Orakel
27-08-04, 20:13
De ergste natuurramp uit de Europese geschiedenis, de Grote Aardbeving van Lissabon van 1755, zal zich herhalen. Gelukkig duurt het misschien nog een jaar of duizend voor het zover is.
Verwacht: megabeving
Aardbeving van Lissabon komt terug
donderdag 26 augustus 2004
Men dacht dat het de straf van God was. Even na half tien in de ochtend van 1 november 1775, nota bene op Allerheiligen, begon de aarde in Portugal en Spanje te beven. Een ongelooflijke zes minuten aaneen schudde de grond. Lissabon, Algarve, Agadir, Fez, Tangier en talloze andere stadjes en dorpjes werden verwoest of zwaar beschadigd.
En dat was nog maar het begin. In Lissabon hoorde ooggetuige Eva Tappan iemand roepen: “De zee komt, we zijn allemaal verloren!” Tappan keek naar de zee en zag een vijf tot tien meter hoge muur van water op zich af razen. De vloedgolf sloeg over de stad en sleurde talloze inwoners de zee in. Verderop, in Agadir, sloeg de golf over de stadsmuur terwijl in Algarve tal van huizen en forten met de grond werden gelijkgemaakt. Ooggetuige Tappan overleefde de ramp overigens ternauwernood, door zich vast te klampen aan een balk.
De Grote Aardbeving van Lissabon kostte tussen de vijftig- en de honderdduizend mensen het leven. Het was daarmee de ergste ramp uit de recente Europese geschiedenis. De beving, gevolgd door nog twee zware nabevingen, werd gevoeld van Scandinavië tot diep in Afrika. In Nederland beschreven waarnemers ‘eene sterke schommelende beweging in rivieren, meeren, vaarten, grachten, vijvers en slooten.’ Opgeschudde modder vertroebelde het water, ankers schoten los, er brak zelfs een enkel scheepstouw en in de kerken zag men ‘de slingering der kerkkroonen’.
Nog jaar of duizend, tweeduizend misschien – en de ramp gebeurt opnieuw. Dat althans signaleert de Franse seismoloog Marc-André Gutscher deze week in het blad Science. De aardbevingsdeskundige leidt zijn grimmige constatering af uit een enorme berg gegevens, die onderzoekers de afgelopen jaren bijeensprokkelden rondom het Iberische schiereiland. Zo vonden onderzoekers diverse actieve moddervulkanen op de zeebodem buiten Portugal – een duidelijk teken van grondlagen die onder enorme druk worden ‘uitgeperst’.
De beving van 1755 had een geschatte kracht van magnitude 8.7. En strikt genomen was de Grote Aardbeving een zeebeving: het epicentrum moet enkele honderden kilometers buiten de Portugese kust hebben gelegen. Daar botst de Afrikaanse continentale plaat op die van Eurazië.
Gutscher betoogt al enkele jaren dat er een heel ander, griezelig mechanisme achter de aardbeving zat dan men tot voor kort dacht. Kort gezegd wordt de aardkorst onder de Golf van Cadiz, even buiten de Straat van Gibraltar, gemangeld tussen de twee aardplaten. Die marteling verloopt schoksgewijs: nu en dan schiet de aardkorst opeens een stuk omlaag – met een verwoestende megabeving als gevolg.
“De interpretatie dat de seismische breuklijn actief is maar op slot zit, lijkt de meest waarschijnlijke,” constateert Gutscher in Science. De seismoloog vergelijkt de breuklijn bij de Straat van Gibraltar met andere beruchte breuklijnen, zoals Cascadia bij Alaska en Nankai bij Zuid-West Japan. Ook daar treden met tussenpozen extreem zware aardbevingen op. Zoals in 1700 bij Cascadia, toen een compleet deel van de huidige Amerikaanse westkust opeens letterlijk de zee in zakte.
Behalve superaardbevingen krijgen Portugal, Spanje en Marokko geregeld te maken met kleinere bevingen. Vorig jaar zomer nog werd de zeebodem bij Portugal getroffen door een forse beving: magnitude 5,6. En in februari van dit jaar vielen er zeshonderd doden in en rond de ‘Marokkaanse rivièra’ Al Hoceima, bij een aardbeving met magnitude 6,3. Die beving was een direct gevolg van de krachtenverdeling rond Gibraltar, merkt Gutscher op – als een soort sinistere vingeroefening van de natuur.
Met de tweehonderdvijftigste verjaardag van de ergste ramp uit de Europese geschiedenis in zicht, lopen onderzoekers uit de hele wereld zich warm om het raadsel van de zeebeving voor eens en voor altijd op te helderen. Het komende jaar staan er zeker vijf oceanografische expedities op touw.
