Marsipulami
25-07-04, 11:02
GASTCOLUMN. Marokko, la surprise
Benno Barnard 01/07/2004
IN april van dit jaar was ik te gast in Marokko; een ervaring die aan het duizelingwekkende grensde, want mijn hoofd draaide op mijn schouders als was mijn hals een kurkentrekker.
Het was een 'literaire rondreis', waarvoor ik was uitgenodigd dankzij een Franse vertaling van mijn poëzie. Bestemmingen: Fes en Rabat, waar de hotels piccolo's in dienst hadden - rood jasje, rode bonbondoos op hun hoofd, door de Fransen achtergelaten museumstukken van vlees en bloed - die een dubieuze nostalgie in mij wekten naar het oude Europa, hier in een naglans nog aanwezig. (Ik heb een stal vol stokpaarden, en dit is een geliefkoosd exemplaar.)
Ik was dus in de woestijn; maar zie, de woestijn bleek groen als de Waalse heuvels die in de lijst van mijn werkkamerraam in de Druivenstreek naar de einder rollen. Dat was de eerste verrassing, waarbij zich dus die koloniale ouderwetsheid à la française voegde; op de tweede dag kwam daar nog het archaïsch-hedendaagse van bijbelse taferelen in de medina van Fes bij: kerels met een getaande patriarchenkop in amazonezit op een ezel, leerlooiers, koperslagers en beoefenaars van nog andere uitgestorven ambachten, niet te vergeten de wolververs, in een steeg waar tussen de keien plassen rood, paars, blauw en zwart spoelwater lagen te blinken in loodrecht zonlicht, alsof hier het bloed van vier rassen werd vergoten.
Bij een sefardische jood kocht ik een zogenaamd jad, een zilveren hand met een davidster, bedoeld om in dat curieuze Hebreeuwse kubisme, tora geheten, het spoor niet bijster te raken; in Rabat lag ook nog een amandelhouten palimpsest uit een koranschool op me te wachten, een metaforisch voorwerp vol vlekkerige kalligrafie; jad plus palimpsest leken me als souvenirs wel een geschikt paar om het oude semitische samenleven in die groene woestijn te gedenken.
Daarna bleven de verrassingen mij overvallen als bekeerde struikrovers, met handen vol cadeaus. De humor en het relativeringsvermogen van de Marokkanen, bijvoorbeeld, zoals onder meer bleek tijdens het lange gesprek dat ik met een wijsgeer-tapijtenhandelaar mocht voeren: deze vertelde me dat hij een gelovig man was, maar juist als zodanig een vijand van les barbus, de fundamentalistische fanatici die niet alleen onze cultuur aanranden, maar ook de islamitische traditie van gastvrijheid en tolerantie. In Rabat hoorde ik dat de politie een meute van deze kerels in bescherming had moeten nemen tegen woedende Marokkaanse badgasten, toen de bebaarde Sturmabteilung hen van het strand had proberen te verdrijven vanwege hun naaktheid onder Gods hemel... Overigens, in dit licht lijkt het verbod op alcohol me een vergissing van de profeet: droogstaan bevordert de levensvreugde niet, nog afgezien van het feit dat gele Fanta, alom gedronken in restaurants, verschrikkelijk vloekt met de zintuiglijkheid van de autochtone keuken. (Daar stonden bekoorlijke, bier tappende serveersters tegenover.)
Maar de koningssurprise was wel het lycée dat ik bezocht, veertig jongens en meisjes die dermate goed op de hoogte bleken van de Europese geografie, politiek en literatuur, dat ze het Vlaams middelbaar onderwijs in absentia beschaamden; want waar vind je bij ons nog een schuchter blozende zeventienjarige die de verzen van Emile Verhaeren leest, of zelfs maar weet heeft van diens bestaan? Ja, Marokko was als een warm bad, waarin die oriëntaals-hartelijke, verlegen-open, naïef-erudiete kinderen, al dan niet in een chador gehuld, hun zoete ernst leeggoten als een welriekende olie - ieder cynisme was ze nog vreemd! Hun kijk op ons vermoeide continent was erg Frans, bien entendu, het postkolonialisme had een Franse bril op hun neus geplant, maar daar is op zichzelf niets mis mee. De Gallische taal en cultuur zijn en chute libre, werd mij verzekerd; en hoewel ik van die sociologische ontwikkeling zelf niets heb gemerkt, zeg ik daarop: driewerf helaas! Het Frans is een vehikel dat een eeuw geschiedenis vervoert; verengelsing zou dus een catastrofe in de vorm van een castratie betekenen. Hetzelfde, mutatis mutandis, geldt trouwens ook voor Vlaanderen.
Ik moest denken aan wat een allochtone advocate me vertelde over de mentaliteit van de Berbers, een meerderheid die lang heeft moeten buigen voor een andere cultuur en die daar een volksaard van één helft sluwheid en één helft frustratie uit gekweekt heeft. Ze zei me dat ze, onder het afleggen van de juristeneed, nog stond te overwegen wie ze in hemelsnaam was dat ze dit deed - aldus als kind van twee culturen de Berbers-Vlaamse deugd der zelfkastijding beoefenend.
Geen wonder dat de Vlamingen zo de pest hebben aan de Berbers alhier! Die herinneren hen aan hun eigen oude frustraties, hun eigen historische vernederingen; en omgekeerd moeten de Vlaamse nouveaux riches, die frustrators geworden gefrustreerden, in Berberse ogen wel onuitstaanbaar zijn, in knechten veranderde bazen, de ergste soort van heersers.
