PDA

Bekijk Volledige Versie : Bas Heijne: Schande! Weerzinwekkend!



mark61
06-11-05, 17:22
Nederland, valt me op, begint steeds neer op Oostenrijk te lijken. In de Oostenrijkse media heerst van oudsher een permanente sfeer van wederzijdse beschuldiging; geen publieke uitspraak of er zit wel een steek onder water in, geen gemene sneer of hij wordt meteen beantwoord met een snoeiharde jij-bak: u kunt me nu wel van dit-en-dat beschuldigen, zelf zei u een jaar geleden anders nog... Hoe durft u me dit-en-dat te noemen, u bent zelf... Schande! Weerzinwekkend! Men stikt bijna in zijn ontsteldheid - jaar in, jaar uit.

Heel het wereldgebeuren wordt ingezet in de strijd bij de dorpspomp. Als buitenstaander duurt het even voordat je doorkrijgt dat de meeste Oostenrijkers helemaal niet lijden onder zo'n verbaal verziekt klimaat; integendeel, de meesten lijken er juist energie van te krijgen. Ik ben verontwaardigd, dus ik besta. :hihi: Net (Marokkaans) Hoeland

Oostenrijk is een klein, bang land in een grote boze wereld - dat zal de overeenkomst zijn. Neem de vrouw die bij de herdenkingsbijeenkomst voor Theo van Gogh met een reusachtig bord stond: „Balkenende - u bent een jaar te laat op deze plek." Na zijn toespraak stapte de minister-president op de boze vrouw af en in vijf minuten was de klus geklaard. De vrouw: „Ik heb ook niks tegen u persoonlijk. Maar ik vond het zó erg ...Al die aandacht voor de Marokkanen... Theo was vermoord!" De Telegraaf: „De premier pakte daarop haar bovenarmen vast en troostte haar. Toen hij terug liep naar de andere aanwezigen, stak de vrouw twee duimen in de lucht en zei: „Ik vind hem zo'n man!"

Gezien worden, misschien is dat wel het enige waar Nederlanders, oude en nieuwe, naar smachten. In de debatten waarmee de moord wekenlang herdacht werd, ging het er erg Oostenrijks aan toe: grote woorden en grote ideeën werden gebruikt om tegenstanders een hak te zetten.

Bij de rechtsgeleerde Afshin Ellian heeft het wereldomspannende conflict met de politieke islam zich inmiddels vernauwd tot een obsessie met de burgemeester van Amsterdam; de kersverse Leidse hoogleraar ‘sociale cohesie' beschimpt tegenwoordig vooral de man die de boel bij elkaar wil houden. Verder waren er wat kleine verschuivingen: Paul Scheffer maakt zich los van Ayaan Hirsi Ali, omdat die maar niet kan besluiten of alleen de uitwassen van de islam verderfelijk zijn of dat de islam in de kern niet deugt. Hirsi Ali zelf verzette zich in een gedragen herdenkingsrede die werd afgedrukt in de Volkskrant terecht tegen de gedachte dat Mohammed B. zomaar een loslopende gek was, maar nam de uitspraken die de moordenaar tijdens zijn proces deed vervolgens zo serieus dat het leek alsof we met een diepzinnige islamist te maken hadden in plaats van met een triest geval van multiculturele verkniptheid. Barbarij, premoderniteit, absolutisme, dominantie, alle grote woorden werden ingezet om de daad van Mohammed B. ideologisch cachet te geven; ik ben bang dat hij zich gestreeld gevoeld zal hebben. Eerder mocht hij al een open brief van Geert Wilders ontvangen, waarin de moordenaar werd toegesproken alsof hij op het punt stond de macht in Nederland over te nemen, terwijl zijn geval me toch echt het bewijs van een goed functionerend politiekorps en uitstekende rechterlijke macht lijkt. De bestrijders van de politieke islam nemen de moordenaar van Theo van Gogh zo pijnlijk serieus, dat je begint te vermoeden dat ze maar nauwelijks zonder hem kunnen.

