Marsipulami
09-11-04, 11:32
OVERSTEKEND WILD. Geen mening
ZEKER nu Theo van Gogh door een godsdienstgek is vermoord, geloven wij graag in de superioriteit van onze cultuur. Zie, wij houden kerk en staat gescheiden, behandelen onze vrouwen als volkomen gelijken, weigeren af te dingen op de vrije meningsuiting en knallen geen andersdenkenden af. We geloven dat graag omdat het ons een goed gevoel over onszelf geeft en ons zelfbeeld sterkt. Maar het heeft ook consequenties. Immers, geen rechten zonder plichten, ook niet voor onszelf.
Onze superieure cultuur geeft niemand een vrijbrief om, in naam van de sacrosancte vrijheid van meningsuiting, om het even wie uit te schelden voor pakweg ,,geitenneukers'' of ,,pooier van de profeet'' of om medemensen kanker toe te wensen. Wel integendeel. Dat wij tot een superieure cultuur behoren, komt doordat de Verlichting over ons heen is gekomen, een cadeau dat wij graag ook de moslims toewensen. En van de Verlichting hebben wij geleerd dat, eens het probleem is gesteld, het schelden en het kwetsen maar beter achterwege blijft.
De wet zegt daar niet veel over. Waarom zou hij ook? We kunnen zelf nadenken, zonder dat de wet ons altijd bij het handje moet houden. Maar het is niet omdat de wet iets niet verbiedt, dat het ook moet worden aangemoedigd. Want behalve de wet is er ook nog de ethiek. En dat laatste gaat niet zomaar over beschaving, goede smaak, beleefdheid of fatsoen. Die termen ruiken trouwens al gauw een beetje muf. Het is wel een zaak van maatschappelijke verantwoordelijkheid.
Schelden is een vorm van agressie. En ook verbale agressie berust op machtsongelijkheid. Daar komt altijd miserie van. Elke Jef Vermassen weet genoeg dat wie niet over de verbale of mentale vaardigheden beschikt om met gescheld om te gaan, wel eens eindigt in fysiek geweld. Tal van gezinsdrama's zijn het werk van mensen die zich het bloed vanonder de nagels gepest voelen en uiteindelijk maar één uitweg meer zien om die al te scherpe, voor hen ondraaglijke tong tot zwijgen te brengen: geweld.
De superioriteit van de Verlichting bestaat erin dat ze de agressie niet laat escaleren. Ze voorkomt dat, net door de polarisering uit de samenleving weg te nemen. Agressie is maatschappelijk ontwrichtend. Van Gogh mocht de hele mensheid wel ,, zum kotzen '' vinden (DS 6 november) , provocaties of mensenhaat helpen de samenleving geen stap verder. Schelden dient uiteindelijk alleen het plezier van het eigen gelijk.
Daar bestaat een alternatief voor: het debat, dat heelt en loutert en alleen al door zijn procedure - het samen spreken - een vorm van integratie organiseert. De Verlichting die onze cultuur superieur maakt, gebiedt dat wij in het publieke discours niet schelden, maar het wederzijdse respect opbrengen om elkaar als gelijken controleerbare feiten en argumenten voor te leggen en die op een rationele manier tegen elkaar af te wegen, om daaruit dan een conclusie te trekken. Als gelijken - wat alleen kan op voorwaarde dat iedereen ervan uitgaat dat het publieke debat berust op deze rationele basis.
Godsdienstgekken aanvaarden die rationaliteit niet. Zij erkennen alleen hun eigen moorddadige, als religie vermomde ideologie. Omdat hen dat goed uitkomt of omdat het hen is aangepraat, zoals die zelfmoordterroristen die anderen meesleuren in hun zelfgekozen dood. Sterven voor de zogezegde goede zaak maakt hen tot martelaars, wat hen toegang verschaft tot een leven na de dood in een paradijs, waar ze, naar het schijnt, over zes dozijn maagden mogen beschikken. Hun moordend fanatisme dient alleen het welbevinden van hun privé-zielenheil. Omdat ze niets meer verwachten in het heden - ze hebben daar kennelijk redenen voor - hopen ze maar op een hypothetisch beter leven in een hiernamaals.
Tegenover dat fanatisme staan het gesprek en het debat. Tegenover de onwrikbare stelligheid van een fundamentalistische ideologie - zowel zij die hoofddoeken oplegt als zij die ze wil verbieden - staat het vermogen om te twijfelen, om eventueel even géén mening te hebben. Tegenover de polarisering staat de integratie - in al haar mogelijke betekenissen. Ze is er het enige mogelijke einddoel van.
Dat klinkt misschien allemaal wat saai, ingewikkeld, halfzacht en weinig entertainend. Dat is dan maar zo. De wet verbiedt terrorisme en politieke moorden en die worden dan ook vervolgd. Voor de rest bestaat er geen alternatief voor het publieke debat. De samenleving moet verder zoals ze is en met de mensen die erin aanwezig zijn, allochtonen dus inbegrepen. Het openhouden van het gesprek is de enige manier om iedereen in zijn waarde te laten en de maatschappelijke impasse te voorkomen die vroeg of laat toch alleen nog meer geweld kan losweken.
