Marsipulami
24-08-05, 01:42
Europa verliest spirituele pionier
Bij de dood van frère Roger
Geplaatst op 24/8 '05 om 1:04u
Door Theo Borgermans (Bron: Tertio)
ANTWERPEN (RKnieuws.net) - Met broeder Roger verliezen niet alleen de christenen, maar alle Europeanen een van de grote wegbereiders van de eenheid. Dat schrijft Jan De Volder deze week in het christelijk opiniewekblad Tertio.
Roger Schutz, de stichter van de oecumenische gemeenschap van Taizé in het Franse Bourgondië, is dinsdag ten grave gedragen in de kapel van de Verzoening. Op die plek werden drie messteken hem vorige week fataal. De drijfveren van de 35-jarige Roemeense daderes blijven tot op vandaag onopgehelderd. Een onverwacht droef en gewelddadig einde voor een verzwakte negentigjarige man, die heel zijn leven uitblonk door zachtmoedigheid en vredelievendheid.
Als er een droom was die Schutz heel zijn leven met passie nastreefde, was het die van verzoening, eenheid en vrede. Niet alleen die tussen protestanten en katholieken, maar die tussen alle Europeanen en alle volkeren. In de eenvoud van het evangelie vond hij daartoe de uitgelezen weg.
De laatste keer dat ik frère Roger zag, was op 8 april van dit jaar. Hij zat in een rolstoel op de eerste rij bij de uitvaart van Johannes Paulus II. Samen met vele anderen was ik er getuige van hoe de broeder, die de protestantse traditie zijn leven lang trouw bleef, bij de uitreiking van de communie als eerste naar voren werd gereden om de hostie te ontvangen uit de handen van de deken van het college van kardinalen, Joseph Ratzinger, de huidige paus. Met collega-journalisten beschouwde ik het als een profetisch teken. Jammer dat het Vaticaan het onlangs nodig vond de betekenis ervan te minimaliseren. Als er een man was die vandaag de communio en de eenheid-in-wording van de christenen belichaamde, was het wel frère Roger van Taizé. Die als protestant overigens wel vaker te communie ging.
Roger Schutz werd geboren op 12 mei 1915, als laatste in een rij van zeven in het Zwitserse Neuchâtel. Zijn vader was pastor en de sfeer thuis was uitgesproken religieus. De Pensées van Blaise Pascal behoorden er tot de huiscultuur.
Openheid
Openheid voor katholieken kenmerkte de familie. Frère Roger vertelde later hoe hij als jongeling graag katholieke kerken binnenstapte om er te bidden, en hoe hij er gefascineerd was door de Latijnse liturgie. De geloofscrisis van de adolescentie bleef hem niet gespaard. Een ernstige ziekte – de tuberculose bracht hem aan de rand van de dood – hielp hem God met nieuwe frisheid en kracht te ervaren.
Hij wilde boer of dichter worden. Maar onder invloed van zijn vader ging hij theologie studeren aan de universiteit van Lausanne. Hij voelde er zich als een vis in het water en zijn medestudenten kwamen al vlug onder de indruk van zijn natuurlijke charisma. Hij wijdde zijn thesis aan ‘het ideaal van het monastieke leven tot aan de heilige Benedictus en zijn conformiteit met het evangelie’. De interesse voor het monastieke leven als evangelisch ideaal en de liefde voor de ‘ecclesia indivisa’ – de onverdeelde kerk – van de eerste eeuwen liet hem zijn hele leven niet meer los.
Op zijn 25ste wilde Schutz zijn droom realiseren en praktijk aan theorie koppelen. Samen met enkele Zwitserse leeftijdsgenoten begon hij een monastiek experiment in het Franse dorpje Taizé, niet ver van de historische site van Cluny in Bourgondië.
Toen de oorlog uitbrak, werd hun huis al snel een toevluchtsoord voor joden, politieke vluchtelingen en verzetsmensen, die het veilige Zwitserland even verderop trachtten te bereiken. Broeder Roger is die grauwe en harde tijden nooit vergeten. Op 11 november 1942 viel de Gestapo na een tip het huis binnen. Schutz en de zijnen keerden verplicht naar Zwitserland terug. In Genève schreef hij de eerste woorden van wat later de ‘Regel van Taizé’ zou worden: ‘Bewaar voor alles de innerlijke stilte om in Christus te blijven. Laat je doordringen door de geest van de zaligsprekingen: vreugde, eenvoud, barmhartigheid.’