En verder laaide vanzelfsprekend de heftige verontwaardiging weer op, over lafhartige mensen die gezegd zouden hebben dat een moord natuurlijk niet goed te praten was, MAAR dat Theo van Gogh - dat MAAR zou inderdaad schandalig zijn geweest, alleen zeiden de meeste mensen nu juist het tegenovergestelde: Van Gogh mocht een nogal weerzinwekkende persoonlijkheid zijn, MAAR dat rechtvaardigde op geen enkele manier de moord. En dan was er her gescherm van kleine geesten met grote namen, in de eerste plaats Karel van het Reve, die in zijn tijd gezien had hoe perfide het communisme was, terwijl links Nederland zich in allerlei bochten wrong om er een heilsleer in te zien; net zo zie je nu dat een weke en laffe intelligentsia maar niet wil beseffen hoe gevaarlijk de islam is, terwijl enkele dappere zielen in de geest van Karel van het Reve...

Allemaal erg Oostenrijks. Lees de verslagen van alle discussies, de ingezonden stukken, de herdenkingstoespraken en je weet niet meer of het om een keiharde botsing van culturen gaat of om een jammerlijk uit de hand gelopen burenruzie. De mensen om wie het gaat, de Nederlandse moslims, kwamen nauwelijks aan bod. Er was Karacaer, er was Aboutaleb en bij gebrek aan beter is er altijd Benzakour, maar verder waren er vooral veel straatinterviews met moslimpubers, allemaal volgens een vast stramien: een vijftienjarige roept iets heel erg ergs over de vijanden van de profeet en wordt vervolgens gecorrigeerd, meestal door een meisje dat met iets uit de koran komt dat juist heel menslievend is. Er zullen inmiddels maar weinig islamitische schoolkinderen zijn die geen microfoon onder hun neus geduwd hebben gekregen.

Een klein land in een grote boze wereld - de Amerikaanse terroristenexpert Jessica Stern is naar Nederland gekomen omdat ze, zegt ze zelf, de angst wil bestuderen. De angst waarvoor? Angst voor terreur? Angst voor de Ander? Op de dag van de herdenking berichtte de Volkskrant over de opperrabbijn van Amsterdam, Aryeh Ralbag, die zegt dat joodse Nederlanders die met niet-joden trouwen of hun kinderen geen joods onderwijs geven, `spirituele zelfmoord' plegen. „Puur uit oogpunt van overleving en behoud van de joodse identiteit, kan ik zo'n gemengd huwelijk niet goedkeuren. (...) Zulke huwelijken leiden ook vaak tot gebroken gezinnen, scheidingen en een identiteitscrisis bij de lcinderen."

Mijn overgrootvader was een jood; hij trouwde een niet-joodse vrouw en gaf zijn kinderen geen joodse opvoedingtoch weet ik in heel de familie van maar een gebroken gezin. Bij mijn grootvader en mijn vader heb ik geen spoor van een identiteitscrisis kunnen vinden. De angst van de opperrabbijn is de angst om te `verdwijnen', om her eigene te zien opgaan in het algemene. Spirituele zelfmoord - de angst daarvoor is in Nederland alomtegenwoordig. Je treft hem zowel aan op de websites van Marokkaanse jongeren als op permanent verongelijkte postings van de nieuwe volksnationalisten. Het is, pijnlijk genoeg, de angst voor integratie.

Bas Heijne NRC 5/11/05

Orakel
06-11-05, 17:59
Kende Bas Heijne niet, maar vinnum wel koel.

mark61
06-11-05, 18:04
Hou m maar in de gaten. Vrijwel altijd ijzersterke columns.

Orakel
06-11-05, 18:51
Geplaatst door mark61
Hou m maar in de gaten. Vrijwel altijd ijzersterke columns.

Bas Heijne: ‘Niet alles is maakbaar’
Mensen dreigen door te slaan in hun zoektocht naar een ‘eigen’ identiteit. Ze nemen posities in tegen imaginaire vijanden. En dat zijn vaak de moslims. We hebben te lang de tekortkomingen van de multiculturele samenleving met de mantel der liefde bedekt, maar we moeten nu van de weeromstuit niet gaan denken dat we de zaak op orde krijgen door migranten voortdurend op hun falen, gebreken en nalatigheid te wijzen. Emancipatie is bittere noodzaak, maar daar moeten we wel tijd en ruimte voor bieden, vindt publicist Bas Heijne.

