Ron Haleber
26-03-05, 12:54
Harde Marokkaanse humor met taboes
LOES DE FAUWE
Hij is niet de enige comedian van allochtone afkomst. Hij is wel de beste. Najib Amhali heeft sterrenstatus. Zijn derde theatershow, Freefight, onlangs uitgezonden op tv, trok anderhalf miljoen kijkers. Zijn vierde theatershow, Most Wanted, waarmee hij nu door het land trekt, is overal uitverkocht. Een goede grappenmaker, die geraffineerd en erg geestig zijn Marokkaanse achtergrond op het toneel uitbuit. Over imam de 'homohatende' El Moumni: ''Hé, je lokt het wel uit in die jurk!''
Hij acteerde ook, onder meer in Shouf Shouf Habibi en in Theo van Goghs tv-serie Najib en Julia. Een voorbeeld voor de jeugd, zoals dat heet. Bij voorbeeld voor de twee beginners Anuar Aoulad Abdelkrim en Soundos El Ahmadi.
In de show Freefight vertelt hij hoe hij kort na 'nine eleven' in de kroeg een spa rood bestelt. Zegt de barkeeper: ''Natuurlijk, jij moet nog vliegen.''
De lach rolt door de zaal. Amhali komt in Freefight na die vlieggrap op 'nine eleven' niet meer terug. ''Polarisatie is vruchtbaar voor op het toneel, maar op een gegeven moment werd het te veel. Soms is er zoveel ellende dat ik er op het podium niets mee kon. Dus dan had ik het over andere dingen. Het heeft even geduurd voordat ik kon denken: ik hoef niet te kiezen, ik moet in de eerste plaats grappen maken. Je moet juist spelen.''
Zo stapte hij zowel de avond van de moord op Fortuyn als de avond van de moord op Van Gogh wel het podium op, terwijl menig collega juist tot het tegengestelde besloot. ''Juist dan moet je het wél doen. Ook na de moord op Theo. Makkelijk was het niet. Grappen heb ik ook niet gemaakt, ik heb die voorstelling aan Theo opgedragen. Afblazen betekent toch bakzeil halen en dat wil ik niet.''
Na de aanslagen in de Verenigde Staten had hij, opgegroeid in Krommenie, opeens dat bewustzijn: ik ben een Marokkaan. Zoals zoveel Marokkanen in Nederland. ''Dat komt niet zomaar, opeens wordt er van alle kanten aan je gevraagd: 'Hoe zit dit?' En: 'Denken ze echt dat ze door 77 maagden worden ontvangen in de hemel?' Weet ik dat! Ik was net zo verbijsterd als ieder ander.''
''Als er nu iets vreselijks gebeurt, hoop je maar dat er geen moslim bij betrokken is. Dat is raar, alsof iets niet erg is als het door een Nederlander wordt gedaan. We hebben het vaak over een 'wij-gevoel' - en dat heb ik als ik met Amsterdammers in het buitenland ben, maar ik heb het ook met Berbers. Sinds die septemberaanslagen zijn moslims de nieuwe vijand, na de Russen, en 'ze zien er zus en zo uit'. Heel gevaarlijk vind ik dat. Het is een beetje zoals het met de Molukkers ging na de treinkapingen. Mijn Molukse vrienden in Krommenie konden nergens binnenstappen of er werd gezegd: 'Daar heb je weer een kaper.' Nogal beangstigend. Wilders doet nu precies hetzelfde.''
'Dan hebben ze het over 'de islamieten', maar ik snap niet wat ze bedoelen. Neem de hoofddoekjesdiscussie. Het dragen van een hoofddoekje is nu iets van: 'Ik word aangevallen en ik maak een statement.' Die hoofddoekjes waren er voorheen toch nauwelijks? Als ik oude foto's van ons gezin bekijk, zie ik mijn moeder in gewone kleren, mijn vader in een kek pak, daar komt geen hoofddoek op voor.
