Marsipulami
11-07-04, 22:14
Geweld in Gods naam
9 juli 2004
--------------------------------------------------------------------------------
Islam en geweld. In hoeverre horen die bij elkaar? KN vroeg het de arabische islamkenner Samir. "De islam is zeker geen terroristische religie, maar gebruikte wel vanaf het eerste begin geweld om het geloof in Allah te verdedigen. Mohammed deed dat en de koran staat dat duidelijk toe."
Ben van de Venn
Voor de Tiltenberglezing die het bisdom Haarlem vorige week woensdag had belegd, was niet de eerste de beste spreker uitgenodigd. De van oorsprong Arabische jezuïet Samir Khalil Samir is een van de beste kenners van de relatie tussen christendom en islam. Aan de universiteit van Beiroet, zijn huidige woonplaats, richtte hij een onderzoeksinstituut voor Arabisch-christelijke en Arabisch-islamitische studie op.
In een interview zei hij ooit dat zijn ervaring hem geleerd had dat dubbelzinnig spreken in de dialoog met moslims alleen maar schadelijk kan zijn. Concessies om samen te leven zijn nuttig, maar concessies over de leer leiden nergens toe. "Ik weiger alleen maar te zeggen, wat de ander begrijpt", aldus Samir. "Ik moet ook zeggen wat de ander niet graag hoort, zij het op een aanvaardbare toon." Deze benadering is duidelijk te herkennen in het gesprek dat wij met hem hadden over de verhouding christendom-islam.
Is de islam een religie met politieke implicaties of is het een politiek concept met bijbehorende religie?
"De islam is religie én politiek. Het begon in 610 als een religieuze boodschap. Maar het werd geleidelijk steeds meer een politieke boodschap. Vooral nadat Mohammed in 622 vanuit Mekka vertrok naar Medina. Hij moest die nieuwe stad organiseren en mensen vinden om oorlogen te voeren. In minder dan tien jaar voerde hij negentien oorlogen. Maar eerst moest hij het leven van de moslims regelen: financiën, huwelijken, erfenissen, hoe om te gaan met niet-moslims, joden, christenen en heidenen. In die tijd was hij meer groepsleider dan profeet. Dat deze twee functies steeds meer gecombineerd werden, blijkt heel duidelijk na zijn dood in 632, toen veel Arabische stammen weigerden belasting te betalen aan zijn opvolger, de eerste kalief Abu Bakr. Zij hadden Mohammed betaald omdat hij hun leider was, maar ze wilden geen deel uitmaken van een groep die zich islam noemde. Deze dubbelzinnigheid komt ook in het Oude Testament voor. Het is bijvoorbeeld moeilijk uit te maken of Mozes de leider van een groep is of de stem van God."
Is de opkomst van het fundamentalisme niet toe te schrijven aan een zekere vorm van liberalisering binnen de moslimlanden in de decennia daarvoor?
"Deze antiwesterse stroming is ontstaan midden jaren '70. Ze vormt een combinatie van twee trends. Aan de ene kant startte de politisering van de islam al in 1928 door de oprichting van de Moslimbroederschap door Hassan al-Banna, een leraar Arabisch aan een middelbare school in Caïro. Dat was een reactie op de val van het Ottomaanse Rijk, de secularisatie van Turkije en de afschaffing van het kalifaat in 1924. Verder speelde de kolonisatie van het Midden-Oosten door Engeland mee en de verdeling van dit grote rijk in kleine staten. Deze ontwikkeling was voor Hassan en anderen onverteerbaar."
"Toen de Egyptische revolutie in 1956 plaatsvond onder Abd al Nasser en de Engelsen en andere vreemdelingen wegtrokken, meende men terug te kunnen gaan naar de echte Arabisch-islamitische traditie. In plaats daarvan vervolgde Nasser de Broederschap; de leden werden gevangengezet of gedood. Hetzelfde gebeurde met de opvolgers van Hassan al Banna.