Benno Barnard is schrijver. Deze column verschijnt drie keer in de maand juli.
Benno Barnard 01/07/2004
IN april van dit jaar was ik te gast in Marokko; een ervaring die aan het duizelingwekkende grensde, want mijn hoofd draaide op mijn schouders als was mijn hals een kurkentrekker.
Het was een 'literaire rondreis', waarvoor ik was uitgenodigd dankzij een Franse vertaling van mijn poëzie. Bestemmingen: Fes en Rabat, waar de hotels piccolo's in dienst hadden - rood jasje, rode bonbondoos op hun hoofd, door de Fransen achtergelaten museumstukken van vlees en bloed - die een dubieuze nostalgie in mij wekten naar het oude Europa, hier in een naglans nog aanwezig. (Ik heb een stal vol stokpaarden, en dit is een geliefkoosd exemplaar.)
Ik was dus in de woestijn; maar zie, de woestijn bleek groen als de Waalse heuvels die in de lijst van mijn werkkamerraam in de Druivenstreek naar de einder rollen. Dat was de eerste verrassing, waarbij zich dus die koloniale ouderwetsheid à la française voegde; op de tweede dag kwam daar nog het archaïsch-hedendaagse van bijbelse taferelen in de medina van Fes bij: kerels met een getaande patriarchenkop in amazonezit op een ezel, leerlooiers, koperslagers en beoefenaars van nog andere uitgestorven ambachten, niet te vergeten de wolververs, in een steeg waar tussen de keien plassen rood, paars, blauw en zwart spoelwater lagen te blinken in loodrecht zonlicht, alsof hier het bloed van vier rassen werd vergoten.
Bij een sefardische jood kocht ik een zogenaamd jad, een zilveren hand met een davidster, bedoeld om in dat curieuze Hebreeuwse kubisme, tora geheten, het spoor niet bijster te raken; in Rabat lag ook nog een amandelhouten palimpsest uit een koranschool op me te wachten, een metaforisch voorwerp vol vlekkerige kalligrafie; jad plus palimpsest leken me als souvenirs wel een geschikt paar om het oude semitische samenleven in die groene woestijn te gedenken.
Daarna bleven de verrassingen mij overvallen als bekeerde struikrovers, met handen vol cadeaus. De humor en het relativeringsvermogen van de Marokkanen, bijvoorbeeld, zoals onder meer bleek tijdens het lange gesprek dat ik met een wijsgeer-tapijtenhandelaar mocht voeren: deze vertelde me dat hij een gelovig man was, maar juist als zodanig een vijand van les barbus, de fundamentalistische fanatici die niet alleen onze cultuur aanranden, maar ook de islamitische traditie van gastvrijheid en tolerantie. In Rabat hoorde ik dat de politie een meute van deze kerels in bescherming had moeten nemen tegen woedende Marokkaanse badgasten, toen de bebaarde Sturmabteilung hen van het strand had proberen te verdrijven vanwege hun naaktheid onder Gods hemel... Overigens, in dit licht lijkt het verbod op alcohol me een vergissing van de profeet: droogstaan bevordert de levensvreugde niet, nog afgezien van het feit dat gele Fanta, alom gedronken in restaurants, verschrikkelijk vloekt met de zintuiglijkheid van de autochtone keuken. (Daar stonden bekoorlijke, bier tappende serveersters tegenover.)
Maar de koningssurprise was wel het lycée dat ik bezocht, veertig jongens en meisjes die dermate goed op de hoogte bleken van de Europese geografie, politiek en literatuur, dat ze het Vlaams middelbaar onderwijs in absentia beschaamden; want waar vind je bij ons nog een schuchter blozende zeventienjarige die de verzen van Emile Verhaeren leest, of zelfs maar weet heeft van diens bestaan? Ja, Marokko was als een warm bad, waarin die oriëntaals-hartelijke, verlegen-open, naïef-erudiete kinderen, al dan niet in een chador gehuld, hun zoete ernst leeggoten als een welriekende olie - ieder cynisme was ze nog vreemd! Hun kijk op ons vermoeide continent was erg Frans, bien entendu, het postkolonialisme had een Franse bril op hun neus geplant, maar daar is op zichzelf niets mis mee. De Gallische taal en cultuur zijn en chute libre, werd mij verzekerd; en hoewel ik van die sociologische ontwikkeling zelf niets heb gemerkt, zeg ik daarop: driewerf helaas! Het Frans is een vehikel dat een eeuw geschiedenis vervoert; verengelsing zou dus een catastrofe in de vorm van een castratie betekenen. Hetzelfde, mutatis mutandis, geldt trouwens ook voor Vlaanderen.
Ik moest denken aan wat een allochtone advocate me vertelde over de mentaliteit van de Berbers, een meerderheid die lang heeft moeten buigen voor een andere cultuur en die daar een volksaard van één helft sluwheid en één helft frustratie uit gekweekt heeft. Ze zei me dat ze, onder het afleggen van de juristeneed, nog stond te overwegen wie ze in hemelsnaam was dat ze dit deed - aldus als kind van twee culturen de Berbers-Vlaamse deugd der zelfkastijding beoefenend.
Geen wonder dat de Vlamingen zo de pest hebben aan de Berbers alhier! Die herinneren hen aan hun eigen oude frustraties, hun eigen historische vernederingen; en omgekeerd moeten de Vlaamse nouveaux riches, die frustrators geworden gefrustreerden, in Berberse ogen wel onuitstaanbaar zijn, in knechten veranderde bazen, de ergste soort van heersers.
Benno Barnard is schrijver. Deze column verschijnt drie keer in de maand juli.