PDA

Bekijk Volledige Versie : Hugo Camps ontmoet schrijver Max Pam



Blaataap
02-12-04, 17:11
'Ik voel een soort kille helderheid'

Hugo Camps ontmoet schrijver Max Pam

Schrijver Max Pam is ernstiger geworden sinds de moord op zijn vriend Theo van Gogh. En hij is boos: op de politiek, op de Koningin. Over de multiculturele samenleving, het verlangen naar W.F. Hermans en het verdwijnen van de humor. 'Nederland is eigenlijk geen land meer, het hangt niet meer in zijn voegen.'

'Alles is omgekeerd in Nederland.' Max Pam wordt er een beetje moedeloos van. Bij vlagen is hij ook boos, vooral in zijn columns. De columnist die vroeger beroerde door poëtische en zacht-polemische miniaturen, is feller geworden. Hij schrijft nu met een ander temperament. 'Ik voel een soort kille helderheid. Alles is tegenwoordig omgekeerd in dit land. Koningin Beatrix ging na een stormramp op de Antillen het leed balsemen. Na de moord op Theo van Gogh bracht ze een bezoek aan de Marokkaanse gemeenschap. Bij de crematie van Theo van Gogh heb ik het staatshoofd niet gezien. De ouders van Theo schijnen een telegram van haar gekregen te hebben. Het is ondenkbaar dat president Chirac eerst naar de achterban van de daders zou gaan en dan pas naar de ouders van het slachtoffer. Koningin Beatrix heeft Ayaan Hirsi Ali al helemaal links laten liggen. Dat vind ik buitengewoon onfatsoenlijk. Ik heb haar daarover een brief geschreven. Vorige week kreeg ik een briefje terug, van de minister-president. Een warrige tekst, niet één woord over Ayaan Hirsi Ali. Balkenende preciseerde dat de Koningin ook Turken had gesproken – die onnozelheid. In Nederland wordt veel over normen en waarden gesproken, maar het grootste onfatsoen zit in de regering zelf.

'Jan Peter Balkenende haastte zich naar de islamitische school die in de fik stond. Iemand riep: “U moet Ayaan de mond snoeren, het is allemaal de schuld van Ayaan.” Balkenende reageerde niet. In plaats van flauwe praatjes te houden, had hij moeten zeggen: “Wat roept u daar? Kom eens even hier. Agent, wilt u die vrouw onmiddellijk arresteren wegens smaad en haat zaaien.” Het was een geweldig moment om een daad te stellen. Maar de premier was te laf, het ambt onwaardig.

'Iemand wordt vermoord door een godsdienstfanaat, en wat doet de minister van Justitie? Hij schermt met de wet op de godslastering. Dat kom je in een serieus land niet tegen. De moord was wel een terreurdaad. Het ging er niet over dat we elkaar met “u” moeten aanspreken. Een van de mooiste boeken in de vorige eeuw is De ongelooflijke slechtheid van het opperwezen van Karel van het Reve. Als je dat nu zou uitgeven, zou iedereen roepen: godslastering. Zo gaan we niet met elkaar om.’

Max Pam (58 ) was de oudste vriend van Theo van Gogh. Ze zagen elkaar vrijwel wekelijks, soms elke dag. Ze schreven samen scenario’s. Op 1 januari begint hij aan een boek over 'de gebeurtenissen’. Hij wil het wel afstandelijk houden, essayachtig. 'Ik krijg alle medewerking van de familie van Theo. Het wordt geen biografie. De moord staat tegen de achtergrond van Nederland. Hoe het komt dat zoiets in dit land kan. Nederland is eigenlijk geen land meer, het hangt niet meer in zijn voegen. Ja, zonde om dat te moeten constateren.

'Het saamhorigheidsgevoel is weg, met aftrek van de dagen dat het Nederlands elftal speelt. Dat komt door de samenstelling van de bevolking. We hebben 1 miljoen islamieten in dit land naar wie niemand goed gekeken heeft. Nu is het eigenlijk al te laat. Ze zullen vroeg of laat integreren, jawel, maar dat zal betekenen dat het denken hier dertig jaar wordt teruggeworpen. Een heleboel dingen zullen we in de toekomst niet meer kunnen zeggen. De inperking van de vrijheid van meningsuiting wordt erger dan we denken. Alleen al door de zelfcensuur die iedereen zich aan het opleggen is. Ik heb ook geen zin om de kinderen met politiebegeleiding naar school te brengen.’

