Orakel
29-08-04, 19:01
De zoete smaak van wraak ligt verborgen in ons brein. Zwitserse psychologen denken de passionele motor achter straffen in beeld te hebben: een klein hersengebiedje dat beloningen aan het lichaam uitdeelt als we iemand de les lezen.
Lachend straffen
Genot van de vergelding blootgelegd
vrijdag 27 augustus 2004
Veel filerijders zijn ermee bekend: een irritante medeweggebruiker die zich niet aan de verkeersregels houdt en door de file heen slingert. Zo iemand maakt zich onder zijn lotgenoten niet populair. Getergde automobilisten transformeren zich in zo’n geval vaak tot een rijdende eigen rechter, door op het eerste het beste moment handenwrijvend de irritante chauffeur de pas af te snijden. Dat zal ‘m leren!
Straffen voelt fijn, ook al schieten we er zelf soms niets mee op. Het plezier achter revanche ontstaat in onze hersenen, denkt de Zwitserse psycholoog Dominique de Quervain van de Universiteit van Zürich. Op hersenscans is te zien dat bepaalde genotscentra in het brein overactief worden als iemand op het punt staat een standje uit te delen, schrijft de Zwitser deze week in het tijdschrift Science.
De Quervain en collega’s ontdekten dit toen ze proefpersonen een spel lieten spelen waarmee geld te verdienen viel. De bedoeling van het spel was geld uit te wisselen met een onbekende tegenspeler. Het loonde om veel te ruilen, want bij iedere uitwisseling werd de geldpot door de onderzoekers verviervoudigd. Soms troffen proefpersonen echter een tegenspeler die liever al het geld voor zichzelf hield, en niet van plan was de lucratieve ruil aan te gaan.
Het speelgedrag van zo’n egoïstische tegenstander kon dus veel geld kosten, maar de proefpersonen kregen de kans zich wreken. Ze werden gevraagd of ze bereid waren een reprimande uit te delen, zelfs als dit henzelf geld zou kosten. De gedupeerde deelnemers kregen een minuut bedenktijd, en op dat moment zetten de onderzoekers de hersenscanners aan.
De Zwitsers ontdekten dat een hersengebiedje, genaamd striatum, veel actiever werd tijdens de bedenktijd. Volgens de onderzoekers betekent dit dat revanche nemen sterk samenhangt met het krijgen van een ‘goed gevoel’, omdat het striatum een beloningscentrum is.
Hogere straffen uitdelen leverde echter geen hogere activiteit van het striatum op, zagen de Zwitsers. Ze denken daarom dat het striatum niet zozeer de daadwerkelijke bevrediging van een wraakactie geeft, maar des te meer bepaalt welk plezier je ervan mag verwáchten.
Hoe zondig dit genot ook te boek mag staan, de mensheid heeft er ook veel aan te danken. Veel onderzoekers denken dat onze complexe manier van samenwerken alleen heeft kunnen ontstaan dankzij een soort voorgeprogrammeerde drang tot gerechtigheid; zeker bij de ontwikkeling van de oermens, die geen onpartijdige politie of rechtssysteem kende. Sociaal onwenselijk gedrag kon op deze instinctieve manier toch worden afgestraft.
In een commentaar op de Quervains werk schrijft de Britse psycholoog Brian Knutson dat in de toekomst nóg nauwkeuriger vastgelegd kan worden waar het plezier van straffen vandaan komt. Naar verwachting worden hersenscanners veel preciezer, speculeert Knutson, waardoor ongetwijfeld boven water komt hoe verschillende geslachten en sociale groepen onbewust genieten van straffen.
Aschwin Tenfelde
D. de Quervain et al.: The neural basis of altruistic punishment. In: Science, vol 305, p. 1254-1258 (27 augustus 2004).
Brian Knutson: Sweet revenge? In: Science, vol 305 (27 augustus 2004).
http://www.vpro.nl/wetenschap/index.shtml?3626936+4257491+18939515
Lachend straffen
Genot van de vergelding blootgelegd
vrijdag 27 augustus 2004
Veel filerijders zijn ermee bekend: een irritante medeweggebruiker die zich niet aan de verkeersregels houdt en door de file heen slingert. Zo iemand maakt zich onder zijn lotgenoten niet populair. Getergde automobilisten transformeren zich in zo’n geval vaak tot een rijdende eigen rechter, door op het eerste het beste moment handenwrijvend de irritante chauffeur de pas af te snijden. Dat zal ‘m leren!
Straffen voelt fijn, ook al schieten we er zelf soms niets mee op. Het plezier achter revanche ontstaat in onze hersenen, denkt de Zwitserse psycholoog Dominique de Quervain van de Universiteit van Zürich. Op hersenscans is te zien dat bepaalde genotscentra in het brein overactief worden als iemand op het punt staat een standje uit te delen, schrijft de Zwitser deze week in het tijdschrift Science.
De Quervain en collega’s ontdekten dit toen ze proefpersonen een spel lieten spelen waarmee geld te verdienen viel. De bedoeling van het spel was geld uit te wisselen met een onbekende tegenspeler. Het loonde om veel te ruilen, want bij iedere uitwisseling werd de geldpot door de onderzoekers verviervoudigd. Soms troffen proefpersonen echter een tegenspeler die liever al het geld voor zichzelf hield, en niet van plan was de lucratieve ruil aan te gaan.
Het speelgedrag van zo’n egoïstische tegenstander kon dus veel geld kosten, maar de proefpersonen kregen de kans zich wreken. Ze werden gevraagd of ze bereid waren een reprimande uit te delen, zelfs als dit henzelf geld zou kosten. De gedupeerde deelnemers kregen een minuut bedenktijd, en op dat moment zetten de onderzoekers de hersenscanners aan.
De Zwitsers ontdekten dat een hersengebiedje, genaamd striatum, veel actiever werd tijdens de bedenktijd. Volgens de onderzoekers betekent dit dat revanche nemen sterk samenhangt met het krijgen van een ‘goed gevoel’, omdat het striatum een beloningscentrum is.
Hogere straffen uitdelen leverde echter geen hogere activiteit van het striatum op, zagen de Zwitsers. Ze denken daarom dat het striatum niet zozeer de daadwerkelijke bevrediging van een wraakactie geeft, maar des te meer bepaalt welk plezier je ervan mag verwáchten.
Hoe zondig dit genot ook te boek mag staan, de mensheid heeft er ook veel aan te danken. Veel onderzoekers denken dat onze complexe manier van samenwerken alleen heeft kunnen ontstaan dankzij een soort voorgeprogrammeerde drang tot gerechtigheid; zeker bij de ontwikkeling van de oermens, die geen onpartijdige politie of rechtssysteem kende. Sociaal onwenselijk gedrag kon op deze instinctieve manier toch worden afgestraft.
In een commentaar op de Quervains werk schrijft de Britse psycholoog Brian Knutson dat in de toekomst nóg nauwkeuriger vastgelegd kan worden waar het plezier van straffen vandaan komt. Naar verwachting worden hersenscanners veel preciezer, speculeert Knutson, waardoor ongetwijfeld boven water komt hoe verschillende geslachten en sociale groepen onbewust genieten van straffen.
Aschwin Tenfelde
D. de Quervain et al.: The neural basis of altruistic punishment. In: Science, vol 305, p. 1254-1258 (27 augustus 2004).
Brian Knutson: Sweet revenge? In: Science, vol 305 (27 augustus 2004).
http://www.vpro.nl/wetenschap/index.shtml?3626936+4257491+18939515