Marsipulami
20-11-05, 12:30
Afghanistan uit Beeld
Ico Maly
Met veel trompetgeschal en bombastische verklaringen over het uitroeien van het terrorisme, start de VS op 7 oktober 2001 de oorlog in Afghanistan. Voor het overleven van ‘onze democratie en onze vrijheid’ is een bommentapijt over Afghanistan noodzakelijk, althans dat wordt ons toch verteld. Vier jaar later is Bin Laden nog steeds op vrije voeten, worden er nog altijd aanslagen gepleegd in naam van Al Qaeda en likt de Afghaanse burgerbevolking nog steeds zijn gapende wonden. Laten we even terug gaan naar die woelige herfst van 2001.
Terrorisme of olie?
Na 9/11 wordt al snel duidelijk dat Afghanistan de klappen zou voelen. Nochtans is de realiteit helemaal niet zo helder als uit de media mag blijken. Geen enkele dader van de aanslag komt uit Afghanistan en ook de bewijzen dat de aanslag zou uitgedacht of voorbereid zijn in dit troosteloze land komen nooit op tafel. Ook wordt er zedig gezwegen over de aankondiging van de oorlog tegen Afghanistan op een geheim overleg tussen de VS en de Taliban in juli 2001. De oliepijplijn is de directe aanleiding van deze aangekondigde oorlog.
Na 11 september heeft de VS een beter verkoopbaar argument gevonden: de strijd tegen het terrorisme. In de directe nasleep van deze verschrikkelijke aanslag ontstaat snel een retorisch draagvlak voor militaire acties, andere opties worden niet eens vernoemd als een mogelijkheid. Opeens lijkt het algemeen aanvaard dat geweld het beste, zelfs het enige antwoord is om geweld te bestrijden. Het is echter maar de vraag of het VS-geweld in Afghanistan tot doel heeft om het terroristische geweld te bestrijden. Het publiek wordt bestookt met de stelling dat Afghanistan aangevallen wordt als een vorm van zelfverdediging. Het inroepen van artikel 5, dat stelt dat men zich mag ‘verdedigen’, is het opvallendste bewijs van de dominantie van dit idee. Het is op zijn minst vreemd dat in een dergelijke situatie probleemloos gesproken wordt over het recht op verdediging.
Vrijheid als excuustruus
Hoewel de strijd tegen ‘de terreur’ initieel de ‘verantwoording’ is voor het dure geweld, blijkt al snel na de eerste bombardementen dat het opdoeken van Al Qaeda niet de eerste zorg is. De bevrijding van Afghanistan wordt het leidtmotief in de media. Vrijheid brengen naar Afghanistan lijkt opeens de nobele doelstelling te zijn van al het geweld, Bin Laden vatten is niet prioritair meer. Hoe die onderdrukte vrijheid opgevat wordt is veel betekend: enerzijds is er het schandalige feit dat de Afghanen geen toegang hebben tot alle media (de verontwaardiging hierover is gigantisch in de pers), anderzijds wordt in lijn met het wereldwijde discours gewezen op de onderdrukking van de vrouw. Beide zaken, hoewel enkel maar af te keuren en te ‘bestrijden’, vormen echter geen belemmering in de jaren vóór 9/11 wanneer de VS onderhandelt met de Taliban zolang er zicht is op de bouw van de oliepijplijn doorheen Afghanistan. Na 9/11 wordt de verontwaardiging over deze niet bestaande vrijheiden opeens een ‘legitieme verantwoording’ voor duizenden doden en ruines.
