Juliette
11-05-05, 22:26
Bescheiden herdenken
Richard Drayton
11/05/2005
Feestelijke herdenkingen naar aanleiding van het einde van de Tweede Wereldoorlog, de afgelopen dagen. Met trotse oud-strijders en fiere nazaten. Maar al die zelfgenoegzaamheid is ongepast, vindt Richard Drayton. Want op veel vlakken zijn we niet veel beter dan 'den Duits'.
ZOALS gewoonlijk aan het eind van een oorlog zetten de overwinnaars in 1945 de oorlogsgeschiedenis naar hun hand. En op die manier kreeg de oorlogspropaganda een opmerkelijk tweede leven. Vladimir Poetin bewees eergisteren nog maar eens dat de Grote Patriottische Oorlog in Rusland een belangrijk politiek instrument blijft. En ook in Groot-Brittannië en de VS leeft er een bepaald rooskleurige opvatting over de Tweede Wereldoorlog, waarbij minder flaterende herinneringen naar de achtergrond worden verschoven.
Vijf jaar geleden bereidde Robert Lilly, een vooraanstaand Amerikaans socioloog, een boek voor gebaseerd op militaire archieven. Taken by Force is een studie van de verkrachtingen door Amerikaanse soldaten in Europa tussen 1942 en 1945. In 2001 diende hij zijn manuscript in. Maar na elf september zag zijn Amerikaanse uitgever het project niet meer zitten en het boek verscheen pas voor het eerst in 2003, in een Franse vertaling.
Een gezaghebbend historicus als Anthony Beevor heeft het seksuele geweld van het Rode Leger aangekaart, maar de massaverkrachtingen door Amerikaanse en Britse troepen zwijgen we liever dood. Lilly heeft het in zijn boek over minimum 10.000 Amerikaanse verkrachtingen en tijdgenoten beschreven ongestrafte seksuele misdaden op een nog grotere schaal. Time Magazine schreef in september 1945: ,,Ons eigen leger liet zich net als het Britse leger niet onbetuigd als het op stelen en verkrachten aankwam. () Ook wij worden gezien als een leger van verkrachters.''
Zowel Britten als Amerikanen kijken graag vol lof terug op de Tweede Wereldoorlog. Het alom bekende kwaad van Auschwitz en Dachau geeft de oorlog een aura van deugdzaamheid. Films, populaire verhalen en politieke toespraken vormen de achtergrond voor de oorlog als symbool van Anglo-Amerikaanse moed; het beslissende aandeel van het Rode Leger wordt voor het gemak vergeten. In onze ogen was dit ,,een oorlog voor democratie'' en Amerikanen geloven dat ze door hun deelname eraan de wereld hebben gered. Verdedigers van het Britse Rijk, zoals Niall Ferguson, zagen de oorlog als een ethisch bad dat de zonden van eeuwenlange veroveringen, slavernij en uitbuiting wegspoelde. Wij staan voorgoed aan 'de goede kant' en zingen vrolijk over 'twee wereldoorlogen en een wereldbeker.'
Het lijkt allemaal onschuldige pret, maar patriottische mythes hebben zo hun scherpe kantjes. De ,,goede oorlog'' tegen Hitler heeft 60 jaar oorlogsvoering gerechtvaardigd. Voor de Britten en Amerikanen is deze oorlog een ethische vrijgeleide geworden. We eigenen ons het recht toe om mensen te bombarderen, te verminken en op te sluiten zonder proces en doen daarbij een direct en impliciet beroep op de oorlog tegen het fascisme.
Als we ruzie krijgen met tirannieke vrienden als Noriega, Milosevic of Saddam brandmerken we hen als de nieuwe Hitler. In de 'goede oorlog' die we tegen hen voeren, is al het kwade dat we aanrichten slechts collateral damage . De vernietiging van burgerdoelen in Servië of Irak, de folteringen in Abu Ghraib en Guantanamo en de oorlogsmisdaad van collectieve straffen in Fallujah worden afgedaan als de ,,prijs voor democratie''.
