Orakel
28-09-04, 21:25
Ondernemende vrouwen uit de moslimwereld
Zakenvrouwen uit de moslimwereld verzamelden zich in Marokko om elkaar een hart onder de riem te steken.
Door onze correspondent Steven Adolf
MARRAKECH, 28 SEPT. Wat moet je als ondernemende vrouw in Saoedi-Arabië, als de ultraconservatieve heersers daar je niet eens toestaan een auto te besturen? Een chauffeur nemen, zo luidt de oplossing van Aiman Ergesous, seniorconsultant personeelszaken uit Saoedi-Arabië. ,,Ik heb ook een chauffeur, dat is makkelijk. Je wordt minder snel moe en er is altijd iemand die de auto voor je wast'', aldus Ergesous. Anders dan wat de westerse pers vaak beweert werken er veel vrouwen in zijn land, vertelt de Saoediër, een goedlachse man in traditionele kledij. Zijn grootmoeder zat al in het onroerend goed, kan je nagaan.
De Marokkaanse Raji Nezha moet lachen om de Saoedische gastspreker, de enige mannelijke genodigde op het eerste internationale congres van zakenvrouwen in de moslimwereld, dat afgelopen weekeinde in Marrakech werd gehouden. Samen met haar zuster heeft ze een autoverhuurbedrijf opgezet in de Marokkaanse koningsstad, vandaar. ,,We mogen volgens die Saoediërs dus wel auto's verhuren, maar er niet in rijden.''
Een vrouw met een hoofddoekje roept vanuit de zaal dat die Saoediërs hun vrouwen gewoon een rijbewijs moeten geven, zodat ze zelf kunnen beslissen of ze een chauffeur willen of niet. Applaus. Vrouwen hebben hoe dan ook geen politieke rechten in Saoedi-Arabië; of de spreker daar eens iets over wil uitleggen? ,,Mannen hebben bij ons ook geen politieke rechten'', antwoordt Ergesous. Zijn land wil stap voor stap hervormingen invoeren, verzekert hij. De onrust in de zaal maakt duidelijk dat niet iedereen dit optimisme deelt.
De Marokkaanse vereniging van zakenvrouwen AFEM (www.afem.ma) organiseerde de bijeenkomst waar de ervaringen van ondernemende vrouwen in moslimlanden werden uitgewisseld. In een hotel waren zo'n 300 deelneemsters uit Mauretanië, Senegal tot aan Libië, Egypte en China bijeengekomen om elkaar een hart onder de riem te steken. Voor de Marokkaanse gastvrouwen was het vooral een gelegenheid om de eerder dit jaar gemoderniseerde islamitische familiewetgeving (mudawana) te propageren als een navolgbaar voorbeeld voor een gelijke rechtspositie van de vrouw.
Er was evenwel ook kritiek, want de nieuwe Marokkaanse wetten geven nogal wat praktische problemen. Voor vrouwen betekent de mudawana dat ze naast meer rechten, ook de verantwoordelijkheid hebben voor het materiële welzijn van de familie. Maar de regering onderneemt nog niets om de werkende vrouw een steuntje in de rug te geven. ,,Geen crèches, geen goed systeem van schoolbussen: er ontbreekt ontzettend veel'', zegt Saloua Karkri-Belkeziz, de oprichtster en presidente van de AFEM, en ook moeder van drie kinderen.
,,De regering heeft nog geen actieplan om het Marokko van morgen voor te bereiden.''
Autoverhuurster Raji Nezha weet zeker dat de mudawana de positie van ondernemersvrouwen versterkt. ,,Vroeger kon de man zeggen: en jij blijft thuis. Dat kan dus niet meer'', zegt ze. De gelijkwaardiger positie in de boedelscheiding bij huwelijksontbindingen maakt betere afspraken noodzakelijk. Al blijft het voor veel mannen wennen dat er ook een vrouw is die geld inbrengt. ,,Je ziet een zekere jaloezie bij de mannen. Maar dat trekt na verloop van tijd wel weg'', zegt Nezha.
De meeste vrouwen zijn gekleed in het kostuum van de hedendaagse ondernemersvrouw, de hoofddoekjes zijn in de minderheid. De islam is echter duidelijk aanwezig tijdens de bijeenkomst. Een Egyptische zakenvrouw vertelt tot merkbaar genoegen van haar gehoor hoe ze een imam lik op stuk gaf toen hij hel en verdoemenis predikte tegen studenten die haar wilde kiezen in de universiteitsraad.
