Joesoef
17-10-04, 10:49
Kritiek op minaretten oude religieuze traditie
Door Bernard Hulsman
In welke stijl moet de Nederlandse muzelman bouwen? Volgens het Rotterdamse gemeentebestuur in een moderne, Nederlandse stijl die niet afwijkt van die van de omgeving, zo bleek toen vorig jaar eerste steen van de Essalam moskee in Rotterdam-Zuid werd gelegd. Maar de Nederlandse moslims laten hun gebedshuizen bij voorkeur bouwen door architecten die kiezen voor een moskee in een meer traditionele Ottomaanse stijl, met koepels en minaretten, zoals de Essalam moskee, ontworpen door het Delftse architectenbureau Molenaar en Van Winden.
In het architectuurdebat over de Essalam Moskee, zeiden de architecten dat de ophef over hun traditionele moskee hen deed denken aan de onrust onder Nederlandse protestanten over de bouw van katholieke kerken in de 19de eeuw. Net als nu de erfgenamen van Fortuyn, wonden de protestanten zich een eeuw geleden op over de ouderwetse, onaangepaste architectuur van de katholieken. Of hun bewering juist is kan nu worden gecontroleerd op de tentoonstelling De hemelbestorming van katholieken en moslims in het Museum voor Religieuze Kunst in Uden. Daar wordt aan hand van foto's, tekeningen en maquettes, een kort overzicht gegeven van de Nederlandse moskee-architectuur uit de afgelopen dertig jaar. Ook zijn er foto's en maquettes te zien van katholieke kerken die na de invoering van de vrijheid van godsdienst in 1798 overal in Nederland werden gebouwd. Vooral na het herstel van de bisschoppelijke hiërarchie in 1853 beleefde Nederland een explosie van katholieke kerkenbouw. In 50 jaar tijd werden toen circa 700 kerken gebouwd. Zelfs stadjes als Laren, Gerwen en Weesp kregen kolossale kerken met hoge torens, meestal in de neogotische, maar soms ook in neo-Romaanse of Byzantijnse stijl.
De makers van De hemelbestorming van katholieken en moslims laten zien dat de ophef over de katholieke kerken sprekend lijkt op die over moskeeën. Het citaat uit 1882 van de letterkundige Vosmaer, zou met een paar kleine aanpassingen, zo weer gebruikt kunnen worden door Rotterdamse stadsbestuurders: ,,Thans is het land overdekt met woekerplanten van den ouden stam, overal middeleeuwsche vormen, kerkelijke bouwmotieven, kruisramen, baksteentjes overeind, overdwardsch, overkruis, schotsch en scheef... en overal torens, torens en torens, een ware torendolheid.''
De grote foto's die Hans Wilschut in opdracht van het Museum van Religieuze Kunst maakte, geven een beeld van de nieuwe torendolheid. Doordat Wilschut zijn foto's van verlichte moskeeën in de schemering maakte, worden ze nog Efteling-achtiger dan ze al zijn. Ook valt op dat moskeeën in Nederland staan tussen grijze troosteloze galerijflats of in rommelige stedelijke restgebieden. Dit maakt de eis tot een meer aan de omgeving aangepaste islamitische architectuur lachwekkend.
Toch zijn er architecten die rekening hebben gehouden met deze eis, zo blijkt op de tentoonstelling. Het jonge architectenbureau MEMAR ontwierp een extreem modern alternatief dat ze poldermoskee noemen. Ze vermommen hun moskee als een hypermodern cultureel centrum. De Amsterdamse architect Furkan Köse koos voor zijn ontwerp voor een islamitische begraafplaats voor een tussenweg: hij streeft naar een architectuur die voor zowel moslims als christenen, joden en zelfs atheïsten iets kan betekenen. Zijn ontwerp, waarmee hij afstudeerde aan de Academie van Bouwkunst in Amsterdam, bestaat uit een besloten rechthoekige tuin met aan een kant een gebouw voor de islamitische begrafenisrituelen en aan de andere kant een paviljoen voor Nederlandse gebruiken, zoals het houden van toespraken en het spelen van muziek. Köse's ontwerp is buitengewoon knap: zijn hortus conclusus in een hedendaags monumentale stijl verenigt oud en nieuw, west en oost en is specifiek en algemeen tegelijk. Zijn begraafplaats is zo rijk, overdacht en mooi, dat Rotterdam voor dit eerste echt Nederlands-islamitische ontwerp direct een terrein beschikbaar moet stellen.
www.nrc.nl
Tentoonstelling: Hemelbestorming van katholieken en moslims. T/m 31 okt di-vr 10-17u. za zo 13-17u. Museum voorReligieuze Kunst. Vorstenburg 1, Uden.