Nog een verschrikking: de humor is weg. 'We zijn een volkomen humorloos land aan het worden, met dank aan de multiculturele samenleving. In Amerika worden grappen gemaakt over de multiculturele samenleving. Daar kan het, want de Puertoricanen en de Mexicanen hebben het gevoel: Amerika is ons land. Dat gevoel leeft niet bij een groot deel van de islamieten in Nederland – zij kennen alleen de Koran. En daar kun je geen grapjes over maken. Humor is de kurk waarop alles drijft. De lach stimuleert de relativering van je eigen standpunten. Dat doen gelovigen niet: God is onaantastbaar. Annie M.G. Schmidt zei altijd: “Lachen mag van God.” Nou, niet van Allah, volgens mij.

'We bevinden ons in een institutionele crisis. Het gevoel dat er een gemeenschappelijke cultuur is waar iets uit voortkomt, zoals de Fransen dat hebben, is weg. Je kan wel lachen om de Fransen die de grenzen dichthouden voor McDonald’s, maar zij weten hoe wezenlijk de eigen cultuur is. In Nederland wordt de subsidie voor het Multatuli Museum ingehouden. Vind je het gek dat er dan een moord wordt gepleegd? De relatie lijkt ver weg, maar dat is niet zo. Multatuli was de enige Nederlandse schrijver die in de bibliotheek van Sigmund Freud stond.

'Dat vreselijke KRO-programma over De Grootste Nederlander was de zoveelste bevestiging: dit volk spuugt op zijn kunstmonumenten. Vincent van Gogh zou het nu ook hebben afgelegd, afgeschoten, want een gek, een drankorgel, schizofreen. Hij woonde niet voor niets in Frankrijk, zoals W.F. Hermans, Gerard Reve en Gerrit Komrij niet voor niets naar het buitenland zijn gevlucht. Zelfs Nescio woonde liever in België, en Harry Mulisch wil hier ook weg. Dat is niet toevallig. Voltaire is bij zijn dood meer geëerd in Frankrijk dan welke Nederlandse schrijver in Nederland ooit. En Voltaire was een dissident.’

Komt het ooit nog goed, is de vraag. De inborst van Max Pam is een te subtiel mozaïek voor een nummertje demagogie. Hij wil niet in de rol van elder statesman treden. Hij is een waarnemer.

'De crisis is heel groot. Niemand beseft wat er echt aan de hand is. Men gaat gewoon door met de politiek van fragmentering. Nog twee omroepjes erbij. Als je een land overeind wilt houden, moeten er nationale instituten zijn. De BBC is zo’n instituut. Hier is geen overzicht, alles is gedecentraliseerd, niemand heeft de macht. Er is geen enkele mogelijkheid om een groots project van de grond te tillen. Nederland is geen serieus land meer.

'Theo van Gogh heeft zijn films moeten maken met niks. Zijn laatste serie voor de Avro heeft hij zelf betaald. De financiering werd twee jaar uitgesteld. Weet je wat de Vara met Theo heeft gedaan? Toen het geld binnen was, zeiden ze bij de Vara tegen Theo: “We wachten een jaar met uitzenden en zetten het geld op de bank. Vangen we er rente van.” Ik lieg niet. Dan val je toch echt van je stoel. Dat is Nederland.

'Cultuur is een platgewalst terrein, volgestort met cement. Daar is Theo ook over gestruikeld. Voor elke nieuwe film die hij wou maken, moest hij aankloppen bij allerlei middelmatige mensen. Die gingen daarover beslissen. Van die martelende onzekerheid is hij alleen maar extremer geworden.’

Max Pam weet als geen ander hoe diep de voortdurende afwijzing binnen het culturele klimaat Theo van Gogh geraakt heeft. 'Je kan van Theo alles zeggen. Dat hij schizofreen was, kwaadaardig en aardig tegelijk, mooi en lelijk, briljant en kortzichtig. Dat was hij allemaal. Maar hij was wel een transparant talent. Theo was een individualist die het zichzelf moeilijk maakte iets op te bouwen. Ik keek altijd naar hem als een waarnemer. Op een dag zei ik: “Theo, ik zie je als mijn zoon. Jij zit in een klein kamertje met een hoop speelgoed om je heen, en dat speelgoed heb je vakkundig kapotgemaakt. Ik kijk ernaar en denk: ’t is toch mijn zoon; ik hou van je.”

'Er wordt in Nederland alleen maar afgegeven op de grachtengordel. Terwijl daar de meest verstandige mensen wonen, terwijl daar een universiteit is. De televisie zit in de provincie, in Hilversum. Denk jij dat de Fransen er een seconde aan zouden denken om hun zenders van Parijs naar Toulouse te verplaatsen? Niemand beseft hoe schadelijk het is dat de intelligentsia van de grachtengordel in het defensief is gedreven en belachelijk wordt gemaakt.’

