De wereld van Mohammed B: Een gedetailleerde biografie

[Ron Haleber]

De wereld van Mohammed B: Een gedetailleerde biografie

Dit lange essay lijkt me het meest verantwoorde tot op heden.

Ik verwijs ook naar mijn verslag van Ruud Peters bevindingen (zie hieronder). Op het domme NOVA vroeg Pauw niets aan Ruud die er dus voor Jan Lul bij zat..



De wereld van Mohammed B

Jaco Alberts, Jutta Chorus, Steven Derix en Ahmet Olgun

bron: NRC

Havo-scholier in Amsterdam, bezorger van NRC Handelsblad, student accountancy, feestbeest op Gran Canaria, vrijwilliger bij het wijkcentrum, leerling van een Syrische prediker, bijstandstrekker met nieuwe vrienden, verdachte van de moord op Theo van Gogh

Maandag begint de rechtszaak tegen Mohammed B. De verdachte van de moord op Theo van Gogh was tot vijf jaar geleden nog een jongen die graag een biertje dronk en achter de meisjes aanzat.

Maar ook toen gold: neem hem serieus want anders gebruikt hij onmiddellijk geweld.

Een portret aan de hand van vrienden, familie, leraren, mensen uit zijn omgeving en het strafdossier. ,,Hij deed alsof hij zich in de islam had verdiept, maar volgens mij wist hij er niet veel van af.''



In het voorjaar van 2000 hoort Mohammed B. dat zijn zusje Wardia een vriend heeft. Wardia is zeventien jaar oud. Abdu A., de vriend, is achttien jaar en woont bij hen in de wijk. Hij maakt deel uit van `de Daltons', een bende van zeven Marokkaanse broers die regelmatig met de politie in aanraking komt. Mohammed stapt op Abdu af en zegt: ,,Blijf af van mijn zus!'' ,,Ik doe niks met je zus'', antwoordt de jongen. ,,Je moet met háár gaan praten.''

Mohammed spreekt zijn vader aan op de relatie van Wardia en Abdu. Hij is kwaad. Waarom houdt zijn vader Wardia niet meer in toom? Hij vindt zijn vader te laks. ,,Ik heb met haar gesproken'', antwoordt vader Hamid, ,,maar zij luistert niet naar mij. Wat kan ik nog meer doen?'' Wardia mag van Mohammed het huis aan de Hart Nibbrigstraat in Overtoomse Veld niet meer uit. Met haar vriendin belt ze de wijkagent: ze zegt dat ze wordt gegijzeld.

Twee wijkagenten komen bij het gezin B. aan de deur. De sfeer is gespannen. Mohammed, die normaal een afstandelijke, zakelijke relatie met de agenten onderhoudt, is emotioneel en `opgefokt', volgens een van de aanwezigen. De familie-eer is in het geding. Een Marokkaanse jongen hoort de vader van zijn bruid om de hand van een meisje te vragen. Nog voordat zij geliefden zijn. Mohammed vindt dat de politie niets in hun huis te zoeken heeft. ,,Mohammed was erg rechtlijnig'', zegt de getuige. ,,Alles wat hij las, was goed en waar. Dan zei hij: `Dit staat in de koran, dus is het waar.' Ik zei dan tegen hem: `Ja maar Mohammed, dit staat ook in de koran.' Hij was niet van zijn standpunt af te brengen.'' Er valt die dag wel met Mohammed te praten. De wijkagenten blijven drie kwartier binnen - normaal staat er bij de politie een kwartier voor dit soort conflicten. Dan is de ruzie tot bedaren gebracht.

Mohammed verlaat korte tijd later het huis van zijn vader en vestigt zich in de Marianne Philipsstraat, waar hij al een kleine woning huurde. Hij heeft daarna anderhalf jaar lang geen contact met zijn vader.

Het verhaal is nog niet afgelopen. Een jaar later, op 4 juli 2001, komt Mohammed Abdu tegen in het Amsterdamse Vondelpark. Na een melding treft de politie Mohammed B. daar aan met een mes in zijn hand. Volgens een goede vriend van Mohammed B., die veelvuldig in dit artikel aan het woord komt maar niet met zijn naam in de krant wil, heeft Mohammed het mes van Abdu A. afgepakt. Volgens justitie steekt hij in op een politieman. Als hij gesommeerd wordt het mes te laten vallen, gooit hij het naar de agent. Mohammed krijgt voor bedreiging en openlijke geweldpleging twaalf weken gevangenisstraf. Hij zit zijn detentie uit in het Huis van Bewaring in Almere en komt in september 2001 weer vrij. Datzelfde jaar, 2001, overlijdt Habiba Amyay, de moeder van Mohammed, aan de gevolgen van kanker.

,,Buitenshuis was Mohammed zo zakelijk, rationeel, afstandelijk'', zegt een getuige die van dichtbij volgde hoe Mohammed B. zijn familie-eer verdedigde. ,,Maar privé kon hij emotioneel en opvliegend zijn. Het onderscheid tussen zakelijk en privé dat veel Marokkanen in Nederland maken, werd bij hem zo groot dat het zijn leven verscheurde.''

Drie jaar later wordt Mohammed B. ervan verdacht filmregisseur Theo van Gogh te hebben vermoord. Maandag begint het proces dat naar verwachting drie dagen gaat duren. Maar al bij de eerste pro-formazitting van de Amsterdamse rechtbank in februari analyseerde officier van justitie Van Straelen bijna terloops hoe verschillend er tegen Mohammed kan worden aangekeken. In de pers, zo zei hij, wordt B. ,,wel eens afgeschilderd als een goed geïntegreerde Nederlandse Marokkaan met een behoorlijke opleiding'', een voorbeeld voor jongeren. Mohammed zou pas geradicaliseerd zijn na de dood van zijn moeder, of nadat zijn plan voor een nieuw jongerencentrum werd afgewezen. Volgens Van Straelen blijft daarbij een ander aspect onderbelicht: tussen 1997 en 2004 is Mohammed B. in Amsterdam vijf keer aangehouden. Bij drie gelegenheden heeft hij agenten uitgescholden, geschopt en geslagen. De vierde keer was het incident van het mes in het park. Van Straelen noemde ,,het verzet'' tegen vertegenwoordigers van de Nederlandse overheid ,,opvallend''. Het gewelddadige gedrag van Mohammed B. vroeg volgens hem om een psychiatrische verklaring.



