers en journalisten maken het vervolgens tot een cultureel probleem. Zo worden de problemen in het onderwijs ook verklaard. Vroeger bestonden die specifieke problemen echter ook, alleen ging het toen om de arbeidersklasse.' De hoogleraar is het evenmin eens met de automatische koppeling die gelegd wordt tussen het veiligheidsdebat, het normen- en waardendebat en, onuitgesproken, cultuur. Het veiligheidsdebat heeft niets met normen en waarden te maken, stelt hij. 'Men koppelt het ontbreken van normen en waarden aan allochtone culturen en ziet dat als oorzaak van de problemen. Vervolgens wordt de oplossing gezocht in de Nederlandse cultuur, terwijl het feitelijk om falende instituties gaat.' Gowricharn heeft wel een verklaring waarom er gegrepen wordt naar cultuur en normen en waarden als verklaring voor het veiligheidsprobleem. 'Het integratiedebat heeft het cultuurverschil niet kleiner gemaakt. Nu probeert men onder het mom van een normen- en waardendebat tot assimilatie te komen. Er wordt vanuit gegaan dat minderheden geen normen en waarden hebben of anders afkeurenswaardige normen en waarden. Het probleem is opgelost als 'zij' onze normen en waarden overnemen. Het geeft een culturele superioriteit weer.' Deze discussie komt vooral aan de orde bij het onderwerp jeugdcriminaliteit, aldus Gowricharn. 'Maar die jongens in Rotterdam en Amsterdam weten heus wel wat wèl of niet mag. Zij stelen in perfect Nederlands. Het normen- en waardendebat is een verkapte formule voor assimilatie.'
Falende instituties
Volgens Gowricharn gaat het echter niet om een vervaging van normen en waarden, maar om een verandering van normen en waarden. 'En wel om een ongewenste verandering van normen en waarden.' Maar het gesprek moet niet gaan over normen en waarden, maar over falende instituties, benadrukt de hoogleraar. Van het instituut gezin tot maatschappelijke en politieke instituties. 'Voor alle duidelijkheid. Het gevoel van onveiligheid is geen onzin, maar wel de manier waarop men het nu verkoopt. De politie kènt de harde kern, de lastige jongens, maar slaagt er niet in er vat op te krijgen. De verantwoordelijkheid wordt vervolgens eenzijdig bij ouders en cultuur gelegd. Het is een vreemde manier van problemen definiëren. Nederlandse jongens zijn op grote schaal bezig met voetbalvandalisme en XTC, maar niemand heeft dan moeite met de Nederlandse cultuur.' Gowricharn wil de verklaring en daarmee oplossing van criminaliteit in eerste instantie in sociaal-economische factoren zoeken in plaats van in culturele. 'Mensen moeten perspectieven aangeboden worden. De instituties moeten minder langs elkaar heen werken en meer samenwerken. Aan de andere kant speelt cultuur in bepaalde zin ook een rol. Het netwerk waarover men beschikt en de leefstijl. Men kiest voor snel geld, met name voor jongeren in grote steden is de verleiding groot. Dit heeft echter geen etnische component. Het gaat erom dat men wil showen.' Het heeft ook te maken met sociale controle. Wanneer die ontbreekt, is men afhankelijk van wat de samenleving hen biedt. Het bieden van perspectieven is daarom van belang, meent Gowricharn. Hij vindt dat in dit verband op het moment de weegschaal te veel naar repressie overslaat. 'Repressie moet pas wanneer de preventie heeft gefaald.'
