wytze
14-12-05, 16:18
De willekeur van de Europese 'uitzetindustrie'
De situatie in het cellencomplex op Schiphol-Oost is geen uitzondering in Europa. De meeste uitzetcentra in Europa zijn net zo omstreden.
Door onze redacteur Michèle de Waard
BRUSSEL, 14 DEC. ,,De situatie in de meeste detentiecentra voor afgewezen vreemdelingen in Europa is mensonterend'', zegt pater Jan Stuyt, directeur van de Jezuïtische Vluchtelingendienst Europa in Brussel. Deze hulpdienst, actief in ruim twintig Europese landen, heeft tal van vertegenwoordigers in Europese landen. Regelmatig leggen zij bezoeken af aan detentiecentra waar afgewezen vreemdelingen terechtkomen in afwachting van hun uitwijzing.
De detentieperiode is in elk land anders en varieert van twee dagen tot twee jaar. In Denemarken zit een uitgeprocedeerde migrant het kortst vast: maximaal 72 uur. Frankrijk weet de hechtenis te beperken tot minder dan vijf weken. In Duitsland kunnen afgewezen vreemdelingen 18 maanden vastzitten. In Nederland is de maximale duur onbeperkt, maar deze komt in de praktijk neer op gemiddeld zes maanden.
,,In veel uitzetcentra is sprake van willekeur en verwaarlozing van de minimumvoorwaarden die de Verenigde Naties hebben opgesteld'', zegt Dick Oosting, directeur van de mensenrechtenorganisatie Amnesty International in Brussel. Ook europarlementariër Jeanine Hennis (VVD) noemt de situatie in een aantal Europese uitzetcentra ,,afschrikwekkend''. Met een groep europarlementariërs bezocht ze detentiecentra, ook in Nederland. De situatie in het Italiaanse Lampedusa, een eiland tussen Sicilië en Afrika waar ze in september was, noemt Hennis ,,onmenselijk''. Illegalen verblijven in wankele barakken zonder ramen, er is nauwelijks sanitair. ,,Ronduit smerig'', aldus Hennis, om van brandgevaar nog maar te zwijgen. De toestand is ,,stukken beter'' in de Spaanse enclaves in Marokko, Ceuta en Melilla, die de delegatie vorige week bezocht. Er zijn klaslokalen voor taalonderricht en er is schoon beddengoed. ,,Het is zonneklaar dat we in Europa uniforme afspraken nodig hebben voor terugkeerprocedures'', zegt Hennis.
In totaal zijn er in Europa een kleine tweehonderd van dergelijke detentiecentra, blijkt uit onderzoek van de Jezuïtische Vluchtelingendienst. Nederland heeft zeven uitzetcentra, zoals het omstreden centrum op Schiphol-Oost, waar onlangs bij een brand elf uitgewezen vreemdelingen om het leven kwamen.
Overheden geven niet graag informatie over deze vorm van vreemdelingenbewaring in closed centers, die in ieder Europees land anders heet en anders wordt uitgevoerd. Het ene land zet afgewezen vreemdelingen vast in een huis van bewaring, in een politiecel of een legerkazerne; het andere land sluit illegale migranten op in een gesloten grenshospitium of in barakken achter prikkeldraad. De pers wordt geweerd. Vluchtelingenorganisaties worden soms toegelaten en ook zielzorgers zoals pater Stuyt. De centra opereren volgens hem in een juridisch schemergebied. Dat is nog mild uitgedrukt, vindt de Tilburgse hoogleraar vreemdelingenrecht Anton van Kalmthout. Hij spreekt ronduit over een ,,juridisch niemandsland''. In sommige Europese landen kunnen afgewezen vreemdelingen vele jaren vastzitten zonder dat iemand zich om hen bekommert.