Door Bernard Hulsman
In welke stijl moet de Nederlandse muzelman bouwen? Volgens het Rotterdamse gemeentebestuur in een moderne, Nederlandse stijl die niet afwijkt van die van de omgeving, zo bleek toen vorig jaar eerste steen van de Essalam moskee in Rotterdam-Zuid werd gelegd. Maar de Nederlandse moslims laten hun gebedshuizen bij voorkeur bouwen door architecten die kiezen voor een moskee in een meer traditionele Ottomaanse stijl, met koepels en minaretten, zoals de Essalam moskee, ontworpen door het Delftse architectenbureau Molenaar en Van Winden.
In het architectuurdebat over de Essalam Moskee, zeiden de architecten dat de ophef over hun traditionele moskee hen deed denken aan de onrust onder Nederlandse protestanten over de bouw van katholieke kerken in de 19de eeuw. Net als nu de erfgenamen van Fortuyn, wonden de protestanten zich een eeuw geleden op over de ouderwetse, onaangepaste architectuur van de katholieken. Of hun bewering juist is kan nu worden gecontroleerd op de tentoonstelling De hemelbestorming van katholieken en moslims in het Museum voor Religieuze Kunst in Uden. Daar wordt aan hand van foto's, tekeningen en maquettes, een kort overzicht gegeven van de Nederlandse moskee-architectuur uit de afgelopen dertig jaar. Ook zijn er foto's en maquettes te zien van katholieke kerken die na de invoering van de vrijheid van godsdienst in 1798 overal in Nederland werden gebouwd. Vooral na het herstel van de bisschoppelijke hiërarchie in 1853 beleefde Nederland een explosie van katholieke kerkenbouw. In 50 jaar tijd werden toen circa 700 kerken gebouwd. Zelfs stadjes als Laren, Gerwen en Weesp kregen kolossale kerken met hoge torens, meestal in de neogotische, maar soms ook in neo-Romaanse of Byzantijnse stijl.
De makers van De hemelbestorming van katholieken en moslims laten zien dat de ophef over de katholieke kerken sprekend lijkt op die over moskeeën. Het citaat uit 1882 van de letterkundige Vosmaer, zou met een paar kleine aanpassingen, zo weer gebruikt kunnen worden door Rotterdamse stadsbestuurders: ,,Thans is het land overdekt met woekerplanten van den ouden stam, overal middeleeuwsche vormen, kerkelijke bouwmotieven, kruisramen, baksteentjes overeind, overdwardsch, overkruis, schotsch en scheef... en overal torens, torens en torens, een ware torendolheid.''
De grote foto's die Hans Wilschut in opdracht van het Museum van Religieuze Kunst maakte, geven een beeld van de nieuwe torendolheid. Doordat Wilschut zijn foto's van verlichte moskeeën in de schemering maakte, worden ze nog Efteling-achtiger dan ze al zijn. Ook valt op dat moskeeën in Nederland staan tussen grijze troosteloze galerijflats of in rommelige stedelijke restgebieden. Dit maakt de eis tot een meer aan de omgeving aangepaste islamitische architectuur lachwekkend.
Toch zijn er architecten die rekening hebben gehouden met deze eis, zo blijkt op de tentoonstelling. Het jonge architectenbureau MEMAR ontwierp een extreem modern alternatief dat ze poldermoskee noemen. Ze vermommen hun moskee als een hypermodern cultureel centrum. De Amsterdamse architect Furkan Köse koos voor zijn ontwerp voor een islamitische begraafplaats voor een tussenweg: hij streeft naar een architectuur die voor zowel moslims als christenen, joden en zelfs atheïsten iets kan betekenen. Zijn ontwerp, waarmee hij afstudeerde aan de Academie van Bouwkunst in Amsterdam, bestaat uit een besloten rechthoekige tuin met aan een kant een gebouw voor de islamitische begrafenisrituelen en aan de andere kant een paviljoen voor Nederlandse gebruiken, zoals het houden van toespraken en het spelen van muziek. Köse's ontwerp is buitengewoon knap: zijn hortus conclusus in een hedendaags monumentale stijl verenigt oud en nieuw, west en oost en is specifiek en algemeen tegelijk. Zijn begraafplaats is zo rijk, overdacht en mooi, dat Rotterdam voor dit eerste echt Nederlands-islamitische ontwerp direct een terrein beschikbaar moet stellen.
www.nrc.nl
Tentoonstelling: Hemelbestorming van katholieken en moslims. T/m 31 okt di-vr 10-17u. za zo 13-17u. Museum voorReligieuze Kunst. Vorstenburg 1, Uden.