Charismatisch
Na de bevrijding keerde Schutz terug naar Taizé. Charismatisch, gezagsvol, eigenzinnig en zacht tegelijk, was hij uit het hout van de stichters gesneden. Toch stichtte hij geen gemeenschap in strikte zin. Hij hoedde zich voor het teveel aan structuren en regels en vertrouwde op de ‘dynamique du provisoire’, de titel van een van zijn vele boeken.
De gemeenschap groeide gestaag. De eerste Fransman trad toe in 1948, de eerste anglicaan in 1960, de eerste Belg – meteen de eerste katholiek – in 1969.
Frère Roger besefte hoezeer de verdeeldheid van de christenen in Europa in het verleden oorlog en geweld mogelijk hadden gemaakt, en wilde de eenheid en de communio concreet gestalte geven. De oecumenische toenadering wilde hij nooit ‘forceren’, hij bleef altijd begrip hebben voor theologische en ecclesiologische moeilijkheden, maar hij geloofde en beleefde in de praktijk dat de broederlijke liefde en het gemeenschappelijke gebed elke verdeeldheid overwinnen.
Vandaag telt de gemeenschap negentig broeders uit verscheidene landen en uiteenlopende christelijke tradities. In Brazilië, de Verenigde Staten, Korea en elders bestaan kleine broederschappen die in dezelfde geest leven.
Originele authenticiteit
Angelo Roncalli, na de Tweede Wereldoorlog apostolisch nuntius in Frankrijk, wist als een van de eerste de originele authenticiteit van de gemeenschap in Taizé te waarderen. Hij zag er ‘een nieuwe lente voor de kerk’ in. De vriendschap bleef duren: als paus Johannes XXIII nodigde hij frère Roger uit als waarnemer op het Tweede Vaticaans Concilie. Ook met zijn opvolgers Paulus VI en vooral met Johannes Paulus II, die de gemeenschap in 1986 bezocht, onderhield frère Roger een hartelijke relatie. "Naar Taizé gaan is zoals naar een bron gaan,’’ zei Johannes Paulus II bij die gelegenheid.
Hoezeer Taizé een voorlopersrol vervulde, bleek pas dertig jaar na de eerste stichting. Vanaf 1970 begon de kleine gemeenschap in dat onooglijke dorpje in Bourgondië een merkwaardige aantrekkingskracht uit te oefenen op jongeren. De cultuurcrisis van na 1968 was er niet vreemd aan. Twijfel en contestatie overheersten, vele priesters en religieuzen traden uit, de jongere generaties keerden de kerk massaal de rug toe. De hervormingen van het Tweede Vaticaanse Concilie, die frère Roger van dichtbij had meegemaakt, beantwoordden volgens de enen niet aan de verwachtingen, terwijl ze volgens anderen de crisis nog aanwakkerden. Frère Roger vertrouwde er evenwel op dat bepaalde dingen nooit verslijten. Het zoeken naar God, de dorst naar vriendschap en het absolute, het zoeken naar zin zijn van alle tijden, zo wist hij.
Er was behoefte aan herbronning en authenticiteit, en die vond een hele generatie in Taizé. In 1970 kwamen er 2.500 jongeren, in augustus 1974, voor het zogenaamde ‘jongerenconcilie’, waren ze al met 50.000.
Eenvoudig recept
Het recept van Taizé is eenvoudig: sobere levensstijl, een dagritme van drie gebedstijden, gelegenheid tot stilte, schriftlezing en uitwisseling van ideeën, maar ook tot feest, ongedwongen ontmoeting met anderen over alle nationale, ideologische en confessionele barrières heen.
Vanaf 1978 gaat Taizé ook op verplaatsing. De jaarlijkse ontmoetingen tussen Kerstmis en Nieuwjaar trekken telkens tienduizenden deelnemers. Frère Roger noemde deze ontmoetingen ‘een bedevaart van de verzoening en het vertrouwen op aarde’. De val van de Muur in 1989 werd in Taizé met intense vreugde beleefd. "Het is de opdracht voor de jongeren dat de grote Europese familie het tijdperk van het wantrouwen achter zich laat,’’ zei hij dat jaar voor de Unesco in Parijs.