Maarten Keulemans
Marc-André Gutscher: ‘What caused the Great Lisbon Earthquake?’ In: Science (2004).
http://www.vpro.nl/wetenschap/index.shtml?3626936+4257491+18934696
Verwacht: megabeving
Aardbeving van Lissabon komt terug
donderdag 26 augustus 2004
Men dacht dat het de straf van God was. Even na half tien in de ochtend van 1 november 1775, nota bene op Allerheiligen, begon de aarde in Portugal en Spanje te beven. Een ongelooflijke zes minuten aaneen schudde de grond. Lissabon, Algarve, Agadir, Fez, Tangier en talloze andere stadjes en dorpjes werden verwoest of zwaar beschadigd.
En dat was nog maar het begin. In Lissabon hoorde ooggetuige Eva Tappan iemand roepen: “De zee komt, we zijn allemaal verloren!” Tappan keek naar de zee en zag een vijf tot tien meter hoge muur van water op zich af razen. De vloedgolf sloeg over de stad en sleurde talloze inwoners de zee in. Verderop, in Agadir, sloeg de golf over de stadsmuur terwijl in Algarve tal van huizen en forten met de grond werden gelijkgemaakt. Ooggetuige Tappan overleefde de ramp overigens ternauwernood, door zich vast te klampen aan een balk.
De Grote Aardbeving van Lissabon kostte tussen de vijftig- en de honderdduizend mensen het leven. Het was daarmee de ergste ramp uit de recente Europese geschiedenis. De beving, gevolgd door nog twee zware nabevingen, werd gevoeld van Scandinavië tot diep in Afrika. In Nederland beschreven waarnemers ‘eene sterke schommelende beweging in rivieren, meeren, vaarten, grachten, vijvers en slooten.’ Opgeschudde modder vertroebelde het water, ankers schoten los, er brak zelfs een enkel scheepstouw en in de kerken zag men ‘de slingering der kerkkroonen’.
Nog jaar of duizend, tweeduizend misschien – en de ramp gebeurt opnieuw. Dat althans signaleert de Franse seismoloog Marc-André Gutscher deze week in het blad Science. De aardbevingsdeskundige leidt zijn grimmige constatering af uit een enorme berg gegevens, die onderzoekers de afgelopen jaren bijeensprokkelden rondom het Iberische schiereiland. Zo vonden onderzoekers diverse actieve moddervulkanen op de zeebodem buiten Portugal – een duidelijk teken van grondlagen die onder enorme druk worden ‘uitgeperst’.
De beving van 1755 had een geschatte kracht van magnitude 8.7. En strikt genomen was de Grote Aardbeving een zeebeving: het epicentrum moet enkele honderden kilometers buiten de Portugese kust hebben gelegen. Daar botst de Afrikaanse continentale plaat op die van Eurazië.
Gutscher betoogt al enkele jaren dat er een heel ander, griezelig mechanisme achter de aardbeving zat dan men tot voor kort dacht. Kort gezegd wordt de aardkorst onder de Golf van Cadiz, even buiten de Straat van Gibraltar, gemangeld tussen de twee aardplaten. Die marteling verloopt schoksgewijs: nu en dan schiet de aardkorst opeens een stuk omlaag – met een verwoestende megabeving als gevolg.
“De interpretatie dat de seismische breuklijn actief is maar op slot zit, lijkt de meest waarschijnlijke,” constateert Gutscher in Science. De seismoloog vergelijkt de breuklijn bij de Straat van Gibraltar met andere beruchte breuklijnen, zoals Cascadia bij Alaska en Nankai bij Zuid-West Japan. Ook daar treden met tussenpozen extreem zware aardbevingen op. Zoals in 1700 bij Cascadia, toen een compleet deel van de huidige Amerikaanse westkust opeens letterlijk de zee in zakte.
Behalve superaardbevingen krijgen Portugal, Spanje en Marokko geregeld te maken met kleinere bevingen. Vorig jaar zomer nog werd de zeebodem bij Portugal getroffen door een forse beving: magnitude 5,6. En in februari van dit jaar vielen er zeshonderd doden in en rond de ‘Marokkaanse rivièra’ Al Hoceima, bij een aardbeving met magnitude 6,3. Die beving was een direct gevolg van de krachtenverdeling rond Gibraltar, merkt Gutscher op – als een soort sinistere vingeroefening van de natuur.
Met de tweehonderdvijftigste verjaardag van de ergste ramp uit de Europese geschiedenis in zicht, lopen onderzoekers uit de hele wereld zich warm om het raadsel van de zeebeving voor eens en voor altijd op te helderen. Het komende jaar staan er zeker vijf oceanografische expedities op touw.
Maarten Keulemans
Marc-André Gutscher: ‘What caused the Great Lisbon Earthquake?’ In: Science (2004).
http://www.vpro.nl/wetenschap/index.shtml?3626936+4257491+18934696