Ons democratisch imperialisme wil ook liever vergeten dat het fascisme diepe Anglo-Amerikaanse wortels had. Hitlers droom werd deels geïnspireerd door het Britse Rijk. Door etnische zuivering en slavenarbeid wilden de nazi's in Oost-Europa hun eigen Amerika en Australië creëren. Voor West-Europa hadden ze een India in gedachten dat hen inkomsten, arbeidskrachten en soldaten kon leveren.
Het Amerikaanse imperialisme in Latijns-Amerika schepte een precedent voor de machtsclaim van Duitsland en Japan op hun buren. De Britten en Amerikanen waren uitermate bedreven in eugenetica en maakten het begrip ,,rassenscheiding'' aanvaardbaar. Het concentratiekamp was een Britse uitvinding, en in Irak en Afghanistan gebruikten de Britten als eerste de luchtmacht om het verzet te onderdrukken.
We vergeten ook graag dat de Britse en Amerikaanse prominenten de fascisten een handje toestaken. De grootvader van president Bush werd in 1942 vervolgd voor ,,handel drijven met de vijand'' en was een van de vele invloedrijke Anglo-Amerikanen die hun best deden om Mussolini en Hitler vooruit te helpen. En dat soort verzoeningspolitiek was alleen maar een klein deel van de hulp die deze dictaturen kregen. Kapitaal en technologie waren altijd voorhanden en fascistische despoten kregen in Washington en Londen een waardige behandeling. Henry Ford gaf Hitler zelfs verjaardagsgeschenken van 50.000 mark.
Maar het liefst vergeten we dat 'de onzen' in de jaren 1940 ook oorlogsmisdaden begingen. De vernietiging van Dresden - een militair onbelangrijke stad vol vrouwen, kinderen, bejaarden en gewonden - is bekendste wreedheid die we aanrichtten. We herinneren ons het beruchte Japanse misbruik van krijgsgevangenen, maar we vergeten de foltering en moord van Japanse gevangenen. Edgar Jones, een doorgewinterd oorlogscorrespondent, schreef in 1946: ,,We hebben in koelen bloede gevangenen neergeschoten, ziekenhuizen van de kaart geveegd, reddingsboten beschoten, vijandige burgers vermoord of mishandeld, vijandige gewonden afgemaakt, de stervenden in een gat met de doden gegooid en het vlees van de schedels van de vijand in de Stille Oceaan gekookt om de tafel mee te versieren.''
Na 1945 maakten we ten slotte dankbaar gebruik van heel wat fascistische methodes. Nuremberg strafte maar een handvol schuldigen; de meesten gingen vrijuit met onze hulp. In 1946 bracht 'Project Paperclip' in het geheim meer dan 1.000 nazi-wetenschappers naar de VS. Onder hen Kurt Blome die in Auschwitz zenuwgas uitgetest had, en Konrad Schaeffer die de slachtoffers in Dachau zout toediende. Dokter Shiro Ishii uit Japan, die experimenten had uitgevoerd met gevangenen in Manchuria, kwam in Maryland advies geven over biologische wapens. Nog geen tien jaar nadat ze Belsen bevrijd hadden, zetten de Britten hun eigen concentratiekampen op in Kenia om de Mau Mau de kop in te drukken. De Fransen pasten de foltertechnieken van de Gestapo in Algerije toe; de Amerikanen introduceerden ze in de jaren zestig en zeventig in Latijns-Amerika. Vandaag zien we hetzelfde gebeuren in de Amerikaanse kampen in Cuba en Diego Garcia.
Oorlog heeft iets in zich dat ontmenselijkt. Dat is de moraal van Taken by Force dat laat zien hoe het seksuele geweld van de Amerikaanse soldaten mettertijd lukraak werd en hoe de militaire autoriteiten steeds lakser werden op het vlak van gerechtelijke vervolging. Ook als we stilstaan bij het duivelse van het nazisme en bij de dapperheid van diegenen die het de kop ingedrukt hebben, kunnen we beter wat minder zelfvoldaan zijn. En we moeten vooral oppassen voor wie de herinnering aan vroeger vandaag gebruikt om zijn oorlogszucht te rechtvaardigen.
