Joesoef
11-03-05, 22:38
De kerken lopen weer vol. Niet
de katholieke of Nederlandshervormde godshuizen, maar die van nieuwe christelijke stromingen. Hun aanhangers groeien wereldwijd sneller dan die van de islam. Wat maakt de 'nieuwe' kerken zo populair? Alles mag, niks moet.
DOOR PAUL VAN DER KWAST FOTOGRAFIE MERLIJN DOOMERNIK
oenkdoenkdoenk, wéééh, boemboemboem,
test test! De bassist, de gitarist, de drummer
en de zanger maken behoorlijk wat kabaal in
een eenvoudig zaaltje in het centrum van Amsterdam, tegenover het Scheepvaartmuseum. Het publiek vindt het prima en lijkt zich niet aan de luide muziek te storen. Integendeel, de sfeer is geanimeerd, hier en daar op het uitgelatene af. Mensen komen binnen, begroeten elkaar - veelal met een Amerikaanse h ug - en halen nog even snel een bekertje koffie voordat de kerkdienst begint. Om drie uur op deze zondagmiddag is het zover: de dienst van het Evangelisch Centrum Beréa Amsterdam lijkt te beginnen. Het gepraat ebt weg en de band met zijn zangers zet flink in. Het publiek - achttienjarige blanke jongens met baseballpetje, zwarte vrouwen van boven de zestig en alles daar tussenin - gaat staan. Sommigen beperken zich tot een beetje meedeinen op de muziek, anderen strekken de armen met de handpalmen naar boven of sluiten de ogen.
Het zaaltje in de Amsterdamse binnenstad is de jongste vestiging van Beréa.'We hebben er al langer een in Duivendrecht', zegt Arleen Westerhof, een van de voorgangers van de kerk. Zij komt uit Canada, is al jaren getrouwd met een Nederlandse man en spreekt vloeiend Nederlands. 'Sinds begin dit jaar gebruiken we deze ruimte in het centrum, maar we zijn er al weer uitgegroeid. Hier is ruimte voor 140 mensen, maar we zijn op zoek naar een ruimte voor driehonderd. Want Bérea groeit in Amsterdam als kool. De afgelopen tien jaar nam het aantal bezoekers van de diensten toe van zeventig tot meer dan achthonderd:
Drie diensten op een dag
Een kerk die groeit? Het zijn toch vooral bejaarden en gezinnen uit de Nederlandse bible belt (een enkele tientallen kilometers brede strook die loopt van zuidwest naar noordoost, beginnend in Zeeland en eindigend bij Staphorst) die nog naar - Zeker in een stad als Amsterdam denk je bij een snelgroeiende religie niet snel aan het christendom, eerder aan de islam. Toch groeit, na een jarenlange leegloop van de kerken, in veel delen van het land het kerkbezoek weer, vooral boven de grote rivieren. In de Randstad komt dat deels door de toestroom van christelijke migranten vanuit Suriname, LatijnsAmerika, Afrika en het Verre Oosten. Ook buiten de Randstad neemt het kerkbezoek in veel regio's snel toe. In Drachten staat een van de best bezochte kerken van Nederland: op zondag houdt de Bethel Baptistengemeente er drie diensten omdat anders veel van de drieduizend bezoekers buiten moeten blijven staan. Het aantal betalende leden is de afgelopen vier jaar toegenomen van duizend tot 1750.Opvallend is dat de aanwas maar voor zo'n dertig procent afkomstig is van andere kerken; veel nieuwe leden hebben geen christelijke achtergrond.
