mark61
14-07-04, 14:32
Iraanse film 'Marmoulak' onder druk van geestelijken uit roulatie gehaald
De satirische film Marmoulak was in Iran een grote hit. Maar onder druk van religieuze knokploegen heeft regisseur Kamal Tabrizi zijn film teruggetrokken.
Thomas Erdbrink, NRC
Teheran, 22 mei
Alleen mensen met goede contacten maakten een kans op een bioscoopstoel bij de vertoning van Marmoulak ('De Hagedis'). Deze satirische film, over een dief die zich vermomt als geestelijke, brak alle Iraanse filmrecords. Een kennis achter het loket - organisator van een filmfestival en zoon van de landbouwminister - was voortdurend bezig kaartjes voor zijn relaties te regelen. De ongelukkigen zonder netwerk moesten wachten in lange rijen voor de 33 bioscopen in de Iraanse hoofdstad en de rest van het land waar de film draaide.
Maar de rijen zijn sinds woensdag verdwenen en de zoon van de landbouwminister kan zijn mobiele telefoon weer aanzetten: Marmoulak is uit de roulatie gehaald. Officieel heeft regisseur Kamal Tabrizi de film uit eigen beweging teruggetrokken. Maar de onophoudelijke kritiek van de Iraanse geestelijkheid liet hem geen andere keus. In vier steden was Marmoulak al verbannen onder druk van religieuze knokploegen. Conservatieve kranten schuimbekten over de hoofdpersoon, die verkleed als geestelijke zingt in de moskee, vloekt en met vrouwen flirt.
Om uitleg te geven over zijn bedoelingen organiseerde Tabrizi een voorstelling speciaal voor de geestelijke elite die sinds de islamitische revolutie van 1979 de dienst uitmaakt in Iran. Die verzoeningspoging viel niet in de smaak. "Zelfs in de tijd van de sjah zou zo'n beledigende film over de geestelijkheid niet zijn gemaakt", klaagde de voorzitter van de nationale veiligheidsraad, Hassan Rowhani, na afloop.
Het was al een wonder dat de film überhaupt te zien was in de islamitische republiek Iran. Marmoulak gaat over een dief, de vijftig-plusser Reza de Hagedis, die in de gevangenis belandt. Zijn bijnaam heeft hij te danken aan zijn talent om muren te beklimmen. Na een zelfmoordpoging wordt hij opgenomen in een ziekenhuis waar hij een mullah, een sji'itische geestelijke, ontmoet. "Jullie hebben de hemel en hel alleen bedacht om ons bang te maken", klaagt Reza. Hij steelt de tulband en de mantel van de geestelijke en gebruikt die als vermomming tijdens een vlucht naar Turkije. In een dorpje aan de grens ziet men hem aan voor de nieuwe gebedsleider en Reza begint een reeks onorthodoxe preken waarin hij uitlegt dat er "evenzoveel manieren als mensen zijn om in contact te treden met god". Een jongen die klaagt dat hij van zijn vader alleen maar de Koran mag lezen, raadt hij aan lol te gaan trappen, dat is ook belangrijk. Als Reza met een fikse kopstoot de roverhoofdman van het dorp velt, is hij daar de held. Iedere week is de moskee voller en Reza besluit een groot feest te organiseren ter ere van de verjaardag van de verdwenen twaalfde Imam, de sji'itische messias.
Maar dan blijkt een boosaardige gevangenisdirecteur hem op de hielen te zitten en net voor het feest begint, wordt de onfortuinlijke Reza opgepakt en weggevoerd. De film eindigt met een bomvolle, feestelijk verlichte moskee waaruit gezang opklinkt. Alle aanwezigen kijken hoopvol naar de deur, wachtend op Reza, die nooit meer zal komen.
De film is een lange aaneenrijging van gevoeligheden waarmee de spot wordt gedreven en heilige huisjes die omver worden gekegeld. Iedereen in Iran maakt grappen over de geestelijkheid, maar op het witte doek was dat ondenkbaar. "Ik wilde laten zien dat geestelijken ook maar mensen zijn," zegt Peyman Ghasemkhani, de schrijver van het scenario. "Daarnaast is het een verhaal over iemand die op zijn manier dichter bij god komt."
