pater Leman
11-07-05, 18:47
Laten we de islam langs seculiere weg pacificeren
Het staat vrijwel vast dat in Londen het islamterrorisme weer heeft toegeslagen. Nahed Selim vraagt zich af welke houding hier tegenover gepast is.
De nachtmerrie gaat maar door. Een nachtmerrie van een wereld waarin gewetenloze criminelen het leven van vredige, beschaafde samenlevingen kunnen verstoren door hun religieuze waanzin.
Jammer genoeg gaat het hier niet slechts om een nachtmerrie maar om de bittere werkelijkheid. Opnieuw wordt het Westen met de neus op de feiten gedrukt, namelijk dat het wereldwijde islamterrorisme ook hier aanwezig is en strijders tot haar beschikking heeft. Strijders die in staat zijn, ondanks alle veiligheidsmaatregelen, chaos te scheppen en onschuldige slachtoffers te doden en te verwonden, zoals nu in London is gebeurd.
De combinatie van de psychische schade die zulke barbaarse aanslagen op de hele samenleving heeft, met de wetenschap dat de radicalisering onder moslimjongeren razendsnel toeneemt, maakt dat we ons serieus moeten afvragen of het beleid van dialoog voldoende is om deze golf van religieus geweld het hoofd te bieden.
Het eerste teken van de radicalisering van de islam in Europa vond wat mij betreft al plaats bij de Rushdie-affaire. De bedreigingen van en massale demonstraties tegen de auteur, compleet met openbare boekverbrandingen en dergelijke - zoals in Bradford in het Verenigd Koninkrijk op 14 januari 1989 - hadden het Westen moeten waarschuwen dat er iets ondernomen moest worden tegen het religieuze fanatisme. De publieke opinie in het Westen was zowel verrast door als geschokt over de felheid van het moslimprotest tegen een boek, een roman - verzonnen notabene. Demonstraties van boze moslims vonden plaats in alle Europese steden. De grote afwezigen in de affaire waren natuurlijk de progressieve, gematigde moslims. Die lieten niets van zich horen.
Het lijkt of de Engelsen een blinde vlek hebben voor fundamentalisten en radicalen, die volgens mij de vijver vormen waarin terroristen hun strijders rekruteren. Deze blinde vlek geldt misschien wel voor het hele Westen. De Frans-Iraanse schrijfster Chadortt Djavani deelt deze mening. In haar Weg met de sluier! constateert ze dat niemand in Frankrijk zag hoe fundamentalistisch de opvattingen van Khomeini destijds waren. Hij werd door de Franse intellectuelen op een voetstuk geplaatst, kreeg politiek asiel en werd zelfs vergezeld door een hele groep schrijvers en journalisten bij zijn triomfantelijke terugkeer naar Iran.
Ook de Engelsen hebben dezelfde discipelen van Mauwdudi - een groep goed georganiseerde intellectuele fundamentalisten die de protestacties rond Rushdie destijds hadden georganiseerd - geaccepteerd als de legitieme vertegenwoordigers van de moslims in hun land. In Bradford, Birmingham en overal werden de Councils of Mosques bevolkt door fundamentalisten, aanhangers van Mauwdudi en Sayyid Qutb, aan wie een aantal mediating functions door de deelraden en de gemeenten werd gedelegeerd. Dat beleid lag in het verlengde van dat in het British Empire, waarbij de religieuze identiteit van hindoe's, moslims en sikhs bepalend was voor de politieke vertegenwoordiging van de notabelen van elk geloofsgroep.
Met behulp van een nieuwe generatie moslimmigranten - die de taal van het migratieland spreekt, de wetten en regels kent, de rechten die uit te buiten vielen gebruikte - werden stichtingen opgericht voor het financieren van de bouw van nieuwe moskeeën, het stichten van moslimorganisaties en het verspreiden van islamistische lectuur via boeken en internet-fora. Deze groepen vormden tevens een drukmiddel op de binnenlandse politieke beslissingen in de verschillende Europese landen, zoals blijkt uit de diverse hoofddoekaffaires.
De eerste speelde zich af in de herfst van 1989 in Frankrijk, waarbij de UOIF (Union des Organisations Islamique de France) een hoofdrol speelde in de protesten tegen het verbieden van de hoofddoek op enkele scholen. Deze organisatie had vele banden met de moslimbroeders in Egypte, maar ook met invloedrijke figuren in Saudi-Arabië.
De rest van het verhaal is bekend. Nu zitten we met de vraag hoe we islamterrorisme moeten bestrijden en tegelijkertijd aan de radicalisering onder moslims een halt kunnen toeroepen.