De sociaal-democraten hebben cultureel Nederland verkwanseld. 'Mijn ouders waren socialisten van het eerste uur. Willem Drees en Bruno Kreisky kwamen bij verjaardagen aan huis. In de jaren dertig gingen de arbeiders naar de opera, lazen boeken, hadden hun eigen uitgeverij. Nu zitten de arbeiders in voetbalstadions oerwoudgeluiden te maken. Dat mag de sociaal-democratie zich aanrekenen. Mijn grootvader was diamantbewerker. Ik heb het programma gezien voor zijn zestigste verjaardag. Wat er niet allemaal gedaan werd aan cultuuruitingen. In de Jordaan was opera. Moet je nu door de Jordaan lopen.

'Ik heb geschreven dat het mij nooit lukte om op de VVD te stemmen. In het stemhokje ging mijn lamme hand altijd naar de sociaal-democratie. Links is voor mij momenteel geen optie meer. Natuurlijk geloof ik in de parlementaire democratie. Als het volk het voor het zeggen krijgt, is het hek helemaal van de dam. Maar de parlementaire democratie in Nederland heeft geen niveau. Allemaal tweederangs. Voorname socialisten zie je niet meer en Balkenende II is een schertskabinet. Ik vind het jammer dat Bolkestein is weggegaan. Juist nu moeten we het van de liberalen hebben. Als we de westerse cultuur willen laten overleven, zijn we beter af met de VVD dan met de PvdA. Op de christenen hoeven we überhaupt niet te rekenen; zij hebben dezelfde monotheïstische God als de islam.’

(...)

De auteur is geen man van schuld en spijt. Of toch? 'Ik had toen ik 25 was naar de Verenigde Staten moeten gaan. Dat is mijn land. Met die overweldigende natuur, met mensen die erg op zichzelf zijn en geen last hebben van hokjes. Het is het land met de beste universiteiten ter wereld, een geweldig scala van de laagste goot tot de hoogste toren. In Nederland is alles middelmatig.’

Vrolijk nu. 'Zodra je in Brasschaat bent, ziet de wereld er volkomen anders uit. Het verschil tussen Bergen op Zoom en Brasschaat is oneindig veel groter dan het verschil tussen Kortrijk en Lille. Vroeger dacht ik: ach, we nemen die Belgen maar bij ons op. Nu denk ik: het Belgische leger zou hier moeten binnentrekken en de Tweede Kamer bezetten. De Koning der Belgen nemen we op de koop toe – hij heeft nog statuur.’

Het is prettig praten met Max Pam. Als een dandy zit hij daar, een ouwe aristocraat bijna. Hij is smetteloos en smaakvol gekleed. 'Dat doe ik juist nu omdat Theo altijd in die smerige kleren rondliep. Ik moet voor Theo opkomen en dan vind ik dat ik er onberispelijk uit moet zien. Ik wil niemand de kans geven om te denken: daar heb je weer zo’n tegendraadse halvegare.’


Publicatiedatum: 4 december 2004
Auteur: Hugo Camps

Blaataap
02-12-04, 17:12
Ik vind dat ie een hoop rake dingen zegt.

Maja, jullie moslims zullen het er wel niet mee eens zijn. Zoals met alles wat maar een beetje kritisch is.

Umarvlie
02-12-04, 17:43
Geplaatst door Blaataap
Ik vind dat ie een hoop rake dingen zegt.

Maja, jullie moslims zullen het er wel niet mee eens zijn. Zoals met alles wat maar een beetje kritisch is.

Ach hij stelt het net zo eenzijdig als de Moslims dat doen ... duid op een ernstig communciatie probleem ... misschien iets voor de Opta.

Enige wat ik niet snap, Theo van Gogh had ook al gezegd dat hij het liefst in USA had gezeten... ik vind het een leuk land voor een vakantie hoor ... erg mooi en zo maar wonen? ik vraag me echt af hoe hun wereld beeld in mekaar zit (van Theo vG en Max P dan....)

Zou leuk zijn voor een documantaire .. de wereld volgens van Gogh ipv submission trilogie.

rafiq
02-12-04, 18:27
Het is ondenkbaar dat president Chirac eerst naar de achterban van de daders zou gaan en dan pas naar de ouders van het slachtoffer.

Sorry?

Ik denk dat Max Pam er beter aan doet even niet op Barend en van Dorp te komen, en zich terug trekt in het dorpje Schin op Geul.

Neem even rust.