,,De toestand rond de uitzetindustrie is volstrekt ondoorzichtig'', zegt pater Stuyt, die al lang actief is in het vluchtelingenwerk, bijvoorbeeld in Vietnam en voormalig Joegoslavië. ,,De situatie van afgewezen migranten is meestal slechter dan die van veroordeelde gevangenen'', stelt Stuyt. ,,Vaak zitten mensen, die geen andere overtreding hebben begaan dan ergens te zijn zonder de juiste documenten, maanden, soms jaren, opgesloten, zonder de rechten die veroordeelde criminelen wel hebben.'' Zo worden afgewezen vreemdelingen in uitzetcentra in Europa volgens Oosting van Amnesty steeds langer vastgehouden als afschrikwekkend voorbeeld.
Amnesty verrichtte eerder dit jaar onderzoek naar detentie van asielzoekers in het Verenigd Koninkrijk, Italië en Spanje. Oosting: ,,In Engeland bijvoorbeeld worden vreemdelingen erg lang zonder duidelijke grondslag vastgehouden. Minimumvoorwaarden worden met voeten getreden.''
In het Verenigd Koninkrijk kan iemand volgens de wet onbeperkt in detentie zitten. De Nederlandse wet kent ook geen maximale duur, maar die mag ,,niet langer zijn dan noodzakelijk is voor de uitzetting''. In de praktijk ligt grens gemiddeld bij zes maanden. Toch is 15 maanden opsluiting in Nederland volgens de Tilburgse hoogleraar Van Kalmthout en de Jezuïtische Vluchtelingendienst geen uitzondering. In België kan detentie volgens pater Stuyt onbeperkt zijn: ,,Iedere keer als iemand weigert vrijwillig te vertrekken, gaat er een nieuwe termijn in.''
Hij vindt het ontoelaatbaar dat in sommige landen, zoals het Verenigd Koninkrijk, illegale vreemdelingen samen in een cel worden gestopt met misdadigers. Geregeld worden mannen, vrouwen en kinderen in één ruimte vastgehouden. Ze krijgen geen enkele informatie over de duur van hun detentie of over de uitzetprocedure. En het ontbreekt afgewezen vreemdelingen aan een minimum aan rechten op het gebied van bezoek, gezondheidszorg, advocaten en zielzorg.
Uitzetcentra bestaan in diverse landen vaak uit barakken of tijdelijke noodonderkomens, die brandgevaarlijk zijn. In Nederland loopt het onderzoek nog naar de oorzaak van de brand in Schiphol-Oost, waar 279 vreemdelingen vastzaten. De gemeente Haarlemmermeer had al eerder gewaarschuwd voor de brandveiligheid van het complex. De Onderzoeksraad voor Veiligheid waarschuwt dat vergelijkbare complexen ook brandgevaarlijk kunnen zijn, zoals de bajesboten in Rotterdam en detentiecentra in Heerhugowaard, Zeist en Roermond.
De situatie op Schiphol is geen uitzondering in Europa. Ook andere uitzetcentra zijn omstreden. In de Britse Campsfieldgevangenis voor vluchtelingen in Oxford overleed een vreemdeling door medische nalatigheid. In oktober dit jaar ontstond opnieuw tumult toen de Britse gevangenisinspectie ontdekte dat migranten in de twee grootste uitzetcentra, in Dover en Haslar, werden geslagen met stokken. In België, in een uitzetcentrum in Sint-Andries-Brugge, liepen de spanningen hoog op als gevolg van het strenge regime en de onzekerheid. Nigeriaanse vluchtelingen kwamen in opstand, waarna de gedetineerden werden overgeplaatst naar andere gevangenissen. Ook in Schiphol-Oost zijn na de brand de afgewezen asielzoekers gescheiden van de drugssmokkelaars ('bolletjesslikkers') en direct overgeplaatst naar gewone asielzoekerscentra.
Zelf maakte Stuyt tijdens een bezoek aan uitzetcentra in Malta mee dat afgewezen vreemdelingen ,,het ziekenhuis werden ingetimmerd''. In Malta is de situatie volgens hem het ,,allerergste'' omdat er jaarlijks duizenden afgewezen migranten komen, maar de centra op hooguit tweehonderd mensen zijn berekend. Stuyt: ,,Ze zitten in barakken vast waar het 's zomers te heet en 's winters te koud was. In een kleine cel waren wel twaalf mensen gestopt.''
