Juliette
01-07-05, 16:18
Zoveel te doen, zo weinig gedaan
,,Dit is een moment waarop gewone mensen iets fenomenaals kunnen verwezenlijken. De kans om aan de acht wereldleiders te vragen om een einde te maken aan de armoede''. Aldus Bob Geldof over Live 8, de tweede editie van het beroemde, wereldwijde benefietfestival, dat morgen plaatsvindt. Walter Zinzen ziet het iets minder rooskleurig in. Bush en Blair overtuig je nu eenmaal niet zo makkelijk.
TOEN het eerste Live Aid-festival in 1985 werd georganiseerd was de opbrengst (140 miljoen dollar?) bedoeld om 'hongerend Afrika' te hulp te komen. In feite ging het hoofdzakelijk om twee landen in de Hoorn van Afrika : Ethiopië en Sudan. Ik was toen in Sudan, want de toenmalige BRT had zijn eigen Live Aid op poten gezet: ,,Operatie Overleven''. Een voortreffelijk initiatief, omdat de openbare omroep zijn verslaggevers naar de rampgebieden uitstuurde om te kijken wat er met de opbrengst van de liefdadigheid gebeurde en vooral ook om de oorzaken van de hongersnood in beeld te brengen.
Wat ik in Sudan zag en hoorde, stemde niet erg vreugdevol. De haven van Port Sudan puilde uit van de hulpgoederen. Maar in het binnenland was het alweer beginnen regenen en stonden nieuwe oogsten op het veld. De giften van de milde schenkers uit het Westen werden tegen dumpingprijzen op de markt gegooid. Gevolg: voor de boeren begon de miserie toen pas echt, want hun zelf gekweekte sorghum (een tropische graansoort) konden ze aan de straatstenen niet kwijt. Niet dat de noodhulp overbodig was: veel mensen hebben er hun leven aan te danken gehad. Maar ze was slecht geconcipieerd en slecht uitgevoerd door organisaties die eerst aan zichzelf en pas later aan de slachtoffers dachten. Toen heb ik voor het eerst de term ,,hulpverleningsmaffia'' gehoord.
Maar de vraag die ons vooral interesseerde was: hoe komt het toch dat een paar slechte regenseizoenen zo'n enorme hongersnood tot gevolg kunnen hebben? In Sudan was dat voor een deel te wijten aan het koloniaal verleden. De Britten hadden van Sudan een katoenproducent gemaakt en katoen kun je, zoals bekend, niet eten. Met andere woorden: de voedselproductie was te klein om voldoende voorraden aan te leggen om de magere jaren te overbruggen. In andere landen, zeker ook in buurland Ethiopië, was de ongebreidelde houtkap en de daarmee gepaard gaande woestijnvorming de oorzaak van een fataal tekort aan regens. In een land als Zimbabwe, waar traditiegetrouw wél voorraden werden aangelegd, waren het dan weer de programma's van IMF en Wereldbank die de mensen de honger in joegen. Ze hadden de regering ertoe verplicht alle voorraden te verkopen om de schulden af te betalen. Jammer genoeg voor de bevolking hield het tegelijkertijd op met regenen en mislukten de oogsten.
En nu dus, 20 jaar later, pakt Bob Geldof opnieuw uit met een Live Aid/Live 8-festival. Dit keer om de G8 (de zeven rijkste landen plus Rusland) ertoe te dwingen de schulden van de arme landen kwijt te schelden en nieuwe hulp te bieden voor hun ontwikkeling. Grote woorden schuwt hij niet : ,,Liefdadigheid zal de problemen nooit echt oplossen, het is tijd voor gerechtigheid. Make poverty history .'' Droomt Geldof of belazert hij de boel opzettelijk? Twee prominente leden van de G8 zijn de heren Bush en Blair, die met zoveel succes vrede en gerechtigheid in Irak hebben gebracht. Denkt hij werkelijk dat deze twee hun Afrikaanse handlangers ertoe willen of kunnen brengen om de armoede in hun land doelmatig te bestrijden, alleen maar omdat Geldof en de Spice Girls dat zo mooi vragen?
