Marsipulami
08-10-05, 15:52
Islamradicalisme kan nog generaties duren’ Scott Appleby over religieus fundamentalisme
Geplaatst op 8/10 '05 om 10:20u
Door Theo Borgermans (Bron: Tertio)
ANTWERPEN (RKnieuws.net) - ‘Wie zegt dat zelfmoordterroristen geen religieuze motieven hebben, dwaalt.’ De Amerikaanse hoogleraar Scott Appleby stelt dat een sterke religieuze overtuiging altijd ten goede of ten kwade is georiënteerd.
Voor zijn zomercursus over religieus radicalisme (Faith based Radicalism. Judaism, Christianity and islam between constructive activism or distructive fanaticism) haalde de Universitaire stichting Sint-Ignatius (Ucsia) opnieuw het internationale academische kruim naar Antwerpen. Onder hen Scott Appleby, een autoriteit op het gebied van religieus fundamentalisme en hoogleraar aan de University of Notre Dame, Indiana (VS). Op de inleidende avond in het Antwerpse stadhuis vertelde hij pittig hoe de presentatie van zijn onderzoeksthema in 1986 aanvankelijk op hoongelach werd onthaald.
Wat deed u toen al denken dat religieus radicalisme een ‘hot item’ zou worden?
"Eerlijk gezegd was het niet mijn idee, maar dat van mijn mentor, Martin E. Marty. Bijna iedereen geloofde toen dat religie almaar meer zou worden geprivatiseerd en uiteindelijk zou wegkwijnen. Maar wie toen aandachtig wetenschappelijke artikels van elders in de wereld en de journalistieke actualiteit volgde, kon zien dat er iets op til was.
De jaren zeventig waren beslissend. De onrust in de soennitische wereld bleek door een grote aanval op de moskee in Mekka en door de activiteiten van het moslimbroederschap. De sjiieten ontwaakten uit hun lethargie en installeerden een theocratisch regime in Iran in 1979. In de Verenigde Staten (VS) startte Jerry Falwell met zijn ‘Moral majority’, een uiting van nieuw christelijk rechts. In India zag je een opstoot van het hindoe-nationalisme. En ook de anders vredelievende sikhs radicaliseerden en bestormden gewapenderhand de gouden tempel van Amritsar. Op tal van plaatsen zag je een opstoot van religieuze ijver, die vaak gewelddadig was. Ik vroeg me af of dat een wereldwijd fenomeen was.’’
Opvallend is dat u radicalisme niet per se als iets negatiefs ziet.
"Religieus radicalisme heeft duidelijk twee kanten. Aan de ene kant heb je een aspect van zelfverloochening en zelfopoffering, wat ongetwijfeld tot grote en belangrijke resultaten kan leiden. Aan de andere kant kan het aanleiding geven tot een destructief fanatisme. Religie produceert zowel vredestichters als gewelddadige extremisten. Daarom zeg ik dat Bin Laden en Gandhi twee verschillende kanten van dezelfde medaille vormen.
Het is verkeerd hun acties te wijten aan andere categorieën dan religieuze. Religie produceert wel degelijk een zeker radicalisme, dat ten goede maar ook ten kwade kan keren.’’
Wat bepaalt welke kant van de medaille wint?
"Het gaat hier om een breed spectrum. En soms verschuiven de posities. Je ziet dat gewelddadige groepen op een bepaald moment de wapens neerleggen en een constructieve rol spelen, of dat geweldloze groepen toch evolueren naar geweld. Kijk naar de Hezbollah-beweging in Libanon. Zij begon als een beweging die terug naar de ‘roots’ van het sjiisme ging, met zelfopoffering, martelaarschap en sociale inzet. Ze werd dan een beweging met ook een zeer gewelddadige kant. Hezbollah beweert een bevrijdingsbeweging te zijn, waarbij het gebruik van geweld maar een deel van haar activiteiten uitmaakt. Het klopt dat haar politieke arm meedoet aan het democratische proces in Libanon. Van de Palestijnse islamitische organisatie Hamas of de Moslimbroeders kun je hetzelfde zeggen. Allebei vertonen ze ook een duidelijke filantropische kant, en mengen ze sociale, politieke en militaire actie.’’
Vaak zeggen moslims dat zelfmoordterreur tegen de islam is, en dat wie zoiets doet, geen moslim kan zijn. U bent het daar niet mee eens.
"Neen. Dat is een slechte analyse die niet helpt de onderliggende drijfveren te begrijpen. Die terroristen doen dat gewoonlijk wel ten dele uit religieuze overwegingen. Je kunt hoogstens zeggen dat ze er een dubieuze interpretatie van hun geloof op na houden.
Hoewel vaak het omgekeerde wordt gezegd, valt er uiteindelijk in elke godsdienst veel te interpreteren, veel te onderhandelen ook. Men laat het uitschijnen alsof alles vast bepaald is, maar dat is niet zo, dat is retoriek. In ethische kwesties is er nog veel meer discussie dan in leerstellige problemen.’’