Over armoede als vrijheidsbelemmer nummer één wordt niet gerept, hoe duizenden doden en bommen die vrijheden kunnen bewerkstelligen blijft een raadsel. De Bush-clan beroept zich hiervoor op een slimme retorische wending in het discours. De Taliban zijn de ‘forces of evil’, als zij verslagen zijn, kan de VS zich op de borst kloppen. Een simpeler verhaal om aan te voldoen, dan het bestrijden van terreur, armoede en onderdrukking. De Taliban verslaan in een oorlog op ons beeldscherm is voor de VS makkelijk, hun greep op het land vernietigen is een geheel andere zaak. Dat blijkt echter maar later, op 10 december wordt het einde van de oorlog uitgeroepen. Hoewel er van het uitroeien van ‘het terrorisme’ nog niet veel te zien is, eerder in tegendeel, wordt de oorlog toch als een gigantisch succes beschouwd: de plaatselijke cinema in Kabul is terug open en enkele vrouwen hebben hun burqa afgegooid. Zij die het niet deden zijn blijkbaar nog bang, maar dat komt in orde, is de boodschap. Gewoontes afleren duurt immers meestal langer dan gewenst.
De ‘goede oorlog’
Wij hebben hen bevrijd met een ‘goede en rechtvaardige oorlog’. De bewijzen hiervoor worden gevonden in futiele zaken als mannen die voor de camera’s hun baard laten scheren, een zeldzame vrouw die haar burqa thuis laat, een TV-winkel die een tiental toeschouwers lokt voor de vitrine en vooral de snelheid van de overwinning. De conclusie was duidelijk: Afghanistan is bevrijd! Nochtans is Bin Laden nog steeds een vrij man en ook de aanslagen in naam van Al Qaeda lijken niet verminderd te zijn. Toch vreemd dat men zich in de strijd tegen het terrorisme tevreden stelt met het afscheren van enkele baarden, het afwerpen van een enkele burqa en het verdrijven van de Taliban uit Kaboel. Opeens lijkt Afghanistan bevrijd te zijn zonder één enkele structurele ingreep. Sinds de ‘heroďsche overwinning’ van de VS staat Afghanistan bij de gemiddelde nieuwsconsument geboekstaafd als een democratie in aantocht. Langzaam valt Afghanistan uit beeld. De gemiddelde westerse consument ziet in deze oorlog het bewijs van onze goedheid, van ons streven naar vrijheid en democratie voor iedereen. Wij vechten immers met nette uniformen en met de hulp van hoogtechnologisch wapentuig tegen terroristen die, zoals het een ‘terrorist’ betaamt, strijden in dagelijkse kledij met wapens die ze samen sprokkelen. Wij vechten tegen hen om de Afghaan te ontslaan van de onderdrukking, wij bevrijden hen van het terrorisme. Wij zijn onzelfzuchtig, wij willen dat ‘zij’ het goed heb, niets minder, niets meer.
Verhaal en realiteit
Helaas is de realiteit minder rooskleurig en vooral minder simpel. De hoogtechnologische oorlog blijkt in de realiteit niet zo precies te zijn zoals de tv ons wil doen geloven. De VS baseerde haar acties in eerste instantie op de informatie van lokale krijgsheren, die hun rivalen opgeven. De bombardementen op de 'kleine verzetshaarden' hebben voornamelijk gewone Afghaanse burgers getroffen. Volgens een schatting van Marc Herold, een Amerikaans economieprofessor aan de universiteit van New Hampshire, zijn er tussen 7 oktober en 10 december 2001, 3767 onschuldige Afghaanse doden gevallen.
We zijn nu vier jaar verder, het einde van de oorlog is al lang uitgeroepen, dat 'wij' gewonnen hebben staat 'als een paal boven water'. Afghanistan lijkt niet alleen bevrijd te zijn, het zou ook onder controle te zijn. Het beeld van Kaboel staat hiervoor symbool. Dag in dag uit wordt de indruk gewekt bij de nieuwsconsumenten dat het ganse land een traditionele natiestaat is, zelfs een democratie. In werkelijkheid heeft de VS enkel in Kaboel, waar de nationale regering gevestigd is, een stuk controle, daarbuiten heeft de VS weinig tot geen controle over de tegenmachten. De Taliban krijgen trouwens weer aanhang in verschillende 'steden' in Afghanistan als gevolg van de gigantische corruptie in het hedendaagse overheidsapparaat, de niet ingeloste beloftes en een nagenoeg niet -bestaande wederopbouw. Ook Al Qaeda en zijn aanhang kan zich nog steeds vrij verplaatsen. Afghanistan mag dan, voor zover geweten geen trainingskampen meer huisvesten, het blijft een feit dat Al Qaeda het land gebruikt als uitvalsbasis voor de strijd in Irak en guerrilla-aanvallen in Afghanistan zelf.