Moralistisch toneelstukje
De Bethel Baptistengemeente en het Evangelisch Centrum Beréa Amsterdam zijn in Nederland geen traditionele kerken, zoals de rooms-katholieken, de Nederlands-hervormden (in mei vorig jaar gefu
seerd met gereformeerden en lutheranen tot de Protestantse Kerk Nederland), en de vele gereformeerde stromingen. Op enkele meestal streng gereformeerde takken na verliezen de gevestigde kerken in hoog tempo leden, doordat er nauwelijks nog aanwas van jongeren is. Tussen 1990 en 2000 nam het aantal geregistreerde katholieken af met drie procent; het werkelijke aantal afvalligen nam veel meer toe, doordat weinig mensen de moeite nemen om zich te laten uitschrijven als katholiek. De Nederlands-hervormden verloren eenderde van hun aanhang en de remonstranten, een van de verlichtste varianten van het christendom, zelfs zeventig procent. Daarmee staat de sterke groei met tientallen procenten van onder meer de pinkstergemeenten, evangelische gemeenten en baptisten in schril contrast.
`Wij hebben onlangs besloten om elke zondag twee diensten te houden omdat de ruimte al weer te klein was geworden', zegt Jannie Kops van De Pijler, een evangelische kerk uit Lelystad. `Sinds 2001 zitten we in dit gebouw, maar we groeien met zo'n tien procent per jaar. We hebben duizend stoelen en al bijna twaalfhonderd leden.'
In De Pijler is de zondagsdienst, hoewel een stuk braver en ingetogener dan bij Beréa, evenmin traditioneel.Ook hier een band, inclusief vleugel, drumstel en bonga's, en een professionele lichtinstallatie. Veel meer gezinnen dan bij Beréa in Amsterdam, maar in Lelystad wonen nu eenmaal meer gezinnen. Buiten zien verkeersregelaars erop toe dat er geen ongelukken gebeuren. Onderdeel van de dienst is een moralistisch toneelstukje, niet onaardig geacteerd, waarin een echtpaar zich verheugt op een weekeinde bedpret terwijl de kinderen uit logeren zijn. Het publiek kan de tekst van de vele liedjes die tijdens de dienst worden gezongen meelezen doordat de woorden op de wand worden geprojecteerd. De dominee, die maar een klein deel van de anderhalf durende bijeenkomst aan het woord is, is wél van het traditionele type. En zo'n beetje de enige in pak.
Doen waar je zin in hebt
Wat onderscheidt deze `nieuwe' christelijke stromingen van de traditionele kerken? Opvallend is in de eerste plaats dat ze weinig moeite doen om ergens bij te horen. Ze noemen zich pinkstergemeente of evangelisch, maar lijken daar niet zoveel om te geven. Godsdienstsociologen hebben het dan ook vaak over'onafhankelijken'. De meeste van deze kerken zijn namelijk niet centralistisch opgezet, maar zijn begonnen door een of enkele gelovigen, die veelal geen formele theologische opleiding hebben gehad.
De invulling van de dienst is meestal persoonlijk en bezoekers doen vaak waar ze zelf zin in hebben in plaats van de anderen te kopiëren. Temidden van de mensen die staan mee te zingen tijdens de dienst van Beréa gaat een jongen plotseling zitten en bladert gedreven in zijn bijbel. Een meisje komt nauwelijks uit haar stoel en tekent in haar meegenomen schetsboekje aandachtig een gekroond gezicht. Tijdens een van de liedjes komt een vrouw zwaaiend met twee vlaggen voor de band staan. `Gezegend zij -~de naam van de Here', roept iemand. 'Halleluja', antwoordt een ander. Het is een vrolijke boel. In Nederland nam het aantal leden van de pinkstergemeenten, evangelische kerken en baptistengemeenten de afgelopen tien jaar toe met zo'n vijftig procent tot zeker 140 duizend, zo schat Intermediair mede op basis van onderzoek door Hijme Stoffels, hoogleraar sociologie van kerk en godsdienst aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Daarmee groeiden deze kerken minstens zo snel als de islam in Nederland; rekening houdend met het afnemende moskeebezoek van moslims groeien zij waarschijnlijk in feite veel sneller dan de islam. Nu is 140 duizend misschien weinig vergeleken met de vijf miljoen katholieken in Nederland; maar daarbij moet worden bedacht dat bijna alle aanhangers van deze stromingen serieuze kerkgangers zijn en geen mensen die alleen in naam aan een bepaalde stroming zijn verbonden, zoals bij de katholieken en Nederlands-hervormden vaak het geval is. Als je kijkt naar het aantal gelovigen onder de, grofweg, 45 jaar, is het verschil tussen het aantal aanhangers van de'onafhankelijke' kerken en de traditionele kerken nog opvallender.