Om te beginnen door toe te geven dat terrorisme heel goed kan worden gelegitimeerd vanuit een bepaalde tak of stroming in de islam. Terroristische netwerken hebben bibliotheken vol boeken tot hun beschikking, internetsites en ander materiaal, maar ook een heel leger aan radicale imams en missiewerkers die de ideologie van de jihad tegen de vijanden van de islam propageren met klassieke moslimdenkers als Sayyid Qutb en Mauwdudi.
Het bestrijden van de radicale islam kan of langs een seculiere, of langs een religieuze weg geschieden (of een combinatie van twee).
De seculiere weg houdt in het zoveel mogelijk beperken van de rol van de religie in het openbare leven. Om de een of andere reden heeft Europa over het algemeen niet voor deze weg gekozen. In het verzuilde Nederland heeft men altijd bijzonder veel ruimte aan de religie in het openbare leven gegeven (religieuze politieke partijen, religieuze onderwijs et cetera.)
Vandaag de dag, aangemoedigd door de bijzondere positie en voordelen die moslims voor zichzelf hebben geëist en gekregen, lijken katholieken en protestanten deze ruimte in het openbare leven zelfs nog te willen uitbreiden.
Het Westen zou er goed aandoen zich te houden aan zijn aanvankelijke secularisme. Kerk (moskee) en staat zouden zoveel mogelijk gescheiden moeten blijven en de rol van de religie moeten terugdringen tot het privédomein. Deze aanvankelijke verworvenheid van het Westen lijkt veel aan kracht te hebben ingeboet door de mondiale opleving van geloof, bijvoorbeeld in de Verenigde Staten, maar ook onder de druk van de aanwezigheid van grote groepen moslims in het Westen. De overheid die allerlei religieuze organen initieert en organisaties financiert en subsidieert, zou zich moeten afvragen of ze niet juist de fundamentalisten en de radicalen in de kaart speelt.
De tweede weg, de religieuze weg, vereist een sterke gematigdseculiere stroming in de islam in Nederland om tegenwicht te bieden aan de orthodoxen die heel makkelijk kunnen radicaliseren.
Zo'n gematigde stroming zou ook platforms, organisaties en dergelijke tot haar beschikking moeten hebben, net als de orthodoxfundamentalistische stroming. Bovendien heeft men een even grote hoeveelheid materiaal nodig om dit gedachtegoed te verankeren onder de moslims. Materiaal dat in de loop der jaren in veel mindere mate is geproduceerd en weinig beschikbaar is in Nederland. Dat betekent een geweldige productie aan boeken, films, muziek et cetera, net zoals die beschikbaar is voor de orthodoxen en de fundamentalisten.
Hier lijkt de voorkeur in Nederland naar toe te gaan.
Maar ik heb mijn vraagtekens in hoeverre dat haalbaar is. Door de onevenredige vertegenwoordiging van de twee stromen in Nederland - in het voordeel van de orthodoxen natuurlijk - zullen we niet snel genoeg aan invloed onder moslims kunnen winnen en zullen we telkens worden ingehaald door de reactionaire krachten. Bovendien hebben de gematigde moslims zich nooit georganiseerd. Ze participeren liever in de gewone Nederlandse samenleving en hebben geen behoefte zich telkens af te zonderen en te segregeren in aparte organisaties.
Ik ben geneigd om voor de seculiere weg te kiezen. Dat zal echter ook een aantal opofferingen vereisen van de kant van de andere geloven en godsdiensten. Christenen en joden zouden misschien de verworvenheid van het stichten van bijzondere scholen kunnen opgeven, zodat bijvoorbeeld religieuze scholen allemaal verboden kunnen worden, hoewel ik er geen bezwaar tegen zou hebben wanneer alleen islamitische scholen verboden worden.
De islam moet zich nog pacificeren. De aanslagen in Londen, na alle andere aanslagen, hebben bewezen dat de hervorming van de islam broodnodig is.
Er worden stappen in die richting gezet, maar totdat het zover is, moeten we er rekening mee houden dat de huidige ideologie van de islam - die overal wordt gedoceerd en verspreid - heel goed die van de radicale islam kan zijn.
Het Westen bevindt zich opnieuw in een fase van een godsdienstoorlog, niet omdat het Westen dat wil, maar omdat een deel van de moslimburgers in het Westen, hoe klein ook, de strijd met de Westerse maatschappij heeft aangebonden.
Men zou zich in alle ernst moeten afvragen of we de godsdienst nog altijd als het meest geschikte middel voor het bereiken van sociale cohesie moeten beschouwen. Een sociale cohesie zonder welke geen maatschappelijke vrede mogelijk is. Het integratiebeleid gaat daar nog steeds van uit. Maar misschien wordt het tijd dit alles te herzien. Het zou echter ook betekenen dat een aantal denkers, schrijvers en opiniemakers dat gewend was onvoorwaardelijk de islam de hand boven het hoofd te houden, hun morele superioriteit ergens anders vandaan haalt.
