Maarten
26-06-04, 15:52
Deel van een stuk uit deVolkskrant 26 juni 2004
(gaat over economie, maar heel goed toepasbaar op alle persoonlijke keuzen..)
“In vrijheid domme keuzes maken..” (Ivonne Doorduyn en Sheila Sitalsing.)
….Overweldigend is de bewijsvoering uit de experimentele economie dat de homo economicus die rationeel zijn opties weegt en feilloos de beste grijpt, een fictie is. Herbert Simon, wegbereider voor het inzicht dat de mens niet kiezen kan, kreeg hier in 1978 de Nobelprijs voor. Daniel Kahnemann kreeg voor aanpalend onderzoek de Nobelprijs in 2002.
Simons opvattingen over 'beperkte rationaliteit' zijn buitengewoon relevant in de meerkeuze-maatschappij. De kern van zijn boodschap: mensen beschikken over beperkte tijd en beperkte hersencapaciteit en zoeken niet naar de beste oplossing voor problemen, maar naar iets wat 'goed genoeg' is. Meer keuze leidt dan niet noodzakelijkerwijs tot meer welzijn. Soms wel tot stress en tot verkeerde keuzes.
Talloze experimenten wijzen uit dat de mens complexe keuzes niet goed aankan. Met intelligentie heeft dit weinig van doen. Zelfs de intelligentsten onder ons neigen naar uitstel bij lastige keuzes, naar 'kiezen voor niet kiezen' (doe mij maar het basispakket in plaats van alternatieven waar ik iets van moet vinden) en naar het hanteren van vuistregels (zoals verzekeringen enkel op prijs vergelijken en niet ook op voorvaarden).
'Mensen zijn slecht in het stellen van prioriteiten. Penny wise, pound foolish', zegt Sonnemans. 'Een kwestie die speelt op de korte termijn oogt belangrijker dan een probleem op de lange termijn.'
Dat leidt niet tot het beste resultaat. De gevolgen voor een maatschappij waarin kiezen vaker moet, kunnen daardoor groot zijn.
Uiteraard zijn er uitzonderingen. De zogeheten maximizers, een kleine minderheid, zijn dagelijks op zoek naar de beste regeling, zij pluizen de xxx uit in hun queeste naar de beste deal. Maximizers zijn, ook als ze hebben gekozen, zelden echt tevreden. Want ze weten dat het beter kan.
Het gros van de consumenten (M: or whatever..) is echter satisficer: die zijn al lang blij als ze iiberhaupt hebben gekozen, Liberalisatie vloeit zo bezien voort uit een ideologie die zich amper bezig houdt met hoe de economic feitelijk werkt.
Kiezen begint bij het bepalen of een vraagstuk wel belangrijk is en derhalve een keuze waard is. Dat vreet tijd en aandacht. Misschien maakt het niets uit welke energie-aanbieder iemand deze donderdag kiest. Maar om dat vast te stellen moet erover nagedacht worden.
Kiezen kan geweldig zijn. Kiezen kun je namelijk leren, vooral bij beslissingen die geregeld terugkomen en waar een vergissing geen catastrofe is. Na drie keer uitproberen weet je wel welk brood je lekker vindt.
Maar een beleggingsvorm voor je pensioen kiezen (M: of welke belangrijke keuze dan ook..), moet vaak in een keer goed gebeuren, terwijl juist pensioenkeuzes (enz) zo lang mogelijk worden uitgesteld. Het betreft hier immers een kwestie voor de 'onbelangrijke' lange termijn.
.. De oorzaak voor dat extreme uitstelgedrag ligt mede in de toegenomen keuzevrijheid zelf, stelt Siegwart Lindenberg, socioloog en hoogleraar aan de Rijksuniversiteit Groningen. Mensen hanteren bij het maken van keuzes drie verschillende doelen, zegt Lindenberg.
Er is het streven naar onmiddellijke bevrediging.
Er is het streven naar het verbeteren van de status en levensstandaard
op lange termijn.
En er is het streven naar 'moreel het juiste doen', mede om waardering van anderen te verkrijgen.
Als, zegt Lindenberg, mensen meer keuzevrijheden krijgen, zonder dat er verder iets verandert, dan krijgt het streven naar instant-bevrediging, naar een goed gevoel
(onder sociologen en psychologen het hedonische frame genoemd) de overhand, ten koste van de morele drijfveer en zelfs ten koste van de op winst-op-langere-termijn gerichte drijfveer.
'Het hedonisme is in Nederland dan ook mee-geexplodeerd met de exploderende keuzevrijheid', zegt Lindenberg. Mensen baseren hun keuzes op de vraag: voelt dit wel lekker - liefst meteen?