Hij vervolgt: ,,Niemand weet wat er precies in de Europese dententiecentra gebeurt. Daar moet een eind aan komen.'' Daarom dringt hij er bij de Europese Commissie op aan een toezichthouder op te richten die de situatie in de uitzetcentra regelmatig inspecteert, daarvan publiekelijk verslag doet en toetst of de wet wordt nageleefd. Volgens europarlementariër Hennis kan dit toezicht ook door non-gouvernementele organisaties worden uitgeoefend. ,,Verschillende internationale vluchtelingenorganisaties zijn hiertoe goed uitgerust'', aldus Hennis. Ook pleiten Stuyt, Hennis en Amnesty voor een minimum aan rechten (bezoek, advocaat, medische zorg) voor afgewezen vreemdelingen, die per wet moeten worden vastgelegd.
En dan heeft pater Stuyt het niet eens over de psychologische kwellingen van kinderen, zoals de 10-jarige Maham Nadiya uit Afrika. Ze zit met haar ouders en broers en zusjes in een Belgisch Repatriatiecentrum vast, omdat hun asielaanvraag na lang procederen is afgewezen. Telkens als Stuyts collega langskomt, vliegt ze op hem af. ,,Wanneer mag ik weer terug naar school, naar mijn vrienden'', vraagt ze dan hoopvol.
Elk EU-land hanteert zijn eigen asielbeleid
In 2004 werden volgens Europees Commissaris Franco Frattini van Justitie 660.000 vreemdelingen in de Europese Unie Uitgewezen. ,,Maar slechts van 212.000 weten we zeker dat ze ook echt zijn vertrokken", zei Frattini in september dit jaar.
Uit Nederland zijn volgens het ministerie van Justitie in 2004 ongeveer 45.000 vreemdelingen vrijwillig of gedwongen vertrokken. Een veelvoud krijgt van de IND een aanzegging het land te verlaten. Er zijn naar schatting 120.000 à 250.000 illegalen in Nederland.
Nu nog bepalen de EU-landen grotendeels zelf hun asielbeleid. Frattini presenteerde in september een voorstel voor een gezamenlijk Europees uitwijzingsbeleid. Alle afwijzingsprocedures zouden dan gelijk worden. Afwijzing in één Europees land komt dan neer op afwijzing in de hele EU, in ieder geval voor de periode van vijf jaar. Ook zou aan de detentie een maximum van vijf maanden worden gesteld. Elk land hanteert nu andere detentietermijnen. In de EU komen jaarlijks 500.000 illegalen binnen.
NRC
De situatie in het cellencomplex op Schiphol-Oost is geen uitzondering in Europa. De meeste uitzetcentra in Europa zijn net zo omstreden.
Door onze redacteur Michèle de Waard
BRUSSEL, 14 DEC. ,,De situatie in de meeste detentiecentra voor afgewezen vreemdelingen in Europa is mensonterend'', zegt pater Jan Stuyt, directeur van de Jezuïtische Vluchtelingendienst Europa in Brussel. Deze hulpdienst, actief in ruim twintig Europese landen, heeft tal van vertegenwoordigers in Europese landen. Regelmatig leggen zij bezoeken af aan detentiecentra waar afgewezen vreemdelingen terechtkomen in afwachting van hun uitwijzing.
De detentieperiode is in elk land anders en varieert van twee dagen tot twee jaar. In Denemarken zit een uitgeprocedeerde migrant het kortst vast: maximaal 72 uur. Frankrijk weet de hechtenis te beperken tot minder dan vijf weken. In Duitsland kunnen afgewezen vreemdelingen 18 maanden vastzitten. In Nederland is de maximale duur onbeperkt, maar deze komt in de praktijk neer op gemiddeld zes maanden.