Volkskrant
Het staat vrijwel vast dat in Londen het islamterrorisme weer heeft toegeslagen. Nahed Selim vraagt zich af welke houding hier tegenover gepast is.
De nachtmerrie gaat maar door. Een nachtmerrie van een wereld waarin gewetenloze criminelen het leven van vredige, beschaafde samenlevingen kunnen verstoren door hun religieuze waanzin.
Jammer genoeg gaat het hier niet slechts om een nachtmerrie maar om de bittere werkelijkheid. Opnieuw wordt het Westen met de neus op de feiten gedrukt, namelijk dat het wereldwijde islamterrorisme ook hier aanwezig is en strijders tot haar beschikking heeft. Strijders die in staat zijn, ondanks alle veiligheidsmaatregelen, chaos te scheppen en onschuldige slachtoffers te doden en te verwonden, zoals nu in London is gebeurd.
De combinatie van de psychische schade die zulke barbaarse aanslagen op de hele samenleving heeft, met de wetenschap dat de radicalisering onder moslimjongeren razendsnel toeneemt, maakt dat we ons serieus moeten afvragen of het beleid van dialoog voldoende is om deze golf van religieus geweld het hoofd te bieden.
Het eerste teken van de radicalisering van de islam in Europa vond wat mij betreft al plaats bij de Rushdie-affaire. De bedreigingen van en massale demonstraties tegen de auteur, compleet met openbare boekverbrandingen en dergelijke - zoals in Bradford in het Verenigd Koninkrijk op 14 januari 1989 - hadden het Westen moeten waarschuwen dat er iets ondernomen moest worden tegen het religieuze fanatisme. De publieke opinie in het Westen was zowel verrast door als geschokt over de felheid van het moslimprotest tegen een boek, een roman - verzonnen notabene. Demonstraties van boze moslims vonden plaats in alle Europese steden. De grote afwezigen in de affaire waren natuurlijk de progressieve, gematigde moslims. Die lieten niets van zich horen.
Het lijkt of de Engelsen een blinde vlek hebben voor fundamentalisten en radicalen, die volgens mij de vijver vormen waarin terroristen hun strijders rekruteren. Deze blinde vlek geldt misschien wel voor het hele Westen. De Frans-Iraanse schrijfster Chadortt Djavani deelt deze mening. In haar Weg met de sluier! constateert ze dat niemand in Frankrijk zag hoe fundamentalistisch de opvattingen van Khomeini destijds waren. Hij werd door de Franse intellectuelen op een voetstuk geplaatst, kreeg politiek asiel en werd zelfs vergezeld door een hele groep schrijvers en journalisten bij zijn triomfantelijke terugkeer naar Iran.
Ook de Engelsen hebben dezelfde discipelen van Mauwdudi - een groep goed georganiseerde intellectuele fundamentalisten die de protestacties rond Rushdie destijds hadden georganiseerd - geaccepteerd als de legitieme vertegenwoordigers van de moslims in hun land. In Bradford, Birmingham en overal werden de Councils of Mosques bevolkt door fundamentalisten, aanhangers van Mauwdudi en Sayyid Qutb, aan wie een aantal mediating functions door de deelraden en de gemeenten werd gedelegeerd. Dat beleid lag in het verlengde van dat in het British Empire, waarbij de religieuze identiteit van hindoe's, moslims en sikhs bepalend was voor de politieke vertegenwoordiging van de notabelen van elk geloofsgroep.
Met behulp van een nieuwe generatie moslimmigranten - die de taal van het migratieland spreekt, de wetten en regels kent, de rechten die uit te buiten vielen gebruikte - werden stichtingen opgericht voor het financieren van de bouw van nieuwe moskeeën, het stichten van moslimorganisaties en het verspreiden van islamistische lectuur via boeken en internet-fora. Deze groepen vormden tevens een drukmiddel op de binnenlandse politieke beslissingen in de verschillende Europese landen, zoals blijkt uit de diverse hoofddoekaffaires.
De eerste speelde zich af in de herfst van 1989 in Frankrijk, waarbij de UOIF (Union des Organisations Islamique de France) een hoofdrol speelde in de protesten tegen het verbieden van de hoofddoek op enkele scholen. Deze organisatie had vele banden met de moslimbroeders in Egypte, maar ook met invloedrijke figuren in Saudi-Arabië.
De rest van het verhaal is bekend. Nu zitten we met de vraag hoe we islamterrorisme moeten bestrijden en tegelijkertijd aan de radicalisering onder moslims een halt kunnen toeroepen.
