Marsipulami
12-08-04, 00:59
INTERNERING. Erik kwijnt weg in de cel
Niemand wil mentaal gehandicapte die in de gevangenis heeft gezeten
Van onze medewerkster
© Wim Daneels
BRUSSEL - Erik is veertig. Vijf jaar geleden werd hij geïnterneerd, omdat hij in het psychiatrisch ziekenhuis gevochten had met een medepatiënt. Waarom hij achter de tralies moest, drong niet tot Erik door. Hij heeft de verstandelijke leeftijd van een kind van zeven. Pas na drie jaar verblijf in verscheidene gevangenissen en een langdurige zoektocht naar een ziekenhuis dat bereid was hem op te nemen, is voor Erik aangepaste opvang gevonden.
TOEN Erik anderhalf jaar was, viel hij van de trap en liep hij een schedelbreuk op. Een deel van zijn hersenen werd onherstelbaar beschadigd. Later kreeg hij epilepsie. ,,Vanaf de lagere school manifesteerden de moeilijkheden zich", zegt Betty, zijn moeder, wier familienaam om privacyredenen onvermeld blijft. ,,Erik vertoonde snel leer- en gedragsstoornissen. Sindsdien is hij van de ene instelling naar de andere gestuurd. Mentaal gehandicapten zijn nergens welkom."
Vanaf zijn achttiende tot zijn zesendertigste verbleef Erik in het psychiatrisch centrum Dr. Guislain in Gent. Hij werd er door medepatiënten voortdurend gepest. ,,Ze bestolen hem, goten hete koffie over hem uit en doofden hun sigaretten op zijn armen. Erik kon daar niet tegen op. Het enige verweer dat hij had, was zich kwaad maken en agressief worden. Het is uit de hand gelopen en Erik heeft een medepatiënt een paar rake klappen verkocht."
Een jaar na de feiten moest Erik voor de rechter verschijnen. Die besliste hem te interneren in de gevangenis van Gent. Niemand bracht zijn familie op de hoogte. ,,Mijn andere zoon wou zijn broer bezoeken in 'het Guislain'. Daar kreeg hij te horen dat Erik was overgeplaatst naar de gevangenis van Gent. Wij wisten van niets. Hoe Erik tijdens zijn rechtszaak werd verdedigd, daar hebben we tot nu het raden naar. Zijn advocaat heeft alleen de rekening gestuurd."
Aanvankelijk verging het Erik goed in de gevangenis. Een van de medegevangenen, Peter, eveneens een geïnterneerde, kende hij van in het Guislain. Peter beschermde Erik en hielp hem bij het invullen van zijn boodschappenlijst. Erik zelf kan niet lezen of schrijven.
Enkele maanden later werd Peter overgeplaatst. Erik was daardoor aan zijn lot overgelaten. ,,Mijn zoon kan niet voor zichzelf zorgen'', zegt Betty. ,,De eerste keer dat we hem gingen bezoeken, droeg hij veel te kleine kleren. Hij maakte daar zelf geen opmerkingen over en het gevangenispersoneel keek niet naar hem om. Na ieder bezoek werd hij helemaal uitgekleed om te controleren of we hem niets hadden meegegeven."
Erik ging snel achteruit. Stilaan verloor hij de weinige vaardigheden die hij had aangeleerd en werd hij opnieuw gepest en bestolen. Van behandeling was in de gevangenis geen sprake. Af en toe sprak hij met de gerechtspsychiater of met iemand van de psychosociale dienst. ,,Ook zij hadden nauwelijks tijd. Terwijl je hun wat vroeg, stonden er drie andere gevangenen aan de deur. Erik kreeg wel medicatie, maar of hij ze echt innam, controleerde niemand."
Eriks moeder zocht naar een betere opvangplaats voor haar zoon. Tevergeefs. ,,Ik heb in nagenoeg elk ziekenhuis gevraagd of ze Erik niet konden opnemen. Ik heb zelfs gebeld met het kabinet van de toenmalige minister van Justitie, Marc Verwilghen. Ze hebben mij waardevolle informatie gegeven, maar meer konden ze niet doen. Niemand wil een mentaal gehandicapte die in de gevangenis heeft gezeten. Ze hebben schrik dat ze onhandelbaar zijn of de leefgroep verstoren. Men wil enkel de lichtgestoorden opnemen. De ernstige gevallen verbant men naar 'de vergeetput'. Men doet of ze niet bestaan."
Eriks moeder kan er enig begrip voor opbrengen. ,,Er is veel te weinig personeel in de psychiatrische ziekenhuizen. In het Guislain gebeurde het dat slechts twee opzichters instonden voor een groep van twintig patiënten. Dat is ondoenbaar."
