Marsipulami
07-03-05, 23:31
'Gereformeerden anti-katholiek'
van onze redactie kerk
DE BILT - De gereformeerde gezindte in Nederland is anti-katholiek, dat wil zeggen, gaat in tegen de eigen geloofsbelijdenis dat er één heilige, algemene christelijke kerk is. Dat vindt dr. ir. J. van de Graaf, voormalig algemeen-secretaris van de Gereformeerde Bond.
Van der Graaf sprak zaterdag in De Bilt op een bezinningsdag van de Inwendige Zendingsbond (IZB) binnen de Protestantse Kerk van Nederland (PKN) over het thema 'Onder één kerkdak, maar zelf een kamer kiezen'. De vraag of de PKN een plurale - meervoudige - kerk is, waar waarheid en leugen naast elkaar kunnen bestaan, stond centraal. De IZB agendeerde het thema, waar 75 mensen op afkwamen, naar aanleiding van de dissertatie Eén kerk in meervoud, geschreven door oud-medewerker dr. R. de Reuver, nu protestants predikant in Boskoop.
Scheuren
Van der Graaf toonde zich, als het om kerkelijke eenheid gaat, een gedesillusioneerd man. Als lid van de zogeheten Commissie van Bijzondere Zorg, ingesteld na de fusie van hervormden, gereformeerden en lutheranen tot de PKN, bezoekt hij met regelmaat gemeenten waar een deel hersteld-hervormd is geworden. ,,In de Protestantse Kerk loopt de kersverse scheur dwars door de hervormd-gereformeerde gemeenten. Aangrijpend is dat, zeker als we bedenken dat er grosso modo ook geen traan om wordt gelaten bij verwante kerken van gereformeerde signatuur. Integendeel: scheuren mag, moet zelfs!''
De oud-secretaris zei het niet te kunnen bevatten, dat dit gebeurd is in gemeenten waar men altijd ten principale tegen afscheiding was. En het speelt niet alleen in zijn eigen kring. ,,De scheur in de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt) mag weliswaar klein zijn, maar ook daar voltrekt zich weer een tweedeling, terwijl Schrift en belijdenis er in ere heten te zijn. In andere kerken van gereformeerde confessie leven dermate grote spanningen dat ook daar weinig hoeft te gebeuren of er gaan nieuwe barsten optreden.''
Soms vraagt hij zich vertwijfeld af of het anti-katholieke karakter van de gereformeerden niet is gegeven met de confessie zelf. De gereformeerde belijdenissen kennen een aanmerkelijke uitbreiding en een verregaande precizering van de leer zoals die door de oud-christelijke kerk werd beleden, signaleerde hij. ,,De kenmerken van de ware kerk zijn daarna in de afzonderlijke gereformeerde denominaties zodanig uitvergroot dat er nog nauwelijks van katholiciteit sprake kan zijn.''
Maar ook voor de Protestantse Kerk durfde de oud-voorman van de Gereformeerde Bond het woord katholiciteit niet of nauwelijks te gebruiken. De fusie maakte eerder een eind aan een huishoudelijke twist tussen gereformeerden en hervormden, citeerde hij prof. dr. A.A. van Ruler. En, hoewel de kerk in haar grondslag (kerkorde) niet pluraal genoemd kan worden, ziet hij wel tegenstrijdige elementen. Er is ruimte voor meningen en visies die niet op één noemer zijn te brengen. ,,Die pluraliteit voltrekt zich op het gebied van de ambten, de sacramenten en de levensverbintenissen; nog uit te breiden tot verschillen in leer en leven, in geloof en ethiek.''
Verschillen
Volgens dr. R. De Reuver, die op basis van de protestantse kerkorde in zijn proefschrift vaststelde dat de PKN geen plurale kerk (waarin waarheid en leugen naast elkaar een legitieme plek zouden innemen) genoemd kan worden, zijn verschillen juist nodig. Zij maken, mits ze hun concentratiepunt in Christus hebben, het mogelijk Gods heil echt te bevatten. ,,Pluraliteit vraagt om de ander in liefde uitnemender te achten dan jezelf. Het vraagt om offerbereidheid. Daarom denk ik dat pluraliteit door God gegeven is. Wíj kennen maar ten dele, en kunnen daarom de ander niet missen.'' Bovendien, zo stelde de predikant, voorkomt het aanvaarden van verschillen dat een kerk zijn eigen gelijk voorop zet, wat vaak ten koste van de eenheid gaat. Daarin viel hij Van de Graaf bij in diens analyse van de gereformeerde gezindte. ,,Een sterke gerichtheid op het belijden heeft een anti-katholieke tendens in zich. Eenheid kan niet toe met alleen belijden, daarvoor is ook het ambt en het Woord nodig.''