''Ik zie die meiden hier rondlopen, met en zonder hoofddoek, soms met strakke kleding, hoge hakken, lekker kontje en een hoofddoek. Maak mij niet wijs dat dat iets religieus is. Dat is een statement van: dwars. Vroeger had het met fatsoen te maken, vrouwen mochten geen lustgevoelens opwekken . Nu is het toch zo dat we algemeen vinden dat een man zich behoort in te houden. Ik schrik zelf ook als ik een vrouw in een burqa zien. Je denk toch gelijk: zit er geen vent met een geweer onder?''
De speelfilm Shouf Shouf Habibi, van Albert ter Heerd (hij schreef het script samen met de acteur Mimoun Oaïssa), was de eerste Nederlandse speelfilm waarin allochtonen, met name Marokkanen, op de hak worden genomen. Cultuurverschillen en Nederlandse vooroordelen worden met smaak neergezet. Een groot succes, wat betreft bezoekersaantallen, en ook de verkoop aan het buitenland. Op het filmfestival in Berlijn scoorde de film ook goed. Hij werd aangeprezen als een 'oer-Hollandse komedie' en heeft niets te maken heeft met Marokkaanse humor, zegt regisseur Ter Heerd. Hij meent dat het thema van de film - de botsing tussen traditionele cultuur en het westen - juist universeel is. ''Omdat het voor iedereen herkenbaar is.''
Toch was het aantal Marokkaanse bezoekers beperkt. Acteur Momoun Ouled Radi wijt dat onder meer aan scènes als die waarin een weggelopen meisje met geweld door haar broers wordt teruggehaald. Amhali (hij speelt in de film een politieman met een ontsporend broertje): ''Marokkanen geen humor? Juist wel. Er is een geweldige zelfspot, er zijn grappen van Berbers over Arabieren, van Arabieren over soesi's en soesi's over donkere Marokkanen, precies zoals wij grappen maken over Belgen en Friezen en Limburgers en Rotterdammers en Amsterdammers.''
'Alleen denk ik dat de grappenmakerij beperkingen heeft in de taboes. Iets zeggen zoals 'de koningin in haar kont neuken' kan echt niet. Seksuele toespelingen ook niet. Jiskefet met 'Zal ik jou eens lekker in je bek schijten': absoluut niet. Grenzen zijn godsdienst, het koningshuis, man-vrouwverhoudingen en seks. Ja, dan hou je weinig over zou je zeggen. Ik doe ook niet veel met seks, er is door comedians al zoveel gedaan over seks, dan moet je er wel overheen gaan, en dan wordt het al gauw heel plat. Dat is geen bewuste keus uit gêne of zo, want alle Marokkanen neuken, dus dat is het punt niet. Maar schelden en grof zijn, is geen voorwaarde voor goede grappen''
''Ik hoor wel opmerkelijk vaak: 'Wat goed, dat u niet vloekt.' Terwijl ik wel vind: hoe harder, hoe leuker. En een goede grap is een goede grap, dus over braafheid zul je mij niet horen. En hier kan bijna alles. Ik vind dat Marokkanen moeten leren incasseren. Gelijk behandelen. Harde grappen over Nederlanders, net zo hard over Marokkanen.''
Waarmee de taboes niet zomaar zijn opgelost. ''In Shouf Shouf zit een zoenscène. Hoorde ik van Marokkaanse acteurs: 'Dat zou ik nooit doen!' Is nog steeds taboe, terwijl ik daar toch sta te zoenen als acteur, en niet als Najib. Dat onderscheid moet je als acteur kunnen maken. Maar dan is het idee: dan zien mijn ouders mij zoenen. Ja echt! Volwassenen mannen. Is echt taboe. Dus zou ik wel eens zin hebben om een homo te spelen, met een man zoenen, dat zou voor mij nou een overwinning zijn.''
Als vanzelf komt de moeder in beeld. Weer een Marokkaanse moeder die bepalend is geweest voor een liberale opvoeding.