Na twee jaar werd Erik wegens de overbevolking in de Gentse gevangenis overgeplaatst naar de instelling van sociaal verweer in Turnhout. Opnieuw bracht niemand de familie op de hoogte, opnieuw was het zijn broer die bij een bezoek in Gent moest ontdekken dat Erik overgeplaatst was. Ook de Commissie tot Bescherming van de Maatschappij, die de toestemming moet geven voor overplaatsingen, was niet op de hoogte gebracht.
In Turnhout waren de cipiers vriendelijk. De bezoekersruimte is een gezellige cafetaria waar je iets kunt eten en drinken. De moeder van Erik hoopte dat haar zoon daar zou kunnen blijven, totdat hij in een ziekenhuis terechtkon.
Maar na twee weken zei Erik geen woord meer. Hij at niet meer, nam zijn medicatie niet, sliep op de grond en liep een blaasontsteking op. ,,Turnhout heeft mijn zoon in een wrak veranderd."
Erik werd opnieuw overgeplaatst naar de gevangenis van Gent en enkele maanden later naar die van Brugge, opnieuw zonder medeweten van zijn familie. Enkele weken daarna zocht Henri Heimans, voorzitter van de Commissie tot Bescherming van de Maatschappij, Eriks moeder op. Hij deelde haar mee dat Erik op sterven lag op de afdeling intensieve verzorging van het ziekenhuis Sint-Jan in Brugge.
In een brief beschreef Betty hoe het met haar zoon is gesteld. ,,Erik praat niet meer. Hij heeft uitpuilende ogen en een schichtige blik. Hij is zestig kilo vermagerd. Over heel zijn lichaam heeft hij naaldafdrukken. Hij kan nauwelijks stappen, maar voor zijn deur zetten ze wel een bewaker. Dat maakt mij woedend." Later zou Erik over die periode zeggen dat hij dacht dat hij zou sterven, maar dat het hem niet kon schelen.
Nog niet helemaal genezen moest Erik na een maand weg uit het ziekenhuis, terug naar de gevangenis van Gent. ,,Door zijn kritieke toestand werd Erik wel ingeschreven bovenaan de wachtlijst, maar die bevat achtduizend namen van mentaal gehandicapten.''
De dag van zijn ontslag uit het ziekenhuis contacteerde Henri Heimans de redactie van het VRT-programma Koppen. Die stuurde meteen een reportageploeg naar Brugge. Na enkele opnames in het ziekenhuis wilde de ploeg Eriks overplaatsing naar Gent filmen. Terwijl Erik de ziekenwagen werd ingedragen, wou een van de politieagenten Erik handboeien aandoen.
Betty: ,,We geloofden onze ogen niet. Mijn zoon was zo verzwakt dat ze hem op een bed de ziekenwagen moesten indragen. Gelukkig kreeg een van de agenten medelijden en maakte Eriks handboeien los. De ziekenwagen is er onderweg in geslaagd de filmploeg van zich af te schudden. Een andere reportageploeg heeft de aankomst in Gent toch kunnen filmen."
In de gevangenis van Gent mochten Eriks ouders hem één keer in de week gedurende twee uur in een aparte ruimte bezoeken. Zijn moeder vroeg of ze niet een halve dag met Erik mag doorbrengen. Ze hoopte dat ze hem er zo bovenop zou helpen. De gevangenisdirectie weigerde.
De Koppen-reportage veroorzaakte een ommekeer. Een psychiatrisch ziekenhuis in Bierbeek verklaarde zich bereid Erik op te nemen. ,,Mentaal gehandicapten waren niet het doelpubliek, maar het ziekenhuis leefde zo mee met Erik dat ze hem een kans wilden bieden. Als die reportage er niet was geweest, was mijn zoon nu dood."
Erik verblijft nu bijna twee jaar in Bierbeek. ,,Daar krijgt hij verzorging in een stabiele omgeving. Die had Erik nooit gekend. Na twee maanden was de schichtige blik in zijn ogen verdwenen. Hij mag alle dagen douchen, in het park wandelen, en iedere maand mag hij twee dagen naar huis." Zijn moeder hoopt dat hij in Bierbeek kan blijven. ,,Als hij daar weg moet, begint alle ellende opnieuw. Dat kan ik niet nog eens aan. Ik ben leeg."
Erik is geen alleenstaand geval. Er zitten ongeveer 150 mentaal gehandicapten in de Vlaamse gevangenissen, zonder behandeling of uitzicht op een opvangplaats. Hetzelfde geldt voor de niet mentaal gehandicapte geïnterneerden die in de gevangenis opgesloten zitten. Ook zij zijn geestesziek en hebben verzorging nodig.
Dit is de eerste aflevering in een reeks van vier. Volgende bijdrage:internering ligt onder vuur.