1942 Honger in het Rifgebergte

Hamid B., de vader van Mohammed, is de jongste van zeven broers. Hij werd in 1942 geboren in Douar Ikhammalen, een arm Berberdorp in het Rifgebergte waar maïs en olijven worden verbouwd. De dood van zíjn vader in 1944 bracht het gezin in grote financiële nood. De kinderen leden honger, Hamid hoedde als vijfjarige jongen schapen en werkte op het land.

Met zijn broers Abdurrahman en Abdelkadir ging hij begin jaren zestig naar Parijs om te werken aan de bouw van de uitbreiding van de metro. In 1965 besloot Hamid op de bus naar Nederland te stappen. ,,Hij had vrienden in Nederland'', zegt zijn broer Abdurrahman aan tafel in Douar Ikhammalen. ,,Hij kon in Nederland, als bordenwasser op Schiphol, 70 gulden per week verdienen. Hij is altijd op Schiphol blijven werken.''

Twee jaar nadat hij zich in Nederland had gevestigd, kwam Hamid terug naar het Rifgebergte om Habiba Amyay te trouwen, uit het naburige dorp Douar Indouhene. Zijn moeder had haar voor hem uitgezocht. ,,Ze was geen familie van ons'', vertelt Abdurrahman. ,,En haar familie genoot respect: ze waren goede moslims, ze waren wijs en rustig, ze roddelden niet. Toen Hamid Habiba voor het eerst zag, vond hij haar meteen leuk.'' Het trouwfeest werd gevierd in het huis van Abdurrahman.

[Ron Haleber]

1978 Een geboorte in Amsterdam

Jarenlang komt Hamid zijn vrouw 's zomers opzoeken in Douar Ikhammalen. Hun oudste dochter Saida wordt daar in 1977 geboren. Kort daarna vestigt het gezin zich in Nederland, in Amsterdam-Oost. Daar wordt de oudste zoon, Mohammed, op 8 maart 1978 geboren. Na hem komen nog vijf dochters en een zoon. De jongste dochter Samira wordt in 1987 geboren. ,,Habiba hield veel van Mohammed'', zegt Abdurrahman, ,,omdat hij haar oudste zoon was.''

Hamid maakt lange dagen. In het weekend doet hij de boodschappen voor de hele week. ,,Hij had geen tijd over voor de kinderen'', zegt Abdurrahman. ,,Habiba voedde ze op.'' Als Mohammed zeven jaar oud is, verhuist het gezin naar een grotere flat in Overtoomse Veld, Amsterdam-West: de Hart Nibbrigstraat. ,,Hij zat bij mij op de Marius Bauer basisschool bij het August Allebéplein'', herinnert zijn goede vriend zich. ,,Hij was zeven, ik was elf. We voetbalden samen op het plein in de Piet Mondriaanstraat, een van de weinige mooie plekken in de wijk. Hij voetbalde niet zo goed, omdat hij nogal zwaar was.'' De jongens fietsen samen naar koranles in de kleine moskee in de Jan Voermanstraat. ,,Dat was in het Arabisch'', zegt de goede vriend nu. ,,Mohammed en ik zijn allebei Berber, we hebben het Arabisch niet van thuis meegekregen. We gingen met tegenzin naar koranles.''

,,Mohammed was veel binnen'', herinnert zijn buurmeisje en goede vriendin van zijn zussen zich. ,,Hij was serieus. Ik had niet veel contact met hem. Hij was verlegen met meisjes. Hij sprak eigenlijk nooit met meisjes.''

Om de hoek bij zijn ouderlijk huis staat zijn middelbare school, het Mondriaanlyceum voor havo en vwo. In 1990 als Mohammed in de havo-brugklas komt, is 40 procent van de leerlingen allochtoon, vooral van Marokkaanse afkomst. Voor hen is Jan Wolkers `shockerend', herinnert Cor Meijer, leraar geschiedenis, zich, maar de Marokkanen doen wel mee aan de toneelavonden, de modeshows met eigen kleding, de voetbalwedstrijden. Meijer: ,,Het was gewoon een leuke school.''

In de vijf jaar dat Mohammed op de havo zit, verandert het karakter van de school. Het gebouw wordt steeds meer beklad. In de Nederlandse snackbar tegenover komt een Turk. Leerlingen hangen in groepjes rond. ,,Marokkaanse kinderen keken alleen schotel-tv, ze lazen niet'', zegt Meijer. ,,We konden geen meerdaagse schoolreizen meer organiseren, omdat meisjes niet mochten overnachten. De school werd helemaal zwart, terwijl het lerarenteam wit bleef. Ik vond het niet zo'n fijne school meer.''

Mohammed is in de ogen van zijn leraren ,,geen bindende figuur''. ,,Hij deed weinig mee aan sociale dingen'', zegt Cor Meijer. ,,Hij zat niet in de schoolkrant of bij het toneel.'' Mohammed heeft geen geschiedenisles van Meijer, maar de leraar kent hem wel. Hij heeft navraag gedaan onder zijn collega's. ,,Mohammed was moeilijk te doorgronden. Je wilt als leraar graag dat een leerling je helder in de ogen kijkt. Een extravert kind is gemakkelijk. Dat was hij niet, hij was timide en oplettend. Hij wilde carrière maken.'' Zijn buurmeisje ziet Mohammed altijd studeren als ze bij zijn zusje speelt. ,,Hij moest hard leren om zijn diploma te halen'', zegt Meijer die zijn schooldossier erop na heeft geslagen. ,,Havo kun je halen door hard te leren, bij vwo moet je verbanden leggen. Hij was een echte havo-leerling. Hij haalde zijn examen in één keer, alle vakken voldoende, maar overstappen naar het vwo zat er niet in.''

