Orakel
10-10-04, 18:24
Papegaaien is een bekend fenomeen in de journalistiek. Ook in de wetenschapsjournalistiek. De een roept iets, anderen volgen en aan het eind van de rij is een suggestie waarheid geworden. Hans van Maanen, zelf wetenschapsjournalist, schreef Zoete koek & speculatie, een boekje over rare wetenschapsnieuwtjes of baanbrekende onderzoeken die de krant haalden, maar in werkelijkheid heel anders in elkaar bleken te steken.
Vaak blijkt dat de onzinverhalen in de media terug te voeren zijn op niet goed opletten. Volgens Van Maanen is veel onzin in de krant het gevolg van het klakkeloos overnemen van wat een ander zegt. Bijvoorbeeld het bericht dat kaneel schadelijk is voor het ongeboren kind. Het is gebaseerd op een persbericht van het Voedingscentrum in Den Haag. De stof cumarine, die kaneel zijn specifieke smaak geeft, wordt in geconcentreerde vorm in de geneeskunde gebruikt als antistollingsmiddel. Vrouwen die dat geneesmiddel gebruiken, moeten daarmee stoppen als ze zwanger zijn.
De bewering van het Voedingscentrum dat kaneel dus schadelijk kan zijn, is onzin, zegt Van Maanen. Immers, daar zit veel minder cumarine in. Ook wijst het Voedingscentrum erop dat cumarine verantwoordelijk kan zijn voor een IQ beneden de 80. Maar het onderzoek waarop het Voedingscentrum zich baseert, blijkt het heel anders te stellen: de verschillen tussen kinderen die waren blootgesteld aan cumarine en kinderen die dat niet waren, zijn zo klein dat een verband niet kan worden aangetoond.
Echte leeftijd
Wetenschap kan heel leuk zijn, vooral als je het niet zo nauw neemt met saaie dingen als definities en natuurwetten. Stel, je bent 35. Dat is dan je biologische leeftijd. Maar door allerlei slechte gewoontes zoals weinig bewegen, te vet eten en roken, is je echte leeftijd veel hoger. Leef je daarentegen heel gezond, dan is je echte leeftijd jaren lager. Even nadenken, en de onzin ligt voor de hand, meent Van Maanen. Als je op je 35e niet rookt, niet drinkt, 8 uur per dag slaapt, veel lacht, vegetarisch eet en veel beweegt, ligt je echte leeftijd al gauw rond de nul of zelfs lager. Het lijkt haast een wonder dat mensen toch nog doodgaan.
Franse paradox
Ook een aardige is de zogeheten Franse paradox. Uit onderzoek is gebleken dat in Frankrijk gemiddeld veel minder mensen sterven aan hartklachten dan elders in Europa, hoewel het cholesterolgehalte van de bevolking aan de hoge kant is. Volgens een Franse cardioloog komt dat doordat Fransen meer rode wijn drinken, en daar zitten stoffen in die goed zijn voor hart en bloedvaten. Wereldwijd kreeg deze bewering veel aandacht. Immers, de wetenschap stelde dat alcohol een gunstig effect heeft.
Maar is dat wel zo? Van Maanen toont aan dat de statistieken nauwelijks een bewijs leveren voor de stelling. Als er al bewijs is, dan blijkt dat niet de Fransen, maar de Zwitsers ondanks een hoog cholesterolgehalte weinig aan hartaanvallen doodgaan. En dan nog; misschien dat de Fransen pas recent slechter zijn gaan eten, waardoor nu hun cholesterol hoog is. Daar sterven ze pas over een aantal jaren aan. Bovendien wordt ook in België, Spanje, Italië en Griekenland wijn bij het eten gedronken. Dan zou het aantal hartaanvallen in Frankrijk weinig mogen afwijken van dat in de omringende landen. Een simpel glas wijn per dag tegen volksziekte nummer een; het was ook eigenlijk te mooi om waar te zijn.
http://www2.rnw.nl/rnw/nl/themes/wetenschap/zoetekoek041008
Vaak blijkt dat de onzinverhalen in de media terug te voeren zijn op niet goed opletten. Volgens Van Maanen is veel onzin in de krant het gevolg van het klakkeloos overnemen van wat een ander zegt. Bijvoorbeeld het bericht dat kaneel schadelijk is voor het ongeboren kind. Het is gebaseerd op een persbericht van het Voedingscentrum in Den Haag. De stof cumarine, die kaneel zijn specifieke smaak geeft, wordt in geconcentreerde vorm in de geneeskunde gebruikt als antistollingsmiddel. Vrouwen die dat geneesmiddel gebruiken, moeten daarmee stoppen als ze zwanger zijn.
De bewering van het Voedingscentrum dat kaneel dus schadelijk kan zijn, is onzin, zegt Van Maanen. Immers, daar zit veel minder cumarine in. Ook wijst het Voedingscentrum erop dat cumarine verantwoordelijk kan zijn voor een IQ beneden de 80. Maar het onderzoek waarop het Voedingscentrum zich baseert, blijkt het heel anders te stellen: de verschillen tussen kinderen die waren blootgesteld aan cumarine en kinderen die dat niet waren, zijn zo klein dat een verband niet kan worden aangetoond.
Echte leeftijd
Wetenschap kan heel leuk zijn, vooral als je het niet zo nauw neemt met saaie dingen als definities en natuurwetten. Stel, je bent 35. Dat is dan je biologische leeftijd. Maar door allerlei slechte gewoontes zoals weinig bewegen, te vet eten en roken, is je echte leeftijd veel hoger. Leef je daarentegen heel gezond, dan is je echte leeftijd jaren lager. Even nadenken, en de onzin ligt voor de hand, meent Van Maanen. Als je op je 35e niet rookt, niet drinkt, 8 uur per dag slaapt, veel lacht, vegetarisch eet en veel beweegt, ligt je echte leeftijd al gauw rond de nul of zelfs lager. Het lijkt haast een wonder dat mensen toch nog doodgaan.
Franse paradox
Ook een aardige is de zogeheten Franse paradox. Uit onderzoek is gebleken dat in Frankrijk gemiddeld veel minder mensen sterven aan hartklachten dan elders in Europa, hoewel het cholesterolgehalte van de bevolking aan de hoge kant is. Volgens een Franse cardioloog komt dat doordat Fransen meer rode wijn drinken, en daar zitten stoffen in die goed zijn voor hart en bloedvaten. Wereldwijd kreeg deze bewering veel aandacht. Immers, de wetenschap stelde dat alcohol een gunstig effect heeft.
Maar is dat wel zo? Van Maanen toont aan dat de statistieken nauwelijks een bewijs leveren voor de stelling. Als er al bewijs is, dan blijkt dat niet de Fransen, maar de Zwitsers ondanks een hoog cholesterolgehalte weinig aan hartaanvallen doodgaan. En dan nog; misschien dat de Fransen pas recent slechter zijn gaan eten, waardoor nu hun cholesterol hoog is. Daar sterven ze pas over een aantal jaren aan. Bovendien wordt ook in België, Spanje, Italië en Griekenland wijn bij het eten gedronken. Dan zou het aantal hartaanvallen in Frankrijk weinig mogen afwijken van dat in de omringende landen. Een simpel glas wijn per dag tegen volksziekte nummer een; het was ook eigenlijk te mooi om waar te zijn.
http://www2.rnw.nl/rnw/nl/themes/wetenschap/zoetekoek041008