Oost-Europa
De Taizé-gemeenschap koesterde al lang een liefde voor de wereld van Oost-Europa. Het einde van de Europese tweedeling was een historische stap naar eenheid tussen oost en west en naar vereniging met de orthodoxe broeders. Sindsdien zijn de Oost-Europeanen, katholieken of orthodoxen, een vaste aanwezigheid in Taizé.
Taizé oefende ook in onze contreien een grote aantrekkingskracht uit. Vooral in de jaren zeventig trokken jonge katholieken in dichte drommen daarheen. Nadien ebde de belangstelling wat weg, in het tempo van de afkalvende gevoeligheid voor godsdienst en spiritualiteit van de jaren tachtig en negentig. Maar nog altijd bestaan er vooral in Franstalig, maar ook in Nederlandstalig België, gebedsgroepen die zich beroepen op de spiritualiteit van Taizé. En bij elk optreden in ons land lokte frère Roger volle kerken. Onder meer in 1990, toen hij een eredoctoraat kreeg aan de KU Leuven.
Kardinaal Godfried Danneels, meermaals in Taizé te gast, noemde zijn dood dan ook ‘een groot verlies’. "In een tijd waarin dit verre van vanzelfsprekend was, heeft frère Roger ontelbare jongeren behoed voor een eenzijdige beleving van het geloof, door inzet en gebed voortdurend met elkaar te verbinden,’’ schreef hij.
Spiritueel ijkpunt
Zoals dat vaker gebeurt, wordt de betekenis van zijn figuur door zijn gewelddadige dood nog duidelijker. In moeilijke tijden, waarin complexe discussies werden gevoerd, wezen frère Roger en zijn gemeenschap velen op de eenvoud en de beleefbaarheid van het evangelie. Hij schreef hun geen model voor. Zo werd Taizé een spiritueel ijkpunt en een bron voor verder engagement.
Frère Roger voelde scherp het schandaal van de verdeeldheid onder de christenen aan en toonde een evangelische weg voor de toenadering onder christenen: de werkelijke oecumene en eenheid in verscheidenheid zijn maar te beleven door de onderlinge liefde, het gemeenschappelijke gebed, het zich toeleggen op de Schrift. En tegelijk toonde hij aan hoe eenheid onder christenen ook de motor kan zijn voor meer verzoening in de wereld.
Bij de dood van frère Roger
Geplaatst op 24/8 '05 om 1:04u
Door Theo Borgermans (Bron: Tertio)
ANTWERPEN (RKnieuws.net) - Met broeder Roger verliezen niet alleen de christenen, maar alle Europeanen een van de grote wegbereiders van de eenheid. Dat schrijft Jan De Volder deze week in het christelijk opiniewekblad Tertio.
Roger Schutz, de stichter van de oecumenische gemeenschap van Taizé in het Franse Bourgondië, is dinsdag ten grave gedragen in de kapel van de Verzoening. Op die plek werden drie messteken hem vorige week fataal. De drijfveren van de 35-jarige Roemeense daderes blijven tot op vandaag onopgehelderd. Een onverwacht droef en gewelddadig einde voor een verzwakte negentigjarige man, die heel zijn leven uitblonk door zachtmoedigheid en vredelievendheid.
Als er een droom was die Schutz heel zijn leven met passie nastreefde, was het die van verzoening, eenheid en vrede. Niet alleen die tussen protestanten en katholieken, maar die tussen alle Europeanen en alle volkeren. In de eenvoud van het evangelie vond hij daartoe de uitgelezen weg.
De laatste keer dat ik frère Roger zag, was op 8 april van dit jaar. Hij zat in een rolstoel op de eerste rij bij de uitvaart van Johannes Paulus II. Samen met vele anderen was ik er getuige van hoe de broeder, die de protestantse traditie zijn leven lang trouw bleef, bij de uitreiking van de communie als eerste naar voren werd gereden om de hostie te ontvangen uit de handen van de deken van het college van kardinalen, Joseph Ratzinger, de huidige paus. Met collega-journalisten beschouwde ik het als een profetisch teken. Jammer dat het Vaticaan het onlangs nodig vond de betekenis ervan te minimaliseren. Als er een man was die vandaag de communio en de eenheid-in-wording van de christenen belichaamde, was het wel frère Roger van Taizé. Die als protestant overigens wel vaker te communie ging.