De derde opvolger Sayyid Qutb had echter enkele jaren in de VS doorgebracht. Hij keerde daarvan terug met een harde conclusie. In het Westen wonen slechts heidenen, zoals er ook in de Arabische wereld heidenen woonden. En hoe trad de profeet op tegen heidenen?, vroeg hij zich hardop af. Eerst trok hij zich terug uit Mekka en emigreerde naar Medina, daarna viel hij de heidenen in Mekka aan. Dus, redeneerde Qutb, we moeten ons eerst terugtrekken van het nieuwe Mekka, het heidense Westen, en het verwerpen, zoals Mohammed Mekka verwierp. Dan moeten we ons voorbereiden en vervolgens het Westen aanvallen. Qutb werd opgehangen, maar zijn ideeën werkten door. Volgelingen van deze ideoloog vermoordden president Sadat."
"De tweede aanzet tot de antiwesterse trend was het oliekapitaal. U herinnert zich dat na de oliecrisis in 1973 naar aanleiding van de oorlog tussen Egypte en Israël, de olieprijs verviervoudigde. Plotseling werden de golfstaten, Saoedi-Arabië voorop, enorm rijk. Saoedi-Arabië, met de heilige plaatsen Mekka en Medina, was in het Midden-Oosten altijd al gezien als de beschermer van de islam. Tegelijkertijd beschouwde men het als vreselijk corrupt. Zij strooiden met geld in het Westen, dat daar beter van werd. Aan de moslims ging de rijkdom voorbij. Toen het imago van Saoedi-Arabië tot een nulpunt was gedaald, besloot het land daar wat aan te doen. Het koningshuis ging islamiseringscampagnes financieren, stichtte overal moskeeën en bevorderde met alle mogelijke middelen de islamitische cultuur. Het baande op die manier, misschien zonder het zelf helemaal te willen, de weg voor het groeien van het fundamentalisme."
Het behoort tot het wezen van de islam dat men ernaar streeft deze religie over de hele wereld te verspreiden. Als u dit streven vergelijkt met het christelijke concept van de missie, wat zijn dan de fundamentele verschillen?
"De islam is een internationale godsdienst met een missionair karakter, zoals het christendom. Daar is niets mis mee. Als je ergens van overtuigd bent, dan wil je dat met anderen delen. Het grote verschil is dat het christendom in oorsprong, vanuit het Evangelie, elke politieke steun verwerpt. Christus zelf maakt in het Evangelie een duidelijk onderscheid tussen politiek en godsdienst. Als de apostelen hem vragen of ze belasting moeten betalen aan Caesar, is dat een ernstige kwestie. De Romeinen waren immers een bezettende macht. Christus had kunnen zeggen: ze zijn niet het wettig gezag. Maar hij zei: 'Geef Caesar het zijne.'
Dat betekent dat Christus, ook als hij de mogelijkheid had, geen macht wilde. Hij wilde geen vermenging van geloof en politiek, van geloof en cultuur, van geloof en maatschappij. Dat betekent niet dat zijn religie iets abstracts is. Hij had een boodschap over de menselijke persoon en God en over hoe je met anderen samen een maatschappij opbouwt, of het nou christenen zijn of niet. Het heeft eeuwen geduurd voordat de christenen echt braken met de traditie dat ieder bij zijn eigen groep hoorde. Maar dat is wel de christelijke visie."
"Christus en Mohammed werden beiden door hun eigen volk verworpen. Jezus werd door de joden verworpen. Mohammed door zijn eigen stam, Mekka. Mohammed trok zich terug en sloot een pact met Medina en viel Mekka aan. Christus ging daarentegen naar het vijandige Jeruzalem en gaf zich over. Hij is er zich van bewust dat hij niet de zwakkere partij is. Hij zegt: als ik gewild had, had ik mijn Vader om hulp gevraagd en hij zou troepen gestuurd hebben. Zijn leerlingen waren daarop ingesteld. Zo moeten we ook de woorden van de Emmaüsgangers begrijpen: 'En wij dachten dat hij Israël zou bevrijden.' Ze bedoelden: een politieke bevrijding. Daarom weigert Christus consequent zich de Messias te noemen. Dat begrip werd in die tijd puur politiek begrepen. Hij gebruikte voor zichzelf de titel 'de Mensenzoon', een term die de gewone ongeletterde mensen begrepen."
Maar hoe heeft dit verschil tussen de methode van Christus en die van Mohammed doorgewerkt in het latere christendom en de islam?