De situatie van de vrouw is, alle euforische berichten ten spijt, niet zo drastisch veranderd als op het eerste zicht lijkt. Het rapport van Amnesty International Vlaanderen is hierover zeer duidelijk: “De Afghaanse vrouwen zijn het slachtoffer van voortdurend politiek of etnisch gemotiveerd seksueel geweld.(...) Daarnaast is er een toename van de mensenhandel in meisjes en vrouwen. (...) Ook gedwongen huwelijken blijven een probleem in Afghanistan. (...) In grote delen van Afghanistan blijven vrouwen ook nu nog het slachtoffer van beperkingen zoals onder de Taliban en worden vrouwen nog steeds aangevallen en mishandeld wanneer zij de vroegere Taliban-edicten niet naleven.”1
Afghanistan uit beeld
Het beeld over de Afghaanse oorlog is zeer duidelijk, elke journalist wereldwijd loofde de snelle opgang, precisie en afronding van de oorlog. Wereldwijd wordt de VS bejubeld, alsof je een oorlog stopt op 1 dag en dat vrijheid dan per definitie een feit is. Geleidelijk aan verdwijnt Afghanistan uit beeld, het land is niet meer officieel in oorlog maar een Islamitische republiek en zelfs een ‘democratie’. Afghanistan zit nu mee in het ‘goede kamp’, helaas merkt de bevolking daar bitter weinig van. 'Afghanistan in realiteit' en 'Afghanistan in de media' lijkt een wereld van verschil te zijn. De propaganda werkt zeer efficiënt: de wereld heeft de oorlog zonder boe of ba doorgeslikt en kijkt nu de andere kant op ten koste van de bevolking.
Ico Maly
Met veel trompetgeschal en bombastische verklaringen over het uitroeien van het terrorisme, start de VS op 7 oktober 2001 de oorlog in Afghanistan. Voor het overleven van ‘onze democratie en onze vrijheid’ is een bommentapijt over Afghanistan noodzakelijk, althans dat wordt ons toch verteld. Vier jaar later is Bin Laden nog steeds op vrije voeten, worden er nog altijd aanslagen gepleegd in naam van Al Qaeda en likt de Afghaanse burgerbevolking nog steeds zijn gapende wonden. Laten we even terug gaan naar die woelige herfst van 2001.
Terrorisme of olie?
Na 9/11 wordt al snel duidelijk dat Afghanistan de klappen zou voelen. Nochtans is de realiteit helemaal niet zo helder als uit de media mag blijken. Geen enkele dader van de aanslag komt uit Afghanistan en ook de bewijzen dat de aanslag zou uitgedacht of voorbereid zijn in dit troosteloze land komen nooit op tafel. Ook wordt er zedig gezwegen over de aankondiging van de oorlog tegen Afghanistan op een geheim overleg tussen de VS en de Taliban in juli 2001. De oliepijplijn is de directe aanleiding van deze aangekondigde oorlog.
Na 11 september heeft de VS een beter verkoopbaar argument gevonden: de strijd tegen het terrorisme. In de directe nasleep van deze verschrikkelijke aanslag ontstaat snel een retorisch draagvlak voor militaire acties, andere opties worden niet eens vernoemd als een mogelijkheid. Opeens lijkt het algemeen aanvaard dat geweld het beste, zelfs het enige antwoord is om geweld te bestrijden. Het is echter maar de vraag of het VS-geweld in Afghanistan tot doel heeft om het terroristische geweld te bestrijden. Het publiek wordt bestookt met de stelling dat Afghanistan aangevallen wordt als een vorm van zelfverdediging. Het inroepen van artikel 5, dat stelt dat men zich mag ‘verdedigen’, is het opvallendste bewijs van de dominantie van dit idee. Het is op zijn minst vreemd dat in een dergelijke situatie probleemloos gesproken wordt over het recht op verdediging.