…..Veelvoorkomend is bijvoorbeeld “kiezen voor niet kiezen”. Als er alternatieven voorhanden zijn, neemt het gros blind het standaardpakket…
(gaat over economie, maar heel goed toepasbaar op alle persoonlijke keuzen..)
“In vrijheid domme keuzes maken..” (Ivonne Doorduyn en Sheila Sitalsing.)
….Overweldigend is de bewijsvoering uit de experimentele economie dat de homo economicus die rationeel zijn opties weegt en feilloos de beste grijpt, een fictie is. Herbert Simon, wegbereider voor het inzicht dat de mens niet kiezen kan, kreeg hier in 1978 de Nobelprijs voor. Daniel Kahnemann kreeg voor aanpalend onderzoek de Nobelprijs in 2002.
Simons opvattingen over 'beperkte rationaliteit' zijn buitengewoon relevant in de meerkeuze-maatschappij. De kern van zijn boodschap: mensen beschikken over beperkte tijd en beperkte hersencapaciteit en zoeken niet naar de beste oplossing voor problemen, maar naar iets wat 'goed genoeg' is. Meer keuze leidt dan niet noodzakelijkerwijs tot meer welzijn. Soms wel tot stress en tot verkeerde keuzes.
Talloze experimenten wijzen uit dat de mens complexe keuzes niet goed aankan. Met intelligentie heeft dit weinig van doen. Zelfs de intelligentsten onder ons neigen naar uitstel bij lastige keuzes, naar 'kiezen voor niet kiezen' (doe mij maar het basispakket in plaats van alternatieven waar ik iets van moet vinden) en naar het hanteren van vuistregels (zoals verzekeringen enkel op prijs vergelijken en niet ook op voorvaarden).
'Mensen zijn slecht in het stellen van prioriteiten. Penny wise, pound foolish', zegt Sonnemans. 'Een kwestie die speelt op de korte termijn oogt belangrijker dan een probleem op de lange termijn.'
Dat leidt niet tot het beste resultaat. De gevolgen voor een maatschappij waarin kiezen vaker moet, kunnen daardoor groot zijn.
Uiteraard zijn er uitzonderingen. De zogeheten maximizers, een kleine minderheid, zijn dagelijks op zoek naar de beste regeling, zij pluizen de xxx uit in hun queeste naar de beste deal. Maximizers zijn, ook als ze hebben gekozen, zelden echt tevreden. Want ze weten dat het beter kan.
Het gros van de consumenten (M: or whatever..) is echter satisficer: die zijn al lang blij als ze iiberhaupt hebben gekozen, Liberalisatie vloeit zo bezien voort uit een ideologie die zich amper bezig houdt met hoe de economic feitelijk werkt.
Kiezen begint bij het bepalen of een vraagstuk wel belangrijk is en derhalve een keuze waard is. Dat vreet tijd en aandacht. Misschien maakt het niets uit welke energie-aanbieder iemand deze donderdag kiest. Maar om dat vast te stellen moet erover nagedacht worden.
Kiezen kan geweldig zijn. Kiezen kun je namelijk leren, vooral bij beslissingen die geregeld terugkomen en waar een vergissing geen catastrofe is. Na drie keer uitproberen weet je wel welk brood je lekker vindt.
Maar een beleggingsvorm voor je pensioen kiezen (M: of welke belangrijke keuze dan ook..), moet vaak in een keer goed gebeuren, terwijl juist pensioenkeuzes (enz) zo lang mogelijk worden uitgesteld. Het betreft hier immers een kwestie voor de 'onbelangrijke' lange termijn.
.. De oorzaak voor dat extreme uitstelgedrag ligt mede in de toegenomen keuzevrijheid zelf, stelt Siegwart Lindenberg, socioloog en hoogleraar aan de Rijksuniversiteit Groningen. Mensen hanteren bij het maken van keuzes drie verschillende doelen, zegt Lindenberg.
Er is het streven naar onmiddellijke bevrediging.
Er is het streven naar het verbeteren van de status en levensstandaard
op lange termijn.
En er is het streven naar 'moreel het juiste doen', mede om waardering van anderen te verkrijgen.
Als, zegt Lindenberg, mensen meer keuzevrijheden krijgen, zonder dat er verder iets verandert, dan krijgt het streven naar instant-bevrediging, naar een goed gevoel
(onder sociologen en psychologen het hedonische frame genoemd) de overhand, ten koste van de morele drijfveer en zelfs ten koste van de op winst-op-langere-termijn gerichte drijfveer.
'Het hedonisme is in Nederland dan ook mee-geexplodeerd met de exploderende keuzevrijheid', zegt Lindenberg. Mensen baseren hun keuzes op de vraag: voelt dit wel lekker - liefst meteen?
…..Veelvoorkomend is bijvoorbeeld “kiezen voor niet kiezen”. Als er alternatieven voorhanden zijn, neemt het gros blind het standaardpakket…