1994 Kranten bezorgen in Zuid

De goede vriend die niet met zijn naam in de krant wil leert Mohammed B. pas goed kennen als ze samen kranten bezorgen in Amsterdam-Zuid. De vriend Het Parool, Mohammed B. NRC Handelsblad. Hij is dan zestien jaar. ,,We fietsten van west naar zuid, naar het Hoofddorpplein'', zegt de vriend nu. ,,Hij voelde zich goed bij mij en ik bij hem. Hij heeft sprekende bruine ogen. Hij was spontaan en het mooiste vond ik dat ik met hem kon praten, over het leven. Ik kon uren naar hem luisteren. Mohammed wist zo veel, hij had altijd wel iets interessants te vertellen. Over het zwarte gat in het heelal, over de zwaartekracht. Over voetbal. Over politiek, hij was gematigd links, een PvdA-man.''

Een onderwerp van gesprek dat steeds terugkeert, is het conflict tussen Israël en de Palestijnen. Mohammed kijkt uitsluitend naar de Vlaamse televisiezender VRT, omdat die volgens hem incidenten in het Midden-Oosten veel minder vanuit het Israëlische standpunt benadert dan de Nederlandse omroepen. Waar de vriend Mohammed nooit over hoort: zijn ouders en zijn broers en zussen. Je hangt je vuile was niet buiten, zegt Mohammed.

De jongens zien elkaar 's avonds op het plein in de Piet Mondriaanstraat, waar vijftien tot twintig vrienden uit de buurt komen. Rachid B., die nu ook vastzit, De Lange, de Chinees. Wie geen bijnaam heeft, wordt met zijn achternaam aangesproken: Belkadi, Bouker, El Filali. De vriend: ,,Iedereen had op z'n minst een mbo-diploma, iedereen wist wat-ie wilde worden. Ik wilde jongerenwerker worden. Mohammed accountant. Mohammed was een van de besten.''

Mohammed B. is net begonnen aan de studie accountancy aan de Hogeschool Inholland in Diemen, samen met zijn vriend en buurjongen Mohammed Bouker. De politie heeft sympathie voor de groep die relatief hoog is opgeleid. Als er overlastproblemen zijn, worden die in goed overleg opgelost. Buurtregisseur Houssain Mouhmouh: ,,Mohammed organiseerde computerlessen voor de buurt en kreeg daarmee meer aanzien binnen de groep. Hij had een mening. Ik had een zakelijk contact met hem, niet echt amicaal. Altijd op afstand. Met sommige andere jongens klikte het persoonlijk beter.''

Tijdens de ramadan vast Mohammed B., maar hij gaat zeker niet elke vrijdagmiddag naar moskee Al-Oumma aan de Postjesweg, de moskee van zijn ouders. De vriend: ,,Hij was niet praktiserend, hij bad niet.''

Als het August Allebéplein in april 1998 het toneel is van rellen en charges, zitten Mohammed B. en de meeste van zijn vrienden in Purmerend, in dancebar De Doelen. Ze gaan er met auto's naartoe. Wie niet drinkt, rijdt terug. Mohammed is `gek op bier', zegt hij zelf. Hij blowt. ,,Als hij stoned was, dan was hij zó relaxed'', zegt de vriend. ,,Dan waren zijn verhalen nóg fantastischer. Ik zei dan: `Kom op Mohammed, rook er nog één. Ik wil méér horen!'''

En hij heeft zijn eerste vriendin: een half Tunesisch, half Nederlands meisje. ,,Modern'', zegt een andere vriend die haar een paar keer ziet. ,,Met korte rokjes en net zo lang als Mohammed: 1.70 meter. De relatie duurde een maand of drie.'' Vanaf 1999 logeren de jongens na het uitgaan in de Marianne Philipsstraat waar Mohammed dan een huis huurt. Een kaal huis, ingericht met tweedehands meubels. De muren zijn wit. Op een oude televisie kijken de vrienden naar films, vooral naar die op Veronica. Als hij niet uitgaat, slaapt Mohammed bij zijn ouders thuis.

In de zomer van 1998 bezoekt vader Hamid zijn geboortedorp Douar Ikhammalen in Marokko. ,,Wat doet Mohammed eigenlijk?'' vraagt Abdurrahman aan zijn broer. ,,Hij is boekhouder'', antwoordt Hamid. ,,Mijn zoon doet de boekhouding van heel Nederland.'' ,,Vertel eens over hem?'' vraagt Abdurrahman. ,,Mohammed werkt hard'', zegt Hamid. ,,Hij is zuinig op zijn geld. Wat hij verdient, geeft hij aan mij. Hij is een goede, rustige jongen. Een goede zoon.'' Abdurrahman nu: ,,Hij was zo trots op zijn zoon. Hij raakte niet uitgepraat over zijn eigenschappen.''

1999 Feesten op Gran Canaria

Maar het gaat niet goed met Mohammed op de boekhoudopleiding. Zijn vriend Mohammed Bouker vliegt door de opleiding heen, terwijl Mohammed accountancy afbreekt en overstapt op informatica. ,,De studie ging wat minder'', weet zijn goede vriend nog. ,,Maar hij was absoluut niet jaloers op andere jongens. Hij had andere dingen aan zijn hoofd.''

Mohammed rijdt met zijn witte Peugeot 205 naar Marokko om daar op familiebezoek te gaan. Hij heeft net zijn rijbewijs gehaald. Zijn vader had halverwege de jaren tachtig een huis gekocht in Oujda, een stad aan de Algerijnse grens. Daar rust hij uit.

In de zomer van 1999 gaat Mohammed met zijn vriend op vakantie naar Gran Canaria. ,,Om uit te rusten van het harde werken'', zegt de vriend nu. Mohammed doet administratief werk en hij ontvangt studiefinanciering. Maar hij heeft weinig geld en zijn vriend schiet de reis voor met zijn creditcard. ,,Zonnen, lekker met z'n tweeën achter de meiden aan. Met succes. We ontmoetten twee Nederlandse meisjes.''