Vrijheid als excuustruus
Hoewel de strijd tegen ‘de terreur’ initieel de ‘verantwoording’ is voor het dure geweld, blijkt al snel na de eerste bombardementen dat het opdoeken van Al Qaeda niet de eerste zorg is. De bevrijding van Afghanistan wordt het leidtmotief in de media. Vrijheid brengen naar Afghanistan lijkt opeens de nobele doelstelling te zijn van al het geweld, Bin Laden vatten is niet prioritair meer. Hoe die onderdrukte vrijheid opgevat wordt is veel betekend: enerzijds is er het schandalige feit dat de Afghanen geen toegang hebben tot alle media (de verontwaardiging hierover is gigantisch in de pers), anderzijds wordt in lijn met het wereldwijde discours gewezen op de onderdrukking van de vrouw. Beide zaken, hoewel enkel maar af te keuren en te ‘bestrijden’, vormen echter geen belemmering in de jaren vóór 9/11 wanneer de VS onderhandelt met de Taliban zolang er zicht is op de bouw van de oliepijplijn doorheen Afghanistan. Na 9/11 wordt de verontwaardiging over deze niet bestaande vrijheiden opeens een ‘legitieme verantwoording’ voor duizenden doden en ruines.
Over armoede als vrijheidsbelemmer nummer één wordt niet gerept, hoe duizenden doden en bommen die vrijheden kunnen bewerkstelligen blijft een raadsel. De Bush-clan beroept zich hiervoor op een slimme retorische wending in het discours. De Taliban zijn de ‘forces of evil’, als zij verslagen zijn, kan de VS zich op de borst kloppen. Een simpeler verhaal om aan te voldoen, dan het bestrijden van terreur, armoede en onderdrukking. De Taliban verslaan in een oorlog op ons beeldscherm is voor de VS makkelijk, hun greep op het land vernietigen is een geheel andere zaak. Dat blijkt echter maar later, op 10 december wordt het einde van de oorlog uitgeroepen. Hoewel er van het uitroeien van ‘het terrorisme’ nog niet veel te zien is, eerder in tegendeel, wordt de oorlog toch als een gigantisch succes beschouwd: de plaatselijke cinema in Kabul is terug open en enkele vrouwen hebben hun burqa afgegooid. Zij die het niet deden zijn blijkbaar nog bang, maar dat komt in orde, is de boodschap. Gewoontes afleren duurt immers meestal langer dan gewenst.
De ‘goede oorlog’
Wij hebben hen bevrijd met een ‘goede en rechtvaardige oorlog’. De bewijzen hiervoor worden gevonden in futiele zaken als mannen die voor de camera’s hun baard laten scheren, een zeldzame vrouw die haar burqa thuis laat, een TV-winkel die een tiental toeschouwers lokt voor de vitrine en vooral de snelheid van de overwinning. De conclusie was duidelijk: Afghanistan is bevrijd! Nochtans is Bin Laden nog steeds een vrij man en ook de aanslagen in naam van Al Qaeda lijken niet verminderd te zijn. Toch vreemd dat men zich in de strijd tegen het terrorisme tevreden stelt met het afscheren van enkele baarden, het afwerpen van een enkele burqa en het verdrijven van de Taliban uit Kaboel. Opeens lijkt Afghanistan bevrijd te zijn zonder één enkele structurele ingreep. Sinds de ‘heroďsche overwinning’ van de VS staat Afghanistan bij de gemiddelde nieuwsconsument geboekstaafd als een democratie in aantocht. Langzaam valt Afghanistan uit beeld. De gemiddelde westerse consument ziet in deze oorlog het bewijs van onze goedheid, van ons streven naar vrijheid en democratie voor iedereen. Wij vechten immers met nette uniformen en met de hulp van hoogtechnologisch wapentuig tegen terroristen die, zoals het een ‘terrorist’ betaamt, strijden in dagelijkse kledij met wapens die ze samen sprokkelen. Wij vechten tegen hen om de Afghaan te ontslaan van de onderdrukking, wij bevrijden hen van het terrorisme. Wij zijn onzelfzuchtig, wij willen dat ‘zij’ het goed heb, niets minder, niets meer.