Roger Schutz werd geboren op 12 mei 1915, als laatste in een rij van zeven in het Zwitserse Neuchâtel. Zijn vader was pastor en de sfeer thuis was uitgesproken religieus. De Pensées van Blaise Pascal behoorden er tot de huiscultuur.
Openheid
Openheid voor katholieken kenmerkte de familie. Frère Roger vertelde later hoe hij als jongeling graag katholieke kerken binnenstapte om er te bidden, en hoe hij er gefascineerd was door de Latijnse liturgie. De geloofscrisis van de adolescentie bleef hem niet gespaard. Een ernstige ziekte – de tuberculose bracht hem aan de rand van de dood – hielp hem God met nieuwe frisheid en kracht te ervaren.
Hij wilde boer of dichter worden. Maar onder invloed van zijn vader ging hij theologie studeren aan de universiteit van Lausanne. Hij voelde er zich als een vis in het water en zijn medestudenten kwamen al vlug onder de indruk van zijn natuurlijke charisma. Hij wijdde zijn thesis aan ‘het ideaal van het monastieke leven tot aan de heilige Benedictus en zijn conformiteit met het evangelie’. De interesse voor het monastieke leven als evangelisch ideaal en de liefde voor de ‘ecclesia indivisa’ – de onverdeelde kerk – van de eerste eeuwen liet hem zijn hele leven niet meer los.
Op zijn 25ste wilde Schutz zijn droom realiseren en praktijk aan theorie koppelen. Samen met enkele Zwitserse leeftijdsgenoten begon hij een monastiek experiment in het Franse dorpje Taizé, niet ver van de historische site van Cluny in Bourgondië.
Toen de oorlog uitbrak, werd hun huis al snel een toevluchtsoord voor joden, politieke vluchtelingen en verzetsmensen, die het veilige Zwitserland even verderop trachtten te bereiken. Broeder Roger is die grauwe en harde tijden nooit vergeten. Op 11 november 1942 viel de Gestapo na een tip het huis binnen. Schutz en de zijnen keerden verplicht naar Zwitserland terug. In Genève schreef hij de eerste woorden van wat later de ‘Regel van Taizé’ zou worden: ‘Bewaar voor alles de innerlijke stilte om in Christus te blijven. Laat je doordringen door de geest van de zaligsprekingen: vreugde, eenvoud, barmhartigheid.’
Charismatisch
Na de bevrijding keerde Schutz terug naar Taizé. Charismatisch, gezagsvol, eigenzinnig en zacht tegelijk, was hij uit het hout van de stichters gesneden. Toch stichtte hij geen gemeenschap in strikte zin. Hij hoedde zich voor het teveel aan structuren en regels en vertrouwde op de ‘dynamique du provisoire’, de titel van een van zijn vele boeken.
De gemeenschap groeide gestaag. De eerste Fransman trad toe in 1948, de eerste anglicaan in 1960, de eerste Belg – meteen de eerste katholiek – in 1969.
Frère Roger besefte hoezeer de verdeeldheid van de christenen in Europa in het verleden oorlog en geweld mogelijk hadden gemaakt, en wilde de eenheid en de communio concreet gestalte geven. De oecumenische toenadering wilde hij nooit ‘forceren’, hij bleef altijd begrip hebben voor theologische en ecclesiologische moeilijkheden, maar hij geloofde en beleefde in de praktijk dat de broederlijke liefde en het gemeenschappelijke gebed elke verdeeldheid overwinnen.
Vandaag telt de gemeenschap negentig broeders uit verscheidene landen en uiteenlopende christelijke tradities. In Brazilië, de Verenigde Staten, Korea en elders bestaan kleine broederschappen die in dezelfde geest leven.
Originele authenticiteit
Angelo Roncalli, na de Tweede Wereldoorlog apostolisch nuntius in Frankrijk, wist als een van de eerste de originele authenticiteit van de gemeenschap in Taizé te waarderen. Hij zag er ‘een nieuwe lente voor de kerk’ in. De vriendschap bleef duren: als paus Johannes XXIII nodigde hij frère Roger uit als waarnemer op het Tweede Vaticaans Concilie. Ook met zijn opvolgers Paulus VI en vooral met Johannes Paulus II, die de gemeenschap in 1986 bezocht, onderhield frère Roger een hartelijke relatie. "Naar Taizé gaan is zoals naar een bron gaan,’’ zei Johannes Paulus II bij die gelegenheid.