Mohammed ontpopt zich als een feestbeest op het Spaanse eiland. Hij komt laat thuis, drinkt veel en spreekt Spaanse meisjes aan op straat. ,,Ik moest steeds uitkijken of hij geen bonje kreeg met Spaanse mannen. Hij kon heetgebakerd zijn, als hij het idee had dat hij gediscrimineerd werd. Dan kon hij tekeergaan. Verbaal was hij heel sterk. Het is daar net niet uit de hand gelopen.''

2000 Knokken in Diemen

Op 21 juni 2000 viert heel Nederland de overwinning van het Nederlands elftal op Frankrijk tijdens het EK-voetbal. Die avond wordt het studentencafé De Kooi van de Hogeschool Inholland in Diemen bestormd door een groep gewelddadige jongeren. Mohammed maakt deel uit van de binnenvallende groep. Hij wordt ervoor opgepakt en veroordeeld. Zelf zegt Mohammed dat hij handelde uit noodweer: hij moest zich losslaan. Aan het gevecht houdt hij een gebroken enkel over. ,,Hij zat een tijd in het gips'', zegt zijn vriend nu. ,,Daarom konden we die zomer niet weer samen op vakantie.'' Als Mohammed een jaar later in het Vondelpark gevochten heeft met Abdu A., het voormalige vriendje van zijn zus, maakt hij zich zorgen over zijn strafblad. ,,Dat vond hij erg'', aldus de vriend. ,,Hij zou nergens meer aan de bak komen.'' In september 2001 komt hij vrij. Hij betaalt de voorgeschoten vakantie naar Gran Canaria terug.

Dat najaar sterft zijn moeder. Zij wordt begraven in Oujda, de stad waar het tweede huis van het gezin B. staat. Mohammed is niet bij de begrafenis aanwezig, alleen zijn oudste zus Saida is er met haar vader. ,,Ik heb Hamid toen gecondoleerd'', zegt Abdurrahman die voor de gelegenheid vanuit Douar Ikhammalen naar Oujda reist. ,,We aten wat, we dronken wat. We bespraken geen bijzondere dingen.'' Het jaar daarop komt Hamid terug naar de Rif om Fatima, de jongere zus van Habiba, te trouwen. ,,Iemand moest voor het gezin zorgen'', zegt Abdurrahman nu. ,,Als tante is zij de tweede moeder voor de kinderen.''

Na de dood van zijn moeder, na zijn gevangenisstraf en na de aanslag op de Twin Towers op 11 september 2001, meldt Mohammed, dan 23 jaar, zich als vrijwilliger bij het wijkcentrum Eigenwijks. Hij spreekt niet over de dood van zijn moeder, niet over zijn gevangenisstraf en over de aanslag zegt hij: ,,Met geweld los je niets op.'' Coördinator Dick Glastra van Loon: ,,In zijn argumentatie bleef hij vrij oppervlakkig.'' Volgens zijn vriend zei hij: ,,Wat Amerika doet, is niet goed, maar deze reactie ook niet.'' Een paar dagen later zegt hij tegen diezelfde vriend dat volgens hem de joden achter de aanslag zaten.

Tijdens een politiek debat dat Mohammed in februari 2002 in het wijkcentrum voorzit, roept hij hard de zaal in: ,,Er zijn niet genoeg voorzieningen voor de jongeren hier! Ze hangen rond, er moet iets gebeuren! Ze móéten een eigen jongerencentrum krijgen!'' ,,Hé, doe eens even normaal'', roept Harro Hoogerwerf, deelraadwethouder Slotervaart, terug. ,,In Overtoomse Veld-Zuid zit al een jongerencentrum, het grootste van Amsterdam-West. Je vrienden zitten daar!'' ,,Die jongens komen daar niet'', antwoordt hij. ,,Je móét in ze investeren!''

,,Hij had iets agressiefs over zich'', zegt Hoogerwerf nu. ,,Iets dwangmatigs.'' Een paar dagen later brengt de wethouder een bezoek aan het jongerencentrum. Aan de bar ziet hij de vrienden van Mohammed B. zitten. ,,Ze kwamen daar dus wél'', zegt Hoogerwerf nu.

Samen met twee vrienden van het plein in de Piet Mondriaanstraat schrijft Mohammed een plan voor een nieuw jongerencentrum in Overtoomse Veld-Noord. Op 2 mei 2002 presenteren de jongens het plan Mondriaans Doenia, Mondriaans wereld, in het kantoor van wethouder Hoogerwerf. ,,Ik ondersteun het niet'', is zijn reactie, ,,ook al zou ik het geld ervoor hebben. Zelfs de ontspanningsvereniging Slotervaart met zevenhonderd leden heeft geen eigen ruimte. Jullie mogen wel gebruikmaken van het centrum dat er al is.''

,,Ik voelde aan mijn water dat ze teleurgesteld waren'', zegt Hoogerwerf nu. Daarom stuurt hij de jongens een brief en de behandelend ambtenaar gaat nog eens bij ze langs. Hoogerwerf: ,,Bij Nederlanders moet je na een negatieve beslissing nog één keer informeren hoe het met ze gaat, bij Marokkanen drie keer.''

[Ron Haleber]

2002 Een vrouw heeft geen gelijk

Mohammed breekt zijn derde studie - Sociaal Pedagogische Hulpverlening aan de Hogeschool van Amsterdam - na drie maanden af. Hij heeft ook een conflict met een vrouwelijk redactielid van wijkorgaan Over 't Veld. Zij heeft de Nederlandse vertaling van de koran gelezen en legt hem haar interpretatie van een aantal verzen voor. ,,Dat klopt niet'', zegt Mohammed. Hij licht zijn exegese toe. ,,Ik heb gelijk en jij niet'', concludeert hij, ,,want ik ben een man en jij bent een vrouw.'' Daarop verlaat de vrouw de redactie.