AEL is democratisch
Als goed voorbeeld dat de integratiegedachte niet de panacee is voor het verkrijgen van een veiligheidsgevoel of het bestrijden van cultuurverschil, noemt Gowricharn Abou JahJah, de voorman van de AEL. 'Jahjah is een goed geïntegreerde allochtoon die zich verzet tegen het establishment.' Hij vindt het ontstaan van de AEL een goede, maar ook logische ontwikkeling. 'Het is een reactie van moslims op vernedering en kleinering. Jahjah keert de rollen om en laat ons in een spiegel kijken.' De hoogleraar begrijpt weinig van de ongerustheid die de Nederlandse tak van de AEL oproept. 'JahJah maakt gebruik van alle democratische procedures. Hij zegt ook nadrukkelijk zich daarbinnen te willen blijven bewegen. Het is een adequaat weerwoord. En men weet zich er geen raad mee!' Dat er geen autochtonen lid van AEL NL zouden mogen worden, beoordeelt Gowricharn niet als ondemocratisch. 'Er bestond ook een ouderenpartij, dat zich alleen op ouderen richtte. In de vrouwenbeweging, waren mannen evenmin welkom. Je mag je organiseren op basis van je levensovertuiging, ook dat is democratie. Alleen de staat heeft de plicht om toegankelijk voor iedereen te zijn.' Hij maakt zich evenmin druk over het vermeende polariserend effect van de AEL. 'Polarisatie bestond al voor de AEL. Autochtonen zelf hebben de islam al lang voor het bestaan van de AEL op de agenda gezet. Zo'n beweging is nodig. Het lokt reacties uit en dwingt mensen om na te denken en mogelijk concessies te doen. Het gaat om het in gang zetten van verandering. En natuurlijk zoeken ze macht. Ze willen hun levensomstandigheden verbeteren. Het is geen grachtengordelaangelegenheid!' Het charisma deelt JahJah met Fortuyn, maar daar houdt de vergelijking tussen deze twee fenomenen wel op denkt Gowricharn. 'Fortuyn had iets xenofoobs, tegen het neofascisme aan eigenlijk. Het is geen toeval dat hij veel extreem-rechtse stemmers trok. Jahjah zelf wijst trouwens elke overeenkomst met Fortuyn van de hand.'
Gowricharn vermoedt dat de kracht van de AEL eerder buiten het parlement zal liggen dan daarbinnen. Hij ziet de AEL als een one issue-beweging net als de milieubeweging of D'66. 'Hun rol ligt eerder in het aan de kaak stellen van misstanden, dan in het zich begeven op een breder politiek terrein. Ik vrees dat de beweging wanneer ze het parlement ingaat zal doodbloeden.' De hoogleraar is kritisch ten aanzien van de rol die steunfunctie-instellingen in het discours kunnen spelen. 'De steunfunctie-instellingen bevinden zich in een ambivalente positie. Ze zijn financieel afhankelijk van de provincie en benutten de ruimte niet om de discussie aan te gaan met de subsidiegever en de politiek. Het heeft ook te maken met luiheid. Ze volgen braaf de politiek. Het zijn volgzame clubs. Steunfunctie-instellingen zouden meer in debat moeten gaan met overheid, het maatschappelijke middenveld en de allochtone achterban. En niet de ambtelijke belangen behartigen, maar die van de mensen.'
Mercita Coronel
'Het normen- en waardendebat is een verkapte formule voor assimilatie'
Een jaar geleden veroverde de charismatische Pim Fortuyn stad en land. Hij bracht het thema onveiligheid op de agenda. De vervagende normen en waarden waren daar debet aan. Hoe reëel was zijn verkiezingsonderwerp? Hoogleraar Ruben Gowricharn nuanceert.
Ruben Gowricharn is sinds 1,5 jaar hoogleraar multiculturele samenleving aan de universiteit van Tilburg. De hoogleraar is ongelukkig met het effect dat Pim Fortuyn heeft gehad op de Nederlandse samenleving. Moslims in Nederland kregen het zwaar te verduren met Fortuyns uitspraken over de 'achterlijkheid' van de islam. Tegelijkertijd werd het verkiezingsonderwerp 'onveiligheid' subtiel in de schoenen van allochtone gemeenschappen geschoven. Gowricharn: 'De acceptatie die allochtone gemeenschappen de afgelopen jaren moeizaam hebben opgebouwd is in een keer weg. Het zal lang duren voordat het vertrouwen weer is hersteld.'