Marc Reynebeau is redacteur van deze krant. ,,Overstekend wild'' verschijnt wekelijks op dinsdag.
www.standaard.be
ZEKER nu Theo van Gogh door een godsdienstgek is vermoord, geloven wij graag in de superioriteit van onze cultuur. Zie, wij houden kerk en staat gescheiden, behandelen onze vrouwen als volkomen gelijken, weigeren af te dingen op de vrije meningsuiting en knallen geen andersdenkenden af. We geloven dat graag omdat het ons een goed gevoel over onszelf geeft en ons zelfbeeld sterkt. Maar het heeft ook consequenties. Immers, geen rechten zonder plichten, ook niet voor onszelf.
Onze superieure cultuur geeft niemand een vrijbrief om, in naam van de sacrosancte vrijheid van meningsuiting, om het even wie uit te schelden voor pakweg ,,geitenneukers'' of ,,pooier van de profeet'' of om medemensen kanker toe te wensen. Wel integendeel. Dat wij tot een superieure cultuur behoren, komt doordat de Verlichting over ons heen is gekomen, een cadeau dat wij graag ook de moslims toewensen. En van de Verlichting hebben wij geleerd dat, eens het probleem is gesteld, het schelden en het kwetsen maar beter achterwege blijft.
De wet zegt daar niet veel over. Waarom zou hij ook? We kunnen zelf nadenken, zonder dat de wet ons altijd bij het handje moet houden. Maar het is niet omdat de wet iets niet verbiedt, dat het ook moet worden aangemoedigd. Want behalve de wet is er ook nog de ethiek. En dat laatste gaat niet zomaar over beschaving, goede smaak, beleefdheid of fatsoen. Die termen ruiken trouwens al gauw een beetje muf. Het is wel een zaak van maatschappelijke verantwoordelijkheid.
Schelden is een vorm van agressie. En ook verbale agressie berust op machtsongelijkheid. Daar komt altijd miserie van. Elke Jef Vermassen weet genoeg dat wie niet over de verbale of mentale vaardigheden beschikt om met gescheld om te gaan, wel eens eindigt in fysiek geweld. Tal van gezinsdrama's zijn het werk van mensen die zich het bloed vanonder de nagels gepest voelen en uiteindelijk maar één uitweg meer zien om die al te scherpe, voor hen ondraaglijke tong tot zwijgen te brengen: geweld.
De superioriteit van de Verlichting bestaat erin dat ze de agressie niet laat escaleren. Ze voorkomt dat, net door de polarisering uit de samenleving weg te nemen. Agressie is maatschappelijk ontwrichtend. Van Gogh mocht de hele mensheid wel ,, zum kotzen '' vinden (DS 6 november) , provocaties of mensenhaat helpen de samenleving geen stap verder. Schelden dient uiteindelijk alleen het plezier van het eigen gelijk.
Daar bestaat een alternatief voor: het debat, dat heelt en loutert en alleen al door zijn procedure - het samen spreken - een vorm van integratie organiseert. De Verlichting die onze cultuur superieur maakt, gebiedt dat wij in het publieke discours niet schelden, maar het wederzijdse respect opbrengen om elkaar als gelijken controleerbare feiten en argumenten voor te leggen en die op een rationele manier tegen elkaar af te wegen, om daaruit dan een conclusie te trekken. Als gelijken - wat alleen kan op voorwaarde dat iedereen ervan uitgaat dat het publieke debat berust op deze rationele basis.
Godsdienstgekken aanvaarden die rationaliteit niet. Zij erkennen alleen hun eigen moorddadige, als religie vermomde ideologie. Omdat hen dat goed uitkomt of omdat het hen is aangepraat, zoals die zelfmoordterroristen die anderen meesleuren in hun zelfgekozen dood. Sterven voor de zogezegde goede zaak maakt hen tot martelaars, wat hen toegang verschaft tot een leven na de dood in een paradijs, waar ze, naar het schijnt, over zes dozijn maagden mogen beschikken. Hun moordend fanatisme dient alleen het welbevinden van hun privé-zielenheil. Omdat ze niets meer verwachten in het heden - ze hebben daar kennelijk redenen voor - hopen ze maar op een hypothetisch beter leven in een hiernamaals.
Tegenover dat fanatisme staan het gesprek en het debat. Tegenover de onwrikbare stelligheid van een fundamentalistische ideologie - zowel zij die hoofddoeken oplegt als zij die ze wil verbieden - staat het vermogen om te twijfelen, om eventueel even géén mening te hebben. Tegenover de polarisering staat de integratie - in al haar mogelijke betekenissen. Ze is er het enige mogelijke einddoel van.
Dat klinkt misschien allemaal wat saai, ingewikkeld, halfzacht en weinig entertainend. Dat is dan maar zo. De wet verbiedt terrorisme en politieke moorden en die worden dan ook vervolgd. Voor de rest bestaat er geen alternatief voor het publieke debat. De samenleving moet verder zoals ze is en met de mensen die erin aanwezig zijn, allochtonen dus inbegrepen. Het openhouden van het gesprek is de enige manier om iedereen in zijn waarde te laten en de maatschappelijke impasse te voorkomen die vroeg of laat toch alleen nog meer geweld kan losweken.
Marc Reynebeau is redacteur van deze krant. ,,Overstekend wild'' verschijnt wekelijks op dinsdag.
www.standaard.be