De Autochtoon
22-07-04, 15:07
Nederlandse moslims zijn de laatste jaren niet sterker op hun godsdienst georiënteerd. Ze zijn jong en goed opgeleid, en hechten minder belang aan de islam in het dagelijks leven.
Door onze redacteur Froukje Santing
DEN HAAG, 22 JULI. Er is een uitgebreid en divers netwerk van islamitische organisaties in Nederland. Er zijn scholen, jongeren- en vrouwenorganisaties, sociaal-culturele verenigingen. En natuurlijk moskeeën, 304 verspreid over het land. Maar slechts 1 procent van de Marokkanen en 7 procent van de Turken is er lid van.
,,Dat sluit aan'', zegt onderzoekscoördinator Carlo van Praag van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) bij ,,onze bevinding dat niet elke moslim ook religieus actief is''. Het rapport Moslim in Nederland, een onderzoek naar de religieuze betrokkenheid van Turken en Marokkanen werd vanmiddag gepubliceerd. Het was een opdracht van de Tweede Kamer. ,,De algemene trend naar ontkerkelijking die in Nederland heeft plaatsgevonden, voltrekt zich nu onder de moslims'', aldus Van Praag. ,,In het korte tijdbestek van vier jaar (1998-2002) waarin de gegevens werden verzameld, blijkt dat de betrokkenheid bij godsdienstige activiteiten als moskeebezoek en vasten afneemt en de beleving van de islam steeds meer een persoonlijke keuze wordt.''
Maar dat leidt niet tot een geringere identificatie met de islam, zoals we onder protestanten en katholieken in Nederland wel hebben gezien. Wat is daarvan de reden?
,,Het blijkt kennelijk niet mogelijk om je los te maken van de islam. Maar de mate van betrokkenheid houdt verband met leeftijd, opleiding en maatschappelijke positie. Net als onder christenen zie je dat ook onder moslims de individualisering toeneemt. Moslims met een laag opleidingsniveau en een gering inkomen, zeker in de eerste generatie, zijn nog veelal religieus. Toch is ook voor hen de moskee meer dan een gebedshuis, het is ook de plek waar ze landgenoten en vrienden ontmoeten.
,,Naarmate allochtonen hier langer zijn, meer scholing genieten en betere banen verwerven, hechten ze minder belang aan de islam in het dagelijks leven. Ze gaan nog maar zelden naar de moskee voor het vrijdagsgebed, ze vasten nauwelijks, maar ze voelen zich nog steeds wel moslim 95 procent van de Turken en 97 procent van de Marokkanen is zich sterk bewust van hun moslim-identiteit. Het is belangrijk voor hun zelfbeeld, ze denken er vaak aan en ze voelen zich persoonlijk aangesproken als de islam wordt bekritiseerd.
,,Ook voor deze niet-praktiserende moslims is de islam een belangrijke leidraad. Ze ervaren het nog steeds als hun cultureel erfgoed en gebruiken het als moreel richtsnoer in de opvoeding van de kinderen. Bovendien kiezen ook degenen die een losse band hebben met de islam voor een moslimpartner, het liefst ook nog uit de eigen etnische groep.''
Is er dan helemaal geen sprake van een islamitisch réveil als reactie op de spanningen tussen moslims en niet-moslims, in Nederland en de rest van de wereld?
,,Uit onze onderzoeksgegevens blijkt een zeer geringe steun van enkele procenten voor de meer extreme islamitische bewegingen. Het gaat om een kleine subgroep, die zich in hoge mate gediscrimineerd voelt en vindt dat er te weinig respect in Nederland is voor de islam.
,,Voor deze groep, merendeels jonge Marokkanen, biedt de islam moreel tegenwicht tegen hun ervaringen. Wij vermoeden dat een verdere verharding van de verhoudingen tussen allochtonen en autochtonen zou kunnen leiden tot illegale vormen van protest en actie, tot minder vriendelijke vormen van islambeleving.
,,Daarmee zeggen we niet dat we moslims niet moeten aanspreken op de verworvenheden van onze rechtstaat: de gelijkheid van man en vrouw, het niet-discrimineren van homoseksuelen.''
Het SCP heeft geen nieuw onderzoek gedaan onder moslims, maar moest terugvallen op bestaand materiaal. Wat weten we nu feitelijk over de religieuze beleving van de Nederlandse moslims anno 2004?