Niet alleen in Nederland maar wereldwijd groeit het aantal leden van deze nieuwe christelijke stromingen heel snel. Wereldwijd hebben zij zelfs de islam ingehaald als snelst groeiende religie. World Christian Trends, een Amerikaans onderzoeksbureau, schat dat het aantal 'onafhankelijken' tussen t99o en 2000 is toegenomen met 2,5 procent per jaar, tegenover 2,1 procent voor de islam. Schattingen over het aantal aanhangers van deze onafhankelijke christelijke bewegingen lopen uiteen van twee- tot vijfhonderd miljoen.
De aanhang bevindt zich maar ten dele in Europa en Noord-Amerika. Vooral in Zuid-Amerika, delen van Afrika, in China en in Zuid-Korea groeit het aantal gelovigen erg snel. De schattingen over het aantal tot het christendom bekeerde Chinezen lopen uiteen van vijftig tot honderd miljoen, en dat aantal zou dagelijks toenemen met vijf- tot meer dan 25 duizend, waarbij het grotendeels gaat om aanhangers van een evangelische gemeente. Wat maakt de evangelische kerken en de pinkstergemeenten zo populair? 'Er zijn weinig regels, ze zijn niet dogmatisch, elke kerk bepaalt zijn eigen richting en ze zijn laagdrempelig; zegt hoogleraar Stof
els. Er is veel muziek en er bestaat nauwelijks hiërarchie. Als jij een charismatisch spreker blijkt te zijn, kun je zomaar voorganger worden, al heb je daarvoor geen opleiding gevolgd. Wat dat betreft sluit het misschien wel aan bij de tijdgeest: in plaats van de vaak bevoogdende top-down benadering van veel traditionele kerken lijkt dit meer op een markt met zijn vrije ondernemerschap.'
Genieten van het leven
Inhoudelijk gezien is, in grote lijnen, het verschil tussen deze onafhankelijke stromingen en de traditionele kerken dat de pinkstergemeenten en de evangelische kerken niet slechts wachten op de verlossing, maar zich sterk richten op het heden. Sommige stromingen geloven in wonderen, zoals wonderbaarlijke genezingen; de meeste gaan niet zover, maar zij menen wel dat zij zo veel mogelijk van het leven op aarde moeten genieten. Ze zijn minder dan de traditionele kerken bezig met het hiernamaals en met het wachten op de terugkeer op aarde van Jezus. Dat verklaart ook waarom muziek en ontspanning zo'n grote rol spelen. Een middagje Beréa lijkt voor de oppervlakkige waarnemer meer op een christelijke vorm van yoga, van totale ontspanning, dan op een-traditionele katholieke of gereformeerde dienst, met zijn bezwerende, en soms zelfs dreigende teneur. Vooralsnog lijkt aan de groei van deze kerkgenootschappen geen einde te komen. Terwijl de meeste protestante en katholieke kerken kampen met een enorme overcapaciteit aan ruimte, moeten veel evangelische kerken hun toevlucht zoeken tot zaaltjes in buurtgebouwen, scholen of soms zelfs bij de gelovigen thuis. Daarom is een organisatie als Beréa in onderhandeling met de eigenaar van een bestaand kerkgebouw om te kijken of Beréa deze ruimte kan gebruiken. Dat lijkt niet meer dan logisch, maar het is voor de traditionele kerken wel pijnlijk om te zien hoe sommige gemeenten floreren terwijl hun eigen ledental afkalft. De zondagsdienst in Lelystad is na anderhalf uur ten einde. Eigenlijk verloopt de nazit bij De Pijler vrij traditioneel: er wordt nagepraat bij de koffie terwijl buiten de rokers samenscholen. Tijdens de twee uur durende dienst van Beréa in Amsterdam daarentegen wordt halverwege al de deur opengezet: de zingende en swingende gemeente heeft verkoeling nodig.