Om te beginnen door toe te geven dat terrorisme heel goed kan worden gelegitimeerd vanuit een bepaalde tak of stroming in de islam. Terroristische netwerken hebben bibliotheken vol boeken tot hun beschikking, internetsites en ander materiaal, maar ook een heel leger aan radicale imams en missiewerkers die de ideologie van de jihad tegen de vijanden van de islam propageren met klassieke moslimdenkers als Sayyid Qutb en Mauwdudi.
Het bestrijden van de radicale islam kan of langs een seculiere, of langs een religieuze weg geschieden (of een combinatie van twee).
De seculiere weg houdt in het zoveel mogelijk beperken van de rol van de religie in het openbare leven. Om de een of andere reden heeft Europa over het algemeen niet voor deze weg gekozen. In het verzuilde Nederland heeft men altijd bijzonder veel ruimte aan de religie in het openbare leven gegeven (religieuze politieke partijen, religieuze onderwijs et cetera.)
Vandaag de dag, aangemoedigd door de bijzondere positie en voordelen die moslims voor zichzelf hebben geëist en gekregen, lijken katholieken en protestanten deze ruimte in het openbare leven zelfs nog te willen uitbreiden.
Het Westen zou er goed aandoen zich te houden aan zijn aanvankelijke secularisme. Kerk (moskee) en staat zouden zoveel mogelijk gescheiden moeten blijven en de rol van de religie moeten terugdringen tot het privédomein. Deze aanvankelijke verworvenheid van het Westen lijkt veel aan kracht te hebben ingeboet door de mondiale opleving van geloof, bijvoorbeeld in de Verenigde Staten, maar ook onder de druk van de aanwezigheid van grote groepen moslims in het Westen. De overheid die allerlei religieuze organen initieert en organisaties financiert en subsidieert, zou zich moeten afvragen of ze niet juist de fundamentalisten en de radicalen in de kaart speelt.
De tweede weg, de religieuze weg, vereist een sterke gematigdseculiere stroming in de islam in Nederland om tegenwicht te bieden aan de orthodoxen die heel makkelijk kunnen radicaliseren.
Zo'n gematigde stroming zou ook platforms, organisaties en dergelijke tot haar beschikking moeten hebben, net als de orthodoxfundamentalistische stroming. Bovendien heeft men een even grote hoeveelheid materiaal nodig om dit gedachtegoed te verankeren onder de moslims. Materiaal dat in de loop der jaren in veel mindere mate is geproduceerd en weinig beschikbaar is in Nederland. Dat betekent een geweldige productie aan boeken, films, muziek et cetera, net zoals die beschikbaar is voor de orthodoxen en de fundamentalisten.
Hier lijkt de voorkeur in Nederland naar toe te gaan.
Maar ik heb mijn vraagtekens in hoeverre dat haalbaar is. Door de onevenredige vertegenwoordiging van de twee stromen in Nederland - in het voordeel van de orthodoxen natuurlijk - zullen we niet snel genoeg aan invloed onder moslims kunnen winnen en zullen we telkens worden ingehaald door de reactionaire krachten. Bovendien hebben de gematigde moslims zich nooit georganiseerd. Ze participeren liever in de gewone Nederlandse samenleving en hebben geen behoefte zich telkens af te zonderen en te segregeren in aparte organisaties.
Ik ben geneigd om voor de seculiere weg te kiezen. Dat zal echter ook een aantal opofferingen vereisen van de kant van de andere geloven en godsdiensten. Christenen en joden zouden misschien de verworvenheid van het stichten van bijzondere scholen kunnen opgeven, zodat bijvoorbeeld religieuze scholen allemaal verboden kunnen worden, hoewel ik er geen bezwaar tegen zou hebben wanneer alleen islamitische scholen verboden worden.
De islam moet zich nog pacificeren. De aanslagen in Londen, na alle andere aanslagen, hebben bewezen dat de hervorming van de islam broodnodig is.
Er worden stappen in die richting gezet, maar totdat het zover is, moeten we er rekening mee houden dat de huidige ideologie van de islam - die overal wordt gedoceerd en verspreid - heel goed die van de radicale islam kan zijn.
Het Westen bevindt zich opnieuw in een fase van een godsdienstoorlog, niet omdat het Westen dat wil, maar omdat een deel van de moslimburgers in het Westen, hoe klein ook, de strijd met de Westerse maatschappij heeft aangebonden.
Men zou zich in alle ernst moeten afvragen of we de godsdienst nog altijd als het meest geschikte middel voor het bereiken van sociale cohesie moeten beschouwen. Een sociale cohesie zonder welke geen maatschappelijke vrede mogelijk is. Het integratiebeleid gaat daar nog steeds van uit. Maar misschien wordt het tijd dit alles te herzien. Het zou echter ook betekenen dat een aantal denkers, schrijvers en opiniemakers dat gewend was onvoorwaardelijk de islam de hand boven het hoofd te houden, hun morele superioriteit ergens anders vandaan haalt.
Volkskrant