Richard Drayton
(De auteur is docent geschiedenis aan de universiteit van Cambridge.) © The Guardian
Vertaling: Home Office
Copyright | De Standaard Online 2005
Richard Drayton
11/05/2005
Feestelijke herdenkingen naar aanleiding van het einde van de Tweede Wereldoorlog, de afgelopen dagen. Met trotse oud-strijders en fiere nazaten. Maar al die zelfgenoegzaamheid is ongepast, vindt Richard Drayton. Want op veel vlakken zijn we niet veel beter dan 'den Duits'.
ZOALS gewoonlijk aan het eind van een oorlog zetten de overwinnaars in 1945 de oorlogsgeschiedenis naar hun hand. En op die manier kreeg de oorlogspropaganda een opmerkelijk tweede leven. Vladimir Poetin bewees eergisteren nog maar eens dat de Grote Patriottische Oorlog in Rusland een belangrijk politiek instrument blijft. En ook in Groot-Brittannië en de VS leeft er een bepaald rooskleurige opvatting over de Tweede Wereldoorlog, waarbij minder flaterende herinneringen naar de achtergrond worden verschoven.
Vijf jaar geleden bereidde Robert Lilly, een vooraanstaand Amerikaans socioloog, een boek voor gebaseerd op militaire archieven. Taken by Force is een studie van de verkrachtingen door Amerikaanse soldaten in Europa tussen 1942 en 1945. In 2001 diende hij zijn manuscript in. Maar na elf september zag zijn Amerikaanse uitgever het project niet meer zitten en het boek verscheen pas voor het eerst in 2003, in een Franse vertaling.
Een gezaghebbend historicus als Anthony Beevor heeft het seksuele geweld van het Rode Leger aangekaart, maar de massaverkrachtingen door Amerikaanse en Britse troepen zwijgen we liever dood. Lilly heeft het in zijn boek over minimum 10.000 Amerikaanse verkrachtingen en tijdgenoten beschreven ongestrafte seksuele misdaden op een nog grotere schaal. Time Magazine schreef in september 1945: ,,Ons eigen leger liet zich net als het Britse leger niet onbetuigd als het op stelen en verkrachten aankwam. () Ook wij worden gezien als een leger van verkrachters.''
Zowel Britten als Amerikanen kijken graag vol lof terug op de Tweede Wereldoorlog. Het alom bekende kwaad van Auschwitz en Dachau geeft de oorlog een aura van deugdzaamheid. Films, populaire verhalen en politieke toespraken vormen de achtergrond voor de oorlog als symbool van Anglo-Amerikaanse moed; het beslissende aandeel van het Rode Leger wordt voor het gemak vergeten. In onze ogen was dit ,,een oorlog voor democratie'' en Amerikanen geloven dat ze door hun deelname eraan de wereld hebben gered. Verdedigers van het Britse Rijk, zoals Niall Ferguson, zagen de oorlog als een ethisch bad dat de zonden van eeuwenlange veroveringen, slavernij en uitbuiting wegspoelde. Wij staan voorgoed aan 'de goede kant' en zingen vrolijk over 'twee wereldoorlogen en een wereldbeker.'
Het lijkt allemaal onschuldige pret, maar patriottische mythes hebben zo hun scherpe kantjes. De ,,goede oorlog'' tegen Hitler heeft 60 jaar oorlogsvoering gerechtvaardigd. Voor de Britten en Amerikanen is deze oorlog een ethische vrijgeleide geworden. We eigenen ons het recht toe om mensen te bombarderen, te verminken en op te sluiten zonder proces en doen daarbij een direct en impliciet beroep op de oorlog tegen het fascisme.
Als we ruzie krijgen met tirannieke vrienden als Noriega, Milosevic of Saddam brandmerken we hen als de nieuwe Hitler. In de 'goede oorlog' die we tegen hen voeren, is al het kwade dat we aanrichten slechts collateral damage . De vernietiging van burgerdoelen in Servië of Irak, de folteringen in Abu Ghraib en Guantanamo en de oorlogsmisdaad van collectieve straffen in Fallujah worden afgedaan als de ,,prijs voor democratie''.