Reageren? [email protected]
de katholieke of Nederlandshervormde godshuizen, maar die van nieuwe christelijke stromingen. Hun aanhangers groeien wereldwijd sneller dan die van de islam. Wat maakt de 'nieuwe' kerken zo populair? Alles mag, niks moet.
DOOR PAUL VAN DER KWAST FOTOGRAFIE MERLIJN DOOMERNIK
oenkdoenkdoenk, wéééh, boemboemboem,
test test! De bassist, de gitarist, de drummer
en de zanger maken behoorlijk wat kabaal in
een eenvoudig zaaltje in het centrum van Amsterdam, tegenover het Scheepvaartmuseum. Het publiek vindt het prima en lijkt zich niet aan de luide muziek te storen. Integendeel, de sfeer is geanimeerd, hier en daar op het uitgelatene af. Mensen komen binnen, begroeten elkaar - veelal met een Amerikaanse h ug - en halen nog even snel een bekertje koffie voordat de kerkdienst begint. Om drie uur op deze zondagmiddag is het zover: de dienst van het Evangelisch Centrum Beréa Amsterdam lijkt te beginnen. Het gepraat ebt weg en de band met zijn zangers zet flink in. Het publiek - achttienjarige blanke jongens met baseballpetje, zwarte vrouwen van boven de zestig en alles daar tussenin - gaat staan. Sommigen beperken zich tot een beetje meedeinen op de muziek, anderen strekken de armen met de handpalmen naar boven of sluiten de ogen.
Het zaaltje in de Amsterdamse binnenstad is de jongste vestiging van Beréa.'We hebben er al langer een in Duivendrecht', zegt Arleen Westerhof, een van de voorgangers van de kerk. Zij komt uit Canada, is al jaren getrouwd met een Nederlandse man en spreekt vloeiend Nederlands. 'Sinds begin dit jaar gebruiken we deze ruimte in het centrum, maar we zijn er al weer uitgegroeid. Hier is ruimte voor 140 mensen, maar we zijn op zoek naar een ruimte voor driehonderd. Want Bérea groeit in Amsterdam als kool. De afgelopen tien jaar nam het aantal bezoekers van de diensten toe van zeventig tot meer dan achthonderd:
Drie diensten op een dag
Een kerk die groeit? Het zijn toch vooral bejaarden en gezinnen uit de Nederlandse bible belt (een enkele tientallen kilometers brede strook die loopt van zuidwest naar noordoost, beginnend in Zeeland en eindigend bij Staphorst) die nog naar - Zeker in een stad als Amsterdam denk je bij een snelgroeiende religie niet snel aan het christendom, eerder aan de islam. Toch groeit, na een jarenlange leegloop van de kerken, in veel delen van het land het kerkbezoek weer, vooral boven de grote rivieren. In de Randstad komt dat deels door de toestroom van christelijke migranten vanuit Suriname, LatijnsAmerika, Afrika en het Verre Oosten. Ook buiten de Randstad neemt het kerkbezoek in veel regio's snel toe. In Drachten staat een van de best bezochte kerken van Nederland: op zondag houdt de Bethel Baptistengemeente er drie diensten omdat anders veel van de drieduizend bezoekers buiten moeten blijven staan. Het aantal betalende leden is de afgelopen vier jaar toegenomen van duizend tot 1750.Opvallend is dat de aanwas maar voor zo'n dertig procent afkomstig is van andere kerken; veel nieuwe leden hebben geen christelijke achtergrond.
Moralistisch toneelstukje
De Bethel Baptistengemeente en het Evangelisch Centrum Beréa Amsterdam zijn in Nederland geen traditionele kerken, zoals de rooms-katholieken, de Nederlands-hervormden (in mei vorig jaar gefu
seerd met gereformeerden en lutheranen tot de Protestantse Kerk Nederland), en de vele gereformeerde stromingen. Op enkele meestal streng gereformeerde takken na verliezen de gevestigde kerken in hoog tempo leden, doordat er nauwelijks nog aanwas van jongeren is. Tussen 1990 en 2000 nam het aantal geregistreerde katholieken af met drie procent; het werkelijke aantal afvalligen nam veel meer toe, doordat weinig mensen de moeite nemen om zich te laten uitschrijven als katholiek. De Nederlands-hervormden verloren eenderde van hun aanhang en de remonstranten, een van de verlichtste varianten van het christendom, zelfs zeventig procent. Daarmee staat de sterke groei met tientallen procenten van onder meer de pinkstergemeenten, evangelische gemeenten en baptisten in schril contrast.