Not aid but trade is een slogan die uitgerekend de Amerikanen hebben bedacht. Tot de Afrikanen proberen hun katoen op de wereldmarkt te slijten. Wie verhindert dat dan? G8-deelnemer Bush, die er nog niet over piekert de gigantische subsidiëring aan zijn eigen katoenboeren in te trekken. Gevolg: de Afrikaanse katoenproducenten (ook die van Sudan) verliezen jaarlijks miljoenen dollars omdat iedereen goedkoop Amerikaans katoen koopt. Zouden Elton John en Madonna werkelijk in staat zijn dat protectionisme met hun zoetgevooisde klanken te stoppen?
Kwijtschelding van de schulden lijkt mooi. Maar in Congo zou kwijtschelding ,,in de huidige context van legale plundering van de Congolese rijkdommen crimineel zijn'', schrijft Erik Bruyland in Trends . En of hij gelijk heeft. In andere landen kan het wellicht wel succes hebben. Maar maakt Geldof dat onderscheid?
Ook de oorzaken van honger en onderontwikkeling zijn, zoals boven kort aangegeven, zeer verscheiden en vragen om een gediversifieerde aanpak. Lineaire maatregelen, die geen rekening houden met de plaatselijke omstandigheden, vergroten de problemen vaak in plaats van ze op te lossen. De Amerikaanse deskundige Carol Lancaster heeft er in 1999 al een helder boekje over geschreven onder de veelzeggende titel Aid to Africa, So Much to Do So Little Done . Als zoveel hulpprogramma's voor Afrika mislukt zijn dan is dat niet alleen de schuld van zwakke, onbekwame en/of corrupte regeringen, zo betoogt ze, maar ook van de onkunde van de 'donoren' , die daar bovenop vaak gedreven worden door eigenbelang (politiek, economisch of anderszins).
Bob Geldof zou dat boekje beter eens lezen. Maar misschien heeft hij er geen tijd voor. Wellicht moet hij eerst ontdekken dat als Afrika op één domein alle andere continenten naar de kroon kan steken, het wel dat van de muziek is. Met een beetje geluk kan hij dan over twintig jaar een derde Live Aid organiseren: van, voor en door Afrikanen. Zou Jim TV het dan ook nog uitzenden?
Walter Zinzen
(De auteur is voormalig VRT-journalist.)
,,Dit is een moment waarop gewone mensen iets fenomenaals kunnen verwezenlijken. De kans om aan de acht wereldleiders te vragen om een einde te maken aan de armoede''. Aldus Bob Geldof over Live 8, de tweede editie van het beroemde, wereldwijde benefietfestival, dat morgen plaatsvindt. Walter Zinzen ziet het iets minder rooskleurig in. Bush en Blair overtuig je nu eenmaal niet zo makkelijk.
TOEN het eerste Live Aid-festival in 1985 werd georganiseerd was de opbrengst (140 miljoen dollar?) bedoeld om 'hongerend Afrika' te hulp te komen. In feite ging het hoofdzakelijk om twee landen in de Hoorn van Afrika : Ethiopië en Sudan. Ik was toen in Sudan, want de toenmalige BRT had zijn eigen Live Aid op poten gezet: ,,Operatie Overleven''. Een voortreffelijk initiatief, omdat de openbare omroep zijn verslaggevers naar de rampgebieden uitstuurde om te kijken wat er met de opbrengst van de liefdadigheid gebeurde en vooral ook om de oorzaken van de hongersnood in beeld te brengen.
Wat ik in Sudan zag en hoorde, stemde niet erg vreugdevol. De haven van Port Sudan puilde uit van de hulpgoederen. Maar in het binnenland was het alweer beginnen regenen en stonden nieuwe oogsten op het veld. De giften van de milde schenkers uit het Westen werden tegen dumpingprijzen op de markt gegooid. Gevolg: voor de boeren begon de miserie toen pas echt, want hun zelf gekweekte sorghum (een tropische graansoort) konden ze aan de straatstenen niet kwijt. Niet dat de noodhulp overbodig was: veel mensen hebben er hun leven aan te danken gehad. Maar ze was slecht geconcipieerd en slecht uitgevoerd door organisaties die eerst aan zichzelf en pas later aan de slachtoffers dachten. Toen heb ik voor het eerst de term ,,hulpverleningsmaffia'' gehoord.
