PDA

Bekijk Volledige Versie : Nederlandse politiek ver-Amerikaniseert



Orakel
03-09-04, 22:51
Ayaan Hirsi Ali / Actievoerder in plaats van politicus
door Marcel ten Hooven
Trouw, 2004-09-03

Kamerlid Ayaan Hirsi Ali zoekt het debat met een film, een aanklacht tegen vrouwenmishandeling. Beeld is een typerend medium van de actievoerder die in de politiek verzeild is geraakt. Een riskante ontwikkeling, vindt Barend van Heusden, die onderzoek doet naar beeldcultuur.


Bij het zien van de indringende beelden van een mishandeld moslimmeisje in 'Submission', de film van VVD-kamerlid Ayaan Hirsi Ali en Theo van Gogh, moest cultuurtheoreticus Barend van Heusden denken aan een experiment van het Jeugdjournaal.

Het liet kinderen beelden zien die haaks stonden op de uitgesproken tekst. Na afloop herinnerden zij zich de boodschap van het beeld, niet die van de tekst. Het experiment gaf aan hoeveel krachtiger het beeld is dan het woord, het medium van de politicus.

Van Heusden, hoofddocent kunsten, cultuur en media aan de universiteit van Groningen, is niet verbaasd dat Hirsi Ali zich van het beeld bedient in haar strijd tegen de ondergeschikte positie van de vrouw in de islam en de mishandeling van moslima's. Het beeld is een typerend medium van de actievoerder die in de politiek verzeild is geraakt. Dat verschijnsel kennen we van partijen als de SP. Nu doet het zich ook bij gematigd rechts voor.

,,Ook Theo van Gogh zelf noemde 'Submission' een pamflet, bedoeld om te shockeren. Het zou een film van een actiegroep kunnen zijn. Vergelijk het met de dierenbescherming, die een film maakt over de dierentrans porten in Europa en de vreselijke gevolgen voor het dierenwelzijn. Op zichzelf is het gebruik van het beeld door actievoerders bijzonder noch afkeurenswaardig. Dat is zo oud als het beeld zelf. Dat daarin uitwassen zijn opgetreden hoeft nog geen veroordeling te zijn van de hele beeldcultuur.''

,,Het gevaar dat ik vrees treedt op als de politiek zich de middelen van de beeldcultuur toeëigent. Zo'n ontwikkeling dreigt de ruimte voor het politieke debat kleiner te maken. Het gevaar is dat een politieke cultuur ontstaat waarin de ruimte voor nuance, voor toegeven kleiner wordt. De actievoerder in de politiek dreigt de politicus te verdringen die op basis van zijn charisma of van een ideologie, dan wel om zijn bestuurlijke kwaliteit werd gekozen. Er verandert daarmee iets wezenlijks aan de vertegenwoordigende functie van politici. Zij worden geacht het volk te vertegenwoordigen, niet alleen hun eigen electoraat. Bij de actievoerende politicus gaat het om dat ene item. Hirsi Ali heeft één doel en daar gaat ze voor.''

,,Bij de actievoerder in de politiek is de rol van ideologie omgekeerd. Een politicus baseert zijn standpunten op de ideologie die hij aanhangt. De actievoerder heeft al een standpunt en zoekt een ideologie die hem daarin het beste van dienst kan zijn. Daarom stapte Hirsi Ali over van de PvdA naar de VVD, van de sociaal-democraten naar de liberalen. De politieke context, de vraag hoe één zo'n belang, in dit geval de positie van moslimvrouwen, zich verhoudt met het hele complex aan andere belangen, is voor de actievoerende politicus minder belangrijk. Wat dreigt is dat in de politiek de samenhang van de dingen uit beeld raakt.''

Van Heusden publiceert regelmatig over de invloed die de beeldcultuur uitoefent op de waarnemingen van mensen en op hun vermogen daaraan betekenissen te hechten. Hans Dijkstal, de voormalig VVD-leider die zich zorgen maakte over de toenemende rol van het beeld in de politiek, had geregeld contact met hem.

,,De beeldcultuur heeft de opkomst van dit type politici vergemakkelijkt'', zegt hij. ,,De actievoerende politicus die zich concentreert op één item is ideaal voor de tv. Hij doet precies wat de tv graag wil. Gebeurtenissen, actie. De ruimte voor de nuance is er heel beperkt. Een politicus maakt de grootste kans een groot publiek voor zijn item te bereiken als hij gewaagde acties onderneemt. Hij weet dat televisie teert op drama en spanning.''

,,Op zich kun je op tv best een genuanceerd betoog houden, als je althans een uur de tijd krijgt. Maar de tv is nu een massamedium, voor het grote publiek, en dat is niet geïnteresseerd in de nuance. Dat is de clou. Alles moet kort duren en makkelijk zijn te begrijpen.''