Uitgebreid wordt ingegaan op de Koran en op verklaringen van de profeet die duidelijk moeten maken dat de gelijkwaardige rol van de vrouw van meet af aan werd erkend. Was Kadijha, nota bene de eerste vrouw van de profeet, niet zelf een succesvolle zakenvrouw? En had Mohammed volgens de overlevering niet expliciet erkend dat zij in alle opzichten een gelijkwaardige partner was?
De sterk groeiende fundamentalistische Partij voor Recht en Ontwikkeling (PJD) in Marokko stemt in met deze uitleg, zegt de vrouwelijke parlementariër Aziza el-Bakali die namens haar partij het congres bijwoont. De PJD wil vrouwen juist stimuleren om te gaan werken. ,,De islam van onze partij is een islam van het midden'', zo zegt zij tijdens een pauze. Maar alle beleefdheid en vrouwelijke solidariteit ten spijt laten veel deelneemsters in de wandelgangen blijken dat het vertrouwen in de emancipatoire voornemens van de fundamentalisten niet bijzonder groot is.
Marokko is veranderd. Saloua Karkri herinnert zich dat toen zij in de jaren tachtig als systeemanaliste haar eigen informaticabedrijf opzette, de mannelijke kaderfuncties nog wel eens voor problemen zorgden. Een ingenieur stapte op omdat hij naar eigen zeggen uit Noord-Marokko kwam en dus niet gewend was onder vrouwen te werken. ,,Tegenwoordig is de samenwerking tussen vrouwen en mannen in het bedrijfsleven veel normaler'', zegt Karkri. Niettemin: terwijl de helft van de universiteitsstudenten uit vrouwen bestaat, heeft nog maar een verwaarloosbaar percentage een min of meer leidende rol in het bedrijfsleven. En er zijn slechts drie vrouwelijke presidenten in overheidsbedrijven, terwijl de regering het met twee vrouwelijke onderministers moet stellen.
De Marokkaanse mudawana is een belangrijke stap. Maar de nieuwe familierechtbanken voor de uitvoering zijn nog niet goed van de grond gekomen. En ook de kennis over de nieuwe regels is beperkt in een land waar de meerderheid nog altijd analfabeet is. Saloua Karkri hoopt dat de tweehonderd leden van haar vereniging gehoor zullen geven aan de oproep om in hun eigen bedrijven voorlichtingsbijeenkomsten te organiseren. ,,We moeten de mudawana internationaal, maar ook in onze eigen bedrijven verspreiden. De regels zijn veranderd, nu nog de praktijk.''
nrc, 28 september 2004
Zakenvrouwen uit de moslimwereld verzamelden zich in Marokko om elkaar een hart onder de riem te steken.
Door onze correspondent Steven Adolf
MARRAKECH, 28 SEPT. Wat moet je als ondernemende vrouw in Saoedi-Arabië, als de ultraconservatieve heersers daar je niet eens toestaan een auto te besturen? Een chauffeur nemen, zo luidt de oplossing van Aiman Ergesous, seniorconsultant personeelszaken uit Saoedi-Arabië. ,,Ik heb ook een chauffeur, dat is makkelijk. Je wordt minder snel moe en er is altijd iemand die de auto voor je wast'', aldus Ergesous. Anders dan wat de westerse pers vaak beweert werken er veel vrouwen in zijn land, vertelt de Saoediër, een goedlachse man in traditionele kledij. Zijn grootmoeder zat al in het onroerend goed, kan je nagaan.
De Marokkaanse Raji Nezha moet lachen om de Saoedische gastspreker, de enige mannelijke genodigde op het eerste internationale congres van zakenvrouwen in de moslimwereld, dat afgelopen weekeinde in Marrakech werd gehouden. Samen met haar zuster heeft ze een autoverhuurbedrijf opgezet in de Marokkaanse koningsstad, vandaar. ,,We mogen volgens die Saoediërs dus wel auto's verhuren, maar er niet in rijden.''
Een vrouw met een hoofddoekje roept vanuit de zaal dat die Saoediërs hun vrouwen gewoon een rijbewijs moeten geven, zodat ze zelf kunnen beslissen of ze een chauffeur willen of niet. Applaus. Vrouwen hebben hoe dan ook geen politieke rechten in Saoedi-Arabië; of de spreker daar eens iets over wil uitleggen? ,,Mannen hebben bij ons ook geen politieke rechten'', antwoordt Ergesous. Zijn land wil stap voor stap hervormingen invoeren, verzekert hij. De onrust in de zaal maakt duidelijk dat niet iedereen dit optimisme deelt.