Maar de vraag die ons vooral interesseerde was: hoe komt het toch dat een paar slechte regenseizoenen zo'n enorme hongersnood tot gevolg kunnen hebben? In Sudan was dat voor een deel te wijten aan het koloniaal verleden. De Britten hadden van Sudan een katoenproducent gemaakt en katoen kun je, zoals bekend, niet eten. Met andere woorden: de voedselproductie was te klein om voldoende voorraden aan te leggen om de magere jaren te overbruggen. In andere landen, zeker ook in buurland Ethiopië, was de ongebreidelde houtkap en de daarmee gepaard gaande woestijnvorming de oorzaak van een fataal tekort aan regens. In een land als Zimbabwe, waar traditiegetrouw wél voorraden werden aangelegd, waren het dan weer de programma's van IMF en Wereldbank die de mensen de honger in joegen. Ze hadden de regering ertoe verplicht alle voorraden te verkopen om de schulden af te betalen. Jammer genoeg voor de bevolking hield het tegelijkertijd op met regenen en mislukten de oogsten.
En nu dus, 20 jaar later, pakt Bob Geldof opnieuw uit met een Live Aid/Live 8-festival. Dit keer om de G8 (de zeven rijkste landen plus Rusland) ertoe te dwingen de schulden van de arme landen kwijt te schelden en nieuwe hulp te bieden voor hun ontwikkeling. Grote woorden schuwt hij niet : ,,Liefdadigheid zal de problemen nooit echt oplossen, het is tijd voor gerechtigheid. Make poverty history .'' Droomt Geldof of belazert hij de boel opzettelijk? Twee prominente leden van de G8 zijn de heren Bush en Blair, die met zoveel succes vrede en gerechtigheid in Irak hebben gebracht. Denkt hij werkelijk dat deze twee hun Afrikaanse handlangers ertoe willen of kunnen brengen om de armoede in hun land doelmatig te bestrijden, alleen maar omdat Geldof en de Spice Girls dat zo mooi vragen?
Not aid but trade is een slogan die uitgerekend de Amerikanen hebben bedacht. Tot de Afrikanen proberen hun katoen op de wereldmarkt te slijten. Wie verhindert dat dan? G8-deelnemer Bush, die er nog niet over piekert de gigantische subsidiëring aan zijn eigen katoenboeren in te trekken. Gevolg: de Afrikaanse katoenproducenten (ook die van Sudan) verliezen jaarlijks miljoenen dollars omdat iedereen goedkoop Amerikaans katoen koopt. Zouden Elton John en Madonna werkelijk in staat zijn dat protectionisme met hun zoetgevooisde klanken te stoppen?
Kwijtschelding van de schulden lijkt mooi. Maar in Congo zou kwijtschelding ,,in de huidige context van legale plundering van de Congolese rijkdommen crimineel zijn'', schrijft Erik Bruyland in Trends . En of hij gelijk heeft. In andere landen kan het wellicht wel succes hebben. Maar maakt Geldof dat onderscheid?
Ook de oorzaken van honger en onderontwikkeling zijn, zoals boven kort aangegeven, zeer verscheiden en vragen om een gediversifieerde aanpak. Lineaire maatregelen, die geen rekening houden met de plaatselijke omstandigheden, vergroten de problemen vaak in plaats van ze op te lossen. De Amerikaanse deskundige Carol Lancaster heeft er in 1999 al een helder boekje over geschreven onder de veelzeggende titel Aid to Africa, So Much to Do So Little Done . Als zoveel hulpprogramma's voor Afrika mislukt zijn dan is dat niet alleen de schuld van zwakke, onbekwame en/of corrupte regeringen, zo betoogt ze, maar ook van de onkunde van de 'donoren' , die daar bovenop vaak gedreven worden door eigenbelang (politiek, economisch of anderszins).
Bob Geldof zou dat boekje beter eens lezen. Maar misschien heeft hij er geen tijd voor. Wellicht moet hij eerst ontdekken dat als Afrika op één domein alle andere continenten naar de kroon kan steken, het wel dat van de muziek is. Met een beetje geluk kan hij dan over twintig jaar een derde Live Aid organiseren: van, voor en door Afrikanen. Zou Jim TV het dan ook nog uitzenden?
Walter Zinzen
(De auteur is voormalig VRT-journalist.)