''Ik was met mijn moeder erg verbonden. Ik heb haar hier wegwijs gemaakt, ik heb haar leren fietsen, mijn vader bemoeide zich nergens mee, ze moest alles alleen opknappen, tot en met behangen aan toe, maar toch kon ik niet over alles praten. Ik kan mij wel herinneren dat we vroeger met mijn moeder meegingen naar het badhuis. Jongetjes mogen mee, tot ze schaamhaar krijgen, geloof ik. Ik weet wel dat mijn moeder mijn broertje en mij drie keer in de week onder de douche zette en echt schoonschrobde. Tot een bepaalde periode: 'Nu ben je oud genoeg om zelf te douchen.' Ik geloof niet dat mijn moeder mij sindsdien naakt heeft gezien.''
Maar over zijn 'eerste keer', op z'n zestiende, hoorde zijn moeder niets. Zijn Nederlandse vriendinnetje, met wie hij elf jaar samen zou blijven, was vijftien. ''Natuurlijk vertelde ik dat thuis niet, zij ook niet. Het was ons geheim. Ik mocht ook niet bij haar slapen. Haar vader zei altijd: 'Ik heb vier dochters, we maken er hier geen hoerenkast van.' Dan deden we het stiekem, want van haar moeder mocht het wel. ''
''Als wij uitgingen, dronken we natuurlijk wel wat, maar mijn moeder had daar een enorme hekel aan. Mijn vader zei altijd: 'Eén uur thuis en anders gaat de deur op slot.' Altijd te laat, dan belde je zachtjes en dan deed mijn moeder, die nooit sliep, de deur open. En als ik dan gedronken had, hield ik mijn adem in. 'Heb je het leuk gehad?' 'Hm'.''
En nu is Amhali zelf getrouwd, met een hier opgegroeide Marokkaanse , traditioneel, 'voor de moeders'. Hij vertelt erover in zijn show, en gaat misschien ook nog eens vader worden. Dan wil hij van taboes niet weten.
''Kinderen missen het recht om fouten te maken. Dus als je je ouders niet eens kunt vertellen dat je verliefd bent, of erger, als het uit is, dat is niet leuk. Ik ga dat echt anders doen. Ze moeten zich vrij voelen om over alles met me te praten.''
© Het Parool, 26-2-2005
LOES DE FAUWE
Hij is niet de enige comedian van allochtone afkomst. Hij is wel de beste. Najib Amhali heeft sterrenstatus. Zijn derde theatershow, Freefight, onlangs uitgezonden op tv, trok anderhalf miljoen kijkers. Zijn vierde theatershow, Most Wanted, waarmee hij nu door het land trekt, is overal uitverkocht. Een goede grappenmaker, die geraffineerd en erg geestig zijn Marokkaanse achtergrond op het toneel uitbuit. Over imam de 'homohatende' El Moumni: ''Hé, je lokt het wel uit in die jurk!''
Hij acteerde ook, onder meer in Shouf Shouf Habibi en in Theo van Goghs tv-serie Najib en Julia. Een voorbeeld voor de jeugd, zoals dat heet. Bij voorbeeld voor de twee beginners Anuar Aoulad Abdelkrim en Soundos El Ahmadi.
In de show Freefight vertelt hij hoe hij kort na 'nine eleven' in de kroeg een spa rood bestelt. Zegt de barkeeper: ''Natuurlijk, jij moet nog vliegen.''
De lach rolt door de zaal. Amhali komt in Freefight na die vlieggrap op 'nine eleven' niet meer terug. ''Polarisatie is vruchtbaar voor op het toneel, maar op een gegeven moment werd het te veel. Soms is er zoveel ellende dat ik er op het podium niets mee kon. Dus dan had ik het over andere dingen. Het heeft even geduurd voordat ik kon denken: ik hoef niet te kiezen, ik moet in de eerste plaats grappen maken. Je moet juist spelen.''
Zo stapte hij zowel de avond van de moord op Fortuyn als de avond van de moord op Van Gogh wel het podium op, terwijl menig collega juist tot het tegengestelde besloot. ''Juist dan moet je het wél doen. Ook na de moord op Theo. Makkelijk was het niet. Grappen heb ik ook niet gemaakt, ik heb die voorstelling aan Theo opgedragen. Afblazen betekent toch bakzeil halen en dat wil ik niet.''
