tr_imparator
28-04-05, 00:54
Filosofie / 'Belgen zijn barbaren'
door Peter Henk Steenhuis
2005-04-28 - TROUW
Tussen Nederland en België gaapt een cultuurkloof, constateert filosoof Paul Wouters. ,,De manier waarop wij spreken is onlosmakelijk verknoopt met de manier waarop we in de wereld staan.''
Wie een boek schrijft over het verschil tussen België en Nederland ontkomt niet aan de vraag: wat kan een mens beter zijn, Nederlander of Belg? Het pleit voor de filosoof Paul Wouters dat hij deze klip niet met mitsen en maren omzeilt. De conclusie van zijn 'België-Nederland' is onomwonden: je bent als Nederlander beter af.
Deze conclusie betekent niet dat Wouters, die nu zo'n twintig jaar in Nederland werkt, een Nederlandse vrouw en Nederlandse kinderen heeft, zich laat naturaliseren. Aan het einde van een gloedvol betoog over de verschillen in identiteit en cultuur -'laat mij maar even, u kunt uw verhaal zelf naar goeddunken inkorten en plooien'- zegt hij: ,,Wij denken dat Nederlanders en Belgen zich tot elkaar aangetrokken voelen. Dat is niet waar, de liefde komt van één kant. De Vlaming voelt zich veroordeeld tot de Nederlander. Nederland is de dominante cultuur, België is de dependance. Wij zijn afkomstig uit de periferie. In die zin zijn wij barbaren, naar het woord 'barbaros', de brabbelaars uit de periferie van het Griekse rijk.''
Wouters spreekt met zichtbaar genoegen over de barbaar. ,,De barbaar is onaangepast, vies en dom. Die vooringenomenheden vind je terug in de belgenmoppen, of ze nou door Nederlanders of Fransen gemaakt worden. Maar door die onaangepastheid is de barbaar ook vaak creatief, dat zie je in de beeldende kunst, het ballet, de mode, de literatuur. Op al die vlakken spelen wij een vooraanstaande rol. Laat ik gewoon toegeven: ik ben een barbaar in het diepst van mijn gedachten.''
Opvallend genoeg is de kern van Wouters' betoog een citaat van de filosoof Wittgenstein: de grenzen van de taal zijn de grenzen van mijn wereld. Wouters: ,,De manier waarop we spreken, met inbegrip van de betekenis die dit spreken heeft, is onlosmakelijk verknoopt met de manier waarop we in de wereld staan.''
Maar wij spreken toch juist dezelfde taal als de Vlaming?
,,Dat dacht ik ook. Twintig jaar geleden, toen ik hier kwam werken, zou ik nooit hebben gesproken van een cultuurkloof. Nu wel. In zijn 'Filosofische onderzoekingen' schrijft Wittgenstein dat men om een taal te kunnen begrijpen de regels voor het gebruik ervan moet kunnen volgen. Het spreken van een taal is het deelhebben aan een levensvorm, waarvoor men publiek getraind moet worden om die te kunnen delen. En Belgen en Nederlanders spreken een andere taal omdat zij een andere levensvorm vertegenwoordigen.''
,,Nederlanders geloven sterker dan Belgen in vooruitgang, ze zijn loyaler aan het gezag, lenen meer geld, zijn individualistischer, plegen veel minder zelfmoord, staan anders tegenover gevaar, en tegenover werk.''
,,Aanvankelijk had ik het idee dat Nederlanders harde werkers zijn. Dat klopte slechts ten dele, Belgen werken harder, ten minste de Belgen die werk hebben. In Nederland hangt op de werkvloer een ontspannen sfeer. Die sluit ook aan bij een onderzoek naar wat Nederlanders associëren bij het woord 'werk'. Geld komt als eerste, leuk volgt kort daarop. Voor een Nederlander is werk een manier om zich in het leven te ontplooien. Dat was ook de voornaamste reden dat zoveel Nederlandse vrouwen zijn gaan werken.''
,,Deze associatie zorgt ervoor dat de Nederlander ook andere eisen stelt aan dat werk. Men wil het leuk hebben op het werk, men wil inspraak hebben, daarom moet men bij veel kopjes koffie veel overleggen. En men maakt ook graag met collega's een uitje - op kosten van de baas. Dat hoeft de Belg allemaal niet. Ik zal niet zeggen dat geen Belg zich wil ontplooien in zijn werk, maar over het algemeen associeert de Belg werk met plicht, met 'moeten' met vermoeidheid. Werk is lastig maar onvermijdelijk.''