,,Het is schrijnend maar waar. Het was onmogelijk, gezien onder meer de groeiende polarisatie tussen moslims en niet-moslims en de barse toon van het integratiedebat, om een betrouwbare schatting te maken van stabiele trends in die religieuze beleving. Het is vandaag de dag erg moeilijk om voldoende respons te krijgen van moslims. Dat zagen we ook al in 2002 toen we de algemene levensomstandigheden van Marokkanen en Turken onderzochten.
,,Men heeft geen zin meer om over de islam te praten. Ze zijn er té vaak op aangesproken de afgelopen tijd. Duur, nieuw onderzoek zou weggegooid geld zijn geweest. We hadden evenwel geluk dat er zoveel recent materiaal aanwezig was. Maar ik ben het met u eens dat nieuw onderzoek dringend gewenst is. We moeten in de gaten houden of de dominante trend van 'ontkerkelijking' zich daadwerkelijk voortzet. Naarmate moslims ouder worden, zeker als ze kinderen krijgen, hebben ze misschien weer de neiging om zich sterker op de islam te richten.''
Ook de berichtgeving over de islam in Nederland in de media, aan de hand van artikelen in de Volkskrant, is geanalyseerd. Wat bleek daaruit?
,,Dat in de publieke discussie er een groeiende aandacht voor de islam is. Van de 866 artikelen over minderheden die we over verschillende perioden tussen 1998 en 2002 hebben geanalyseerd, verwijst eenderde naar religie. 61 procent van de mensen die daarin aan het woord werden gelaten was autochtoon, 15 procent Marokkaan en 11 procent Turk. Allochtonen waren veel beter vertegenwoordigd in feitelijke berichten en interviews dan in de opinierubrieken (28 procent) en opiniërende artikelen gewijd aan de islam (32 procent). Ook kwamen er relatief vaker Marokkanen aan het woord dan Turken.
,,De topdrie van religieuze issues in de Volkskrant waren homoseksualiteit, islamitische scholen en hoofddoekjes. Op de vierde plaats, veelal op de opiniepagina's, stukken over islamitisch fundamentalisme en extremisme. Het zijn zaken die te maken hebben met de uitdagingen van het Nederlandse tolerantiebeginsel. Door de moslims werden we gedwongen opnieuw na te denken over kwesties die latent altijd al speelden.''
22 juli 2004
Door onze redacteur Froukje Santing
DEN HAAG, 22 JULI. Er is een uitgebreid en divers netwerk van islamitische organisaties in Nederland. Er zijn scholen, jongeren- en vrouwenorganisaties, sociaal-culturele verenigingen. En natuurlijk moskeeën, 304 verspreid over het land. Maar slechts 1 procent van de Marokkanen en 7 procent van de Turken is er lid van.
,,Dat sluit aan'', zegt onderzoekscoördinator Carlo van Praag van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) bij ,,onze bevinding dat niet elke moslim ook religieus actief is''. Het rapport Moslim in Nederland, een onderzoek naar de religieuze betrokkenheid van Turken en Marokkanen werd vanmiddag gepubliceerd. Het was een opdracht van de Tweede Kamer. ,,De algemene trend naar ontkerkelijking die in Nederland heeft plaatsgevonden, voltrekt zich nu onder de moslims'', aldus Van Praag. ,,In het korte tijdbestek van vier jaar (1998-2002) waarin de gegevens werden verzameld, blijkt dat de betrokkenheid bij godsdienstige activiteiten als moskeebezoek en vasten afneemt en de beleving van de islam steeds meer een persoonlijke keuze wordt.''
Maar dat leidt niet tot een geringere identificatie met de islam, zoals we onder protestanten en katholieken in Nederland wel hebben gezien. Wat is daarvan de reden?
,,Het blijkt kennelijk niet mogelijk om je los te maken van de islam. Maar de mate van betrokkenheid houdt verband met leeftijd, opleiding en maatschappelijke positie. Net als onder christenen zie je dat ook onder moslims de individualisering toeneemt. Moslims met een laag opleidingsniveau en een gering inkomen, zeker in de eerste generatie, zijn nog veelal religieus. Toch is ook voor hen de moskee meer dan een gebedshuis, het is ook de plek waar ze landgenoten en vrienden ontmoeten.