Verhaal en realiteit
Helaas is de realiteit minder rooskleurig en vooral minder simpel. De hoogtechnologische oorlog blijkt in de realiteit niet zo precies te zijn zoals de tv ons wil doen geloven. De VS baseerde haar acties in eerste instantie op de informatie van lokale krijgsheren, die hun rivalen opgeven. De bombardementen op de 'kleine verzetshaarden' hebben voornamelijk gewone Afghaanse burgers getroffen. Volgens een schatting van Marc Herold, een Amerikaans economieprofessor aan de universiteit van New Hampshire, zijn er tussen 7 oktober en 10 december 2001, 3767 onschuldige Afghaanse doden gevallen.
We zijn nu vier jaar verder, het einde van de oorlog is al lang uitgeroepen, dat 'wij' gewonnen hebben staat 'als een paal boven water'. Afghanistan lijkt niet alleen bevrijd te zijn, het zou ook onder controle te zijn. Het beeld van Kaboel staat hiervoor symbool. Dag in dag uit wordt de indruk gewekt bij de nieuwsconsumenten dat het ganse land een traditionele natiestaat is, zelfs een democratie. In werkelijkheid heeft de VS enkel in Kaboel, waar de nationale regering gevestigd is, een stuk controle, daarbuiten heeft de VS weinig tot geen controle over de tegenmachten. De Taliban krijgen trouwens weer aanhang in verschillende 'steden' in Afghanistan als gevolg van de gigantische corruptie in het hedendaagse overheidsapparaat, de niet ingeloste beloftes en een nagenoeg niet -bestaande wederopbouw. Ook Al Qaeda en zijn aanhang kan zich nog steeds vrij verplaatsen. Afghanistan mag dan, voor zover geweten geen trainingskampen meer huisvesten, het blijft een feit dat Al Qaeda het land gebruikt als uitvalsbasis voor de strijd in Irak en guerrilla-aanvallen in Afghanistan zelf.
De situatie van de vrouw is, alle euforische berichten ten spijt, niet zo drastisch veranderd als op het eerste zicht lijkt. Het rapport van Amnesty International Vlaanderen is hierover zeer duidelijk: “De Afghaanse vrouwen zijn het slachtoffer van voortdurend politiek of etnisch gemotiveerd seksueel geweld.(...) Daarnaast is er een toename van de mensenhandel in meisjes en vrouwen. (...) Ook gedwongen huwelijken blijven een probleem in Afghanistan. (...) In grote delen van Afghanistan blijven vrouwen ook nu nog het slachtoffer van beperkingen zoals onder de Taliban en worden vrouwen nog steeds aangevallen en mishandeld wanneer zij de vroegere Taliban-edicten niet naleven.”1
Afghanistan uit beeld
Het beeld over de Afghaanse oorlog is zeer duidelijk, elke journalist wereldwijd loofde de snelle opgang, precisie en afronding van de oorlog. Wereldwijd wordt de VS bejubeld, alsof je een oorlog stopt op 1 dag en dat vrijheid dan per definitie een feit is. Geleidelijk aan verdwijnt Afghanistan uit beeld, het land is niet meer officieel in oorlog maar een Islamitische republiek en zelfs een ‘democratie’. Afghanistan zit nu mee in het ‘goede kamp’, helaas merkt de bevolking daar bitter weinig van. 'Afghanistan in realiteit' en 'Afghanistan in de media' lijkt een wereld van verschil te zijn. De propaganda werkt zeer efficiënt: de wereld heeft de oorlog zonder boe of ba doorgeslikt en kijkt nu de andere kant op ten koste van de bevolking.