Ons democratisch imperialisme wil ook liever vergeten dat het fascisme diepe Anglo-Amerikaanse wortels had. Hitlers droom werd deels geïnspireerd door het Britse Rijk. Door etnische zuivering en slavenarbeid wilden de nazi's in Oost-Europa hun eigen Amerika en Australië creëren. Voor West-Europa hadden ze een India in gedachten dat hen inkomsten, arbeidskrachten en soldaten kon leveren.
Het Amerikaanse imperialisme in Latijns-Amerika schepte een precedent voor de machtsclaim van Duitsland en Japan op hun buren. De Britten en Amerikanen waren uitermate bedreven in eugenetica en maakten het begrip ,,rassenscheiding'' aanvaardbaar. Het concentratiekamp was een Britse uitvinding, en in Irak en Afghanistan gebruikten de Britten als eerste de luchtmacht om het verzet te onderdrukken.
We vergeten ook graag dat de Britse en Amerikaanse prominenten de fascisten een handje toestaken. De grootvader van president Bush werd in 1942 vervolgd voor ,,handel drijven met de vijand'' en was een van de vele invloedrijke Anglo-Amerikanen die hun best deden om Mussolini en Hitler vooruit te helpen. En dat soort verzoeningspolitiek was alleen maar een klein deel van de hulp die deze dictaturen kregen. Kapitaal en technologie waren altijd voorhanden en fascistische despoten kregen in Washington en Londen een waardige behandeling. Henry Ford gaf Hitler zelfs verjaardagsgeschenken van 50.000 mark.
Maar het liefst vergeten we dat 'de onzen' in de jaren 1940 ook oorlogsmisdaden begingen. De vernietiging van Dresden - een militair onbelangrijke stad vol vrouwen, kinderen, bejaarden en gewonden - is bekendste wreedheid die we aanrichtten. We herinneren ons het beruchte Japanse misbruik van krijgsgevangenen, maar we vergeten de foltering en moord van Japanse gevangenen. Edgar Jones, een doorgewinterd oorlogscorrespondent, schreef in 1946: ,,We hebben in koelen bloede gevangenen neergeschoten, ziekenhuizen van de kaart geveegd, reddingsboten beschoten, vijandige burgers vermoord of mishandeld, vijandige gewonden afgemaakt, de stervenden in een gat met de doden gegooid en het vlees van de schedels van de vijand in de Stille Oceaan gekookt om de tafel mee te versieren.''
Na 1945 maakten we ten slotte dankbaar gebruik van heel wat fascistische methodes. Nuremberg strafte maar een handvol schuldigen; de meesten gingen vrijuit met onze hulp. In 1946 bracht 'Project Paperclip' in het geheim meer dan 1.000 nazi-wetenschappers naar de VS. Onder hen Kurt Blome die in Auschwitz zenuwgas uitgetest had, en Konrad Schaeffer die de slachtoffers in Dachau zout toediende. Dokter Shiro Ishii uit Japan, die experimenten had uitgevoerd met gevangenen in Manchuria, kwam in Maryland advies geven over biologische wapens. Nog geen tien jaar nadat ze Belsen bevrijd hadden, zetten de Britten hun eigen concentratiekampen op in Kenia om de Mau Mau de kop in te drukken. De Fransen pasten de foltertechnieken van de Gestapo in Algerije toe; de Amerikanen introduceerden ze in de jaren zestig en zeventig in Latijns-Amerika. Vandaag zien we hetzelfde gebeuren in de Amerikaanse kampen in Cuba en Diego Garcia.
Oorlog heeft iets in zich dat ontmenselijkt. Dat is de moraal van Taken by Force dat laat zien hoe het seksuele geweld van de Amerikaanse soldaten mettertijd lukraak werd en hoe de militaire autoriteiten steeds lakser werden op het vlak van gerechtelijke vervolging. Ook als we stilstaan bij het duivelse van het nazisme en bij de dapperheid van diegenen die het de kop ingedrukt hebben, kunnen we beter wat minder zelfvoldaan zijn. En we moeten vooral oppassen voor wie de herinnering aan vroeger vandaag gebruikt om zijn oorlogszucht te rechtvaardigen.
Richard Drayton
(De auteur is docent geschiedenis aan de universiteit van Cambridge.) © The Guardian
Vertaling: Home Office
Copyright | De Standaard Online 2005