Na de aanslagen in de Verenigde Staten had hij, opgegroeid in Krommenie, opeens dat bewustzijn: ik ben een Marokkaan. Zoals zoveel Marokkanen in Nederland. ''Dat komt niet zomaar, opeens wordt er van alle kanten aan je gevraagd: 'Hoe zit dit?' En: 'Denken ze echt dat ze door 77 maagden worden ontvangen in de hemel?' Weet ik dat! Ik was net zo verbijsterd als ieder ander.''
''Als er nu iets vreselijks gebeurt, hoop je maar dat er geen moslim bij betrokken is. Dat is raar, alsof iets niet erg is als het door een Nederlander wordt gedaan. We hebben het vaak over een 'wij-gevoel' - en dat heb ik als ik met Amsterdammers in het buitenland ben, maar ik heb het ook met Berbers. Sinds die septemberaanslagen zijn moslims de nieuwe vijand, na de Russen, en 'ze zien er zus en zo uit'. Heel gevaarlijk vind ik dat. Het is een beetje zoals het met de Molukkers ging na de treinkapingen. Mijn Molukse vrienden in Krommenie konden nergens binnenstappen of er werd gezegd: 'Daar heb je weer een kaper.' Nogal beangstigend. Wilders doet nu precies hetzelfde.''
'Dan hebben ze het over 'de islamieten', maar ik snap niet wat ze bedoelen. Neem de hoofddoekjesdiscussie. Het dragen van een hoofddoekje is nu iets van: 'Ik word aangevallen en ik maak een statement.' Die hoofddoekjes waren er voorheen toch nauwelijks? Als ik oude foto's van ons gezin bekijk, zie ik mijn moeder in gewone kleren, mijn vader in een kek pak, daar komt geen hoofddoek op voor.
''Ik zie die meiden hier rondlopen, met en zonder hoofddoek, soms met strakke kleding, hoge hakken, lekker kontje en een hoofddoek. Maak mij niet wijs dat dat iets religieus is. Dat is een statement van: dwars. Vroeger had het met fatsoen te maken, vrouwen mochten geen lustgevoelens opwekken . Nu is het toch zo dat we algemeen vinden dat een man zich behoort in te houden. Ik schrik zelf ook als ik een vrouw in een burqa zien. Je denk toch gelijk: zit er geen vent met een geweer onder?''
De speelfilm Shouf Shouf Habibi, van Albert ter Heerd (hij schreef het script samen met de acteur Mimoun Oaïssa), was de eerste Nederlandse speelfilm waarin allochtonen, met name Marokkanen, op de hak worden genomen. Cultuurverschillen en Nederlandse vooroordelen worden met smaak neergezet. Een groot succes, wat betreft bezoekersaantallen, en ook de verkoop aan het buitenland. Op het filmfestival in Berlijn scoorde de film ook goed. Hij werd aangeprezen als een 'oer-Hollandse komedie' en heeft niets te maken heeft met Marokkaanse humor, zegt regisseur Ter Heerd. Hij meent dat het thema van de film - de botsing tussen traditionele cultuur en het westen - juist universeel is. ''Omdat het voor iedereen herkenbaar is.''
Toch was het aantal Marokkaanse bezoekers beperkt. Acteur Momoun Ouled Radi wijt dat onder meer aan scènes als die waarin een weggelopen meisje met geweld door haar broers wordt teruggehaald. Amhali (hij speelt in de film een politieman met een ontsporend broertje): ''Marokkanen geen humor? Juist wel. Er is een geweldige zelfspot, er zijn grappen van Berbers over Arabieren, van Arabieren over soesi's en soesi's over donkere Marokkanen, precies zoals wij grappen maken over Belgen en Friezen en Limburgers en Rotterdammers en Amsterdammers.''