,,Die verschillende houding zie je ook terug in het verschil in het management. De baas geeft hier op een participatieve manier leiding. 'Wat denken jullie er zelf van?' is in Nederland een veel gehoorde vraag. En om goed feedback te kunnen geven, volgt hij cursussen. Tijdens functioneringsgesprekken brengt hij het geleerde in praktijk: hij spreekt zijn lof uit, en richt zich vervolgens op enkele verbeterpunten.''
,,Belgische bazen volgen over het algemeen geen cursussen. Zij zijn vaak tactvol uit zichzelf, zij zullen zelden kritiek openlijk uitspreken. Als zij ontevreden zijn over een werknemer roepen ze hem bij zich, praten over ditjes en datjes, en zeggen aan het eind: 'Jef, zou je hier nog eens naar willen kijken?'. Een Nederlander zou denken: wat heb ik nou meegemaakt, zit ik daar op gesprek, gaat het nergens over. Maar voor Jef is alleen al het feit dat hij bij de baas moest komen reden op zijn tellen te passen.''
,,Voor de Nederlander moet de boodschap expliciet zijn, maar om die verteerbaar te maken moet zij wel verhuld gebracht worden. De Belg is impliciet, bij hem blijkt de boodschap uit de context. Daarom hoeft hij ook geen cursussen te volgen. Maar wat gebeurt er nou als Jef nog twee of drie keer verzaakt? Dan stapt de baas over op een ander register, en stelt zich hiërarchisch op: 'Jef, morgen is het rond, anders zijt ge ontslagen'.''
Volgens Wouters kan in België makkelijker een bom barsten zonder dat iemand hem heeft horen tikken.
,,Wat conflictbeheersing betreft is Nederland verder dan België. De socioloog Norbert Elias spreekt in dit verband van 'de demping der driften'. Als je naar de geschiedenis van de westerse cultuur kijkt, zie je dat agressie steeds verder wordt teruggedrongen. Om welvaart te creëren is handel nodig, handel gedijt goed in een klimaat van vertrouwen, en vertrouwen kweek je door geweld uit de samenleving te bannen. Dat kun je doen door een politieleger de burgers in toom te laten houden. Maar het is effectiever om door middel van onderwijs, opvoeding, opleiding, een politieagent in het hoofd van iedere burger te plaatsen. En een cursus om functioneringsgesprekken te voeren, past daar prima in.''
,,België kent meer strijdtonelen. Dat zie je op sociaal-economisch terrein, waar arbeidsconflicten letterlijk worden uitgevochten tot in kantines. In Nederland spreekt men van sociale partners - het woord zegt al genoeg. Dan kent België een levensbeschouwelijke strijd. Hoewel ook in België de kerk op haar retour is, is het katholicisme veel dieper doorgedrongen in de samenleving. In Nederland had je zuilen, en binnen een zuil was je soeverein. En dan heb je natuurlijk ook nog de eeuwige taalstrijd, die op dit moment opnieuw een regering dreigt op te blazen.
Sterke argumenten, maar in Nederland lijken de driften weer flink de kop op te steken. Twee politieke moorden, moslimfundamentalisme, en een fel debat.
Toch ziet Wouters juist in het debat een teken aan de wand. ,,Nederland heeft klappen gehad, is de weg kwijt, is bang uit elkaar te vallen, en dus krampachtig op zoek naar zijn identiteit. Die zoektocht is kenmerkend. Nederland heeft een sterke identiteit, in mijn boek noem ik Nederland een A-merk. En Nederlanders hebben een sterke behoefte aan een gezamenlijke identiteit.''
,,Voor een Belg is die nauwelijks van belang. 'België valt uit elkaar', zegt de ene Belg. 'Nou ja, goed', denkt de ander, 'dat wisten we al'. 'En misschien is het maar beter ook dat we uit elkaar vallen', antwoordt de derde. Zo denkt de Nederlander niet. Als het Nederlandse poldermodel onder druk staat, de economie verslechtert, er politieke moorden plaatsvinden en moskeeën in brand vliegen, dan laten Nederlanders in het buitenland een onderzoek doen naar hun imago om te zien hoe de schade te beperken is, en ontstaat er in het binnenland een debat dat zijn gelijke in de wereld nauwelijks kent. Niet omdat het land uit elkaar valt. Maar omdat de Nederlander erg zenuwachtig wordt van de gedachte alleen al.''