De vloer van zijn huis ligt vol dvd's. Ghasemkhani, Irans populairste scenarioschrijver, is een fan van Amerikaanse sitcoms. Zelf heeft hij diverse sitcoms voor de Iraanse televisie geschreven, naast een aantal populaire films. Zijn werk is niet te zien op de festivals van Cannes of Rotterdam, zoals dat van bekende Iraanse filmmakers als Mohsen Makhmalbaf of Abbas Kiarostami, maar in Iran wordt het aanbeden. Het thema is altijd zelfkritiek, of het nou gaat over Iraanse eigenaardigheden, politiek stromingen of - zoals nu - de geestelijkheid.
"Met deze film laten we zien dat de religie van de mensen in het hart zit en zich niet laat dicteren. Veel mullah's in Iran zijn het hier mee eens. Maar sommige geestelijken zien hierin misschien een aantasting van hun gezag", zegt Ghasemkhani voorzichtig.
Oorspronkelijk liet Ghasemkhani Reza de Hagedis na zijn arrestatie in de moskee publiekelijk bekennen dat hij een crimineel was. De politie wil hem wegvoeren, maar dan komen de moskeegangers in opstand en eisen dat de verklede geestelijke nog eenmaal hun gebed zal leiden. "Het idee hierachter was dat iedereen zijn eigen weg naar god kan vinden. Zelfs een dief als Reza kan de mensen inspiratie bieden", zegt hij. Maar dit einde kwam niet in de film. "Wij Iraniërs moeten aan zelfcensuur doen om te overleven", legt Ghasemkhani uit.
De prijs die hij voor Marmoulak won op Irans meest prestigieuze filmfestival, staat trots op de schouw. Ghasemkhani is nog steeds verbaasd over het succes van de film. "Weet je wat nog het ergste is van deze hele onderneming? De producent bood me een percentage van de winst aan in plaats van een vast bedrag, maar ik weigerde. En vervolgens werd Marmoulak het grootste kassucces in de Iraanse geschiedenis!"
De satirische film Marmoulak was in Iran een grote hit. Maar onder druk van religieuze knokploegen heeft regisseur Kamal Tabrizi zijn film teruggetrokken.
Thomas Erdbrink, NRC
Teheran, 22 mei
Alleen mensen met goede contacten maakten een kans op een bioscoopstoel bij de vertoning van Marmoulak ('De Hagedis'). Deze satirische film, over een dief die zich vermomt als geestelijke, brak alle Iraanse filmrecords. Een kennis achter het loket - organisator van een filmfestival en zoon van de landbouwminister - was voortdurend bezig kaartjes voor zijn relaties te regelen. De ongelukkigen zonder netwerk moesten wachten in lange rijen voor de 33 bioscopen in de Iraanse hoofdstad en de rest van het land waar de film draaide.
Maar de rijen zijn sinds woensdag verdwenen en de zoon van de landbouwminister kan zijn mobiele telefoon weer aanzetten: Marmoulak is uit de roulatie gehaald. Officieel heeft regisseur Kamal Tabrizi de film uit eigen beweging teruggetrokken. Maar de onophoudelijke kritiek van de Iraanse geestelijkheid liet hem geen andere keus. In vier steden was Marmoulak al verbannen onder druk van religieuze knokploegen. Conservatieve kranten schuimbekten over de hoofdpersoon, die verkleed als geestelijke zingt in de moskee, vloekt en met vrouwen flirt.
Om uitleg te geven over zijn bedoelingen organiseerde Tabrizi een voorstelling speciaal voor de geestelijke elite die sinds de islamitische revolutie van 1979 de dienst uitmaakt in Iran. Die verzoeningspoging viel niet in de smaak. "Zelfs in de tijd van de sjah zou zo'n beledigende film over de geestelijkheid niet zijn gemaakt", klaagde de voorzitter van de nationale veiligheidsraad, Hassan Rowhani, na afloop.