In het wijkorgaan wil Mohammed nauwelijks aandacht besteden aan problemen in de buurt zoals parkeerproblemen of die van fietsers. Futiliteiten, noemt hij dat. Liever schrijft hij over de islam. ,,Het woord integreren betekent: in een groter geheel opgenomen worden'', schrijft hij in een column onder de titel Islam en Integratie: ,,Deze betekenis omvat voor mij het hele islamitische concept van onderwerping (lichaam en geest) aan die Ene Macht die de schepper is van het groter geheel dat we universum noemen.'' Over vrouwen schrijft hij dat hij ze liever niet bij het jongerenwerk betrekt. Een verklaring daarvoor geeft hij niet. Mohammed leent de auto van de vrouw van Eigenwijks-coördinator Dick Glastra van Loon. Zij ziet hem in djellaba met een gebedsmutsje op voor de deur staan. Hij kijkt haar niet aan, geeft haar geen hand en weigert te luisteren naar haar uitleg over de automatische versnellingsbak.

Een hulpverleenster van het Sociaal Investeringsplan (beleid van het stadsdeelbestuur) komt bij het gezin B. aan de deur. Mohammed doet de deur open. ,,Kan de deelraad u nog ergens mee van dienst zijn?'' hoort hij haar vragen. ,,Ik wil geen buitenstaanders binnen hebben'', roept hij door het portiek. ,,Bemoei je met jezelf!'' En hij gooit de deur dicht.

Het ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieu heeft een speciale subsidiepot voor wijkprojecten. Mohammed stuurt zijn plan voor een eigen jongerencentrum op. Hij krijgt te horen dat het aan twee voorwaarden moet voldoen: staan de jongeren uit de buurt erachter? En: staat de stadsdeelraad erachter? Projectbegeleidster Claudia Bouwens belt met wethouder Hoogerwerf. ,,We zijn niet tegen en we zijn niet voor'', zegt hij. ,,Er zitten voetangels en klemmen aan het plan.'' En dus eindigt Mondriaans Doenia volgens Bouwens ,,onder de lijn van de top-10 `haalbare initiatieven'''. ,,Een aardig idee'', schrijft de directeur-generaal Wonen in zijn afwijzing. ,,De vraag is of je de jongeren gedurende twee jaar kunt binden.''

Samen met Eigenwijks-coördinator Glastra van Loon voert Mohammed in december 2002 nog een gesprek op het ministerie. ,,Mohammed was heel fel'', zegt Glastra van Loon nu. ,,Maar hoe weten jullie dan dat het werkt?'' vraagt de vrouwelijke beleidsambtenaar nadat Mohammed zijn plan heeft toegelicht. ,,Zijn wij nou zo slim of jullie zo dom?'' schreeuwt hij. Hij heft zijn armen ten hemel. ,,Ze was enorm geschrokken van die uitval'', zegt VROM-ambtenaar Babet Verstappen. ,,Het plan maakte echt geen kans.'' De eerstvolgende keer dat Mohammed Hoogerwerf ontmoet, sist hij: ,,Wij moslims worden niet serieus genomen.''

Najaar 2002 De `ware islam'

Het moet ongeveer in de herfst van 2002 zijn dat Mohammed kennismaakt met een Syrische prediker die zich `Abu Khaled' laat noemen. Abu Khaled is een gevluchte `moslimbroeder' die een strenge interpretatie van de islam voorstaat en in zijn lezingen veel nadruk legt op wat de `ware' moslim onderscheidt van de `ongelovigen'. Hoe Mohammed voor het eerst van de Syriër hoort, is onbekend. Misschien van Nouredine El F., een Marokkaanse illegaal aan wie Mohammed onderdak biedt. In elk geval gaat Mohammed met Nouredine samen naar een lezing van Abu Khaled in een belwinkel in Schiedam. Of Mohammed veel van het gesprokene begrijpt, is maar de vraag. Hij verstaat nauwelijks Arabisch. Maar met zijn diepe, trage basstem, straalt Abu Khaled gezag uit.

Mohammed en Nouredine nodigen de Syriër uit in hun huisje aan de Amsterdamse Marianne Philipsstraat. Hier houdt Abu Khaled volgens de AIVD geregeld ,,radicale preken''. De Syriër heeft ,,een charismatische uitstraling en oefent veel invloed uit op jongeren [...] die op zoek zijn naar identiteit en zingeving''.

Bij Mohammed is de interesse voor de islam al duidelijk aanwezig. Maar nu gaat hij zijn overtuiging meer en meer uitdragen. Als beheerder van het wijkgebouw van Eigenwijks pleit Mohammed tevergeefs voor een verbod op alcohol en gescheiden ontmoetingen voor mannen en vrouwen. Tijdens een vergadering roept hij: ,,Ik ga de Profeet volgen.'' Gesprekken in zijn huis gaan vaker over de islam, nieuwe jongens bellen aan en traditionele `Afghaanse' kledij doet haar intrede. Zijn goede vriend van vroeger komt er niet meer: ,,Ik kwam Mohammed tegen in de buurt. Hij liet zijn baardje staan, een dunne baard. Dat zag er niet uit, omdat hij weinig baardgroei had. We dachten: Zielig, maar het is vast iets tijdelijks [...] We lachten hem uit, achter zijn rug.''

Mohammeds vroegere klasgenoot Abdellatif el Mourabet verliest hem in de zomer van 2003 een paar maanden uit het oog, zegt hij in een getuigenverhoor. ,,Toen hij daarna weer terugkwam werd hij wel Talibaan genoemd. Hij deed alsof hij zich in de islam had verdiept, maar volgens mij wist hij er niet veel van af.''

Een Marokkaanse welzijnswerkster in Amsterdam-West die Mohammed kent maar wegens bedreigingen anoniem wil blijven ziet hem terug met een ,,onverzorgde baard'' en korte broekspijpen. Ze heeft het vaker zien gebeuren. ,,Jongens als Mohammed leven in extremen. Ze doen het zogenoemd goed en voelen zich onder druk gezet door de omgeving. Wat opleiding betreft grijpen ze te hoog en falen. Gefrustreerd dat ze de verwachting niet kunnen waarmaken, willen ze op een andere manier aanzien verwerven bij ouders en omgeving. En dat willen ze met de islam doen. Ze geloven dat wat ze zien en lezen meteen de waarheid is en worden extreem zonder dat ze dat beseffen.''