"In de loop van de geschiedenis werd zowel het christendom als de oema (de wereldwijde moslimgemeenschap, red.) gepolitiseerd, maar zeker niet in dezelfde mate. De kruistochten bijvoorbeeld waren niet bedoeld om de moslims te verslaan en de kruisvaarders probeerden hen niet te bekeren. De bronnen tonen aan dat ze geen enkele moslim bekeerd hebben; hun hoofddoel was het Heilig Land te bezetten. En toegang te hebben tot het Heilig Graf.
De moslims daarentegen wilden de islam verspreiden door middel van oorlog. En de islamisten in deze tijd willen terugkeren naar de traditie van de profeet."
"Men zegt wel dat het zogenaamde islamitische terrorisme niets te maken heeft met de islam. De islam is zeker geen terroristische religie, maar gebruikte wel vanaf het eerste begin geweld om het geloof in Allah te verdedigen. Mohammed deed dat en de koran staat dat duidelijk toe. In de koran vind je veertig verzen over geweld in de naam van God. Dat zijn er meer dan over niet doden. Niet geweld om het geweld, maar als het nodig is om je geloof te verdedigen dan moet je het gebruiken.
Wel zijn er regels voor het geweld, zoals alle beschavingen dat hebben. In de meeste beschavingen is oorlog een deel van het leven. Dat is zo in het Oude Testament, maar niet in het Nieuwe."
Past de beruchte term jihad bij het moderne islamitische terrorisme?
"Het begrip jihad, heilige oorlog, is afkomstig uit de koran en uit de traditie. In alle zes officiële boeken over de mohammedaanse traditie komt een hoofdstuk voor over de jihad. En nergens vind je het verschil tussen de zogenaamde kleine en de grote jihad. Dit verschil werd voor de eerste keer aangebracht in de tiende eeuw en ondeskundige journalisten gebruiken het nu te pas en vooral te onpas. Dat jihad een geestelijke strijd tegen jezelf betekent, zoals veel zogenaamde 'kenners' beweren, geldt alleen maar voor de soefis, niet meer dan een procent van alle moslims. Er leven in het Westen nog te veel sprookjes over wat de islam eigenlijk is."
--------------------------------------------------------------------------------
© 2004 Katholiek Nieuwsblad
9 juli 2004
--------------------------------------------------------------------------------
Islam en geweld. In hoeverre horen die bij elkaar? KN vroeg het de arabische islamkenner Samir. "De islam is zeker geen terroristische religie, maar gebruikte wel vanaf het eerste begin geweld om het geloof in Allah te verdedigen. Mohammed deed dat en de koran staat dat duidelijk toe."
Ben van de Venn
Voor de Tiltenberglezing die het bisdom Haarlem vorige week woensdag had belegd, was niet de eerste de beste spreker uitgenodigd. De van oorsprong Arabische jezuïet Samir Khalil Samir is een van de beste kenners van de relatie tussen christendom en islam. Aan de universiteit van Beiroet, zijn huidige woonplaats, richtte hij een onderzoeksinstituut voor Arabisch-christelijke en Arabisch-islamitische studie op.
In een interview zei hij ooit dat zijn ervaring hem geleerd had dat dubbelzinnig spreken in de dialoog met moslims alleen maar schadelijk kan zijn. Concessies om samen te leven zijn nuttig, maar concessies over de leer leiden nergens toe. "Ik weiger alleen maar te zeggen, wat de ander begrijpt", aldus Samir. "Ik moet ook zeggen wat de ander niet graag hoort, zij het op een aanvaardbare toon." Deze benadering is duidelijk te herkennen in het gesprek dat wij met hem hadden over de verhouding christendom-islam.
Is de islam een religie met politieke implicaties of is het een politiek concept met bijbehorende religie?
"De islam is religie én politiek. Het begon in 610 als een religieuze boodschap. Maar het werd geleidelijk steeds meer een politieke boodschap. Vooral nadat Mohammed in 622 vanuit Mekka vertrok naar Medina. Hij moest die nieuwe stad organiseren en mensen vinden om oorlogen te voeren. In minder dan tien jaar voerde hij negentien oorlogen. Maar eerst moest hij het leven van de moslims regelen: financiën, huwelijken, erfenissen, hoe om te gaan met niet-moslims, joden, christenen en heidenen. In die tijd was hij meer groepsleider dan profeet. Dat deze twee functies steeds meer gecombineerd werden, blijkt heel duidelijk na zijn dood in 632, toen veel Arabische stammen weigerden belasting te betalen aan zijn opvolger, de eerste kalief Abu Bakr. Zij hadden Mohammed betaald omdat hij hun leider was, maar ze wilden geen deel uitmaken van een groep die zich islam noemde. Deze dubbelzinnigheid komt ook in het Oude Testament voor. Het is bijvoorbeeld moeilijk uit te maken of Mozes de leider van een groep is of de stem van God."