‘We gaan er maar steeds van uit dat ons wereldbeeld op de Verlichting gebaseerd is en dat de islam nooit een Verlichting heeft gekend. Dat verschil zou de problemen veroorzaken. Ik denk dat ons naoorlogse wereldbeeld niet zozeer op de Verlichting stoelt maar juist bepaald is door wantrouwen ten opzichte van de verlichte Westerse waarden. Het communisme en het fascisme, de debacles die daaruit voortgekomen zijn, hebben mensen heel wantrouwend gemaakt ten opzichte van hun eigen Ik, de eigen cultuur en overtuigingen. De bloeddorst waarmee die gepaard gingen, maakte mensen angstvallig om in het eigen Ik, de eigen cultuur te geloven. Nationalisme was Het Grote Kwaad en het idee van een eigen cultuur werd gekoppeld aan fascistische ideeën over de superioriteit van het eigen ras. Je kon niks zeggen of je was een fascist.

Naoorlogse generaties wilden geloven in de multiculturele samenleving, een wensgedachte die beantwoordde aan de visie op het leven die na de Tweede Wereldoorlog in zwang is gekomen. Het ideaalbeeld van de multiculturele samenleving is sterk gebaseerd op dat wantrouwen ten opzichte van de eigen cultuur. Niet onze eigen cultuur was belangrijk, nee, die ándere culturen, dáár moesten we het van hebben. We koesterden Het Eigene niet meer. Je eigen zelfbewustzijn leidde toch maar tot ongelukken. In Nederland werd veel gesmaald op Het Eigene, terwijl Het Andere, Het Exotische op blinde bewondering kon rekenen. Het was bijna ineenkrimpen voor De Ander en smalen naar Het Eigene.

Allochtonen moesten heel erg in hun eigen cultuur blijven zitten, want dat was mooi. Ze moesten zich niet aanpassen, want dan zouden ze maar op ons gaan lijken. Het was een raar soort gettoïsering van allochtonen: blijf jezelf, pas je niet aan, word niet als wij, word niet saai. Die houding heeft een remmende werking gehad op het serieus nemen van andere culturen. Er zit ook paternalisme in ten opzichte van mensen uit een andere cultuur en een onderschatting van de moeilijkheden die mensen ondervinden als ze van de ene cultuur in een andere terechtkomen. Het was echt naïef. ‘Het is toch leuk, al die verschillende restaurants.’ Maar dat heeft niks te maken met de overstap van de ene naar een andere cultuur.

Die overstap is het lastigste wat er is, voor iedereen. Het hele werk van Nobelprijswinnaar V.S. Naipaul gaat over hoe moeilijk het eigenlijk is om van de ene cultuur in de andere te stappen, met alle waanideeën, misvattingen, discriminatie, angsten. Geen wonder dat mensen zich terugtrekken in eigen kring. En dat je rituelen uit het vaderland die daar allang afgeschaft zijn, weer gaat koesteren. Ik denk dat de gemiddelde Marokkaan hier inmiddels conservatiever is dan de Marokkanen in Marokko.’

Goed, we hebben een heleboel fouten gemaakt, maar dat ligt nu achter ons …
‘Maar ik vind dat je daar bij stil moet staan. Je moet onderzoeken wat die beeldvorming eigenlijk zegt over een cultuur. Van daaruit kun je de reactie beter begrijpen. De ontnuchtering van het multiculturele ideaal gaat voor mij ook gepaard met de ontnuchtering van een verenigd Europa. Terwijl je streeft naar algemene eenheid, worden mensen zich extra bewust van hun eigen identiteit. Als mensen dreigen op te gaan in een geheel waarin ze zich voortdurend bewust moeten zijn van Het Andere, gaan ze zich in Het Eigene terugvinden. Ook in Nederland zijn mensen zich de laatste jaren – en dat heeft zowel met Europa en de globalisering als met de multiculturele samenleving te maken – gaan verdiepen in: ‘Wie zijn wij nu eigenlijk’. Mensen willen ergens bij horen, dat is wel duidelijk. Of het nu bij de eigen regio is of bij de Marokkaanse voetbalvereniging. Soort zoekt soort, zeker als men dreigt op te gaan in een groter geheel. Dat elementaire inzicht is heel erg ontkend. Dat is, denk ik, de grootste fout die gemaakt is.’

