PDA

Bekijk Volledige Versie : Racistische moordzaak wordt na vijftig jaar heropend



Marsipulami
17-06-05, 23:19
Racistische moordzaak wordt na vijftig jaar heropend
Gerechtigheid voor Emmett Till

Emmett Till, die in 1955 op gruwelijke wijze werd gelynchd, met zijn moeder, Mamie Till Mobley.
© AP
In augustus 1955 werd het lichaam van de 14-jarige Emmett Till teruggevonden in een rivier in Mississippi. Een maand later werden twee blanke mannen door een volledig blanke jury vrijgesproken van de moord. Het algemene protest dat daarop volgde, gaf de Amerikaanse burgerrechtenbeweging een flinke duw in de rug. Vijftig jaar later wordt de zaak eindelijk heropend.



JAMES Joyce had gelijk: geschiedenis is een nachtmerrie, schreef de zwarte Amerikaanse essayist James Baldwin. ,,Maar het zou weleens een nachtmerrie kunnen zijn waaruit niemand kan ontwaken. De mensen zitten gevangen in de geschiedenis en de geschiedenis zit gevangen in hen.''

Dat was ook twee weken geleden het geval, toen Amerikaanse politieagenten het lichaam van de 14-jarige Emmett Till opgroeven, vijftig jaar na de brute moord die op de jongen gepleegd werd. Zijn nog in leven zijnde familieleden stonden voor zonsopgang toe te kijken hoe de FBI zijn stoffelijke resten bovenhaalde. De FBI hoopt daarmee het handvol nog levende mannen dat bij de moord betrokken geweest zou zijn, te kunnen vervolgen. Op die manier zou het zuiden van de VS een van de verderfelijkste racistische incidenten uit zijn geschiedenis van zich af kunnen schudden.

,,Iemand heeft me gevraagd of ik me vandaag verdrietig voelde'', zegt Simeon Wright, een neef van de overleden moeder van Emmett. ,,Ik was verdrietig in 1955. Toen hebben ze mijn hart gebroken. Maar nu ben ik niet verdrietig. Het is bijna afgelopen.''

De moord op Emmett Till is in het collectieve geheugen van de meeste zwarte Amerikanen gebrand. De Nobelprijswinnares Toni Morrison heeft er haar eerste toneelstuk aan gewijd, de schrijver Langston Hughes schreef er een gedicht over, en Bob Dylan een nummer. De gebeurtenis had ook een opzwepend effect op de burgerrechtenbeweging. Amper drie maanden na de moord weigerde Rosa Parks haar plaats af te staan in een bus in Montgomery, Alabama. Dat leidde tot de busboycot, die het tijdperk van de burgerrechtenbeweging inluidde. Ze zei dat ze tijdens dat beruchte incident aan Emmett Till had gedacht.

Emmett verliet Chicago om tijdens de zomervakantie bij familie in Mississippi te gaan logeren. Dat was in 1955: het jaar waarin de eerste McDonald's openging, William Faulkner een Pulitzer Prize won en Bill Haley het klokje rond rockte. Het Amerikaanse Hooggerechtshof had segregatie nog maar pas bij wet verboden en de jonge predikant Martin Luther King was nog geen wereldberoemde figuur. In het zuiden van de VS hing een grimmige sfeer. Voor Emmett vertrok, waarschuwde zijn moeder, Mamie Till Mobley, hem ervoor dat het er in het zuiden anders toeging. ,,Als je op je knieën moet vallen en buigen als een blanke voorbijkomt, doe dat dan zonder morren'', zei ze.

Maar Emmett kon de uitdaging niet weerstaan een grapje uit te halen. ,,Iedereen zei dat hij mensen graag een poets bakte. Hij ging geen enkel risico uit de weg en was altijd modieus gekleed, maar hij deed het goed op school'', schrijft Stephen Whitfield in A death in the Delta , het boek dat hij in 1988 aan de moord wijdde.

Terwijl hij dus in het stadje Money in het deltagebied van de Mississippi verbleef, heeft hij ofwel ,,Dag, schat'' gezegd of bewonderend gefloten naar Carolyn Bryant, een blanke vrouw in een kruidenierszaak. Drie dagen later werd zijn lichaam opgevist uit de rivier Tallahatchie met een kogel in zijn hoofd. Een van zijn ogen was uitgestoken en zijn voorhoofd was aan een kant ingeslagen. Een visser vond zijn lichaam. Aan zijn nek was met prikkeldraad een wan van 35 kilo uit een katoenzuiveringsmachine vastgebonden. Zijn lichaam was zo verminkt dat een oom hem alleen kon herkennen aan een ring met zijn initialen.