12/08/2004 Catherine Van Dievoet
©Copyright De Standaard
Niemand wil mentaal gehandicapte die in de gevangenis heeft gezeten
Van onze medewerkster
© Wim Daneels
BRUSSEL - Erik is veertig. Vijf jaar geleden werd hij geïnterneerd, omdat hij in het psychiatrisch ziekenhuis gevochten had met een medepatiënt. Waarom hij achter de tralies moest, drong niet tot Erik door. Hij heeft de verstandelijke leeftijd van een kind van zeven. Pas na drie jaar verblijf in verscheidene gevangenissen en een langdurige zoektocht naar een ziekenhuis dat bereid was hem op te nemen, is voor Erik aangepaste opvang gevonden.
TOEN Erik anderhalf jaar was, viel hij van de trap en liep hij een schedelbreuk op. Een deel van zijn hersenen werd onherstelbaar beschadigd. Later kreeg hij epilepsie. ,,Vanaf de lagere school manifesteerden de moeilijkheden zich", zegt Betty, zijn moeder, wier familienaam om privacyredenen onvermeld blijft. ,,Erik vertoonde snel leer- en gedragsstoornissen. Sindsdien is hij van de ene instelling naar de andere gestuurd. Mentaal gehandicapten zijn nergens welkom."
Vanaf zijn achttiende tot zijn zesendertigste verbleef Erik in het psychiatrisch centrum Dr. Guislain in Gent. Hij werd er door medepatiënten voortdurend gepest. ,,Ze bestolen hem, goten hete koffie over hem uit en doofden hun sigaretten op zijn armen. Erik kon daar niet tegen op. Het enige verweer dat hij had, was zich kwaad maken en agressief worden. Het is uit de hand gelopen en Erik heeft een medepatiënt een paar rake klappen verkocht."
Een jaar na de feiten moest Erik voor de rechter verschijnen. Die besliste hem te interneren in de gevangenis van Gent. Niemand bracht zijn familie op de hoogte. ,,Mijn andere zoon wou zijn broer bezoeken in 'het Guislain'. Daar kreeg hij te horen dat Erik was overgeplaatst naar de gevangenis van Gent. Wij wisten van niets. Hoe Erik tijdens zijn rechtszaak werd verdedigd, daar hebben we tot nu het raden naar. Zijn advocaat heeft alleen de rekening gestuurd."
Aanvankelijk verging het Erik goed in de gevangenis. Een van de medegevangenen, Peter, eveneens een geïnterneerde, kende hij van in het Guislain. Peter beschermde Erik en hielp hem bij het invullen van zijn boodschappenlijst. Erik zelf kan niet lezen of schrijven.
Enkele maanden later werd Peter overgeplaatst. Erik was daardoor aan zijn lot overgelaten. ,,Mijn zoon kan niet voor zichzelf zorgen'', zegt Betty. ,,De eerste keer dat we hem gingen bezoeken, droeg hij veel te kleine kleren. Hij maakte daar zelf geen opmerkingen over en het gevangenispersoneel keek niet naar hem om. Na ieder bezoek werd hij helemaal uitgekleed om te controleren of we hem niets hadden meegegeven."
Erik ging snel achteruit. Stilaan verloor hij de weinige vaardigheden die hij had aangeleerd en werd hij opnieuw gepest en bestolen. Van behandeling was in de gevangenis geen sprake. Af en toe sprak hij met de gerechtspsychiater of met iemand van de psychosociale dienst. ,,Ook zij hadden nauwelijks tijd. Terwijl je hun wat vroeg, stonden er drie andere gevangenen aan de deur. Erik kreeg wel medicatie, maar of hij ze echt innam, controleerde niemand."
Eriks moeder zocht naar een betere opvangplaats voor haar zoon. Tevergeefs. ,,Ik heb in nagenoeg elk ziekenhuis gevraagd of ze Erik niet konden opnemen. Ik heb zelfs gebeld met het kabinet van de toenmalige minister van Justitie, Marc Verwilghen. Ze hebben mij waardevolle informatie gegeven, maar meer konden ze niet doen. Niemand wil een mentaal gehandicapte die in de gevangenis heeft gezeten. Ze hebben schrik dat ze onhandelbaar zijn of de leefgroep verstoren. Men wil enkel de lichtgestoorden opnemen. De ernstige gevallen verbant men naar 'de vergeetput'. Men doet of ze niet bestaan."
Eriks moeder kan er enig begrip voor opbrengen. ,,Er is veel te weinig personeel in de psychiatrische ziekenhuizen. In het Guislain gebeurde het dat slechts twee opzichters instonden voor een groep van twintig patiënten. Dat is ondoenbaar."