Zie je die inzichten nu wel terug in het debat over de multiculturele samenleving?
‘We zijn gaan beseffen dat de werkelijkheid weinig te maken heeft met het ideaal van de multiculturele samenleving. Dat was een schok. Er lag een taboe op, zo werd het althans ervaren. Dat taboe is ontploft. Zeker met Pim Fortuyn is dat veranderd, maar het was natuurlijk al lang aan het schuiven. Het ideaal van de multiculturele samenleving is kapot, althans in de oude vorm, maar wat is nu het nieuwe ideaal? Mensen zoeken naar iets nieuws en vinden tot nu toe vooral Het Eigene, al of niet verzonnen. Want dan heb je weer een ideaal. Alles mag nu ineens gezegd worden. Men probeert in het debat geen bruggen meer te slaan tussen verschillende groepen. Mensen zijn geneigd posities in te nemen en te verdedigen, vaak tegen imaginaire vijanden. Je hebt bijvoorbeeld de nieuwe conservatieven, die zoeken naar de judeo-christelijke fundamenten van de Nederlandse samenleving en die ten opzichte van immigranten op het standpunt staan: aanpassen of sterven. Maar je ziet ook wel degelijk mensen die zoeken naar het dragende fundament voor een maatschappij die uit verschillende culturen bestaat.’

Zijn er ook raakvlakken met de discussie over normen en waarden?
‘Ja. De ontideologisering heeft bij veel mensen het fundament onder hun voeten weggeslagen. Als je in de jaren dertig van de vorige eeuw geboren werd, was je religieus of socialist. Je was ergens lid van, hoorde ergens bij en ging dus naar bepaalde plaatsen toe. Veel Nederlandse Nederlanders hebben dat nu niet meer. De islam biedt dat wél, maar zoekende Nederlanders willen de bekrompen regels van de islam niet.

De discussie wordt nu geleid door tegenstrijdige impulsen. Wat wil je nu eigenlijk? Wil je totaal ongeremde vrijheid op alle punten of wil je wel vrijheid van meningsuiting, maar tegelijkertijd ook een vorm die zegt: dit is belangrijk, dit zijn onze waarden en wie zich er niet aan houdt, die is strafbaar? Die fundamenten zijn niet langer vanzelfsprekend. Het kan alle kanten op gaan. En je ziet dan ook enorm rare uitschieters.’

Wat staat ons nu te doen om meer helderheid te krijgen?
‘Het idee van burgerschap is denk ik nog het meest levensvatbare idee om de boel bij elkaar te houden. Dat burgerschap is geënt op Nederlandse tradities, op Nederlandse geschiedenis en op democratische opvattingen over hoe burgers in een maatschappij met elkaar om moeten gaan. En daar zijn de verschillen volgens mij niet heel erg groot; alles wat je ervoor nodig hebt, staat bij wijze van spreken al in de Grondwet. De discussie gaat meer over de mate waarin je ingrijpt in het privé-leven van mensen of hoe je integratie bevordert en zo. Maar over de noodzaak van integratie zijn mensen het nu eigenlijk wel eens.’

Je schreef eens in een column in NRC Handelsblad dat je de morele noties die ook in de wet staan wel kunt kennen, maar het moet in je bloedstroom zitten voordat je er naar kunt handelen. Hoe krijg je dat voor elkaar?
‘Er kan een kloof zitten tussen de wet en wat in jouw cultuur gebruikelijk is. Je houdt je wel aan de wet, maar eigenlijk geloof je er niet in. Die discrepantie zal altijd een beetje blijven, maar het heeft zin om te debatteren over de algemene punten waar iedereen het over eens is, om die aan te scherpen. Daarnaast zijn er gebieden die moeilijker liggen vanwege culturele of sociale verschillen. Het idee dat nu overheerst, is dat je iets als eerwraak bij Turken eruit kunt walsen door specifieke wetgeving. Maar zo werkt het niet. Het heeft pas zin als iemand met een Turkse achtergrond het idee van eerwraak aan de orde stelt. Niet als dat gebeurt door iemand die er niks mee te maken heeft. Zelfkritiek is duizend keer meer waard dan iemand die je de les leest.