Bleek
Toch kon ds. P.L. de Jong meevoelen met kerkleden die de PKN als pluraal ervaren, zei de protestantse predikant uit Rotterdam-Delfshaven zaterdag. Het zou volgens hem weleens vast kunnen zitten op de term protestants in de kerknaam. Hoewel hij die zelf aan de Reformatie koppelt, ademt dit begrip volgens hem voor velen het liberale kerkelijke denken uit de 19e eeuw. ,,Hier zit mijn zorg. We moeten een bleke liberale identiteit van ons afschudden, anders zie ik het donker in voor veel gemeenten.'' Zijn eigen gemeente zoekt haar identiteit nadrukkelijk in Christus, legde hij uit. ,,Tegen bezoekers zeg ik vaak: van welke kant je ook komt, je komt hier al snel Jezus tegen. Het gaat bij ons al snel over Christus.''
In de bespreking over het al dan niet plurale karakter van de Protestantse Kerk kwam de vraag naar voren of jongeren en pasgetrouwden een kerk mogen kiezen die bij hen past, zoals met enige regelmaat gebeurt. De Jong wees dat niet af. ,,Het maken van een bewuste kerkkeuze is volgens mij bepaald geen onbijbelse aangelegenheid.'' Wel mag volgens hem na zo'n keuze inzet van de nieuwe leden verwacht worden. Hij waarschuwde ervoor bij een kerkkeuze niet alleen op de verantwoordelijkheid te wijzen. ,,Soms is het goed dat mensen een kerk zoeken die bij hen past. Gelovig blijven in deze tijd, dat vind ik al heel wat. En de vraag is ook: wat kan iemand aan.'' Zelf adviseert De Jong soms leden of belangstellenden een andere kerk te kiezen. ,,Ik adviseer regelmatig: word maar lid van de Christelijke Gereformeerde Kerk of van de Gereformeerde Gemeente, dat zijn brave kerken. In deze kerk (de PKN, red.) moet je zo op Jezus blijven letten, anders ben je Hem hier zo kwijt.''
van onze redactie kerk
DE BILT - De gereformeerde gezindte in Nederland is anti-katholiek, dat wil zeggen, gaat in tegen de eigen geloofsbelijdenis dat er één heilige, algemene christelijke kerk is. Dat vindt dr. ir. J. van de Graaf, voormalig algemeen-secretaris van de Gereformeerde Bond.
Van der Graaf sprak zaterdag in De Bilt op een bezinningsdag van de Inwendige Zendingsbond (IZB) binnen de Protestantse Kerk van Nederland (PKN) over het thema 'Onder één kerkdak, maar zelf een kamer kiezen'. De vraag of de PKN een plurale - meervoudige - kerk is, waar waarheid en leugen naast elkaar kunnen bestaan, stond centraal. De IZB agendeerde het thema, waar 75 mensen op afkwamen, naar aanleiding van de dissertatie Eén kerk in meervoud, geschreven door oud-medewerker dr. R. de Reuver, nu protestants predikant in Boskoop.
Scheuren
Van der Graaf toonde zich, als het om kerkelijke eenheid gaat, een gedesillusioneerd man. Als lid van de zogeheten Commissie van Bijzondere Zorg, ingesteld na de fusie van hervormden, gereformeerden en lutheranen tot de PKN, bezoekt hij met regelmaat gemeenten waar een deel hersteld-hervormd is geworden. ,,In de Protestantse Kerk loopt de kersverse scheur dwars door de hervormd-gereformeerde gemeenten. Aangrijpend is dat, zeker als we bedenken dat er grosso modo ook geen traan om wordt gelaten bij verwante kerken van gereformeerde signatuur. Integendeel: scheuren mag, moet zelfs!''
De oud-secretaris zei het niet te kunnen bevatten, dat dit gebeurd is in gemeenten waar men altijd ten principale tegen afscheiding was. En het speelt niet alleen in zijn eigen kring. ,,De scheur in de Gereformeerde Kerken (vrijgemaakt) mag weliswaar klein zijn, maar ook daar voltrekt zich weer een tweedeling, terwijl Schrift en belijdenis er in ere heten te zijn. In andere kerken van gereformeerde confessie leven dermate grote spanningen dat ook daar weinig hoeft te gebeuren of er gaan nieuwe barsten optreden.''