Het was al een wonder dat de film überhaupt te zien was in de islamitische republiek Iran. Marmoulak gaat over een dief, de vijftig-plusser Reza de Hagedis, die in de gevangenis belandt. Zijn bijnaam heeft hij te danken aan zijn talent om muren te beklimmen. Na een zelfmoordpoging wordt hij opgenomen in een ziekenhuis waar hij een mullah, een sji'itische geestelijke, ontmoet. "Jullie hebben de hemel en hel alleen bedacht om ons bang te maken", klaagt Reza. Hij steelt de tulband en de mantel van de geestelijke en gebruikt die als vermomming tijdens een vlucht naar Turkije. In een dorpje aan de grens ziet men hem aan voor de nieuwe gebedsleider en Reza begint een reeks onorthodoxe preken waarin hij uitlegt dat er "evenzoveel manieren als mensen zijn om in contact te treden met god". Een jongen die klaagt dat hij van zijn vader alleen maar de Koran mag lezen, raadt hij aan lol te gaan trappen, dat is ook belangrijk. Als Reza met een fikse kopstoot de roverhoofdman van het dorp velt, is hij daar de held. Iedere week is de moskee voller en Reza besluit een groot feest te organiseren ter ere van de verjaardag van de verdwenen twaalfde Imam, de sji'itische messias.
Maar dan blijkt een boosaardige gevangenisdirecteur hem op de hielen te zitten en net voor het feest begint, wordt de onfortuinlijke Reza opgepakt en weggevoerd. De film eindigt met een bomvolle, feestelijk verlichte moskee waaruit gezang opklinkt. Alle aanwezigen kijken hoopvol naar de deur, wachtend op Reza, die nooit meer zal komen.
De film is een lange aaneenrijging van gevoeligheden waarmee de spot wordt gedreven en heilige huisjes die omver worden gekegeld. Iedereen in Iran maakt grappen over de geestelijkheid, maar op het witte doek was dat ondenkbaar. "Ik wilde laten zien dat geestelijken ook maar mensen zijn," zegt Peyman Ghasemkhani, de schrijver van het scenario. "Daarnaast is het een verhaal over iemand die op zijn manier dichter bij god komt."
De vloer van zijn huis ligt vol dvd's. Ghasemkhani, Irans populairste scenarioschrijver, is een fan van Amerikaanse sitcoms. Zelf heeft hij diverse sitcoms voor de Iraanse televisie geschreven, naast een aantal populaire films. Zijn werk is niet te zien op de festivals van Cannes of Rotterdam, zoals dat van bekende Iraanse filmmakers als Mohsen Makhmalbaf of Abbas Kiarostami, maar in Iran wordt het aanbeden. Het thema is altijd zelfkritiek, of het nou gaat over Iraanse eigenaardigheden, politiek stromingen of - zoals nu - de geestelijkheid.
"Met deze film laten we zien dat de religie van de mensen in het hart zit en zich niet laat dicteren. Veel mullah's in Iran zijn het hier mee eens. Maar sommige geestelijken zien hierin misschien een aantasting van hun gezag", zegt Ghasemkhani voorzichtig.
Oorspronkelijk liet Ghasemkhani Reza de Hagedis na zijn arrestatie in de moskee publiekelijk bekennen dat hij een crimineel was. De politie wil hem wegvoeren, maar dan komen de moskeegangers in opstand en eisen dat de verklede geestelijke nog eenmaal hun gebed zal leiden. "Het idee hierachter was dat iedereen zijn eigen weg naar god kan vinden. Zelfs een dief als Reza kan de mensen inspiratie bieden", zegt hij. Maar dit einde kwam niet in de film. "Wij Iraniërs moeten aan zelfcensuur doen om te overleven", legt Ghasemkhani uit.
De prijs die hij voor Marmoulak won op Irans meest prestigieuze filmfestival, staat trots op de schouw. Ghasemkhani is nog steeds verbaasd over het succes van de film. "Weet je wat nog het ergste is van deze hele onderneming? De producent bood me een percentage van de winst aan in plaats van een vast bedrag, maar ik weigerde. En vervolgens werd Marmoulak het grootste kassucces in de Iraanse geschiedenis!"