De plaatselijke sheriff wou het lichaam zo snel mogelijk in Mississippi begraven. Maar zodra Mobley hoorde wat er gebeurd was, stond ze erop dat hij in Chicago begraven werd. Toen ze het lichaam van haar zoon in het station kwam ophalen, liet ze zijn kist openmaken. In een van de meest aangrijpende taferelen van de burgerrechtenbeweging liet Mobley haar handen over zijn lichaam dwalen, ze bestudeerde zijn haarlijn, tanden en ring en zakte dan in mekaar op het perron, terwijl ze riep: ,,Heer, neem mijn ziel.'' Daarna werd ze afgevoerd in een rolstoel.

,,Heb je ooit een dierbare op vakantie gestuurd en hem teruggekregen in een grenen kist, zo afschuwelijk mishandeld en door water aangetast dat iemand je moet vertellen dat dat misselijkmakende schouwspel je gelynchte zoon is?'' vroeg ze. De begrafenisondernemer vroeg of ze haar zoon wou laten ,,opkalefateren". Nee, antwoordde ze, ,,dat kun je niet opkalefateren. Laat de hele wereld maar zien wat ik gezien heb.''

De beslissing van Mobley om de kist open te laten en de begrafenis drie dagen uit te stellen, maakte de rest van Amerika en de wereld attent op wat er in Mississippi aan de hand was. Jet , een populair zwart tijdschrift, publiceerde een foto van het lijk. Tienduizenden mensen vulden de straten van de South Side in Chicago om hem te zien en meer dan tweeduizend woonden de begrafenis bij. ,,Als het je koud liet, veranderde dat wel na de moord op de 14-jarige Till'', schreef de zwarte krant The Chicago Defender in januari 2003, kort voor de begrafenis van Mobley zelf. ,,Wie zich doorgaans afzijdig hield, werd na de moord een revolutionair. Wie zich gematigd opstelde, werd na de moord een activist.''

Voorbeeld

Over wie Emmett Till vermoord heeft, bestaat geen enkele twijfel. In 1955 kregen Roy, de man van Carolyn Bryant, en zijn halfbroer J.W. Milam 400 dollar voor een interview met het tijdschrift Look . Daarin gaven ze daadwerkelijk toe wat ze gedaan hadden. ,,Ik ben geen bullebak'', vertelde hij in het tijdschrift. ,,Ik heb nog nooit van mijn leven een nikker iets misdaan. Maar ik vond gewoon dat het tijd werd dat een paar mensen op hun plaats gezet werden. 'Jij daar uit Chicago', zei ik, 'ik ben het beu dat ze jouw soort hier naartoe sturen om herrie te schoppen. Ik wil een voorbeeld stellen met jou, zodat iedereen weet hoe ik en mijn medemensen erover denken.' ''

Maar dat interview vond pas plaats twee maanden nadat de beide mannen vrijgesproken waren door een lekenjury - stuk voor stuk blanke mannen uit het zuiden. Op het eind van het vijf dagen durende proces had hun advocaat de juryleden rechtstreeks toegesproken: ,,Uw vaders draaien zich om in hun graf (als Milam en Bryant schuldig bevonden worden) en ik weet zeker dat u diep vanbinnen in uw Angelsaksische hart de moed zult vinden om deze mannen vrij te spreken ondanks de druk (van buitenaf) .'' De jury was al na 67 minuten terug om de beklaagden niet schuldig te verklaren. Een van de juryleden zei dat ze nog eerder terug hadden kunnen zijn, maar dat ze onderweg nog gestopt waren voor een glaasje fris.

Maar verleden jaar heeft het Amerikaanse ministerie van Justitie de zaak heropend, nadat de regisseur Keith Beauchamp, die werkte aan een documentaire, The untold story Of Emmett Louis Till , getuigen had gevonden die niet opgeroepen waren tijdens het proces en nooit een publieke verklaring afgelegd hadden. Een van hen was Simeon Wright, die de nacht voor zijn ontvoering nog een bed had gedeeld met Emmett. ,,Toen ik hem voor het laatst zag, sleurden enkele mannen hem uit zijn bed en dwongen hem zijn kleren aan te trekken, en dat was het dan'', zegt Wright, die nu 62 is. ,,Ik had nooit durven te dromen dat deze dag eindelijk zou aanbreken.''

