Juliette
01-06-05, 13:16
Al te vaak wordt de strijd tegen illegale arbeid een strijd tegen illegale arbeiders
Christopher Oliha
01/06/2005
Negen jaar geleden maakten de onlangs gevierde broers Dardenne La promesse. Centraal in de film staat het ongeluk dat een illegaal tewerkgestelde arbeider overkomt. Klinkt verdacht vertrouwd. Alleen is de realiteit nog erger dan de fictie, stelt Christopher Oliha.
GISTEREN kocht ik, op aanraden van een collega, de film La promesse van de broers Dardenne. De film werd in 1996 op het filmfestival van Cannes vertoond in het niet-competitieve programma en ging in 1997 met de meeste Plateau-prijzen aan de haal. Voor een schamele drie euro kreeg ik het verhaal van de 15-jarige Igor en zijn vader die in Luik mensen zonder wettig verblijf aan een woning en aan werk in de bouw hielpen. Igor stelt zich geen vragen bij de woekerpraktijken, tot op het moment dat de Afrikaanse Hamidou van een steiger valt en zwaar gewond raakt. Hamidou doet een beroep op Igor en vraagt hem voor zijn vrouw Assita en kind te zorgen. Na Hamidou's dood ontfermt de jongen zich over het gezin. De verhouding tussen Igor en zijn vader komt daardoor onder druk te staan, maar hij houdt zijn belofte...
Het is altijd even slikken bij een Dardenne-film. Het is nog meer slikken wanneer fictie realiteit wordt. En het is het meest slikken wanneer de reactie uit politiek en samenleving op de realiteit nauwelijks in de buurt komt van de reactie bij de gemiddelde bioscoopganger na het zien van La promesse . De dood van de 33-jarige Shkelzime Hakaj, een Kosovaarse moeder van vijf kinderen, die een veertiental dagen geleden gegrepen werd door een landbouwmachine toen ze op het veld aan het werk was, bracht wél reacties van medeleven voort. Ook van de boer die haar en haar gezin onderdak verleende. Dat een 24-jarige, zwaargewonde Moldaviër in een greppel in Aalst werd gedumpt, leverde lauwe reacties op. Vreemd, omdat er meer meespeelde: het gaat er niet alleen om dat een persoon in nood niet werd geholpen (schuldig verzuim) na een ongeval, maar ook dat die persoon werd verborgen, waardoor iemand anders ook geen hulp kan bieden.
Zowel de Kosovaarse als de Moldaviër kregen, zoals gewoonlijk, het etiket illegaal opgeplakt. Het illegale slaat op hun aanwezigheid in dit land; hun lichaam is hier met andere woorden illegaal. Die mensen zonder wettig verblijf worden herleid tot objecten, waar je hooguit gebruik van kunt maken, maar die verder niets waard zijn en zeker niets te eisen hebben (lees: geen rechten hebben). Hun zijn is strafbaar. De aannemer heeft dat, net als de vader van Igor in La Promesse , zeer letterlijk genomen. In ware maffiastijl werd een illegaal lichaam, geprostitueerd in zijn aannemersbedrijf, gedumpt. Met het woord illegaal wordt het schuldig verzuim impliciet goedgepraat: de man is illegaal in België, dus hoort zijn lichaam hier niet, dus is het lichaam bij wijze van spreken vogelvrij verklaard. De term illegaal creëert een vorm van straffeloosheid, zowel vanwege de ordediensten als vanwege de burgers ten aanzien van mensen die het, om welke reden ook, niet zien zitten om terug te keren.
Al te vaak wordt de strijd tegen illegale arbeid een strijd tegen illegale arbeiders. Het gaat niet meer over het beschermen van deze mensen, maar wel over het beschermen van de inkomsten van bedrijven en overheid. In Zweden heeft men de wettelijke middelen om een werf te immobiliseren als de regels worden overtreden, in België wordt een man tweemaal bekeurd in hetzelfde jaar en mag hij nog steeds voortwerken. Nochtans weet het 'Federaal coördinatiecomité voor de strijd tegen de illegale arbeid en sociale fraude' dat de recidive vrij groot is: de winsten die men via illegale tewerkstelling realiseert zijn zo aanlokkelijk dat veel werkgevers het risico om gepakt te worden er graag bij nemen. Meer nog: het chemiebedrijf Bayer, dat vorig jaar enkele tientallen Chinezen, zogenaamd op stage, illegaal tewerkstelde - ze moesten zwaar en gevaarlijk werk verrichten, maakten langere werkweken en verdienden een pak minder dan de andere werknemers van Bayer - werd in februari uitgeroepen tot werkgever van het jaar. Cynischer kan inderdaad niet.