'Alleen denk ik dat de grappenmakerij beperkingen heeft in de taboes. Iets zeggen zoals 'de koningin in haar kont neuken' kan echt niet. Seksuele toespelingen ook niet. Jiskefet met 'Zal ik jou eens lekker in je bek schijten': absoluut niet. Grenzen zijn godsdienst, het koningshuis, man-vrouwverhoudingen en seks. Ja, dan hou je weinig over zou je zeggen. Ik doe ook niet veel met seks, er is door comedians al zoveel gedaan over seks, dan moet je er wel overheen gaan, en dan wordt het al gauw heel plat. Dat is geen bewuste keus uit gêne of zo, want alle Marokkanen neuken, dus dat is het punt niet. Maar schelden en grof zijn, is geen voorwaarde voor goede grappen''
''Ik hoor wel opmerkelijk vaak: 'Wat goed, dat u niet vloekt.' Terwijl ik wel vind: hoe harder, hoe leuker. En een goede grap is een goede grap, dus over braafheid zul je mij niet horen. En hier kan bijna alles. Ik vind dat Marokkanen moeten leren incasseren. Gelijk behandelen. Harde grappen over Nederlanders, net zo hard over Marokkanen.''
Waarmee de taboes niet zomaar zijn opgelost. ''In Shouf Shouf zit een zoenscène. Hoorde ik van Marokkaanse acteurs: 'Dat zou ik nooit doen!' Is nog steeds taboe, terwijl ik daar toch sta te zoenen als acteur, en niet als Najib. Dat onderscheid moet je als acteur kunnen maken. Maar dan is het idee: dan zien mijn ouders mij zoenen. Ja echt! Volwassenen mannen. Is echt taboe. Dus zou ik wel eens zin hebben om een homo te spelen, met een man zoenen, dat zou voor mij nou een overwinning zijn.''
Als vanzelf komt de moeder in beeld. Weer een Marokkaanse moeder die bepalend is geweest voor een liberale opvoeding.
''Ik was met mijn moeder erg verbonden. Ik heb haar hier wegwijs gemaakt, ik heb haar leren fietsen, mijn vader bemoeide zich nergens mee, ze moest alles alleen opknappen, tot en met behangen aan toe, maar toch kon ik niet over alles praten. Ik kan mij wel herinneren dat we vroeger met mijn moeder meegingen naar het badhuis. Jongetjes mogen mee, tot ze schaamhaar krijgen, geloof ik. Ik weet wel dat mijn moeder mijn broertje en mij drie keer in de week onder de douche zette en echt schoonschrobde. Tot een bepaalde periode: 'Nu ben je oud genoeg om zelf te douchen.' Ik geloof niet dat mijn moeder mij sindsdien naakt heeft gezien.''
Maar over zijn 'eerste keer', op z'n zestiende, hoorde zijn moeder niets. Zijn Nederlandse vriendinnetje, met wie hij elf jaar samen zou blijven, was vijftien. ''Natuurlijk vertelde ik dat thuis niet, zij ook niet. Het was ons geheim. Ik mocht ook niet bij haar slapen. Haar vader zei altijd: 'Ik heb vier dochters, we maken er hier geen hoerenkast van.' Dan deden we het stiekem, want van haar moeder mocht het wel. ''
''Als wij uitgingen, dronken we natuurlijk wel wat, maar mijn moeder had daar een enorme hekel aan. Mijn vader zei altijd: 'Eén uur thuis en anders gaat de deur op slot.' Altijd te laat, dan belde je zachtjes en dan deed mijn moeder, die nooit sliep, de deur open. En als ik dan gedronken had, hield ik mijn adem in. 'Heb je het leuk gehad?' 'Hm'.''
En nu is Amhali zelf getrouwd, met een hier opgegroeide Marokkaanse , traditioneel, 'voor de moeders'. Hij vertelt erover in zijn show, en gaat misschien ook nog eens vader worden. Dan wil hij van taboes niet weten.
''Kinderen missen het recht om fouten te maken. Dus als je je ouders niet eens kunt vertellen dat je verliefd bent, of erger, als het uit is, dat is niet leuk. Ik ga dat echt anders doen. Ze moeten zich vrij voelen om over alles met me te praten.''
© Het Parool, 26-2-2005