Paul Wouters: België-Nederland; Verschil moet er zijn. Lemniscaat; ISBN 9056376969; 167 blz., tijdens de Maand van de Filosofie € 9,95.
door Peter Henk Steenhuis
2005-04-28 - TROUW
Tussen Nederland en België gaapt een cultuurkloof, constateert filosoof Paul Wouters. ,,De manier waarop wij spreken is onlosmakelijk verknoopt met de manier waarop we in de wereld staan.''
Wie een boek schrijft over het verschil tussen België en Nederland ontkomt niet aan de vraag: wat kan een mens beter zijn, Nederlander of Belg? Het pleit voor de filosoof Paul Wouters dat hij deze klip niet met mitsen en maren omzeilt. De conclusie van zijn 'België-Nederland' is onomwonden: je bent als Nederlander beter af.
Deze conclusie betekent niet dat Wouters, die nu zo'n twintig jaar in Nederland werkt, een Nederlandse vrouw en Nederlandse kinderen heeft, zich laat naturaliseren. Aan het einde van een gloedvol betoog over de verschillen in identiteit en cultuur -'laat mij maar even, u kunt uw verhaal zelf naar goeddunken inkorten en plooien'- zegt hij: ,,Wij denken dat Nederlanders en Belgen zich tot elkaar aangetrokken voelen. Dat is niet waar, de liefde komt van één kant. De Vlaming voelt zich veroordeeld tot de Nederlander. Nederland is de dominante cultuur, België is de dependance. Wij zijn afkomstig uit de periferie. In die zin zijn wij barbaren, naar het woord 'barbaros', de brabbelaars uit de periferie van het Griekse rijk.''
Wouters spreekt met zichtbaar genoegen over de barbaar. ,,De barbaar is onaangepast, vies en dom. Die vooringenomenheden vind je terug in de belgenmoppen, of ze nou door Nederlanders of Fransen gemaakt worden. Maar door die onaangepastheid is de barbaar ook vaak creatief, dat zie je in de beeldende kunst, het ballet, de mode, de literatuur. Op al die vlakken spelen wij een vooraanstaande rol. Laat ik gewoon toegeven: ik ben een barbaar in het diepst van mijn gedachten.''
Opvallend genoeg is de kern van Wouters' betoog een citaat van de filosoof Wittgenstein: de grenzen van de taal zijn de grenzen van mijn wereld. Wouters: ,,De manier waarop we spreken, met inbegrip van de betekenis die dit spreken heeft, is onlosmakelijk verknoopt met de manier waarop we in de wereld staan.''
Maar wij spreken toch juist dezelfde taal als de Vlaming?
,,Dat dacht ik ook. Twintig jaar geleden, toen ik hier kwam werken, zou ik nooit hebben gesproken van een cultuurkloof. Nu wel. In zijn 'Filosofische onderzoekingen' schrijft Wittgenstein dat men om een taal te kunnen begrijpen de regels voor het gebruik ervan moet kunnen volgen. Het spreken van een taal is het deelhebben aan een levensvorm, waarvoor men publiek getraind moet worden om die te kunnen delen. En Belgen en Nederlanders spreken een andere taal omdat zij een andere levensvorm vertegenwoordigen.''
,,Nederlanders geloven sterker dan Belgen in vooruitgang, ze zijn loyaler aan het gezag, lenen meer geld, zijn individualistischer, plegen veel minder zelfmoord, staan anders tegenover gevaar, en tegenover werk.''
,,Aanvankelijk had ik het idee dat Nederlanders harde werkers zijn. Dat klopte slechts ten dele, Belgen werken harder, ten minste de Belgen die werk hebben. In Nederland hangt op de werkvloer een ontspannen sfeer. Die sluit ook aan bij een onderzoek naar wat Nederlanders associëren bij het woord 'werk'. Geld komt als eerste, leuk volgt kort daarop. Voor een Nederlander is werk een manier om zich in het leven te ontplooien. Dat was ook de voornaamste reden dat zoveel Nederlandse vrouwen zijn gaan werken.''
,,Deze associatie zorgt ervoor dat de Nederlander ook andere eisen stelt aan dat werk. Men wil het leuk hebben op het werk, men wil inspraak hebben, daarom moet men bij veel kopjes koffie veel overleggen. En men maakt ook graag met collega's een uitje - op kosten van de baas. Dat hoeft de Belg allemaal niet. Ik zal niet zeggen dat geen Belg zich wil ontplooien in zijn werk, maar over het algemeen associeert de Belg werk met plicht, met 'moeten' met vermoeidheid. Werk is lastig maar onvermijdelijk.''