Toch wist Fortuyn een snaar te raken bij heel veel stemmers, wat vooral terug te horen viel in de gevleugelde woorden 'Pim zei wat het volk dacht'. Gowricharn preciseert: 'Hèt volk bestond uit een bonte verzameling mensen. Van de lagere klassen, tot hooggeschoolden en de nieuwe rijken.'
Al deze groepen hadden hun eigen motieven om op Fortuyn te stemmen, aldus Gowricharn. 'Ontevredenheid was de rode lijn en niets anders. Geen maatschappijvisie of ideaal. Dat is de belangrijkste reden ook dat de partij uit elkaar is gespat.'
Het Veiligheidsdebat
Gowricharn wil de veiligheidsdiscussie niet bagatelliseren, maar plaatst wel zijn kanttekeningen. Vooral bij de veronderstelling dat cultuur de oorzaak is van de veiligheidsproblemen. 'De politie roept al decennia dat de criminaliteit toeneemt. Nu legt men echter een verband met cultuur. De politie faalt in het oplossen van de problemen en sommige wetenschappers en journalisten maken het vervolgens tot een cultureel probleem. Zo worden de problemen in het onderwijs ook verklaard. Vroeger bestonden die specifieke problemen echter ook, alleen ging het toen om de arbeidersklasse.' De hoogleraar is het evenmin eens met de automatische koppeling die gelegd wordt tussen het veiligheidsdebat, het normen- en waardendebat en, onuitgesproken, cultuur. Het veiligheidsdebat heeft niets met normen en waarden te maken, stelt hij. 'Men koppelt het ontbreken van normen en waarden aan allochtone culturen en ziet dat als oorzaak van de problemen. Vervolgens wordt de oplossing gezocht in de Nederlandse cultuur, terwijl het feitelijk om falende instituties gaat.' Gowricharn heeft wel een verklaring waarom er gegrepen wordt naar cultuur en normen en waarden als verklaring voor het veiligheidsprobleem. 'Het integratiedebat heeft het cultuurverschil niet kleiner gemaakt. Nu probeert men onder het mom van een normen- en waardendebat tot assimilatie te komen. Er wordt vanuit gegaan dat minderheden geen normen en waarden hebben of anders afkeurenswaardige normen en waarden. Het probleem is opgelost als 'zij' onze normen en waarden overnemen. Het geeft een culturele superioriteit weer.' Deze discussie komt vooral aan de orde bij het onderwerp jeugdcriminaliteit, aldus Gowricharn. 'Maar die jongens in Rotterdam en Amsterdam weten heus wel wat wèl of niet mag. Zij stelen in perfect Nederlands. Het normen- en waardendebat is een verkapte formule voor assimilatie.'
Falende instituties
Volgens Gowricharn gaat het echter niet om een vervaging van normen en waarden, maar om een verandering van normen en waarden. 'En wel om een ongewenste verandering van normen en waarden.' Maar het gesprek moet niet gaan over normen en waarden, maar over falende instituties, benadrukt de hoogleraar. Van het instituut gezin tot maatschappelijke en politieke instituties. 'Voor alle duidelijkheid. Het gevoel van onveiligheid is geen onzin, maar wel de manier waarop men het nu verkoopt. De politie kènt de harde kern, de lastige jongens, maar slaagt er niet in er vat op te krijgen. De verantwoordelijkheid wordt vervolgens eenzijdig bij ouders en cultuur gelegd. Het is een vreemde manier van problemen definiëren. Nederlandse jongens zijn op grote schaal bezig met voetbalvandalisme en XTC, maar niemand heeft dan moeite met de Nederlandse cultuur.' Gowricharn wil de verklaring en daarmee oplossing van criminaliteit in eerste instantie in sociaal-economische factoren zoeken in plaats van in culturele. 'Mensen moeten perspectieven aangeboden worden. De instituties moeten minder langs elkaar heen werken en meer samenwerken. Aan de andere kant speelt cultuur in bepaalde zin ook een rol. Het netwerk waarover men beschikt en de leefstijl. Men kiest voor snel geld, met name voor jongeren in grote steden is de verleiding groot. Dit heeft echter geen etnische component. Het gaat erom dat men wil showen.' Het heeft ook te maken met sociale controle. Wanneer die ontbreekt, is men afhankelijk van wat de samenleving hen biedt. Het bieden van perspectieven is daarom van belang, meent Gowricharn. Hij vindt dat in dit verband op het moment de weegschaal te veel naar repressie overslaat. 'Repressie moet pas wanneer de preventie heeft gefaald.'