Dat mensen zonder wettig verblijf zwartwerken is een evidentie: wanneer ze, na een bevel om het grondgebied te verlaten, om gelijk welke reden niet terug willen of kunnen, moeten ze wel gaan zwartwerken. De asielprocedure is op dat vlak ook niet altijd even duidelijk, even snel, even consequent of even correct gevolgd. Maar zwartwerken is tegelijk ruimer verspreid dan alleen onder mensen die van de overheid hier niet mogen zijn. Zwartwerk komt sowieso vaak voor bij zwakkere groepen, in eerste instantie omdat ze de kansen missen op legaal werk. Zwartwerk is een risico, waar vooral zwakke groepen niet anders kunnen dan voor kiezen. Het komt niet voort uit winstbejag, het gaat om overleven. Het moet duidelijk zijn voor de overheid dat illegale arbeid illegaal is, maar ook dat de zogeheten 'illegalen' geen illegale mensen zijn. De bescherming van de mens als mens primeert boven alles. Al wie de status 'illegaal' krijgt bestaat niet meer. Tot er iets gebeurt, en dan nog
België weigert nog steeds de 'VN-conventie ter bescherming van de rechten van alle arbeidsmigranten en hun gezinnen (18 december 1990)' te ondertekenen. Die conventie benadrukt dat ook mensen zonder wettig verblijf in zekere mate op de gelijkheid binnen het arbeidsrecht een beroep moeten kunnen doen. Die gelijkheid speelt niet op het vlak van de toegang tot tewerkstelling, maar wel met betrekking tot de gevolgen van de tewerkstelling. Ook 'illegale' arbeidsmigranten moeten dus eenzelfde behandeling kunnen krijgen op het vlak van arbeidsvoorwaarden. Door het verdrag te ratificeren erkent de overheid dat '(il)legale arbeidsmigranten' meer zijn dan economische productiefactoren, namelijk ook sociale elementen van de samenleving met een familie, die over een aantal rechten beschikken. Wij scharen ons dan ook aan de zijde van Kofi Annan wanneer die de ratificatie van dit verdrag ziet als ,,essentieel voor het goed functioneren van een gezonde en menswaardige democratie''.
Christopher Oliha
(De auteur is voorzitter van het Forum van Etnisch-Culturele Minderheden.)
Copyright | De Standaard Online 2005
Christopher Oliha
01/06/2005
Negen jaar geleden maakten de onlangs gevierde broers Dardenne La promesse. Centraal in de film staat het ongeluk dat een illegaal tewerkgestelde arbeider overkomt. Klinkt verdacht vertrouwd. Alleen is de realiteit nog erger dan de fictie, stelt Christopher Oliha.
GISTEREN kocht ik, op aanraden van een collega, de film La promesse van de broers Dardenne. De film werd in 1996 op het filmfestival van Cannes vertoond in het niet-competitieve programma en ging in 1997 met de meeste Plateau-prijzen aan de haal. Voor een schamele drie euro kreeg ik het verhaal van de 15-jarige Igor en zijn vader die in Luik mensen zonder wettig verblijf aan een woning en aan werk in de bouw hielpen. Igor stelt zich geen vragen bij de woekerpraktijken, tot op het moment dat de Afrikaanse Hamidou van een steiger valt en zwaar gewond raakt. Hamidou doet een beroep op Igor en vraagt hem voor zijn vrouw Assita en kind te zorgen. Na Hamidou's dood ontfermt de jongen zich over het gezin. De verhouding tussen Igor en zijn vader komt daardoor onder druk te staan, maar hij houdt zijn belofte...
Het is altijd even slikken bij een Dardenne-film. Het is nog meer slikken wanneer fictie realiteit wordt. En het is het meest slikken wanneer de reactie uit politiek en samenleving op de realiteit nauwelijks in de buurt komt van de reactie bij de gemiddelde bioscoopganger na het zien van La promesse . De dood van de 33-jarige Shkelzime Hakaj, een Kosovaarse moeder van vijf kinderen, die een veertiental dagen geleden gegrepen werd door een landbouwmachine toen ze op het veld aan het werk was, bracht wél reacties van medeleven voort. Ook van de boer die haar en haar gezin onderdak verleende. Dat een 24-jarige, zwaargewonde Moldaviër in een greppel in Aalst werd gedumpt, leverde lauwe reacties op. Vreemd, omdat er meer meespeelde: het gaat er niet alleen om dat een persoon in nood niet werd geholpen (schuldig verzuim) na een ongeval, maar ook dat die persoon werd verborgen, waardoor iemand anders ook geen hulp kan bieden.