Is de opkomst van het fundamentalisme niet toe te schrijven aan een zekere vorm van liberalisering binnen de moslimlanden in de decennia daarvoor?
"Deze antiwesterse stroming is ontstaan midden jaren '70. Ze vormt een combinatie van twee trends. Aan de ene kant startte de politisering van de islam al in 1928 door de oprichting van de Moslimbroederschap door Hassan al-Banna, een leraar Arabisch aan een middelbare school in Caïro. Dat was een reactie op de val van het Ottomaanse Rijk, de secularisatie van Turkije en de afschaffing van het kalifaat in 1924. Verder speelde de kolonisatie van het Midden-Oosten door Engeland mee en de verdeling van dit grote rijk in kleine staten. Deze ontwikkeling was voor Hassan en anderen onverteerbaar."
"Toen de Egyptische revolutie in 1956 plaatsvond onder Abd al Nasser en de Engelsen en andere vreemdelingen wegtrokken, meende men terug te kunnen gaan naar de echte Arabisch-islamitische traditie. In plaats daarvan vervolgde Nasser de Broederschap; de leden werden gevangengezet of gedood. Hetzelfde gebeurde met de opvolgers van Hassan al Banna.
De derde opvolger Sayyid Qutb had echter enkele jaren in de VS doorgebracht. Hij keerde daarvan terug met een harde conclusie. In het Westen wonen slechts heidenen, zoals er ook in de Arabische wereld heidenen woonden. En hoe trad de profeet op tegen heidenen?, vroeg hij zich hardop af. Eerst trok hij zich terug uit Mekka en emigreerde naar Medina, daarna viel hij de heidenen in Mekka aan. Dus, redeneerde Qutb, we moeten ons eerst terugtrekken van het nieuwe Mekka, het heidense Westen, en het verwerpen, zoals Mohammed Mekka verwierp. Dan moeten we ons voorbereiden en vervolgens het Westen aanvallen. Qutb werd opgehangen, maar zijn ideeën werkten door. Volgelingen van deze ideoloog vermoordden president Sadat."
"De tweede aanzet tot de antiwesterse trend was het oliekapitaal. U herinnert zich dat na de oliecrisis in 1973 naar aanleiding van de oorlog tussen Egypte en Israël, de olieprijs verviervoudigde. Plotseling werden de golfstaten, Saoedi-Arabië voorop, enorm rijk. Saoedi-Arabië, met de heilige plaatsen Mekka en Medina, was in het Midden-Oosten altijd al gezien als de beschermer van de islam. Tegelijkertijd beschouwde men het als vreselijk corrupt. Zij strooiden met geld in het Westen, dat daar beter van werd. Aan de moslims ging de rijkdom voorbij. Toen het imago van Saoedi-Arabië tot een nulpunt was gedaald, besloot het land daar wat aan te doen. Het koningshuis ging islamiseringscampagnes financieren, stichtte overal moskeeën en bevorderde met alle mogelijke middelen de islamitische cultuur. Het baande op die manier, misschien zonder het zelf helemaal te willen, de weg voor het groeien van het fundamentalisme."
Het behoort tot het wezen van de islam dat men ernaar streeft deze religie over de hele wereld te verspreiden. Als u dit streven vergelijkt met het christelijke concept van de missie, wat zijn dan de fundamentele verschillen?
"De islam is een internationale godsdienst met een missionair karakter, zoals het christendom. Daar is niets mis mee. Als je ergens van overtuigd bent, dan wil je dat met anderen delen. Het grote verschil is dat het christendom in oorsprong, vanuit het Evangelie, elke politieke steun verwerpt. Christus zelf maakt in het Evangelie een duidelijk onderscheid tussen politiek en godsdienst. Als de apostelen hem vragen of ze belasting moeten betalen aan Caesar, is dat een ernstige kwestie. De Romeinen waren immers een bezettende macht. Christus had kunnen zeggen: ze zijn niet het wettig gezag. Maar hij zei: 'Geef Caesar het zijne.'