`Wij hebben onlangs besloten om elke zondag twee diensten te houden omdat de ruimte al weer te klein was geworden', zegt Jannie Kops van De Pijler, een evangelische kerk uit Lelystad. `Sinds 2001 zitten we in dit gebouw, maar we groeien met zo'n tien procent per jaar. We hebben duizend stoelen en al bijna twaalfhonderd leden.'
In De Pijler is de zondagsdienst, hoewel een stuk braver en ingetogener dan bij Beréa, evenmin traditioneel.Ook hier een band, inclusief vleugel, drumstel en bonga's, en een professionele lichtinstallatie. Veel meer gezinnen dan bij Beréa in Amsterdam, maar in Lelystad wonen nu eenmaal meer gezinnen. Buiten zien verkeersregelaars erop toe dat er geen ongelukken gebeuren. Onderdeel van de dienst is een moralistisch toneelstukje, niet onaardig geacteerd, waarin een echtpaar zich verheugt op een weekeinde bedpret terwijl de kinderen uit logeren zijn. Het publiek kan de tekst van de vele liedjes die tijdens de dienst worden gezongen meelezen doordat de woorden op de wand worden geprojecteerd. De dominee, die maar een klein deel van de anderhalf durende bijeenkomst aan het woord is, is wél van het traditionele type. En zo'n beetje de enige in pak.
Doen waar je zin in hebt
Wat onderscheidt deze `nieuwe' christelijke stromingen van de traditionele kerken? Opvallend is in de eerste plaats dat ze weinig moeite doen om ergens bij te horen. Ze noemen zich pinkstergemeente of evangelisch, maar lijken daar niet zoveel om te geven. Godsdienstsociologen hebben het dan ook vaak over'onafhankelijken'. De meeste van deze kerken zijn namelijk niet centralistisch opgezet, maar zijn begonnen door een of enkele gelovigen, die veelal geen formele theologische opleiding hebben gehad.
De invulling van de dienst is meestal persoonlijk en bezoekers doen vaak waar ze zelf zin in hebben in plaats van de anderen te kopiëren. Temidden van de mensen die staan mee te zingen tijdens de dienst van Beréa gaat een jongen plotseling zitten en bladert gedreven in zijn bijbel. Een meisje komt nauwelijks uit haar stoel en tekent in haar meegenomen schetsboekje aandachtig een gekroond gezicht. Tijdens een van de liedjes komt een vrouw zwaaiend met twee vlaggen voor de band staan. `Gezegend zij -~de naam van de Here', roept iemand. 'Halleluja', antwoordt een ander. Het is een vrolijke boel. In Nederland nam het aantal leden van de pinkstergemeenten, evangelische kerken en baptistengemeenten de afgelopen tien jaar toe met zo'n vijftig procent tot zeker 140 duizend, zo schat Intermediair mede op basis van onderzoek door Hijme Stoffels, hoogleraar sociologie van kerk en godsdienst aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Daarmee groeiden deze kerken minstens zo snel als de islam in Nederland; rekening houdend met het afnemende moskeebezoek van moslims groeien zij waarschijnlijk in feite veel sneller dan de islam. Nu is 140 duizend misschien weinig vergeleken met de vijf miljoen katholieken in Nederland; maar daarbij moet worden bedacht dat bijna alle aanhangers van deze stromingen serieuze kerkgangers zijn en geen mensen die alleen in naam aan een bepaalde stroming zijn verbonden, zoals bij de katholieken en Nederlands-hervormden vaak het geval is. Als je kijkt naar het aantal gelovigen onder de, grofweg, 45 jaar, is het verschil tussen het aantal aanhangers van de'onafhankelijke' kerken en de traditionele kerken nog opvallender.