AEL is democratisch
Als goed voorbeeld dat de integratiegedachte niet de panacee is voor het verkrijgen van een veiligheidsgevoel of het bestrijden van cultuurverschil, noemt Gowricharn Abou JahJah, de voorman van de AEL. 'Jahjah is een goed geïntegreerde allochtoon die zich verzet tegen het establishment.' Hij vindt het ontstaan van de AEL een goede, maar ook logische ontwikkeling. 'Het is een reactie van moslims op vernedering en kleinering. Jahjah keert de rollen om en laat ons in een spiegel kijken.' De hoogleraar begrijpt weinig van de ongerustheid die de Nederlandse tak van de AEL oproept. 'JahJah maakt gebruik van alle democratische procedures. Hij zegt ook nadrukkelijk zich daarbinnen te willen blijven bewegen. Het is een adequaat weerwoord. En men weet zich er geen raad mee!' Dat er geen autochtonen lid van AEL NL zouden mogen worden, beoordeelt Gowricharn niet als ondemocratisch. 'Er bestond ook een ouderenpartij, dat zich alleen op ouderen richtte. In de vrouwenbeweging, waren mannen evenmin welkom. Je mag je organiseren op basis van je levensovertuiging, ook dat is democratie. Alleen de staat heeft de plicht om toegankelijk voor iedereen te zijn.' Hij maakt zich evenmin druk over het vermeende polariserend effect van de AEL. 'Polarisatie bestond al voor de AEL. Autochtonen zelf hebben de islam al lang voor het bestaan van de AEL op de agenda gezet. Zo'n beweging is nodig. Het lokt reacties uit en dwingt mensen om na te denken en mogelijk concessies te doen. Het gaat om het in gang zetten van verandering. En natuurlijk zoeken ze macht. Ze willen hun levensomstandigheden verbeteren. Het is geen grachtengordelaangelegenheid!' Het charisma deelt JahJah met Fortuyn, maar daar houdt de vergelijking tussen deze twee fenomenen wel op denkt Gowricharn. 'Fortuyn had iets xenofoobs, tegen het neofascisme aan eigenlijk. Het is geen toeval dat hij veel extreem-rechtse stemmers trok. Jahjah zelf wijst trouwens elke overeenkomst met Fortuyn van de hand.'
Gowricharn vermoedt dat de kracht van de AEL eerder buiten het parlement zal liggen dan daarbinnen. Hij ziet de AEL als een one issue-beweging net als de milieubeweging of D'66. 'Hun rol ligt eerder in het aan de kaak stellen van misstanden, dan in het zich begeven op een breder politiek terrein. Ik vrees dat de beweging wanneer ze het parlement ingaat zal doodbloeden.' De hoogleraar is kritisch ten aanzien van de rol die steunfunctie-instellingen in het discours kunnen spelen. 'De steunfunctie-instellingen bevinden zich in een ambivalente positie. Ze zijn financieel afhankelijk van de provincie en benutten de ruimte niet om de discussie aan te gaan met de subsidiegever en de politiek. Het heeft ook te maken met luiheid. Ze volgen braaf de politiek. Het zijn volgzame clubs. Steunfunctie-instellingen zouden meer in debat moeten gaan met overheid, het maatschappelijke middenveld en de allochtone achterban. En niet de ambtelijke belangen behartigen, maar die van de mensen.'
Mercita Coronel