Na twee jaar werd Erik wegens de overbevolking in de Gentse gevangenis overgeplaatst naar de instelling van sociaal verweer in Turnhout. Opnieuw bracht niemand de familie op de hoogte, opnieuw was het zijn broer die bij een bezoek in Gent moest ontdekken dat Erik overgeplaatst was. Ook de Commissie tot Bescherming van de Maatschappij, die de toestemming moet geven voor overplaatsingen, was niet op de hoogte gebracht.
In Turnhout waren de cipiers vriendelijk. De bezoekersruimte is een gezellige cafetaria waar je iets kunt eten en drinken. De moeder van Erik hoopte dat haar zoon daar zou kunnen blijven, totdat hij in een ziekenhuis terechtkon.
Maar na twee weken zei Erik geen woord meer. Hij at niet meer, nam zijn medicatie niet, sliep op de grond en liep een blaasontsteking op. ,,Turnhout heeft mijn zoon in een wrak veranderd."
Erik werd opnieuw overgeplaatst naar de gevangenis van Gent en enkele maanden later naar die van Brugge, opnieuw zonder medeweten van zijn familie. Enkele weken daarna zocht Henri Heimans, voorzitter van de Commissie tot Bescherming van de Maatschappij, Eriks moeder op. Hij deelde haar mee dat Erik op sterven lag op de afdeling intensieve verzorging van het ziekenhuis Sint-Jan in Brugge.
In een brief beschreef Betty hoe het met haar zoon is gesteld. ,,Erik praat niet meer. Hij heeft uitpuilende ogen en een schichtige blik. Hij is zestig kilo vermagerd. Over heel zijn lichaam heeft hij naaldafdrukken. Hij kan nauwelijks stappen, maar voor zijn deur zetten ze wel een bewaker. Dat maakt mij woedend." Later zou Erik over die periode zeggen dat hij dacht dat hij zou sterven, maar dat het hem niet kon schelen.
Nog niet helemaal genezen moest Erik na een maand weg uit het ziekenhuis, terug naar de gevangenis van Gent. ,,Door zijn kritieke toestand werd Erik wel ingeschreven bovenaan de wachtlijst, maar die bevat achtduizend namen van mentaal gehandicapten.''
De dag van zijn ontslag uit het ziekenhuis contacteerde Henri Heimans de redactie van het VRT-programma Koppen. Die stuurde meteen een reportageploeg naar Brugge. Na enkele opnames in het ziekenhuis wilde de ploeg Eriks overplaatsing naar Gent filmen. Terwijl Erik de ziekenwagen werd ingedragen, wou een van de politieagenten Erik handboeien aandoen.
Betty: ,,We geloofden onze ogen niet. Mijn zoon was zo verzwakt dat ze hem op een bed de ziekenwagen moesten indragen. Gelukkig kreeg een van de agenten medelijden en maakte Eriks handboeien los. De ziekenwagen is er onderweg in geslaagd de filmploeg van zich af te schudden. Een andere reportageploeg heeft de aankomst in Gent toch kunnen filmen."
In de gevangenis van Gent mochten Eriks ouders hem één keer in de week gedurende twee uur in een aparte ruimte bezoeken. Zijn moeder vroeg of ze niet een halve dag met Erik mag doorbrengen. Ze hoopte dat ze hem er zo bovenop zou helpen. De gevangenisdirectie weigerde.
De Koppen-reportage veroorzaakte een ommekeer. Een psychiatrisch ziekenhuis in Bierbeek verklaarde zich bereid Erik op te nemen. ,,Mentaal gehandicapten waren niet het doelpubliek, maar het ziekenhuis leefde zo mee met Erik dat ze hem een kans wilden bieden. Als die reportage er niet was geweest, was mijn zoon nu dood."
Erik verblijft nu bijna twee jaar in Bierbeek. ,,Daar krijgt hij verzorging in een stabiele omgeving. Die had Erik nooit gekend. Na twee maanden was de schichtige blik in zijn ogen verdwenen. Hij mag alle dagen douchen, in het park wandelen, en iedere maand mag hij twee dagen naar huis." Zijn moeder hoopt dat hij in Bierbeek kan blijven. ,,Als hij daar weg moet, begint alle ellende opnieuw. Dat kan ik niet nog eens aan. Ik ben leeg."
Erik is geen alleenstaand geval. Er zitten ongeveer 150 mentaal gehandicapten in de Vlaamse gevangenissen, zonder behandeling of uitzicht op een opvangplaats. Hetzelfde geldt voor de niet mentaal gehandicapte geïnterneerden die in de gevangenis opgesloten zitten. Ook zij zijn geestesziek en hebben verzorging nodig.
Dit is de eerste aflevering in een reeks van vier. Volgende bijdrage:internering ligt onder vuur.
12/08/2004 Catherine Van Dievoet
©Copyright De Standaard