Politici als Hirsi Ali die zich bewust zijn van de kracht van het beeld, zullen telkens nieuwe gebeurtenissen creëren om op de tv te komen. ,,Ik vraag me alleen af of we dat nog politiek moeten noemen. Het maakt weliswaar deel uit van de politiek maar is het niet. Althans, geen politiek in de betekenis van het ontwikkelen van een argumentatie, van een overtuigend betoog. We hebben de politiek juist uitgevonden om te voorkomen dat belangengroepen, actievoerders het voor het zeggen krijgen. Wat nu gebeurt is dat het parlementaire debat in de schaduw raakt van dit soort acties. Dat vind ik niet goed. Dat is het verhaal van Dijkstal. Hij moest steeds gekkere dingen doen om aandacht te krijgen.''

,,Het parlementaire debat kan niet alleen spannend zijn, of leuk, het is ook onmisbaar voor de politiek. Zonder debat geen politiek. Het maakt voor de kiezers de afwegingen en het proces van besluitvorming zichtbaar. De banaalste manier om een ander voor jouw zaak te winnen is dat je een knuppel pakt en hem een klap op zijn kop geeft. De politicus probeert met het woord te overtuigen. Hij brengt zijn argumenten naar voren, kent het verhaal van zijn opponenten en weegt het een tegen het ander af. Dat is een traditie van tweeduizend jaar retorica. Maar die gedijt alleen als politici de tijd nemen en een analytisch, abstraherend en retorisch vermogen hebben ontwikkeld. De tv, het medium van het beeld, zit daar nou net niet op te wachten.''

,,En wezenlijk is dat politici kunnen toegeven dat de ander gelijk heeft. Een debat veronderstelt dat. Anders heb je nooit debat. Je moet overreed kunnen worden. Maar in een cultuur van spannende gebeurtenissen, geënt op de krimi of de thriller, kun je nooit toegeven. Dat zien we ook. Ik denk dat politici het gewoon vertikken om te zeggen dat de ander gelijk kan hebben. Want dan zijn ze slap, laf. Hou nou op, zeg! Waarin komen we terecht als we niet meer durven toe te geven dat de ander gelijk kan hebben?''

,,We spreken over een algemene ontwikkeling. Er komt een strijdcultuur op waarin debat aan de kant wordt geschoven. Je slaat elkaar nog net niet op de kop.'' Dat maakt het zo onbegrijpelijk dat politici het debat niet cultiveren, zich beperken tot eenvoudige statements, en zeggen dat zij niet moeten debatteren maar besluiten nemen.

,,Als ik heel onbescheiden mag zijn: dan begrijpen zij niet wat politiek is. Het debat is het middel waarmee politici de werkelijkheid vormgeven. Met taal categoriseren zij en daarmee plaatsen ze de problemen in een historisch kader, geven er betekenis aan en maken keuzes.''

,,Als een politicus iemand benoemt als een vluchteling of als een asielzoeker, of als hij de toestand van het land vooruitgang noemt of achteruitgang, dan brengt hij verschijnselen onder een begrip dat een waarde impliceert. Met dat benoemen maakt hij dus een keuze, waaruit vervolgens zijn handelen voortvloeit. Het woord is niet voor niets het medium van de politiek. Met beelden kun je niet debatteren. Want een beeld is geen begrip.''

Pim Fortuyn was volgens Van Heusden dankzij zijn directheid en het aplomb waarmee hij de dingen zei, een op en top tv-politicus. Met die stijl en de kordate oplossingen die hij suggereerde, vestigde hij de indruk de boel snel te kunnen regelen als hij eenmaal minister-president was. Voor mensen die het gevoel hadden de greep op de omstandigheden kwijt te zijn, vertegenwoordigde hij de sterke man die een einde kon maken aan het Haagse getob, bijna een mythische figuur: 'Ik doe het zo, volg mij'. Een mythe leeft bij de gratie van beelden en daarom werkt de tv, het medium van de beeldcultuur, volgens Van Heusden het ontstaan van mythes in de hand.

,,Dat zie je ook bij Hirsi Ali en Paul van Buitenen. De strijder tegen het onrecht, de vrouw die verstoten is uit haar eigen gemeenschap. Niet voor niets wordt die persoonlijke achtergrond er steeds bijgehaald. Het is het verhaal van de heldin of de held. Dat is wat de tv graag heeft, verhalen over helden.''