Niet alleen in Nederland maar wereldwijd groeit het aantal leden van deze nieuwe christelijke stromingen heel snel. Wereldwijd hebben zij zelfs de islam ingehaald als snelst groeiende religie. World Christian Trends, een Amerikaans onderzoeksbureau, schat dat het aantal 'onafhankelijken' tussen t99o en 2000 is toegenomen met 2,5 procent per jaar, tegenover 2,1 procent voor de islam. Schattingen over het aantal aanhangers van deze onafhankelijke christelijke bewegingen lopen uiteen van twee- tot vijfhonderd miljoen.
De aanhang bevindt zich maar ten dele in Europa en Noord-Amerika. Vooral in Zuid-Amerika, delen van Afrika, in China en in Zuid-Korea groeit het aantal gelovigen erg snel. De schattingen over het aantal tot het christendom bekeerde Chinezen lopen uiteen van vijftig tot honderd miljoen, en dat aantal zou dagelijks toenemen met vijf- tot meer dan 25 duizend, waarbij het grotendeels gaat om aanhangers van een evangelische gemeente. Wat maakt de evangelische kerken en de pinkstergemeenten zo populair? 'Er zijn weinig regels, ze zijn niet dogmatisch, elke kerk bepaalt zijn eigen richting en ze zijn laagdrempelig; zegt hoogleraar Stof
els. Er is veel muziek en er bestaat nauwelijks hiërarchie. Als jij een charismatisch spreker blijkt te zijn, kun je zomaar voorganger worden, al heb je daarvoor geen opleiding gevolgd. Wat dat betreft sluit het misschien wel aan bij de tijdgeest: in plaats van de vaak bevoogdende top-down benadering van veel traditionele kerken lijkt dit meer op een markt met zijn vrije ondernemerschap.'
Genieten van het leven
Inhoudelijk gezien is, in grote lijnen, het verschil tussen deze onafhankelijke stromingen en de traditionele kerken dat de pinkstergemeenten en de evangelische kerken niet slechts wachten op de verlossing, maar zich sterk richten op het heden. Sommige stromingen geloven in wonderen, zoals wonderbaarlijke genezingen; de meeste gaan niet zover, maar zij menen wel dat zij zo veel mogelijk van het leven op aarde moeten genieten. Ze zijn minder dan de traditionele kerken bezig met het hiernamaals en met het wachten op de terugkeer op aarde van Jezus. Dat verklaart ook waarom muziek en ontspanning zo'n grote rol spelen. Een middagje Beréa lijkt voor de oppervlakkige waarnemer meer op een christelijke vorm van yoga, van totale ontspanning, dan op een-traditionele katholieke of gereformeerde dienst, met zijn bezwerende, en soms zelfs dreigende teneur. Vooralsnog lijkt aan de groei van deze kerkgenootschappen geen einde te komen. Terwijl de meeste protestante en katholieke kerken kampen met een enorme overcapaciteit aan ruimte, moeten veel evangelische kerken hun toevlucht zoeken tot zaaltjes in buurtgebouwen, scholen of soms zelfs bij de gelovigen thuis. Daarom is een organisatie als Beréa in onderhandeling met de eigenaar van een bestaand kerkgebouw om te kijken of Beréa deze ruimte kan gebruiken. Dat lijkt niet meer dan logisch, maar het is voor de traditionele kerken wel pijnlijk om te zien hoe sommige gemeenten floreren terwijl hun eigen ledental afkalft. De zondagsdienst in Lelystad is na anderhalf uur ten einde. Eigenlijk verloopt de nazit bij De Pijler vrij traditioneel: er wordt nagepraat bij de koffie terwijl buiten de rokers samenscholen. Tijdens de twee uur durende dienst van Beréa in Amsterdam daarentegen wordt halverwege al de deur opengezet: de zingende en swingende gemeente heeft verkoeling nodig.
Reageren? [email protected]