Zowel de Kosovaarse als de Moldaviër kregen, zoals gewoonlijk, het etiket illegaal opgeplakt. Het illegale slaat op hun aanwezigheid in dit land; hun lichaam is hier met andere woorden illegaal. Die mensen zonder wettig verblijf worden herleid tot objecten, waar je hooguit gebruik van kunt maken, maar die verder niets waard zijn en zeker niets te eisen hebben (lees: geen rechten hebben). Hun zijn is strafbaar. De aannemer heeft dat, net als de vader van Igor in La Promesse , zeer letterlijk genomen. In ware maffiastijl werd een illegaal lichaam, geprostitueerd in zijn aannemersbedrijf, gedumpt. Met het woord illegaal wordt het schuldig verzuim impliciet goedgepraat: de man is illegaal in België, dus hoort zijn lichaam hier niet, dus is het lichaam bij wijze van spreken vogelvrij verklaard. De term illegaal creëert een vorm van straffeloosheid, zowel vanwege de ordediensten als vanwege de burgers ten aanzien van mensen die het, om welke reden ook, niet zien zitten om terug te keren.
Al te vaak wordt de strijd tegen illegale arbeid een strijd tegen illegale arbeiders. Het gaat niet meer over het beschermen van deze mensen, maar wel over het beschermen van de inkomsten van bedrijven en overheid. In Zweden heeft men de wettelijke middelen om een werf te immobiliseren als de regels worden overtreden, in België wordt een man tweemaal bekeurd in hetzelfde jaar en mag hij nog steeds voortwerken. Nochtans weet het 'Federaal coördinatiecomité voor de strijd tegen de illegale arbeid en sociale fraude' dat de recidive vrij groot is: de winsten die men via illegale tewerkstelling realiseert zijn zo aanlokkelijk dat veel werkgevers het risico om gepakt te worden er graag bij nemen. Meer nog: het chemiebedrijf Bayer, dat vorig jaar enkele tientallen Chinezen, zogenaamd op stage, illegaal tewerkstelde - ze moesten zwaar en gevaarlijk werk verrichten, maakten langere werkweken en verdienden een pak minder dan de andere werknemers van Bayer - werd in februari uitgeroepen tot werkgever van het jaar. Cynischer kan inderdaad niet.
Dat mensen zonder wettig verblijf zwartwerken is een evidentie: wanneer ze, na een bevel om het grondgebied te verlaten, om gelijk welke reden niet terug willen of kunnen, moeten ze wel gaan zwartwerken. De asielprocedure is op dat vlak ook niet altijd even duidelijk, even snel, even consequent of even correct gevolgd. Maar zwartwerken is tegelijk ruimer verspreid dan alleen onder mensen die van de overheid hier niet mogen zijn. Zwartwerk komt sowieso vaak voor bij zwakkere groepen, in eerste instantie omdat ze de kansen missen op legaal werk. Zwartwerk is een risico, waar vooral zwakke groepen niet anders kunnen dan voor kiezen. Het komt niet voort uit winstbejag, het gaat om overleven. Het moet duidelijk zijn voor de overheid dat illegale arbeid illegaal is, maar ook dat de zogeheten 'illegalen' geen illegale mensen zijn. De bescherming van de mens als mens primeert boven alles. Al wie de status 'illegaal' krijgt bestaat niet meer. Tot er iets gebeurt, en dan nog
België weigert nog steeds de 'VN-conventie ter bescherming van de rechten van alle arbeidsmigranten en hun gezinnen (18 december 1990)' te ondertekenen. Die conventie benadrukt dat ook mensen zonder wettig verblijf in zekere mate op de gelijkheid binnen het arbeidsrecht een beroep moeten kunnen doen. Die gelijkheid speelt niet op het vlak van de toegang tot tewerkstelling, maar wel met betrekking tot de gevolgen van de tewerkstelling. Ook 'illegale' arbeidsmigranten moeten dus eenzelfde behandeling kunnen krijgen op het vlak van arbeidsvoorwaarden. Door het verdrag te ratificeren erkent de overheid dat '(il)legale arbeidsmigranten' meer zijn dan economische productiefactoren, namelijk ook sociale elementen van de samenleving met een familie, die over een aantal rechten beschikken. Wij scharen ons dan ook aan de zijde van Kofi Annan wanneer die de ratificatie van dit verdrag ziet als ,,essentieel voor het goed functioneren van een gezonde en menswaardige democratie''.
Christopher Oliha
(De auteur is voorzitter van het Forum van Etnisch-Culturele Minderheden.)
Copyright | De Standaard Online 2005