,,Naarmate allochtonen hier langer zijn, meer scholing genieten en betere banen verwerven, hechten ze minder belang aan de islam in het dagelijks leven. Ze gaan nog maar zelden naar de moskee voor het vrijdagsgebed, ze vasten nauwelijks, maar ze voelen zich nog steeds wel moslim 95 procent van de Turken en 97 procent van de Marokkanen is zich sterk bewust van hun moslim-identiteit. Het is belangrijk voor hun zelfbeeld, ze denken er vaak aan en ze voelen zich persoonlijk aangesproken als de islam wordt bekritiseerd.
,,Ook voor deze niet-praktiserende moslims is de islam een belangrijke leidraad. Ze ervaren het nog steeds als hun cultureel erfgoed en gebruiken het als moreel richtsnoer in de opvoeding van de kinderen. Bovendien kiezen ook degenen die een losse band hebben met de islam voor een moslimpartner, het liefst ook nog uit de eigen etnische groep.''
Is er dan helemaal geen sprake van een islamitisch réveil als reactie op de spanningen tussen moslims en niet-moslims, in Nederland en de rest van de wereld?
,,Uit onze onderzoeksgegevens blijkt een zeer geringe steun van enkele procenten voor de meer extreme islamitische bewegingen. Het gaat om een kleine subgroep, die zich in hoge mate gediscrimineerd voelt en vindt dat er te weinig respect in Nederland is voor de islam.
,,Voor deze groep, merendeels jonge Marokkanen, biedt de islam moreel tegenwicht tegen hun ervaringen. Wij vermoeden dat een verdere verharding van de verhoudingen tussen allochtonen en autochtonen zou kunnen leiden tot illegale vormen van protest en actie, tot minder vriendelijke vormen van islambeleving.
,,Daarmee zeggen we niet dat we moslims niet moeten aanspreken op de verworvenheden van onze rechtstaat: de gelijkheid van man en vrouw, het niet-discrimineren van homoseksuelen.''
Het SCP heeft geen nieuw onderzoek gedaan onder moslims, maar moest terugvallen op bestaand materiaal. Wat weten we nu feitelijk over de religieuze beleving van de Nederlandse moslims anno 2004?
,,Het is schrijnend maar waar. Het was onmogelijk, gezien onder meer de groeiende polarisatie tussen moslims en niet-moslims en de barse toon van het integratiedebat, om een betrouwbare schatting te maken van stabiele trends in die religieuze beleving. Het is vandaag de dag erg moeilijk om voldoende respons te krijgen van moslims. Dat zagen we ook al in 2002 toen we de algemene levensomstandigheden van Marokkanen en Turken onderzochten.
,,Men heeft geen zin meer om over de islam te praten. Ze zijn er té vaak op aangesproken de afgelopen tijd. Duur, nieuw onderzoek zou weggegooid geld zijn geweest. We hadden evenwel geluk dat er zoveel recent materiaal aanwezig was. Maar ik ben het met u eens dat nieuw onderzoek dringend gewenst is. We moeten in de gaten houden of de dominante trend van 'ontkerkelijking' zich daadwerkelijk voortzet. Naarmate moslims ouder worden, zeker als ze kinderen krijgen, hebben ze misschien weer de neiging om zich sterker op de islam te richten.''
Ook de berichtgeving over de islam in Nederland in de media, aan de hand van artikelen in de Volkskrant, is geanalyseerd. Wat bleek daaruit?
,,Dat in de publieke discussie er een groeiende aandacht voor de islam is. Van de 866 artikelen over minderheden die we over verschillende perioden tussen 1998 en 2002 hebben geanalyseerd, verwijst eenderde naar religie. 61 procent van de mensen die daarin aan het woord werden gelaten was autochtoon, 15 procent Marokkaan en 11 procent Turk. Allochtonen waren veel beter vertegenwoordigd in feitelijke berichten en interviews dan in de opinierubrieken (28 procent) en opiniërende artikelen gewijd aan de islam (32 procent). Ook kwamen er relatief vaker Marokkanen aan het woord dan Turken.
,,De topdrie van religieuze issues in de Volkskrant waren homoseksualiteit, islamitische scholen en hoofddoekjes. Op de vierde plaats, veelal op de opiniepagina's, stukken over islamitisch fundamentalisme en extremisme. Het zijn zaken die te maken hebben met de uitdagingen van het Nederlandse tolerantiebeginsel. Door de moslims werden we gedwongen opnieuw na te denken over kwesties die latent altijd al speelden.''
22 juli 2004