PDA

Bekijk Volledige Versie : Selectieve wetgeving



Cohen
31-12-04, 17:41
Kernreactor Petten nucleaire vrijhaven Volkskrant

Door: Ferry Haan, Sanne ten Hoove 4 december 2004


'Oost-Europese toestanden' in 2003, maar OM staat machteloos
DEN HAAG - Het kabinet heeft tot woede van het Openbaar Ministerie voorkomen dat de kernreactor in Petten wordt vervolgd wegens ernstige milieudelicten. Inspecteurs troffen in september 2003 'Oost-Europese toestanden' aan rond de reactor, maar mochten hiertegen niet optreden.


Dit blijkt uit interne documenten van het ministerie van Justitie die de Volkskrant bezit. Radioactief materiaal was in Petten opgeslagen in zeecontainers, bleek bij een grootschalige politie-inval op het reactorterrein. Zwaar giftige stoffen stonden onbeschermd in de buitenlucht of waren ondergebracht in lekkende houten keten. Er dreigde ontploffingsgevaar.


Het OM wilde een zaak beginnen tegen de reactor, maar die is eigendom van de Europese Commissie. Buitenlandse Zaken vreesde een diplomatiek conflict en stelde de Europese Commissie begin dit jaar gerust: het OM zou geen strafzaak beginnen. Alleen het Europese Hof van Justitie zou mogen optreden. Medewerkers van de reactor zouden in Nederland strafrechtelijke immuniteit bezitten.


Het OM heeft woedend gereageerd op deze 'onbevoegde toezegging', die bovendien juridisch niet zou deugen. Lopend justitieel onderzoek werd in allerijl stilgezet. En de dagvaarding tegen Euratom, een 'werkmaatschappij' van de Europese Commissie, werd in maart plotseling ingetrokken.


Het OM beschouwt de milieuovertredingen van de reactor als zeer ernstig. Vooral de verkeerde opslag van gasflessen in de buurt van een kernreactor wordt Euratom aangerekend. Waarschijnlijk heeft het bedrijf jarenlang zijn gang kunnen gaan. Het optreden van Buitenlandse Zaken heeft vervolging van Euratom waarschijnlijk geblokkeerd. Het juridische vertrouwensbeginsel eist dat overheden zich houden aan beloftes. 'Het OM zit nu met de handen in het haar', erkent een OM-functionaris. Hij vreest dat Euratom nu vrij spel heeft op Nederlandse bodem. Een andere ambtenaar: 'In Petten is een nucleaire vrijhaven ontstaan.'


Het ministerie van Justitie en de top van het OM, het college van procureurs-generaal, hebben zich er bij neergelegd dat Euratom vrijuit gaat. Zij zijn ervan overtuigd dat het bedrijf immuniteit bezit en willen binnenkort de zaak seponeren.


Drie andere bedrijven die actief zijn op het terrein van de kernreactor worden wel voor de rechter gedaagd. Zij zullen zich tijdens een rechtszaak beroepen op het gelijkheidsbeginsel, waardoor mogelijk enkele aanklachten stranden.


Gasflessen slingerden rond bij reactor Petten

Alle partijen waren het eens: de kernreactor van Petten moet vervolgd worden wegens milieufraude. Maar Euratom is immuun, strafvervolging is niet mogelijk.


De vuurwerkramp in Enschede. Dat is waar de politieagenten van operatie Esdoorn als eerste aan denken als ze op 29 september 2003 het terrein van Euratom in Petten betreden. Gasflessen staan vlak bij vaten met zwavelzuur en zoutzuur, blootgesteld aan weer en wind. Wat betonnen bunkers behoren te zijn, zijn in werkelijkheid tochtige houten keten. 'Ik zag de gasflessen al over het terrein vliegen', herinnert een betrokken politieman zich.


Het terrein heeft veel weg van een vuilnisbelt. Huisafval, oude tafels en stoelen, een afgedankte koelkast: van alles slingert rond. Een blik op de etiketten van de gasflessen en op toegangsdeuren leert dat die niet deugen. Brandblussers ontbreken. Een stortbak met gif dreigt bij hevige regenval over te lopen. Luchtfoto's bevestigen het verontrustende beeld:Euratom houdt zich op geen enkele wijze aan de milieuregels. De situatie wordt op video en dia vastgelegd om te voorkomen dat Euratom de spullen in allerijl weghaalt. Ook bij de nucleaire bedrijven NGR, ECN en Mallinckrodt op hetzelfde terrein blijkt van alles mis. In overleg met de top van het Openbaar Ministerie en minister Donner van Justitie - die al drie maanden op de hoogte zijn van het onderzoek - wordt de vervolging in gang gezet.


Het politieonderzoek verloopt voorspoedig. Eind 2003 zijn de zaken rond en kunnen de dagvaardingen de deur uit. Het bestuur van Zijpe, waaronder Petten valt, hoort voor het eerst van de milieufraude. Wethouder Blonk: 'Toen ik de video zag, was ik buitengewoon geschrokken. Ik dacht dat we de zaken aardig onder controle hadden.' Alle aanwezigen zijn het erover eens: hier moet strafrechtelijk worden ingegrepen.


Maar dan komt er plotseling een kink in de kabel. De Europese Commissie, eigenaar van de kernreactor, beklaagt zich in Brussel over de vervolging van Euratom. Waar haalt het OM het recht vandaan om te vervolgen, vragen ambtenaren zich af. Volgens hen zijn de medewerkers, net als ambassadeurs, onschendbaar. Ze hameren op een zogeheten Zetelovereenkomst uit 1961 waarin de immuniteit is geregeld.