,,De opkomst van Fortuyn laat zien dat er door deze manier van denken een nieuwe politieke structuur is ontstaan. Daarin is het onvermijdelijk dat politici die daarin qua persoonlijkheid passen omhoog komen. Tien jaar eerder was hij misschien beoordeeld als een blaaskaak, nu was Fortuyn de right man in the right place. Politieke partijen denken nu allicht dat ze succes hebben met poltici die het net als Fortuyn op tv goed doen. Dan komt het verhaal van Dijkstal uit. Het einde is zoek.''

In een eerder gesprek met deze krant betrok Van Heusden 'de boude stelling' dat een nieuwe tweedeling zich aftekent. Niet tussen arm en rijk, maar tussen 'taalmensen' en 'niet-taalmensen'. Het gevolg kan zijn dat mensen die alleen nog maar kijken en niet meer lezen, een onderontwikkeld vermogen tot inzicht en overzicht krijgen.

,,We hebben taal nodig om het grote verband te leggen. We kunnen best vóór of tegen iets zijn, de bio-industrie bijvoorbeeld, maar het gaat erom dat we het verband kunnen zien tussen de bio-industrie, én het kapitalisme, én het dier in de samenleving, én de uitgaven voor onderwijs, én de milieuproblematiek. En dat is moeilijk, ook omdat we er consequenties aan moeten verbinden. Dat als we het ene laten, ook het andere niet moeten doen. Dat gebeurt steeds minder. Mensen scheiden afval en rijden dan met de auto naar de brievenbus.''

,,Je hebt het analytisch vermogen van de taal nodig om dat soort verbanden te zien. Dan is het toch wat zorgelijk als je ziet dat mensen moe worden wanneer je daarover begint. 'Het is zo moeilijk', zuchten ze dan. 'Zo complex'. Dat wordt zelfs gezegd van het kiesstelsel dat het kabinet voorstaat. Terwijl het enige ingewikkelde is dat je een tweede stem mag uitbrengen.''

Aan de universiteit ontwaart de Groningse hoofddocent al de tweedeling die hij vreest. ,,Aan de ene kant heb ik studenten die het nonsens vinden dat studeren in essentie het doorgronden is van wat je niet begrijpt. Zij willen kennis consumeren, het liefst hapklaar, en kijken me glazig aan als ik tegenwerp dat ze kennis niet kúnnen consumeren maar alleen verwerven. Zij zien de universiteit als bedrijf dat een product maakt, kennis, dat niet intrinsiek waardevol is maar nuttig. Van mij verwachten ze dat ik hun de kennis in een colablikje aanreik, waarna ze beslissen of het lekker is of niet. Aan de andere kant heb je een groep studenten die het weer niet complex genoeg vinden. Zij hebben óók kritiek op de universiteit, alleen nu omdat ze het allemaal niet uitdagend genoeg vinden, te benauwd, te star. Zij willen meer, en intellectueel spannender.''

Van Heusden blijft lang stil na de vraag of hij politici ziet die zich tegen deze ontwikkeling keren en wél het complexe verhaal, de dilemma's en lastige keuzes achter hun standpunt vertellen. Hij erkent dat politici als Balkenende en Van Aartsen dat zouden kunnen. ,,Alleen, ze doen het niet. Dat is het punt. Ze zouden moeten doen wat een goede leraar kan. De vertaalslag maken zonder te simplificeren, het verhaal spannend houden zonder naar iets plats, banaals te gaan.''

,,Politici schrikken terug voor dat gecompliceerde verhaal, uit angst voor stemmenverlies. Vergelijk hen met topmanagers die op beurskoersen varen om zo snel mogelijk winst te maken. Ze hebben hetzelfde probleem als de politici die meteen reageren op de opiniepeilingen. Lange-termijnbeleid is dan niet mogelijk.''

,,In het bedrijfsleven wordt de macht van de beurskoersen bij het nemen van beslissingen nu bediscussieerd. Ze willen daar eigenlijk vanaf. Van dat kerend tij is nog geen spoor te bekennen in de politiek. Het moet misschien eerst een keer goed misgaan, net als bij Enron of Shell. In Italië is dat gebeurd met het aan de macht komen van Berlusconi. Ook de Italianen zelf zeggen dat de politiek daar weg is. Italië is nu een bedrijf. En het bedrijf draait goed. Dat kan ons nog te wachten staan. Nederland als een goed draaiend bedrijf.''

Ghiezzoe
03-09-04, 23:12
Hmmmmm, interessant. ga ik eens over nadenken.

Quote
In een eerder gesprek met deze krant betrok Van Heusden 'de boude stelling' dat een nieuwe tweedeling zich aftekent. Niet tussen arm en rijk, maar tussen 'taalmensen' en 'niet-taalmensen'. Het gevolg kan zijn dat mensen die alleen nog maar kijken en niet meer lezen, een onderontwikkeld vermogen tot inzicht en overzicht krijgen.