Het huidige debat staat me af en toe tegen omdat het soms om volstrekte schijnlogica draait, om volkomen impressionistische slogans en een soort zelfvergroting en hysterie. Het effect is dat de werkelijke discussie niet meer gevoerd wordt. Als ik voortdurend aangevallen word op iets waarvan ik denk dat het overdreven is of te ver gaat, dan ben ik niet meer geneigd om in mezelf te kijken wat er misschien van waar is. En dan valt het me nog mee dat bij de mensen over wie het gaat – de islamieten – de heftige protesten, althans georganiseerde protesten, uitblijven.

Ik weet ook niet of er een stem van de islamieten ís. Als je aan de ene kant integratie van hen eist en tegelijkertijd dat ze zich als groep verenigen, dan geef je eigenlijk al toe dat die integratie alleen maar via de groep kan, via de moskee of zo. Daar zit ook een rare denkfout in. Integratie heeft vaak als gevolg dat mensen zich losmaken uit hun eigen groep en zich niet langer verplicht voelen om daar nog een vinger naar uit te steken. Zoals bij de schrijver Abdelkader Benali, die naar aanleiding van rellen op het Overtoomse veld zei: ‘Ik ga me toch niet met die tasjesdieven bezighouden!’ Dat is ook een begrijpelijke reactie.’

In het publieke debat ontbreekt het protest. Maar wat gebeurt er onderhuids?
‘Een Italiaanse hoogleraar heeft eens een boek geschreven over een sekte in de Middeleeuwen. De leden ervan werden door de machthebbers van die tijd gebrandmerkt als heksen. Dat wáren ze helemaal niet, maar er werd voortdurend gezegd: jullie zijn heksen, daarom en daarom. Die sekte bleek zich langzaam aan dat beeld te conformeren. Als je steeds zegt: ‘Jij bent de duivel’, krijg je de neiging om die duivel te worden. Dat is een psychologisch proces. Je moet niet alles toedekken, zoals vroeger te veel gebeurde, maar het is ook een foute inschatting om te denken dat je de boel goed krijgt door mensen voortdurend op hun zogenaamde falen, gebreken en nalatigheid te wijzen.’

Hoe kunnen we het debat productiever maken en alle partijen erbij betrekken?
‘De meeste mensen zijn conformisten pur sang. Het is altijd een kleine laag die individueel is en zelfbeschikking kent. Je kunt je afvragen in hoeverre conformisme wordt afgedwongen door de omgeving. Een godsdienst als de islam grijpt diep in het sociale en het privé-leven in. Als strenge islamitische leefregels botsen met de algemene maatschappelijke opvattingen, dan wringt er iets. Dat is inderdaad een emancipatieproces dat doorgemaakt moet worden.’

En moet dat van bovenaf afgedwongen worden?
‘Nou, nee, gestimuleerd zou ik eerder zeggen. Afdwingen lijkt me eerder averechts werken. Als je emancipatie in normen gaat afdwingen, creëer je weer allemaal nieuwe problemen. Het is geen klok die je omdraait! Je moet als uitgangspunt nemen dat het een moeilijk proces is en vervolgens proberen dat proces te stimuleren. Wat je dan overhoudt, is folklorisering van cultuur, zoals de pasar malam de folklore is van de Indische cultuur. Die mensen zijn hier gewoon Nederlanders, maar hebben een extra dimensie in hun leven waarin ze hun eigen cultuur vieren.


De islam is nog lang geen folklore. En daar wringt het, want er is voor islamieten geen noodzaak om die cultuur los te laten. De communicatierevolutie heeft grote invloed op het idee hoe je je eigen cultuur bínnen een andere cultuur beleeft. Je kunt binnen twee uur in Marokko zitten en via schotelantennes naar de Marokkaanse televisie kijken.

Langzaam maar zeker zullen die gemeenschappen toch de Nederlandse normen en waarden en leefwijzen overnemen. Ik las laatst in Het Parool over een kleinkunstfestival met alle liedjes die ooit over homo’s zijn gemaakt. Eén liedje ging over een Marokkaanse jongen van twintig, volgens mij uitgevoerd door een Marokkaanse jongen van twintig die ook echt homo is. Hij vertelde dat zijn vader niet komt kijken, want toneelspelen mag niet van God, dus hij ging zijn vader al helemaal niet vertellen dat hij op het toneel ook nog een jongen staat te zoenen. Die discussie over homo’s hebben wij hier dertig jaar geleden gehad en nu krijgen we hem weer. Met die discussie over een verbod op toneelspelen zijn we ongeveer terug in 1920. Maar ja, voor die jongen ligt het wel zo en dat hij die stap zet en ermee in de krant komt, betekent wel dat hij ongelofelijk aan het emanciperen is. Dat moet je stimuleren, maar het heeft geen zin om het debat op het scherp van de snede te voeren en tegen die man te zeggen: u bent achterlijk. Voorop moet staan dat die jongen de kans krijgt om zichzelf te zijn, om een goed leven op te bouwen.’

