PDA

Bekijk Volledige Versie : Allah of de Europese grondwet ?



Marsipulami
24-05-05, 09:59
DOORGEPRIKT STAAT NETJES. Nieuw Europees taboe: God


Mia Doornaert

HET is dus beslist. Europa wordt een continent zonder God. De toekomstige grondwet van de Europese Unie verwijst naar ,,de religieuze, culturele en humanistische erfenis van Europa''. Maar niet naar het christendom dat Europa's bodem doorploegd heeft, zijn geesten en kunsten gevormd. Niet naar de Joodse Wet die aan de grondslag ligt van onze geboden, verboden en taboes. Niet naar de islam die tijdens onze donkere Middeleeuwen het kanaal was waarlangs de wetenschap en de filosofie van het ,,Griekse mirakel'' het christelijke denken kwamen bestuiven. Dat alles wordt weggemoffeld als een ,,religieus patrimonium'', een ,,spiritueel elan''.


Het taboe maken van de vermelding van godsdienst behalve in termen van ,,erfgoed'', het taboe maken van God: het getuigt niet van tolerantie, eerder van historische blindheid. Wat ook de mate van kerkelijkheid weze in de diverse EU-landen, wat die landen vandaag de dag zijn, is niet los te denken van hun christelijke en joodse wortels.

Godsdiensten hebben nu eenmaal eeuwen, zo niet millennia lang de intellectuele software geleverd van hun maatschappijen, en dat geldt overal ter wereld. Reis bijvoorbeeld eens naar de buurlanden India en Pakistan. India is een seculiere democratie. Maar de westerse bezoeker wordt er geschokt door het misprijzen, de fysieke afkeer van kaste-hindoes voor de zogeheten onaanraakbaren. Millennia door de godsdienst gepredikt kasteverschil zit veel dieper ingeworteld dan de letter van de wet, ook bij verlichte, seculiere Indiërs.

De moslimstaat Pakistan heeft weinig kaas gegeten van democratie en tolerantie. De kloof tussen rijk en arm er is verschrikkelijk groot. Maar nergens merk je er die fysieke afkeer van de ene man voor de andere, hoe groot ook de sociale kloof tussen hen. Want de islam is een egalitaire godsdienst, voor mannen dan toch.

Het verschil in door de godsdienst geïnspireerde software is ook een van de factoren -- zij het niet de enige -- die het verschil in ontwikkeling tussen ,,christendom'' en ,,islam'' verklaren. Mohammed was niet alleen de profeet van Allah, hij was ook een wereldlijk heerser. De koran legt dan ook de regels van de staatsordening vast. Daartoe behoren regels voor de behandeling van de drie soorten minderwaardige wezens: andersgelovigen, slaven en vrouwen. Die regelgeving bracht mee dat minderheden, slaven en vrouwen eeuwenlang meer rechten hadden in de moslimwereld dan in een goed deel van de christenheid. Maar later vormde diezelfde koran een rem op emancipatie en gelijkberechtiging, want hoe kon de mens verbieden wat Allah gebood of goedkeurde? In het Ottomaanse Rijk en Iran bleef de slavernij wettelijk toegelaten tot in het begin van de twintigste eeuw, in Jemen en Saudi-Arabië tot 1962. En de inferieure positie van de vrouw is er nog steeds een hinderpaal voor vooruitgang.

Omdat de koran tegelijk een godsdienstige en wereldlijke tekst is, blijft de scheiding tussen kerk en staat voor veel moslims letterlijk on-denkbaar. Jezus Christus daarentegen, die geen wereldlijke macht had maar aan het kruis stierf, maakte al het onderscheid tussen wereldlijk gezag en godsdienst duidelijk: ,,Geef aan de keizer wat aan de keizer toekomt en aan God wat aan God toekomt.'' Het concept (zij het niet de uitvoering) van scheiding van de wereldlijke en geestelijke macht is even oud als het christendom. Dat hielp de scheiding tussen kerk en staat teweegbrengen, ook al stuitte die lang op hevig verzet van het Vaticaan, ook al werd het protestants Lutheranisme in de Scandinavische landen de staatsgodsdienst.