Westerlingen beschouwden de islam tot diep in de twintigste eeuw als een lijdzame godsdienst, met een grote passiviteitsgraad. Wat heeft de islam zo veranderd?
"Externe stimuli speelden een grote rol. Neem nu het sjiisme: dat is historisch gezien een passieve en quiëtistische stroming. De sjiieten wachtten eeuwenlang op de terugkeer van de verborgen imam en ze zagen het als hun lot dat ze door de soennieten en de seculiere overheden werden vervolgd.
Ook het feit dat ze geografisch verspreid leefden in Perzië, Libanon, Irak en Saudi-Arabië, verzwakte hen. Dat veranderde in de jaren zeventig. De toegenomen mobiliteit speelde daarbij een grote rol. Plots werd het mogelijk cassettes, door ayatollah Khomeini in Parijs ingesproken, mee in het vliegtuig te nemen en elders te laten zien.
Ook zie je dat godsdiensten radicaliseren als ze denken dat hun historische moment is aangebroken. In de jaren zeventig geloofden de sjiieten werkelijk dat dit hun afspraak met de geschiedenis was. En dan zie je dat ze op korte tijd grote massa’s kunnen mobiliseren.’’
Met de massaterreur lijkt het islamradicalisme aan een nieuwe fase begonnen. Volgens de Franse politicoloog Gilles Kepel is dat het begin van zijn zwanenzang. Bent u het daarmee eens?
"Gilles Kepel is een intelligent man en een goed observator, maar soms neemt hij zijn wensen te veel voor werkelijkheid. Toch zit er veel waarheid in zijn analyses. Het feit dat de moslimradicalen hun toevlucht nemen tot massaterrorisme op westerse doelen is zonder meer een teken van frustratie en ongeduld.
Het toont aan dat ze er niet in zijn geslaagd de massa’s te mobiliseren en de gehate corrupte regimes in de islamwereld omver te werpen, zoals dat in Iran wel was gelukt. Het wijst ook op groot ongeduld. De radicalen geloven dat ze niet veel tijd hebben. Ze wijzen de weg van het opbouwen van scholen en madrasa’s en het vormen van kaders die de massa’s kunnen beďnvloeden, af.
Persoonlijk denk ik dat het te vroeg is nu te zeggen in welke fase het moslimradicalisme zich bevindt. Het zou wel eens een fenomeen kunnen zijn dat generaties gaat duren. Al zijn er in Iran dan weer tekenen dat de jeugd de almacht van de religieuzen beu is.’’
Geplaatst op 8/10 '05 om 10:20u
Door Theo Borgermans (Bron: Tertio)
ANTWERPEN (RKnieuws.net) - ‘Wie zegt dat zelfmoordterroristen geen religieuze motieven hebben, dwaalt.’ De Amerikaanse hoogleraar Scott Appleby stelt dat een sterke religieuze overtuiging altijd ten goede of ten kwade is georiënteerd.
Voor zijn zomercursus over religieus radicalisme (Faith based Radicalism. Judaism, Christianity and islam between constructive activism or distructive fanaticism) haalde de Universitaire stichting Sint-Ignatius (Ucsia) opnieuw het internationale academische kruim naar Antwerpen. Onder hen Scott Appleby, een autoriteit op het gebied van religieus fundamentalisme en hoogleraar aan de University of Notre Dame, Indiana (VS). Op de inleidende avond in het Antwerpse stadhuis vertelde hij pittig hoe de presentatie van zijn onderzoeksthema in 1986 aanvankelijk op hoongelach werd onthaald.
Wat deed u toen al denken dat religieus radicalisme een ‘hot item’ zou worden?
"Eerlijk gezegd was het niet mijn idee, maar dat van mijn mentor, Martin E. Marty. Bijna iedereen geloofde toen dat religie almaar meer zou worden geprivatiseerd en uiteindelijk zou wegkwijnen. Maar wie toen aandachtig wetenschappelijke artikels van elders in de wereld en de journalistieke actualiteit volgde, kon zien dat er iets op til was.
De jaren zeventig waren beslissend. De onrust in de soennitische wereld bleek door een grote aanval op de moskee in Mekka en door de activiteiten van het moslimbroederschap. De sjiieten ontwaakten uit hun lethargie en installeerden een theocratisch regime in Iran in 1979. In de Verenigde Staten (VS) startte Jerry Falwell met zijn ‘Moral majority’, een uiting van nieuw christelijk rechts. In India zag je een opstoot van het hindoe-nationalisme. En ook de anders vredelievende sikhs radicaliseerden en bestormden gewapenderhand de gouden tempel van Amritsar. Op tal van plaatsen zag je een opstoot van religieuze ijver, die vaak gewelddadig was. Ik vroeg me af of dat een wereldwijd fenomeen was.’’
Opvallend is dat u radicalisme niet per se als iets negatiefs ziet.
"Religieus radicalisme heeft duidelijk twee kanten. Aan de ene kant heb je een aspect van zelfverloochening en zelfopoffering, wat ongetwijfeld tot grote en belangrijke resultaten kan leiden. Aan de andere kant kan het aanleiding geven tot een destructief fanatisme. Religie produceert zowel vredestichters als gewelddadige extremisten. Daarom zeg ik dat Bin Laden en Gandhi twee verschillende kanten van dezelfde medaille vormen.
Het is verkeerd hun acties te wijten aan andere categorieën dan religieuze. Religie produceert wel degelijk een zeker radicalisme, dat ten goede maar ook ten kwade kan keren.’’
Wat bepaalt welke kant van de medaille wint?
"Het gaat hier om een breed spectrum. En soms verschuiven de posities. Je ziet dat gewelddadige groepen op een bepaald moment de wapens neerleggen en een constructieve rol spelen, of dat geweldloze groepen toch evolueren naar geweld. Kijk naar de Hezbollah-beweging in Libanon. Zij begon als een beweging die terug naar de ‘roots’ van het sjiisme ging, met zelfopoffering, martelaarschap en sociale inzet. Ze werd dan een beweging met ook een zeer gewelddadige kant. Hezbollah beweert een bevrijdingsbeweging te zijn, waarbij het gebruik van geweld maar een deel van haar activiteiten uitmaakt. Het klopt dat haar politieke arm meedoet aan het democratische proces in Libanon. Van de Palestijnse islamitische organisatie Hamas of de Moslimbroeders kun je hetzelfde zeggen. Allebei vertonen ze ook een duidelijke filantropische kant, en mengen ze sociale, politieke en militaire actie.’’
Vaak zeggen moslims dat zelfmoordterreur tegen de islam is, en dat wie zoiets doet, geen moslim kan zijn. U bent het daar niet mee eens.
"Neen. Dat is een slechte analyse die niet helpt de onderliggende drijfveren te begrijpen. Die terroristen doen dat gewoonlijk wel ten dele uit religieuze overwegingen. Je kunt hoogstens zeggen dat ze er een dubieuze interpretatie van hun geloof op na houden.
Hoewel vaak het omgekeerde wordt gezegd, valt er uiteindelijk in elke godsdienst veel te interpreteren, veel te onderhandelen ook. Men laat het uitschijnen alsof alles vast bepaald is, maar dat is niet zo, dat is retoriek. In ethische kwesties is er nog veel meer discussie dan in leerstellige problemen.’’
Westerlingen beschouwden de islam tot diep in de twintigste eeuw als een lijdzame godsdienst, met een grote passiviteitsgraad. Wat heeft de islam zo veranderd?
"Externe stimuli speelden een grote rol. Neem nu het sjiisme: dat is historisch gezien een passieve en quiëtistische stroming. De sjiieten wachtten eeuwenlang op de terugkeer van de verborgen imam en ze zagen het als hun lot dat ze door de soennieten en de seculiere overheden werden vervolgd.
Ook het feit dat ze geografisch verspreid leefden in Perzië, Libanon, Irak en Saudi-Arabië, verzwakte hen. Dat veranderde in de jaren zeventig. De toegenomen mobiliteit speelde daarbij een grote rol. Plots werd het mogelijk cassettes, door ayatollah Khomeini in Parijs ingesproken, mee in het vliegtuig te nemen en elders te laten zien.
Ook zie je dat godsdiensten radicaliseren als ze denken dat hun historische moment is aangebroken. In de jaren zeventig geloofden de sjiieten werkelijk dat dit hun afspraak met de geschiedenis was. En dan zie je dat ze op korte tijd grote massa’s kunnen mobiliseren.’’
Met de massaterreur lijkt het islamradicalisme aan een nieuwe fase begonnen. Volgens de Franse politicoloog Gilles Kepel is dat het begin van zijn zwanenzang. Bent u het daarmee eens?
"Gilles Kepel is een intelligent man en een goed observator, maar soms neemt hij zijn wensen te veel voor werkelijkheid. Toch zit er veel waarheid in zijn analyses. Het feit dat de moslimradicalen hun toevlucht nemen tot massaterrorisme op westerse doelen is zonder meer een teken van frustratie en ongeduld.
Het toont aan dat ze er niet in zijn geslaagd de massa’s te mobiliseren en de gehate corrupte regimes in de islamwereld omver te werpen, zoals dat in Iran wel was gelukt. Het wijst ook op groot ongeduld. De radicalen geloven dat ze niet veel tijd hebben. Ze wijzen de weg van het opbouwen van scholen en madrasa’s en het vormen van kaders die de massa’s kunnen beďnvloeden, af.
Persoonlijk denk ik dat het te vroeg is nu te zeggen in welke fase het moslimradicalisme zich bevindt. Het zou wel eens een fenomeen kunnen zijn dat generaties gaat duren. Al zijn er in Iran dan weer tekenen dat de jeugd de almacht van de religieuzen beu is.’’