Kan het beleid daar iets in betekenen?
‘Ik geloof dat veel gemeenten, anders dan de landelijke politiek, tegenwoordig op cijfers afgaan. En die zijn een betrekkelijk objectief gegeven. Vroeger ging het om een idee van de multiculturele samenleving: kijk, zó moet het worden. Nu proberen gemeenten een soort monitor te ontwikkelen waarmee je integratie veel specifieker kunt meten. Ze kijken niet meer naar allochtonen in het algemeen, maar naar schooluitval bij Turkse of Marokkaanse jongeren, naar de instroom van Turkse vrouwen tussen de twintig en dertig. Men probeert nu cijfermatig te berekenen waar de knelpunten van de integratie liggen. En dat is een veel praktischer middel. We zijn nuchterder geworden, die statistische benadering is verfrissender dan zo’n vaag ideaal. Met cijfers in de hand ben je objectief en niet meteen een racist als je zegt: hier ligt een probleem dat we moeten oplossen.

Het beleid draait om kansen creëren en voorkomen dat mensen in een isolement geraken. Daar zit echt een dilemma, bijvoorbeeld met islamitisch onderwijs. Ik geloof wel dat mensen hun eigen achtergrond kunnen gebruiken als een aardig opstapje om de rest van de samenleving te leren kennen. Maar het is vaak ook een aardig opstapje om juist in eigen kring te blijven hangen. Ik ben daar nog niet helemaal uit.

En sommige problemen zijn nu eenmaal niet op te lossen. Niet alles is maakbaar.’

~Panthera~
06-11-05, 21:07
Het is, pijnlijk genoeg, de angst voor integratie.


:hihi: precies, stel je voor. :schrik:

Bofko
07-11-05, 10:25
Een topper die Bas Heijne.
Ik pak er even één stukje uit.


Geplaatst door Orakel

Niet onze eigen cultuur was belangrijk, nee, die ándere culturen, dáár moesten we het van hebben. We koesterden Het Eigene niet meer. Je eigen zelfbewustzijn leidde toch maar tot ongelukken. In Nederland werd veel gesmaald op Het Eigene, terwijl Het Andere, Het Exotische op blinde bewondering kon rekenen. Het was bijna ineenkrimpen voor De Ander en smalen naar Het Eigene.

Yes, dit is heel erg jaren 70. De Nederlandse maatschappij werd door een bepaalde ´elite´gezien als een stelletje starre kleinburgerlijke kapitalische uitbuiters die in hun sufheid ook het Vuur van de grote Revolutionaire Strijd niet eens zagen.
Een paar jaar voordat ik ging studeren aan de ´University of Tilburg´ toen nog Hogeschool geheten werden Chileense vluchtelingen daar in de watten gelegd en onmiddellijk een (gast)docentschap aangeboden. Die hadden wat meeggemaakt en wat te vertellen natuurlijk ! Daar moest je bij zijn !

mark61
07-11-05, 18:30
Geplaatst door Bofko
Een paar jaar voordat ik ging studeren aan de ´University of Tilburg´ toen nog Hogeschool geheten werden Chileense vluchtelingen daar in de watten gelegd en onmiddellijk een (gast)docentschap aangeboden. Die hadden wat meeggemaakt en wat te vertellen natuurlijk ! Daar moest je bij zijn !

Dat was toen die tent nog K.U.T. heette toch? Of was dat weer later. :cool:

Bofko
07-11-05, 23:28
Geplaatst door mark61
Dat was toen die tent nog K.U.T. heette toch? Of was dat weer later. :cool:

Da was later. Hebben ze ´m maar KUB genoemd (Kath. Univ. Brabant) . Nu heet het gewoon Universiteit van Tilburg. Zag ik.