Hoezeer Taizé een voorlopersrol vervulde, bleek pas dertig jaar na de eerste stichting. Vanaf 1970 begon de kleine gemeenschap in dat onooglijke dorpje in Bourgondië een merkwaardige aantrekkingskracht uit te oefenen op jongeren. De cultuurcrisis van na 1968 was er niet vreemd aan. Twijfel en contestatie overheersten, vele priesters en religieuzen traden uit, de jongere generaties keerden de kerk massaal de rug toe. De hervormingen van het Tweede Vaticaanse Concilie, die frère Roger van dichtbij had meegemaakt, beantwoordden volgens de enen niet aan de verwachtingen, terwijl ze volgens anderen de crisis nog aanwakkerden. Frère Roger vertrouwde er evenwel op dat bepaalde dingen nooit verslijten. Het zoeken naar God, de dorst naar vriendschap en het absolute, het zoeken naar zin zijn van alle tijden, zo wist hij.
Er was behoefte aan herbronning en authenticiteit, en die vond een hele generatie in Taizé. In 1970 kwamen er 2.500 jongeren, in augustus 1974, voor het zogenaamde ‘jongerenconcilie’, waren ze al met 50.000.
Eenvoudig recept
Het recept van Taizé is eenvoudig: sobere levensstijl, een dagritme van drie gebedstijden, gelegenheid tot stilte, schriftlezing en uitwisseling van ideeën, maar ook tot feest, ongedwongen ontmoeting met anderen over alle nationale, ideologische en confessionele barrières heen.
Vanaf 1978 gaat Taizé ook op verplaatsing. De jaarlijkse ontmoetingen tussen Kerstmis en Nieuwjaar trekken telkens tienduizenden deelnemers. Frère Roger noemde deze ontmoetingen ‘een bedevaart van de verzoening en het vertrouwen op aarde’. De val van de Muur in 1989 werd in Taizé met intense vreugde beleefd. "Het is de opdracht voor de jongeren dat de grote Europese familie het tijdperk van het wantrouwen achter zich laat,’’ zei hij dat jaar voor de Unesco in Parijs.
Oost-Europa
De Taizé-gemeenschap koesterde al lang een liefde voor de wereld van Oost-Europa. Het einde van de Europese tweedeling was een historische stap naar eenheid tussen oost en west en naar vereniging met de orthodoxe broeders. Sindsdien zijn de Oost-Europeanen, katholieken of orthodoxen, een vaste aanwezigheid in Taizé.
Taizé oefende ook in onze contreien een grote aantrekkingskracht uit. Vooral in de jaren zeventig trokken jonge katholieken in dichte drommen daarheen. Nadien ebde de belangstelling wat weg, in het tempo van de afkalvende gevoeligheid voor godsdienst en spiritualiteit van de jaren tachtig en negentig. Maar nog altijd bestaan er vooral in Franstalig, maar ook in Nederlandstalig België, gebedsgroepen die zich beroepen op de spiritualiteit van Taizé. En bij elk optreden in ons land lokte frère Roger volle kerken. Onder meer in 1990, toen hij een eredoctoraat kreeg aan de KU Leuven.
Kardinaal Godfried Danneels, meermaals in Taizé te gast, noemde zijn dood dan ook ‘een groot verlies’. "In een tijd waarin dit verre van vanzelfsprekend was, heeft frère Roger ontelbare jongeren behoed voor een eenzijdige beleving van het geloof, door inzet en gebed voortdurend met elkaar te verbinden,’’ schreef hij.
Spiritueel ijkpunt
Zoals dat vaker gebeurt, wordt de betekenis van zijn figuur door zijn gewelddadige dood nog duidelijker. In moeilijke tijden, waarin complexe discussies werden gevoerd, wezen frère Roger en zijn gemeenschap velen op de eenvoud en de beleefbaarheid van het evangelie. Hij schreef hun geen model voor. Zo werd Taizé een spiritueel ijkpunt en een bron voor verder engagement.
Frère Roger voelde scherp het schandaal van de verdeeldheid onder de christenen aan en toonde een evangelische weg voor de toenadering onder christenen: de werkelijke oecumene en eenheid in verscheidenheid zijn maar te beleven door de onderlinge liefde, het gemeenschappelijke gebed, het zich toeleggen op de Schrift. En tegelijk toonde hij aan hoe eenheid onder christenen ook de motor kan zijn voor meer verzoening in de wereld.