,,We hebben taal nodig om het grote verband te leggen. We kunnen best vóór of tegen iets zijn, de bio-industrie bijvoorbeeld, maar het gaat erom dat we het verband kunnen zien tussen de bio-industrie, én het kapitalisme, én het dier in de samenleving, én de uitgaven voor onderwijs, én de milieuproblematiek. En dat is moeilijk, ook omdat we er consequenties aan moeten verbinden. Dat als we het ene laten, ook het andere niet moeten doen. Dat gebeurt steeds minder. Mensen scheiden afval en rijden dan met de auto naar de brievenbus.''

,,Je hebt het analytisch vermogen van de taal nodig om dat soort verbanden te zien. Dan is het toch wat zorgelijk als je ziet dat mensen moe worden wanneer je daarover begint. 'Het is zo moeilijk', zuchten ze dan. 'Zo complex'. Dat wordt zelfs gezegd van het kiesstelsel dat het kabinet voorstaat. Terwijl het enige ingewikkelde is dat je een tweede stem mag uitbrengen.''

Jar
03-09-04, 23:25
Waarom zou een politicus zich niet mogen bedienen van indringend beeldende beelden?

Van Aartsen hemelde Ayaan behoorlijk op, ze was volgens hem een top-politica.

Orakel
03-09-04, 23:32
Geplaatst door Jar
Waarom zou een politicus zich niet mogen bedienen van indringend beeldende beelden?

Van Aartsen hemelde Ayaan behoorlijk op, ze was volgens hem een top-politica.

Er wordt ook nergens gesteld dat het niet mag. Wel wat de risico's zijn, zeker als het evenwicht weg is.

Jar
03-09-04, 23:34
Wat is in abstracte zin 'evenwicht'?

Orakel
03-09-04, 23:38
Geplaatst door Jar
Wat is in abstracte zin 'evenwicht'?

Evenwicht is de ultieme balans tussen tomeloze energie en verlammende passiviteit, waarbij het de kunst is om onze energie zodanig te focussen dat ons karma geheel in terracotta-sferen komt en op fenomenale wijze vloeiend overloopt in de kosmische sferen die ons gegeven zijn.

Jar
03-09-04, 23:40
Evenwicht is de ultieme balans tussen tomeloze energie en verlammende passiviteit, waarbij het de kunst is om onze energie zodanig te focussen dat ons karma geheel in terracotta-sferen komt en op fenomenale wijze vloeiend overloopt in de kosmische sferen die ons gegeven zijn.

Fantastisch, wat een stuk heerlijk proza :duim:

Ravian
03-09-04, 23:42
Geplaatst door Orakel
Evenwicht is de ultieme balans tussen tomeloze energie en verlammende passiviteit, waarbij het de kunst is om onze energie zodanig te focussen dat ons karma geheel in terracotta-sferen komt en op fenomenale wijze vloeiend overloopt in de kosmische sferen die ons gegeven zijn.

Djeez. Kopje thee gedronken bij Freya? :-\

Ravian
03-09-04, 23:49
Leon gaat binnenkort een boek schrijven over het feit dat Mozes niets meer of minder dan een literair verschijnsel is.
Hij weet nu al dat een of andere malle rabbijn zal gaan lopen tetteren, maar dat interesseert hem geen jota. Hij zal vooral veel uitnodigingen krijgen van geinteresseerde joodse clubjes.
Als moslims in Nederland in een stuip schieten als vrouwen in dat Submission-filmpje aan Allah vragen waarom zij toch mishandeld worden, hebben ze een probleem.

Orakel
03-09-04, 23:50
Geplaatst door Ravian
Djeez. Kopje thee gedronken bij Freya? :-\

Neuh, hoewel ze best lekkere thee zet.
Ben helemaal into antroposfische feng shui tegenswoordigs.
Heb alleen maar meubels met ronde hoeken en zachte kleuren en positioneer ze altijd parallel aan de interplanetaire constellatie.
Voel me iedere week als herboren.

Orakel
03-09-04, 23:51
Geplaatst door Ravian
Als moslims in Nederland in een stuip schieten als vrouwen in dat Submission-filmpje aan Allah vragen waarom zij toch mishandeld worden, hebben ze een probleem.

Da's niet waar de kritiek om draait.

Siah
03-09-04, 23:54
Geplaatst door Orakel
Evenwicht is de ultieme balans tussen tomeloze energie en verlammende passiviteit, waarbij het de kunst is om onze energie zodanig te focussen dat ons karma geheel in terracotta-sferen komt en op fenomenale wijze vloeiend overloopt in de kosmische sferen die ons gegeven zijn.









:blowen: