waterfiets
05-11-05, 11:50
Socioloog Laurent Mucchielli over de rellen in Parijse voorsteden
Vernederingen zijn hier een dagelijkse ervaring
De slechte economische situatie vormt volgens socioloog Laurent Mucchielli de echte oorzaak voor de rellen in de Parijse voorsteden. Politie en politiek willen dat liever niet horen.
Door onze correspondent René Moerland
PARIJS, 5 NOV. Als er gevochten wordt in de voorsteden, en er dan ook nog politieke strijd uitbreekt over de benadering van jongeren, heeft Laurent Mucchielli (37) het druk. De socioloog en historicus, directeur van het Instituut voor sociologisch onderzoek naar recht en strafrechtelijke instituties, geldt als kenner van geweld in de voorsteden en het publieke debat daarover. Hij publiceerde onder meer Violences et insécurité. Fantasmes et réalités dans le débat français. Per e-mail beantwoordde hij enige vragen.
In Nederland zijn zorgen over radicalisering van islamitische jongeren, in Groot-Brittannië zijn er rassenrellen. Wat is er specifiek aan de Franse rellen?
,,Het gaat niet om etniciteit en religie bij de rellen die we nu zien. Dat zijn verklaringen die voortkomen uit angst en onbegrip voor de echte problemen die sinds zo'n twintig jaar de toestand in de volkswijken heeft verslechterd. Het grootste probleem is de economische situatie. In politiek en media gaan de commentaren over de kleine schommelingen in werkloosheid tussen acht en negen procent onder de gehele beroepsbevolking.
,,Maar die cijfers zeggen niets over de dagelijkse werkelijkheid van werkloosheid van jongeren in de volkswijken. In sommige wijken bedraagt de werkloosheid van jonge mannen zonder diploma's en met laagopgeleide vaders rond de 50 procent. En als we de gevolgen konden meten van discriminatie naar woonplaats en huidskleur, zou dat werkloosheidpercentage waarschijnlijk nog groter zijn. Die economische realiteit is cruciaal om te begrijpen hoe de gevoelens van woede, onrechtvaardigheid en uitsluiting van die jongeren permanent worden gevoed.''
Berust de haat tegen de politie in de voorsteden daadwerkelijk op misstanden of op de behoefte om eigen wangedrag te maskeren?
,,Het debat over het geweld waarmee de politie optreedt is de vertaling van het bredere conflict tussen een deel van de jongeren en de politie, dat ook een echt probleem is. Sinds het eerste effect van het repressievere optreden in 2002 en 2003 is weggeëbd, wordt de dagelijkse praktijk bepaald door politiecontroles die jongeren ervaren als controles gebaseerd op uiterlijk, en dus als vernederingen. En dan er is ook het kat-en-muisspel tussen opgeschoten jongens en agenten, wat kennelijk ook de achtergrond was van het drama in Clichy-sous-Bois.
,,Zo is er al jaren sprake van een vicieuze cirkel, waarin de politie gevangen zit. Niemand heeft de politieke moed om die cirkel te benoemen en te doorbreken, want dat zou kunnen leiden tot een grondige hervorming van het politieoptreden in Frankrijk. En dat zou zonder twijfel niet goed vallen bij de politiebonden, zeker niet bij de bond van politiecommissarissen, de belangrijkste gesprekspartner en raadgever van de minister van Binnenlandse Zaken, die ook een rol heeft gespeeld in het mislukken van de invoering van wijkpolitie.''
Leidt de ferme taal van Sarkozy alleen tot woede, of dwingt hij zo ook respect af?
,,Dat is nog een vernedering erbij, bovenop de dagelijkse vernederingen in het economische leven en de contacten met de politie. Die jongeren ervaren een algehele politieke en symbolische vernedering, die rechtstreeks voorvloeit uit de uitlatingen van de minister van Binnenlandse Zaken, die mensen te pas en te onpas uitmaakt voor 'gespuis' en 'bandieten'.
Waarom verbreiden de onlusten zich dit keer zo?
,,Door de gecombineerde ervaring van de drie typen vernederingen die ik noemde. Die ervaring is wijd verbreid in al die wijken waar nu rellen zijn. En het risico bestaat dat nieuwe dramatische gebeurtenissen de komende maanden weer diezelfde collectieve emoties zullen losmaken. Dat is trouwens al vaker gebeurd, zoals in oktober in de Vaulx-en-Velin, de regio rond Lyon, maar die gebeurtenissen hebben niet zoveel aandacht van media en politiek gekregen.''
Volgens Sarkozy is het geweld niet spontaan, maar goed georganiseerd. Werkt dat zo, bij zulke rellen?
,,Dat verhaal is tegelijk onjuist, schandalig en contraproductief. Het is onjuist omdat het aantal jongeren dat in opstand komt veel groter is dan het kleine aantal dat gewend is crimineel gedrag te vertonen. Natuurlijk, er zijn groepjes kleine criminelen die van de situatie gebruik maken om hun gewelddadigheid de vrije loop te laten. Maar het is schandalig de rellen terug te brengen tot een probleem van criminaliteit. Daarmee ontken je al die echte problemen. Zo ga je door met het vernederen van die jongeren, in plaats van te proberen een antwoord te vinden op de vragen die zij oproepen.
,,De minister van Binnenlandse Zaken is ongetwijfeld intelligent genoeg om dat te begrijpen, maar hij verkoopt dat soort praat kennelijk met een electoraal doel. Zulke taal is contraproductief omdat ze wrok van de jongeren alleen maar erger kan maken.''
Hoe groot acht u de kans dat de haat tegen de overheid leidt tot de groei van invloed van moslim-radicalen, zoals wordt gesuggereerd?
,,Er is een enorm verschil tussen de angst voor de islam en de werkelijke aard van de invloed van de islam in de volkswijken. Die radicale groepen zijn splinters waar de politie voortdurend op let. De meeste gelovigen hebben niets gewelddadigs. Zij spelen juist een rol in het voorkomen van geweld en het oplossen van criminaliteit. Het is tijd om op te houden met het demoniseren van de islam en begrip op te gaan brengen voor de behoefte aan begrip en waardigheid, die de bevolkingsgroepen uit Noord-Afrika nodig hebben.''
Is er een terechte vrees voor het ontstaan van een langdurige stadsguerrilla, voor het steeds verder uitbreiden van de opstand?
,,Als we willen dat de jongeren rustiger worden, moeten we ze eerst zeggen dat ze gehoord worden, en dat men hun woede en vernedering begrijpt. Dat wil niet zeggen dat men criminele daden moet goedpraten, maar wel dat men hun schreeuw van revolte en leed serieus neemt. En daarna moet aan hen worden uitgelegd wat er gedaan wordt om daadwerkelijk hun kansen te vergroten om een plaats te vinden in het economische en sociale leven. Dat betekent echt iets gaan doen aan de schooluitval en de werkgelegenheid, want zonder oplossingen daarvoor blijft voor hen de deur gesloten naar sociale integratie en zelfontplooiing, via huisvesting, consumptie en het stichten van een gezin.''
NRC, 5 november 2005
Vernederingen zijn hier een dagelijkse ervaring
De slechte economische situatie vormt volgens socioloog Laurent Mucchielli de echte oorzaak voor de rellen in de Parijse voorsteden. Politie en politiek willen dat liever niet horen.
Door onze correspondent René Moerland
PARIJS, 5 NOV. Als er gevochten wordt in de voorsteden, en er dan ook nog politieke strijd uitbreekt over de benadering van jongeren, heeft Laurent Mucchielli (37) het druk. De socioloog en historicus, directeur van het Instituut voor sociologisch onderzoek naar recht en strafrechtelijke instituties, geldt als kenner van geweld in de voorsteden en het publieke debat daarover. Hij publiceerde onder meer Violences et insécurité. Fantasmes et réalités dans le débat français. Per e-mail beantwoordde hij enige vragen.
In Nederland zijn zorgen over radicalisering van islamitische jongeren, in Groot-Brittannië zijn er rassenrellen. Wat is er specifiek aan de Franse rellen?
,,Het gaat niet om etniciteit en religie bij de rellen die we nu zien. Dat zijn verklaringen die voortkomen uit angst en onbegrip voor de echte problemen die sinds zo'n twintig jaar de toestand in de volkswijken heeft verslechterd. Het grootste probleem is de economische situatie. In politiek en media gaan de commentaren over de kleine schommelingen in werkloosheid tussen acht en negen procent onder de gehele beroepsbevolking.
,,Maar die cijfers zeggen niets over de dagelijkse werkelijkheid van werkloosheid van jongeren in de volkswijken. In sommige wijken bedraagt de werkloosheid van jonge mannen zonder diploma's en met laagopgeleide vaders rond de 50 procent. En als we de gevolgen konden meten van discriminatie naar woonplaats en huidskleur, zou dat werkloosheidpercentage waarschijnlijk nog groter zijn. Die economische realiteit is cruciaal om te begrijpen hoe de gevoelens van woede, onrechtvaardigheid en uitsluiting van die jongeren permanent worden gevoed.''
Berust de haat tegen de politie in de voorsteden daadwerkelijk op misstanden of op de behoefte om eigen wangedrag te maskeren?
,,Het debat over het geweld waarmee de politie optreedt is de vertaling van het bredere conflict tussen een deel van de jongeren en de politie, dat ook een echt probleem is. Sinds het eerste effect van het repressievere optreden in 2002 en 2003 is weggeëbd, wordt de dagelijkse praktijk bepaald door politiecontroles die jongeren ervaren als controles gebaseerd op uiterlijk, en dus als vernederingen. En dan er is ook het kat-en-muisspel tussen opgeschoten jongens en agenten, wat kennelijk ook de achtergrond was van het drama in Clichy-sous-Bois.
,,Zo is er al jaren sprake van een vicieuze cirkel, waarin de politie gevangen zit. Niemand heeft de politieke moed om die cirkel te benoemen en te doorbreken, want dat zou kunnen leiden tot een grondige hervorming van het politieoptreden in Frankrijk. En dat zou zonder twijfel niet goed vallen bij de politiebonden, zeker niet bij de bond van politiecommissarissen, de belangrijkste gesprekspartner en raadgever van de minister van Binnenlandse Zaken, die ook een rol heeft gespeeld in het mislukken van de invoering van wijkpolitie.''
Leidt de ferme taal van Sarkozy alleen tot woede, of dwingt hij zo ook respect af?
,,Dat is nog een vernedering erbij, bovenop de dagelijkse vernederingen in het economische leven en de contacten met de politie. Die jongeren ervaren een algehele politieke en symbolische vernedering, die rechtstreeks voorvloeit uit de uitlatingen van de minister van Binnenlandse Zaken, die mensen te pas en te onpas uitmaakt voor 'gespuis' en 'bandieten'.
Waarom verbreiden de onlusten zich dit keer zo?
,,Door de gecombineerde ervaring van de drie typen vernederingen die ik noemde. Die ervaring is wijd verbreid in al die wijken waar nu rellen zijn. En het risico bestaat dat nieuwe dramatische gebeurtenissen de komende maanden weer diezelfde collectieve emoties zullen losmaken. Dat is trouwens al vaker gebeurd, zoals in oktober in de Vaulx-en-Velin, de regio rond Lyon, maar die gebeurtenissen hebben niet zoveel aandacht van media en politiek gekregen.''
Volgens Sarkozy is het geweld niet spontaan, maar goed georganiseerd. Werkt dat zo, bij zulke rellen?
,,Dat verhaal is tegelijk onjuist, schandalig en contraproductief. Het is onjuist omdat het aantal jongeren dat in opstand komt veel groter is dan het kleine aantal dat gewend is crimineel gedrag te vertonen. Natuurlijk, er zijn groepjes kleine criminelen die van de situatie gebruik maken om hun gewelddadigheid de vrije loop te laten. Maar het is schandalig de rellen terug te brengen tot een probleem van criminaliteit. Daarmee ontken je al die echte problemen. Zo ga je door met het vernederen van die jongeren, in plaats van te proberen een antwoord te vinden op de vragen die zij oproepen.
,,De minister van Binnenlandse Zaken is ongetwijfeld intelligent genoeg om dat te begrijpen, maar hij verkoopt dat soort praat kennelijk met een electoraal doel. Zulke taal is contraproductief omdat ze wrok van de jongeren alleen maar erger kan maken.''
Hoe groot acht u de kans dat de haat tegen de overheid leidt tot de groei van invloed van moslim-radicalen, zoals wordt gesuggereerd?
,,Er is een enorm verschil tussen de angst voor de islam en de werkelijke aard van de invloed van de islam in de volkswijken. Die radicale groepen zijn splinters waar de politie voortdurend op let. De meeste gelovigen hebben niets gewelddadigs. Zij spelen juist een rol in het voorkomen van geweld en het oplossen van criminaliteit. Het is tijd om op te houden met het demoniseren van de islam en begrip op te gaan brengen voor de behoefte aan begrip en waardigheid, die de bevolkingsgroepen uit Noord-Afrika nodig hebben.''
Is er een terechte vrees voor het ontstaan van een langdurige stadsguerrilla, voor het steeds verder uitbreiden van de opstand?
,,Als we willen dat de jongeren rustiger worden, moeten we ze eerst zeggen dat ze gehoord worden, en dat men hun woede en vernedering begrijpt. Dat wil niet zeggen dat men criminele daden moet goedpraten, maar wel dat men hun schreeuw van revolte en leed serieus neemt. En daarna moet aan hen worden uitgelegd wat er gedaan wordt om daadwerkelijk hun kansen te vergroten om een plaats te vinden in het economische en sociale leven. Dat betekent echt iets gaan doen aan de schooluitval en de werkgelegenheid, want zonder oplossingen daarvoor blijft voor hen de deur gesloten naar sociale integratie en zelfontplooiing, via huisvesting, consumptie en het stichten van een gezin.''
NRC, 5 november 2005