Soms vraagt hij zich vertwijfeld af of het anti-katholieke karakter van de gereformeerden niet is gegeven met de confessie zelf. De gereformeerde belijdenissen kennen een aanmerkelijke uitbreiding en een verregaande precizering van de leer zoals die door de oud-christelijke kerk werd beleden, signaleerde hij. ,,De kenmerken van de ware kerk zijn daarna in de afzonderlijke gereformeerde denominaties zodanig uitvergroot dat er nog nauwelijks van katholiciteit sprake kan zijn.''
Maar ook voor de Protestantse Kerk durfde de oud-voorman van de Gereformeerde Bond het woord katholiciteit niet of nauwelijks te gebruiken. De fusie maakte eerder een eind aan een huishoudelijke twist tussen gereformeerden en hervormden, citeerde hij prof. dr. A.A. van Ruler. En, hoewel de kerk in haar grondslag (kerkorde) niet pluraal genoemd kan worden, ziet hij wel tegenstrijdige elementen. Er is ruimte voor meningen en visies die niet op één noemer zijn te brengen. ,,Die pluraliteit voltrekt zich op het gebied van de ambten, de sacramenten en de levensverbintenissen; nog uit te breiden tot verschillen in leer en leven, in geloof en ethiek.''
Verschillen
Volgens dr. R. De Reuver, die op basis van de protestantse kerkorde in zijn proefschrift vaststelde dat de PKN geen plurale kerk (waarin waarheid en leugen naast elkaar een legitieme plek zouden innemen) genoemd kan worden, zijn verschillen juist nodig. Zij maken, mits ze hun concentratiepunt in Christus hebben, het mogelijk Gods heil echt te bevatten. ,,Pluraliteit vraagt om de ander in liefde uitnemender te achten dan jezelf. Het vraagt om offerbereidheid. Daarom denk ik dat pluraliteit door God gegeven is. Wíj kennen maar ten dele, en kunnen daarom de ander niet missen.'' Bovendien, zo stelde de predikant, voorkomt het aanvaarden van verschillen dat een kerk zijn eigen gelijk voorop zet, wat vaak ten koste van de eenheid gaat. Daarin viel hij Van de Graaf bij in diens analyse van de gereformeerde gezindte. ,,Een sterke gerichtheid op het belijden heeft een anti-katholieke tendens in zich. Eenheid kan niet toe met alleen belijden, daarvoor is ook het ambt en het Woord nodig.''
Bleek
Toch kon ds. P.L. de Jong meevoelen met kerkleden die de PKN als pluraal ervaren, zei de protestantse predikant uit Rotterdam-Delfshaven zaterdag. Het zou volgens hem weleens vast kunnen zitten op de term protestants in de kerknaam. Hoewel hij die zelf aan de Reformatie koppelt, ademt dit begrip volgens hem voor velen het liberale kerkelijke denken uit de 19e eeuw. ,,Hier zit mijn zorg. We moeten een bleke liberale identiteit van ons afschudden, anders zie ik het donker in voor veel gemeenten.'' Zijn eigen gemeente zoekt haar identiteit nadrukkelijk in Christus, legde hij uit. ,,Tegen bezoekers zeg ik vaak: van welke kant je ook komt, je komt hier al snel Jezus tegen. Het gaat bij ons al snel over Christus.''
In de bespreking over het al dan niet plurale karakter van de Protestantse Kerk kwam de vraag naar voren of jongeren en pasgetrouwden een kerk mogen kiezen die bij hen past, zoals met enige regelmaat gebeurt. De Jong wees dat niet af. ,,Het maken van een bewuste kerkkeuze is volgens mij bepaald geen onbijbelse aangelegenheid.'' Wel mag volgens hem na zo'n keuze inzet van de nieuwe leden verwacht worden. Hij waarschuwde ervoor bij een kerkkeuze niet alleen op de verantwoordelijkheid te wijzen. ,,Soms is het goed dat mensen een kerk zoeken die bij hen past. Gelovig blijven in deze tijd, dat vind ik al heel wat. En de vraag is ook: wat kan iemand aan.'' Zelf adviseert De Jong soms leden of belangstellenden een andere kerk te kiezen. ,,Ik adviseer regelmatig: word maar lid van de Christelijke Gereformeerde Kerk of van de Gereformeerde Gemeente, dat zijn brave kerken. In deze kerk (de PKN, red.) moet je zo op Jezus blijven letten, anders ben je Hem hier zo kwijt.''