Mohammed raakt vervreemd van veel van zijn oude vrienden. ,,De jongens uit de buurt werden zelfs bang voor hem'', zegt El Mourabet. ,,Omdat hij altijd aan het commanderen was en preken hield als je een sigaret rookte of een biertje dronk. In die tijd ging hij alleen nog maar om met jongens die zich ook in de islam verdiepten.'' De vriend werd er door Mohammed wel eens bijgevraagd: ,,Maar dan zei ik: `Daar ben ik niet aan toe.' Ik was er bang voor dat ik zou worden meegesleept.''

Een enkele oude vriend blijft wel komen. Zoals buurjongen Rachid B. uit de Hart Nibbrigstraat die nu ook vastzit op verdenking van terrorisme. De nieuwe jongens die bij Mohammed in zijn woning samenkomen, trekken in december 2002 de aandacht van inlichtingendienst AIVD. De dienst vermoedt dat het om radicale moslims gaat, maar weet niet precies wat er in het kleine huis gebeurt.

Mohammed vervreemdt ook verder van zijn familie. In een afscheidsbrief aan hen zal Mohammed later schrijven: ,,Het is jullie niet ontgaan dat ik sinds het overlijden van mijn moeder veranderd ben. Ik heb sinds haar overlijden een zoektocht ondernomen om de waarheid te achterhalen. [...] Ik heb vaak naar manieren gezocht om jullie op de Waarheid te wijzen, maar op één of andere manier was het steeds alsof er een muur tussen ons stond.''

In de buurt denken sommige vrienden dat het zo openlijk uitdragen van de islam door Mohammed tijdelijk zal zijn. Zoiets gebeurt wel vaker. ,,Maar hij werd kwader'', zegt de vriend. ,,Nadat zijn moeder was overleden en hij had vastgezeten.'' Voor lokale bestuurders raakte de voormalige jongerenwerker letterlijk uit beeld. ,,Wat mij is opgevallen'', zegt wethouder Harro Hoogerwerf van stadsdeel Slotervaart, ,,dat Mohammed B. ineens kwijt was. Weg. Zijn vrienden zeiden: hij is met andere dingen bezig.''

Zomer 2003 Onthoofdingen op PC

Mohammed B. sluit zich op. Als hij in de zomer van 2003 definitief bij Eigenwijks vertrekt, heeft hij alle tijd om zich verder in de islam te verdiepen. Hij leeft van een bijstandsuitkering. Mohammed zit uren thuis achter de computer. Om werken van radicale islamitische geestelijken te vertalen, veelal uit het Engels, want zijn kennis van het Arabisch is onvoldoende. En om zelf stukken te schrijven onder zijn pseudoniem Abu Zubair. In een door de AIVD afgeluisterd telefoongesprek zeggen vrienden van Mohammed tegen elkaar: ,,B. heeft geen contacten met mensen.''

Behalve dan met zijn vrienden zelf. Die komen bij Mohammed B. thuis. El Mourabet die al in de Marianne Philipsstraat kwam om te blowen, merkt dat de sfeer ,,anti-westers'' is geworden. ,,Daar bij B. thuis lieten ze ons gruwelijke beelden zien op een laptop. Van mensen die afgeslacht werden in het Midden-Oosten of zo en van een Russische soldaat die zijn keel werd doorgesneden. Ze zeiden dan dingen als: kijk wat er gebeurt met je broeders. Volgens mij genoten die andere jongens er zelfs van. Ook Mohammed genoot ervan. [...] Mohammed werd volgens mij echt opgewonden door geweld.''

Op 13 oktober 2003 zet Mohammed B. een bundel door hem vertaalde artikelen op internet, voorzien van een inleiding waarin hij de westerse democratie verwerpt. Hij moet er weken aan hebben gewerkt. ,,Het democratische stelsel is aan het doodbloeden'', schrijft hij als Abu Zubair. Moslims mogen geen enkele concessie aan de sharia doen, want dat is ,,een onafhankelijk soeverein goddelijk systeem voor het leven''. Nog even blikt Mohammed terug: ,,Ik heb in het verleden mensen actief opgeroepen om deel te nemen aan het democratische systeem uit onwetendheid en omdat ik werkelijk dacht dat dit systeem het islamitische belang zou kunnen vertegenwoordigen. Ik hoop dat Allah me hiervoor zal vergeven.''

Voor zover bekend is er geen verband, maar drie dagen later breekt een arrestatieteam de deur van Mohammeds woning open. De politie is op zoek naar zijn huisgenoot Nouredine, die al langer in de belangstelling staat van de AIVD. Van Nouredine is geen spoor, maar elders worden vijf vrienden van Mohammed - de AIVD is ze inmiddels Hofstadgroep gaan noemen - aangehouden op verdenking van het beramen van een aanslag. Mohammed is geen verdachte, al zal hij korte tijd later in een afgeluisterd telefoongesprek tegen Nouredine zeggen dat het maar goed is dat Nouredine ,,die documenten'' heeft meegenomen.

Later op de dag van de arrestatie verschijnt Mohammed B. samen met een vriend bij de balie van het politiebureau van Schiedam. Daar worden enkele verdachten vastgehouden, onder wie inspirator Abu Khaled. De vrienden komen eten brengen. Een politieman tikt in een proces-verbaal over Mohammed: ,,Deze man gedroeg zich recalcitrant in de richting van het aanwezige politiepersoneel, waardoor er angst voor represailles was bij het politiepersoneel.'' Een handgeschreven aantekening op een kopie van de identiteitskaart van Mohammed in het dossier zorgt voor enige toelichting: ,,Werd door hem 3 pizza's gebracht en wilde van alles weten [sic]. Ging helemaal uit zijn dak (schelden) en baliemedewerker was over haar toeren.''

De arrestanten komen al na een paar dagen vrij omdat justitie onvoldoende bewijs weet te verzamelen. In de ochtend van 12 december rijdt Mohammed met een auto naar het hoofdkwartier van de KLPD (Korps landelijke politiediensten) in Driebergen, hij heeft een routebeschrijving van internet geplukt. Hij haalt daar de spullen op die de politie bij de huiszoeking heeft meegenomen. Het is de periode dat de AIVD minder bijeenkomsten van het Hofstadnetwerk waarneemt.