Er volgt een razendsnelle briefwisseling tussen de Europese Commissie, de ministeries van Buitenlandse Zaken en Justitie en de permanente vertegenwoordiger van Nederland bij de EU. Keer op keer laat de commissie weten strafvervolging onaanvaardbaar te vinden. Zo dreigt zich een diplomatieke rel te ontspinnen. En dat is het laatste waar Nederland op zit te wachten in de aanloop van het Europees voorzitterschap.


Dan trekt Buitenlandse Zaken opeens de regie naar zich toe. Minister Bot wijst op een 17 jaar oude circulaire, waarin staat dat hij het laatste woord heeft in strafrechtelijke immuniteitskwesties. Hij velt het eindoordeel: Euratom is immuun, strafvervolging moet worden afgeblazen. Bij het OM wordt verbijsterd gereageerd op Bots actie. 'Hij heeft ons met die verklaring voor de voeten gelopen', zegt de ambtenaar, die per se anoniem wil blijven. Een voortvarend aangepakte milieuzaak staat plotseling op losse schroeven. Volgens juristen deugt Bots redenering van geen kant. Euratom zou slechts beperkte (functionele) immuniteit bezitten, vergelijkbaar met die van ambassadeurs. 'Euratom doet daar dingen die elk privé-persoon ook kan doen. Daar is de functionele immuniteit niet voor bedoeld', aldus ingewijden. Bovendien oordeelt de rechter, en niet de minister van Buitenlandse Zaken, over mogelijke onschendbaarheid. 'Bot heeft dus gehandeld in strijd met de wet. De circulaire is zoals dat heet contralegem.' Bot zou meermalen zijn verzocht hem in te trekken.


Toch wordt de dagvaarding tegen Euratom ingetrokken. In het kabinet sluiten de rijen zich: Donner steunt Bot, terwijl hij zich eerder had hardgemaakt voor vervolging. Het OM krijgt te horen dat het kabinet vervolging niet zal accepteren. Om de greep op Euratom niet geheel te verliezen wordt een deal voorbereid: Euratom moet het terrein in oude staat herstellen en beterschap beloven. De deal ketst af doordat Euratom onaangekondigde controles weigert te accepteren.


De PvdA gaat Kamervragen stellen over de kwestie. PvdA-Kamerlid Samsom eist opheldering van de ministers Donner en Bot. Van staatsecretaris Van Geel van Milieu wil hij weten waarom de misstanden bij reguliere controles niet aan het licht zijn gekomen. Wat hem betreft draagt Donner het OM alsnog op Euratom te vervolgen. 'Als we strafrechtelijk zijn uitgespeeld is dat zorgelijk.'


Het ministerie van VROM stelt dat de veiligheid van de reactor nooit in het geding is geweest. De afgelopen jaren zijn de controles in de reactor verscherpt.





Commentaar NRG
NRG verbijsterd over opzettelijk lekken onjuiste informatie
Met verbijstering heeft NRG kennisgenomen van onjuiste informatie die door het Openbaar Ministerie is gelekt naar de Volkskrant. Dit heeft geleid tot het artikel "Kernreactor Petten nucleaire vrijhaven" van zaterdag 4 december j.l. Dit bericht kan geheel ten onrechte grote maatschappelijke onrust veroorzaken. NRG en GCO als exploitant en eigenaar van de onderzoeksreactor Petten hebben veiligheid en veiligheidscultuur als eerste prioriteit in de bedrijfsvoering. Dit wordt regelmatig onafhankelijk getoetst door het bevoegd gezag: het Ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu (VROM) en de Gemeente Zijpe.


Dat er met de veiligheid niets aan de hand is blijkt uit commentaar van VROM en de Gemeente Zijpe. Volgens de woordvoerder van VROM "is de veiligheid van de reactor nooit in het geding is geweest. Het afgelopen jaar zijn de controles in de reactor naar zijn zeggen verscherpt."


Dat wordt ook bevestigd door de heer B. Blonk, milieuwethouder van de Gemeente Zijpe. Blonk: "Het nalevingsgedrag en de aard van de activiteiten van de inrichting vormen geen belemmering voor de verlening van een vergunning. De in 2003 tijdens een controlebezoek geconstateerde tekortkomingen zijn adequaat en op een coöperatieve wijze opgeheven door het treffen van maatregelen."


Het Openbaar Ministerie in Alkmaar bevestigde bij monde van woordvoerder R. Lievaard tegenover NRG dat de aantijgingen buiten proportioneel zijn. En dat het een kwalijke zaak is dat er vertrouwelijke documenten zijn gelekt. Volgens de woordvoerder gaat het Openbaar Ministerie een onderzoek uitvoeren naar de bron van deze aantijgingen en zal passende maatregelen nemen.


Rob Stol, algemeen directeur van NRG stelt: "Van een nucleaire vrijhaven of van oosteuropese toestanden is absoluut geen sprake, we distantiëren ons volledig van dergelijke uitingen. De veiligheid is nooit in het geding geweest. Het gaat hier zuiver om een juridische kwestie tussen het Openbaar Ministerie en het kabinet.
Wij hebben hier alle zaken goed op orde en iedereen die daar aan twijfelt nodig ik van harte uit om dat te komen aanschouwen."