Het is dan ook onzin te doen alsof de democratische verworvenheden in Europa ,,geen moer'' te maken hebben met de christelijke traditie. Eén enkele pauselijke encycliek citeren, uit 1864, om aan te tonen dat alle democratische verworvenheden tegen het christendom in verworven zijn, getuigt niet van ,,nuchterheid'', zoals Leo De Haas (DS 13 mei) hier beweerde. Dat is eerder een truc van de foor. Jean-Marie Le Pen gebruikt hetzelfde procédé wanneer hij beweert dat vrijdenkendheid en socialisme synoniem zijn met racisme. Hij citeert dan de toespraak in de Assemblee van 1885 van de gewezen minister-president Jules Ferry, radicaal socialist en vrijmetselaar, vader van de école laïque et républicaine . Ferry verdedigde het kolonialisme met als belangrijk argument ,,de plicht van de superieure rassen om de minderwaardige rassen te gaan beschaven''.

Met dat soort selectieve verwijzingen kan je alles en zijn tegendeel bewijzen. Net zoals Ferry's partijgenoot, Georges Clémenceau, tegen diens noties van kolonialisme en ,,inferieure rassen'' uitviel, zijn er christenen te over die door de eeuwen heen gevochten hebben tegen onderdrukking en voor gelijkheid, voor sociale rechten, voor de scheiding tussen kerk en staat, en die dat juist deden op basis van de evangeliën, van de prediking van Jezus Christus. Het was de katholieke predikant Lacordaire (1802-1861) die in een schitterende en ontelbare keren geciteerde formule, de voorrang aangaf van politieke en sociale wetten op paternalisme en vrijwillige liefdadigheid: ,,Entre le fort et le faible (...) c'est la liberté qui opprime et la loi qui affrachit.''

En wie niet wil zien dat er een duidelijke draad loopt van christelijk-protestants vrij bijbelonderzoek naar vrij onderzoek tout court, en dus naar de Verlichting en het humanisme, lijdt aan selectieve blindheid.

Wijzen op de invloed van en de verschillen in godsdienstige tradities is geen historisch en cultureel determinisme. Ze niet willen zien, in hun goede en kwade manifestaties, betekent dat men zich lelijk dreigt te verkijken op de wereld zoals hij gegroeid is en nu is.

Als we onze democratische verworvenheden koesteren, en ondemocratische vooroordelen, zoals het weer opduikende antisemitisme, verder willen bestrijden, moeten we beseffen in welke grond ze wortelen. Een plant wordt zeer kwetsbaar als haar wortels afgesneden worden, en dat geldt ook voor de plant van mensenrechten, verdraagzaamheid, democratie. Die verworvenheden zijn niet synoniem met het afzweren van God. Legio waren en zijn de fervente atheïsten die wel tekeergaan tegen de inquisitie, maar zelf niet kunnen leven met relativiteit en toeval, en zich blindelings in de armen van een seculiere, ongenadige heilsleer wierpen of werpen. De Nieuwe Orde met de barbaarse uitmoording van de Europese joden en zigeuners, het marxisme in al zijn sekten, van de Goelag tot de Cambodjaanse killing fields , zijn uiteraard evidente triomfen van de Verlichting, Rede en Vooruitgang.

Onze democratische rechtsstaten wortelen in een rijke grond, waarvan godsdienstige traditie en beleving een belangrijk onderdeel vormen. Dat de preambule van een Europese Grondwet dat niet wil erkennen en benoemen, dat ze het feit uitvlakt dat godsdienst voor zeer veel Europeanen (christenen, joden, moslims en anderen) geen ,,erfgoed'' is maar een levend geloof van elke dag, getuigt niet van tolerantie maar van een koukleumige verkramping. Geen wonder dat een Unie die haar verleden zo minimaal en weinig zeggend samenvat in ,,religieus, cultureel en humanistisch erfgoed'', haar toekomst zo wankelmoedig tegemoetziet.



©Copyright De Standaard