Dat betekent dat Christus, ook als hij de mogelijkheid had, geen macht wilde. Hij wilde geen vermenging van geloof en politiek, van geloof en cultuur, van geloof en maatschappij. Dat betekent niet dat zijn religie iets abstracts is. Hij had een boodschap over de menselijke persoon en God en over hoe je met anderen samen een maatschappij opbouwt, of het nou christenen zijn of niet. Het heeft eeuwen geduurd voordat de christenen echt braken met de traditie dat ieder bij zijn eigen groep hoorde. Maar dat is wel de christelijke visie."
"Christus en Mohammed werden beiden door hun eigen volk verworpen. Jezus werd door de joden verworpen. Mohammed door zijn eigen stam, Mekka. Mohammed trok zich terug en sloot een pact met Medina en viel Mekka aan. Christus ging daarentegen naar het vijandige Jeruzalem en gaf zich over. Hij is er zich van bewust dat hij niet de zwakkere partij is. Hij zegt: als ik gewild had, had ik mijn Vader om hulp gevraagd en hij zou troepen gestuurd hebben. Zijn leerlingen waren daarop ingesteld. Zo moeten we ook de woorden van de Emmaüsgangers begrijpen: 'En wij dachten dat hij Israël zou bevrijden.' Ze bedoelden: een politieke bevrijding. Daarom weigert Christus consequent zich de Messias te noemen. Dat begrip werd in die tijd puur politiek begrepen. Hij gebruikte voor zichzelf de titel 'de Mensenzoon', een term die de gewone ongeletterde mensen begrepen."
Maar hoe heeft dit verschil tussen de methode van Christus en die van Mohammed doorgewerkt in het latere christendom en de islam?
"In de loop van de geschiedenis werd zowel het christendom als de oema (de wereldwijde moslimgemeenschap, red.) gepolitiseerd, maar zeker niet in dezelfde mate. De kruistochten bijvoorbeeld waren niet bedoeld om de moslims te verslaan en de kruisvaarders probeerden hen niet te bekeren. De bronnen tonen aan dat ze geen enkele moslim bekeerd hebben; hun hoofddoel was het Heilig Land te bezetten. En toegang te hebben tot het Heilig Graf.
De moslims daarentegen wilden de islam verspreiden door middel van oorlog. En de islamisten in deze tijd willen terugkeren naar de traditie van de profeet."
"Men zegt wel dat het zogenaamde islamitische terrorisme niets te maken heeft met de islam. De islam is zeker geen terroristische religie, maar gebruikte wel vanaf het eerste begin geweld om het geloof in Allah te verdedigen. Mohammed deed dat en de koran staat dat duidelijk toe. In de koran vind je veertig verzen over geweld in de naam van God. Dat zijn er meer dan over niet doden. Niet geweld om het geweld, maar als het nodig is om je geloof te verdedigen dan moet je het gebruiken.
Wel zijn er regels voor het geweld, zoals alle beschavingen dat hebben. In de meeste beschavingen is oorlog een deel van het leven. Dat is zo in het Oude Testament, maar niet in het Nieuwe."
Past de beruchte term jihad bij het moderne islamitische terrorisme?
"Het begrip jihad, heilige oorlog, is afkomstig uit de koran en uit de traditie. In alle zes officiële boeken over de mohammedaanse traditie komt een hoofdstuk voor over de jihad. En nergens vind je het verschil tussen de zogenaamde kleine en de grote jihad. Dit verschil werd voor de eerste keer aangebracht in de tiende eeuw en ondeskundige journalisten gebruiken het nu te pas en vooral te onpas. Dat jihad een geestelijke strijd tegen jezelf betekent, zoals veel zogenaamde 'kenners' beweren, geldt alleen maar voor de soefis, niet meer dan een procent van alle moslims. Er leven in het Westen nog te veel sprookjes over wat de islam eigenlijk is."
--------------------------------------------------------------------------------
© 2004 Katholiek Nieuwsblad