,,Die verschillende houding zie je ook terug in het verschil in het management. De baas geeft hier op een participatieve manier leiding. 'Wat denken jullie er zelf van?' is in Nederland een veel gehoorde vraag. En om goed feedback te kunnen geven, volgt hij cursussen. Tijdens functioneringsgesprekken brengt hij het geleerde in praktijk: hij spreekt zijn lof uit, en richt zich vervolgens op enkele verbeterpunten.''
,,Belgische bazen volgen over het algemeen geen cursussen. Zij zijn vaak tactvol uit zichzelf, zij zullen zelden kritiek openlijk uitspreken. Als zij ontevreden zijn over een werknemer roepen ze hem bij zich, praten over ditjes en datjes, en zeggen aan het eind: 'Jef, zou je hier nog eens naar willen kijken?'. Een Nederlander zou denken: wat heb ik nou meegemaakt, zit ik daar op gesprek, gaat het nergens over. Maar voor Jef is alleen al het feit dat hij bij de baas moest komen reden op zijn tellen te passen.''
,,Voor de Nederlander moet de boodschap expliciet zijn, maar om die verteerbaar te maken moet zij wel verhuld gebracht worden. De Belg is impliciet, bij hem blijkt de boodschap uit de context. Daarom hoeft hij ook geen cursussen te volgen. Maar wat gebeurt er nou als Jef nog twee of drie keer verzaakt? Dan stapt de baas over op een ander register, en stelt zich hiërarchisch op: 'Jef, morgen is het rond, anders zijt ge ontslagen'.''
Volgens Wouters kan in België makkelijker een bom barsten zonder dat iemand hem heeft horen tikken.
,,Wat conflictbeheersing betreft is Nederland verder dan België. De socioloog Norbert Elias spreekt in dit verband van 'de demping der driften'. Als je naar de geschiedenis van de westerse cultuur kijkt, zie je dat agressie steeds verder wordt teruggedrongen. Om welvaart te creëren is handel nodig, handel gedijt goed in een klimaat van vertrouwen, en vertrouwen kweek je door geweld uit de samenleving te bannen. Dat kun je doen door een politieleger de burgers in toom te laten houden. Maar het is effectiever om door middel van onderwijs, opvoeding, opleiding, een politieagent in het hoofd van iedere burger te plaatsen. En een cursus om functioneringsgesprekken te voeren, past daar prima in.''
,,België kent meer strijdtonelen. Dat zie je op sociaal-economisch terrein, waar arbeidsconflicten letterlijk worden uitgevochten tot in kantines. In Nederland spreekt men van sociale partners - het woord zegt al genoeg. Dan kent België een levensbeschouwelijke strijd. Hoewel ook in België de kerk op haar retour is, is het katholicisme veel dieper doorgedrongen in de samenleving. In Nederland had je zuilen, en binnen een zuil was je soeverein. En dan heb je natuurlijk ook nog de eeuwige taalstrijd, die op dit moment opnieuw een regering dreigt op te blazen.
Sterke argumenten, maar in Nederland lijken de driften weer flink de kop op te steken. Twee politieke moorden, moslimfundamentalisme, en een fel debat.
Toch ziet Wouters juist in het debat een teken aan de wand. ,,Nederland heeft klappen gehad, is de weg kwijt, is bang uit elkaar te vallen, en dus krampachtig op zoek naar zijn identiteit. Die zoektocht is kenmerkend. Nederland heeft een sterke identiteit, in mijn boek noem ik Nederland een A-merk. En Nederlanders hebben een sterke behoefte aan een gezamenlijke identiteit.''
,,Voor een Belg is die nauwelijks van belang. 'België valt uit elkaar', zegt de ene Belg. 'Nou ja, goed', denkt de ander, 'dat wisten we al'. 'En misschien is het maar beter ook dat we uit elkaar vallen', antwoordt de derde. Zo denkt de Nederlander niet. Als het Nederlandse poldermodel onder druk staat, de economie verslechtert, er politieke moorden plaatsvinden en moskeeën in brand vliegen, dan laten Nederlanders in het buitenland een onderzoek doen naar hun imago om te zien hoe de schade te beperken is, en ontstaat er in het binnenland een debat dat zijn gelijke in de wereld nauwelijks kent. Niet omdat het land uit elkaar valt. Maar omdat de Nederlander erg zenuwachtig wordt van de gedachte alleen al.''
Paul Wouters: België-Nederland; Verschil moet er zijn. Lemniscaat; ISBN 9056376969; 167 blz., tijdens de Maand van de Filosofie € 9,95.