De Marokkaanse vereniging van zakenvrouwen AFEM (www.afem.ma) organiseerde de bijeenkomst waar de ervaringen van ondernemende vrouwen in moslimlanden werden uitgewisseld. In een hotel waren zo'n 300 deelneemsters uit Mauretanië, Senegal tot aan Libië, Egypte en China bijeengekomen om elkaar een hart onder de riem te steken. Voor de Marokkaanse gastvrouwen was het vooral een gelegenheid om de eerder dit jaar gemoderniseerde islamitische familiewetgeving (mudawana) te propageren als een navolgbaar voorbeeld voor een gelijke rechtspositie van de vrouw.
Er was evenwel ook kritiek, want de nieuwe Marokkaanse wetten geven nogal wat praktische problemen. Voor vrouwen betekent de mudawana dat ze naast meer rechten, ook de verantwoordelijkheid hebben voor het materiële welzijn van de familie. Maar de regering onderneemt nog niets om de werkende vrouw een steuntje in de rug te geven. ,,Geen crèches, geen goed systeem van schoolbussen: er ontbreekt ontzettend veel'', zegt Saloua Karkri-Belkeziz, de oprichtster en presidente van de AFEM, en ook moeder van drie kinderen.
,,De regering heeft nog geen actieplan om het Marokko van morgen voor te bereiden.''
Autoverhuurster Raji Nezha weet zeker dat de mudawana de positie van ondernemersvrouwen versterkt. ,,Vroeger kon de man zeggen: en jij blijft thuis. Dat kan dus niet meer'', zegt ze. De gelijkwaardiger positie in de boedelscheiding bij huwelijksontbindingen maakt betere afspraken noodzakelijk. Al blijft het voor veel mannen wennen dat er ook een vrouw is die geld inbrengt. ,,Je ziet een zekere jaloezie bij de mannen. Maar dat trekt na verloop van tijd wel weg'', zegt Nezha.
De meeste vrouwen zijn gekleed in het kostuum van de hedendaagse ondernemersvrouw, de hoofddoekjes zijn in de minderheid. De islam is echter duidelijk aanwezig tijdens de bijeenkomst. Een Egyptische zakenvrouw vertelt tot merkbaar genoegen van haar gehoor hoe ze een imam lik op stuk gaf toen hij hel en verdoemenis predikte tegen studenten die haar wilde kiezen in de universiteitsraad.
Uitgebreid wordt ingegaan op de Koran en op verklaringen van de profeet die duidelijk moeten maken dat de gelijkwaardige rol van de vrouw van meet af aan werd erkend. Was Kadijha, nota bene de eerste vrouw van de profeet, niet zelf een succesvolle zakenvrouw? En had Mohammed volgens de overlevering niet expliciet erkend dat zij in alle opzichten een gelijkwaardige partner was?
De sterk groeiende fundamentalistische Partij voor Recht en Ontwikkeling (PJD) in Marokko stemt in met deze uitleg, zegt de vrouwelijke parlementariër Aziza el-Bakali die namens haar partij het congres bijwoont. De PJD wil vrouwen juist stimuleren om te gaan werken. ,,De islam van onze partij is een islam van het midden'', zo zegt zij tijdens een pauze. Maar alle beleefdheid en vrouwelijke solidariteit ten spijt laten veel deelneemsters in de wandelgangen blijken dat het vertrouwen in de emancipatoire voornemens van de fundamentalisten niet bijzonder groot is.
Marokko is veranderd. Saloua Karkri herinnert zich dat toen zij in de jaren tachtig als systeemanaliste haar eigen informaticabedrijf opzette, de mannelijke kaderfuncties nog wel eens voor problemen zorgden. Een ingenieur stapte op omdat hij naar eigen zeggen uit Noord-Marokko kwam en dus niet gewend was onder vrouwen te werken. ,,Tegenwoordig is de samenwerking tussen vrouwen en mannen in het bedrijfsleven veel normaler'', zegt Karkri. Niettemin: terwijl de helft van de universiteitsstudenten uit vrouwen bestaat, heeft nog maar een verwaarloosbaar percentage een min of meer leidende rol in het bedrijfsleven. En er zijn slechts drie vrouwelijke presidenten in overheidsbedrijven, terwijl de regering het met twee vrouwelijke onderministers moet stellen.
De Marokkaanse mudawana is een belangrijke stap. Maar de nieuwe familierechtbanken voor de uitvoering zijn nog niet goed van de grond gekomen. En ook de kennis over de nieuwe regels is beperkt in een land waar de meerderheid nog altijd analfabeet is. Saloua Karkri hoopt dat de tweehonderd leden van haar vereniging gehoor zullen geven aan de oproep om in hun eigen bedrijven voorlichtingsbijeenkomsten te organiseren. ,,We moeten de mudawana internationaal, maar ook in onze eigen bedrijven verspreiden. De regels zijn veranderd, nu nog de praktijk.''
nrc, 28 september 2004