De nieuwe getuigen zeggen allemaal dat er tien mensen meer bij de moord betrokken waren dan voordien aangenomen werd. Vijf van hen zijn nu nog in leven. Zeker een van hen zou zwart zijn. De beslissing om de zaak te heropenen, werd enthousiast onthaald door burgerrechtenactivisten en enkele politici. ,,Een volk zou nooit bang mogen zijn om zijn fouten onder ogen te zien - hoe moeilijk dat soms ook is - zodat we er iets uit kunnen leren'', zei de New Yorkse senator Charles Schumer toen het nieuws bekendgemaakt werd. ,,De waarheid werkt bevrijdend, zoals ze zeggen. Dat geldt net zo goed voor de vijftig jaar oude zaak van Emmett Till.''

Maar de beslissing om het lichaam op te graven, zaaide aanvankelijk verdeeldheid onder de nabestaanden van Emmett. ,,Persoonlijk zie ik er het nut niet van in om zijn lichaam nu nog op te graven'', vertelde Bertha Thomas, een verre nicht en de voorzitster van de Emmett Till Foundation, aan The New York Times . ,,Ze hebben zijn lichaam of zijn stoffelijke resten niet nodig om de daders te vervolgen als ze onomstotelijke bewijzen hebben dat er andere mensen bij betrokken waren.''



Voor Mobley stierf, had ze tegen haar dierbaren gezegd dat ze niet wou dat haar zoon opgegraven werd: ze wou alleen dat de staat Mississippi haar verontschuldigingen aanbood. Maar andere familieleden zeiden dat een proces niet gegarandeerd kon worden zonder de opgraving. Na de dood van Emmett was geen autopsie uitgevoerd, daardoor kon de jury niet met zekerheid zeggen of het wel echt zijn lichaam was - hoewel Mobley hem tijdens het proces geïdentificeerd had.

,,De meeste weldenkende mensen zijn ervan overtuigd dat Emmett Till in dat graf ligt'', vertelde Robert Garrity, een FBI-agent in Jackson, Mississippi, aan de krant USA Today . ,,Ik weet zeker dat het Emmett Till is. Maar we weten dat de verdediging tijdens het proces in '55 het schrikbeeld opriep dat de overheid nooit bewezen had dat Emmett Till dood was, laat staan dat het lichaam ook echt dat van Till was.''



De autopsie, zegt Alvin Sykes, de voorzitter van de Emmett Till Justice Campaign, zal ,,Emmett zijn eerste en laatste kans zijn om voor zichzelf op te komen. De autopsie zal ons duidelijk maken dat hij het echt is, en voorzover dat mogelijk is, bewijzen of de bevestiging aandragen dat er andere mensen bij betrokken waren.'

Hoogdringend

Dit is nog maar één van de zaken uit de tijd van de burgerrechtenbeweging die onlangs heropend zijn, tientallen jaren na de feiten. Volgens het Southern Poverty Law Centre in Montgomery, Alabama, zijn 25 zaken opnieuw onderzocht of nog hangende, waardoor 26 arrestaties verricht zijn en 21 veroordelingen uitgesproken zijn. Twee keer werd de beklaagde vrijgesproken, één geding werd nietig verklaard

.

Deze week is in Philadelphia, Mississippi, het proces begonnen tegen Edgar Ray Killen, voor de moord op drie jonge burgerrechtenactivisten in 1964 - de zaak die de film Mississippi burning geïnspireerd heeft (zie kader) . De FBI heeft onlangs ook het naar verluidt enige bestaande afschrift van het proces-Till uit 1955 gevonden. ,,Er bleef niet veel bruikbaars van over'', zegt Garrity, ,,daarom moesten we het regel per regel, woord per woord ontcijferen en opnieuw uittikken.'

'

Leesha Faulkner, een rechtbankverslaggever voor de North East Mississippi Daily Journal , zegt dat het in Mississippi wel vaker voorkomt dat dat soort verslagen zoekraakt. ,,Als iets iemand niet bevalt, neemt die dat mee naar huis, bergt het op zolder op en zegt er tegen niemand iets over.'' De FBI is van plan aan de hand van het afschrift tegenstrijdigheden op te sporen tussen getuigenverklaringen van toen en nu. Maar net nu nieuwe bewijzen stilaan opduiken, verdwijnen steeds meer oudere bewijzen. Daardoor krijgt een zaak die tot voor kort enkel naar het verleden verwees, ineens een hoogdringend aspect. ,,De getuigen en mogelijke beklaagden worden echt wel oud'', zegt senator Schumer. ,,We hebben geen tijd te verliezen.' '



© The Guardian


18/06/2005 Gary Younge

©Copyright De Standaard