[Ron Haleber]

Voorjaar 2004 `Bevrijd jezelf'

Vanaf het voorjaar van 2004 keert Abu Khaled regelmatig terug naar de Marianne Philipsstraat om daar preken te houden. Maar het lijkt erop dat Mohammed intussen zelfstandig een nieuwe stap heeft genomen die van grote invloed zal zijn op de denkbeelden van de Hofstadgroep. Terwijl Abu Khaled zich in de enkele van hem overgeleverde teksten vooral beperkt tot de misstanden in de islamitische wereld en het gedrag van moslims daarbuiten, roept Mohammed op tot een jihad, een heilige oorlog in Nederland. In maart zet hij het inmiddels veel aangehaalde To Catch a Wolf op het web: ,,Bevrijdt jezelf!'' roept hij jonge moslims toe: ,,Kom uit die koffieshop [...] Sluit je aan bij de karavaan van de Martelaren. [...] Het is slechts een kwestie van tijd voordat de ridders van Allah het Haagse Binnenhof naar binnen marcheren en in het middenplein de vlag van Tawheed [de Goddelijke eenheid, red.] zullen ophijsen.''

Werken doet Mohammed B. niet, solliciteren waarschijnlijk evenmin. Hij studeert en ontvangt geestverwanten. Mogelijk staat zijn uitkering op de tocht, want in mei 2004 leidt een bezoek aan de sociale dienst in Amsterdam tot problemen. Mohammed krijgt ruzie met een beveiligingsmedewerker en roept hem toe: ,,Ik maak je dood'' en ,,ik ruk je hart eruit'', zo zal officier van justitie Van Straelen later beschrijven.

In de zomer begint Mohammed B. op te roepen tot concreet geweld. Hij vertaalt - waarschijnlijk met hulp van zijn vriend Ismaïl A. die geschoold is in klassiek Arabisch - een werk van de dertiende-eeuwse schriftgeleerde Ibn Taymiyyah, een belangrijke inspirator voor radicale moslims. Het gaat om een gedeelte van het boek Het getrokken zwaard tegen degene die de gezant van God beledigt. Op 2 juli verschijnt De verplichting tot het doden van degene die de profeet uitscheld [sic] op internet, iedereen die de profeet uitscheldt - moslim of ongelovige - moet worden gedood. Zo levert een middeleeuwse geleerde de `fatwa' (religieuze autorisatie) om tot moorden over te gaan. In kringen van de Hofstadgroep wordt eraan gerefereerd als De Verplichting.

Kort daarop begint Mohammed `open brieven' op internet te zetten waaruit blijkt wie hij dood wenst. Over het Nederlandse volk schrijft hij begin augustus: ,,U bent overal een doelwit geworden: in de tram, bus, trein, winkelcentrum etc.'' Maar Mohammed denkt ook aan individuele slachtoffers: de Amsterdamse wethouder Ahmed Aboutaleb en het VVD-Kamerlid Ayaan Hirsi Ali bijvoorbeeld, aan wie hij op 17 augustus open brieven wijdt. De laatste laat in het programma Zomergasten twee weken later de film Submission zien, waarin halfnaakte vrouwen in beeld komen die zijn beschilderd met koranteksten. Ze heeft de film - die in brede moslimkringen als beledigend wordt ervaren - gemaakt met filmmaker Theo van Gogh.

In de bijeenkomsten bij Mohammed thuis die in de zomer weer veelvuldig plaatsvinden, worden deze namen ook genoemd. ,,Als iemand tegen de koran en de profeet vloekt, worden wij kwaad'', zal Mohammeds vriend Fahmi B. in november tegen deze krant zeggen. ,,Mohammed was echt kwaad op Hirsi Ali. Als moslim mag je niet vloeken, maar hij was zo kwaad dat hij op haar vloekte. Dat zegt wel iets.'' Boosheid, vooral omdat Hirsi Ali als ex-moslim een afvallige zou zijn: ,,Wie Hirsi Ali doodt, verkrijgt daarmee de martelaarstatus. Zoals de negen mannen die de aanslag op de Twin Towers pleegden.''

Opvallend is dat Mohammed B. voor zijn open brieven vanaf augustus een nieuw pseudoniem gebruikt: Saifu Deen al-Muwahhied. Saifu Deen betekent letterlijk `het zwaard van de religie'. Tot dan toe heeft Mohammed zich vooral geprofileerd als huiskamergeleerde van de radicale islam die anderen ertoe beweegt voor het geloof te strijden. Waarschijnlijk duidt de identificatie met een wapen erop dat Mohammed op dat moment de uiterste consequentie uit zijn radicalisering trekt en als martelaar wil sterven voor de islam.

29 september 2004 `Ik haat jullie'

In de ochtend van 29 september stapt Mohammed in Amsterdam-West op de tram, zonder kaartje. Controleurs betrappen hem, maar de zwartrijder verzet zich heftig. Aansnellende politieagenten arresteren Mohammed en brengen hem naar bureau Meer en Vaart waar hij even over half elf wordt vastgezet. Als Mohammed zijn cel uit wordt gehaald voor verhoor, weigert hij de agenten een hand te geven en spuugt hij op de grond. Op de vraag van een agent, waarom hij dat doet, zegt hij: ,,Ik haat jullie, ik haat jullie.''

Bij zijn arrestatie in de tram draagt Mohammed een tas vol papieren. De zwartrijder gaat die zelfde dag nog vrijuit, maar de politie maakt wel kopieën van de inhoud van zijn tas. Ze worden doorgestuurd naar de AIVD. Tussen handgeschreven teksten over het geloof en lijsten met telefoonnummers bevinden zich twee inventarissen. De ene is van spullen in het huis, de andere betreft een boekenlijst met werken over de islam. Onderaan is geschreven: ,,Overige boeken, zie maar wat mee te doen.'' Beide lijsten worden later teruggevonden als bijlagen bij het testament van Mohammed. In september is Mohammed dus al bezig met het regelen van zijn laatste aardse verplichtingen.

Volgens zijn vrienden gaat hij weer veel op bezoek bij zijn vader, met wie hij zo lang in onmin leefde. Een vrome moslim die gaat sterven, wil ook dat zijn naasten hem vergeven voor de dingen die in het leven fout zijn gelopen. In zijn testament zal hij zijn vader nog waarschuwen: ,,O mijn vader, voorwaar ik ben bang dat een bestraffing van de Barmhartige u zal treffen, dan zal u een helper van de Satan worden.''

Rond die tijd brengt zijn oude vriend hem met de auto van zijn vaders woning terug naar huis. Vijf minuten rijden. ,,Voel je je gelukkig'', vraagt Mohammed aan zijn vriend. ,,Ja'', antwoordt hij. ,,Ik heb een vrouw, een kind, ik heb werk.'' ,,Ben jij ook gelukkig?'' vraagt hij aan Mohammed. ,,Ja'', zegt die. Hij vraagt Mohammed wat hem gelukkig maakt. ,,Dat zei hij niet. Maar hij wilde niet zeggen waarom niet.''

1 november 2004 Sloterplas

Het is ramadan. Maandagavond 1 november, een rustige avond. Mohammed en de twee vrienden die op bezoek zijn, hebben laat gegeten. Ze hebben uitgebreid herinneringen opgehaald over vroeger, toen ze nog rookten en dronken. Er is gelachen. Na middernacht besluiten ze samen met huisgenoot Ahmed H. nog een rondje rond de Sloterplas te lopen, een wandeling van een uur. Veel wordt er niet gepraat. Mohammed maakt volgens Ahmed de indruk daar niet van gediend te zijn. Hij is kortaf. Mohammed wijst alleen naar de lucht, dat die zo mooi is en zo rustig. De vrienden kijken ook naar boven, maar zeggen niets terug.

Als de mannen tegen tweeën thuiskomen, gaan Mohammed en Ahmed meteen naar bed. Om half zes staan ze op om te eten en het ochtendgebed te doen. Om half zeven gaat Ahmed weer naar bed. Als hij laat in de ochtend wakker wordt, is Mohammed weg.

[Victory]

Nog even wachten Ron Haleber. Binnenkort komt de meer gedetailleerdere versie van Plasman uit. :student:

[Ron Haleber]

Geplaatst door Victory
Nog even wachten Ron Haleber. Binnenkort komt de meer gedetailleerde versie van Plasman uit.

Onzin! Advocaat Plasman is volgens MoB een kafier, slaaf van een kafier-rechtbank en heeft zn mond te houden.

Meer kans lijkt me dat B. de rechten van zijn verhaal verkoopt aan Al Jazeera die hem ook als 'slachtoffer' ziet?

[Ron Haleber]

Hoogleraar Islamitisch Recht (UvA) Ruud Peters gaf vanochtend op Radio 1 gegevens over het oeuvre Moh B.

Voor objectieve info is Ruud een erg goede bron. Hij trad meer op als getuige in terroristenprocessen in NL.

KLIK HIER OM TE LUISTEREN (rtsp://streams.vpro.nl:554/pac01/23142388/surestream.rm?title=Het%20Interview%20dinsdag%2020 05%2012%20jul%202005)

[op 4 minuten zetten voor start]

VERSLAG van Ron (leerling/kennis van Ruud Peters): letterlijke citaten van Ruuds uitspraken - gemaakt tijdens interview:

Ruud kreeg 500 giga van het OM - hard disks etc.

Ruud heeft de 60 geschriften van Med B chronologisch op een rij gezet en doorgelezen. En zal er een verslag van geven.

Hij geeft de religieuze en ideologische ontwikkeling weer.

In 2002 was B. nog zelf zoekende: in getallenmystiek etc. [Ron: dat kennen we ook van deze site]

In 2003 wordt de westerse democratie verworpen en komt hij tot geweld.

B. heeft zijn wijsheid van meest engelse teksten op internet. B. kan geen (of nauwelijk) klassiek arabisch lezen.

B. is de belangrijkste ideoloog van de Hofstadgroep. Geen grote rol van de Syriër.

B. zocht de zuivere islam. Niet gelijk aan salafisme waar ook liberalere vormen van bestonden.

Het ging om het wij de gelovigen tegenover de niet-gelovigen - inclusief de gewone moslims - te definieren.


Raar is dat hij de NL-maatschappij verkettert, want dat is nu eenmaal een "ketterse" maatschappij.

Neemt veel over van Abu Hamza.

Rechtvaardiging: hij vindt een fatwa van Ibn Taymiyya om mensen die Moh beledigen te doden. Later toegepast op TvG.

Ook Fatwa van Saoediër tegen Arafat - als te doden ketter - diende als Rechtvaardiging. Deze fatwa ook gebruikt tegen Aboutaleb: "jij bent een seculiere moslim en daarom te doden".

Ruud: moslims hoeven niet automatisch ongelovigen te doden. In Middeleeuwen: was dhimmi-status. Moslim moest in niet moslim-land zich aan de wetten van dat land houden. Ruud noemt moslims die naar Ethiopië gingen. Dat wist B.

B. moest dus iets anders vinden. Terrorisme gerechtvaardigd omdat NL-regering USA-politiek steunt - die is gekozen door het volk en daarom is het volk schuldig en dus bommen in publiek domein gerechtvaardigd.

Dit soort internetteksten is erg populair. Jongeren hebben hier sympathie voor via vrienden cf de verhalen van Marcouch.

Centraal begrip van B.: Democratie = polytheisme (shirq) en het stellen van mensen boven God. Staat moet sharia-rechtbanken instellen.

[Ron te vergelijken met het shirk-begrip: juist het meest centrale begrip van salafisten als Bil@l op deze site. Shirq versus Tawheed]



Is motief B. niet expliciet...? Ruud: Maar in teksten staat voortdurend: belediger profeet doden - dat moet dus op TvG slaan.

B. wilde geen chaos scheppen, maar angst aan jagen - zie het theater bij de moord.

Teksten als brief op borst TvG lijken op die van Zawahiri - de rechterhand van Bin Laden.

Net als in OT is het altijd mogelijk om koranteksten te vinden die terreur rechtvaardigen.