,,In veel uitzetcentra is sprake van willekeur en verwaarlozing van de minimumvoorwaarden die de Verenigde Naties hebben opgesteld'', zegt Dick Oosting, directeur van de mensenrechtenorganisatie Amnesty International in Brussel. Ook europarlementariër Jeanine Hennis (VVD) noemt de situatie in een aantal Europese uitzetcentra ,,afschrikwekkend''. Met een groep europarlementariërs bezocht ze detentiecentra, ook in Nederland. De situatie in het Italiaanse Lampedusa, een eiland tussen Sicilië en Afrika waar ze in september was, noemt Hennis ,,onmenselijk''. Illegalen verblijven in wankele barakken zonder ramen, er is nauwelijks sanitair. ,,Ronduit smerig'', aldus Hennis, om van brandgevaar nog maar te zwijgen. De toestand is ,,stukken beter'' in de Spaanse enclaves in Marokko, Ceuta en Melilla, die de delegatie vorige week bezocht. Er zijn klaslokalen voor taalonderricht en er is schoon beddengoed. ,,Het is zonneklaar dat we in Europa uniforme afspraken nodig hebben voor terugkeerprocedures'', zegt Hennis.
In totaal zijn er in Europa een kleine tweehonderd van dergelijke detentiecentra, blijkt uit onderzoek van de Jezuïtische Vluchtelingendienst. Nederland heeft zeven uitzetcentra, zoals het omstreden centrum op Schiphol-Oost, waar onlangs bij een brand elf uitgewezen vreemdelingen om het leven kwamen.
Overheden geven niet graag informatie over deze vorm van vreemdelingenbewaring in closed centers, die in ieder Europees land anders heet en anders wordt uitgevoerd. Het ene land zet afgewezen vreemdelingen vast in een huis van bewaring, in een politiecel of een legerkazerne; het andere land sluit illegale migranten op in een gesloten grenshospitium of in barakken achter prikkeldraad. De pers wordt geweerd. Vluchtelingenorganisaties worden soms toegelaten en ook zielzorgers zoals pater Stuyt. De centra opereren volgens hem in een juridisch schemergebied. Dat is nog mild uitgedrukt, vindt de Tilburgse hoogleraar vreemdelingenrecht Anton van Kalmthout. Hij spreekt ronduit over een ,,juridisch niemandsland''. In sommige Europese landen kunnen afgewezen vreemdelingen vele jaren vastzitten zonder dat iemand zich om hen bekommert.
,,De toestand rond de uitzetindustrie is volstrekt ondoorzichtig'', zegt pater Stuyt, die al lang actief is in het vluchtelingenwerk, bijvoorbeeld in Vietnam en voormalig Joegoslavië. ,,De situatie van afgewezen migranten is meestal slechter dan die van veroordeelde gevangenen'', stelt Stuyt. ,,Vaak zitten mensen, die geen andere overtreding hebben begaan dan ergens te zijn zonder de juiste documenten, maanden, soms jaren, opgesloten, zonder de rechten die veroordeelde criminelen wel hebben.'' Zo worden afgewezen vreemdelingen in uitzetcentra in Europa volgens Oosting van Amnesty steeds langer vastgehouden als afschrikwekkend voorbeeld.
Amnesty verrichtte eerder dit jaar onderzoek naar detentie van asielzoekers in het Verenigd Koninkrijk, Italië en Spanje. Oosting: ,,In Engeland bijvoorbeeld worden vreemdelingen erg lang zonder duidelijke grondslag vastgehouden. Minimumvoorwaarden worden met voeten getreden.''
In het Verenigd Koninkrijk kan iemand volgens de wet onbeperkt in detentie zitten. De Nederlandse wet kent ook geen maximale duur, maar die mag ,,niet langer zijn dan noodzakelijk is voor de uitzetting''. In de praktijk ligt grens gemiddeld bij zes maanden. Toch is 15 maanden opsluiting in Nederland volgens de Tilburgse hoogleraar Van Kalmthout en de Jezuïtische Vluchtelingendienst geen uitzondering. In België kan detentie volgens pater Stuyt onbeperkt zijn: ,,Iedere keer als iemand weigert vrijwillig te vertrekken, gaat er een nieuwe termijn in.''
Hij vindt het ontoelaatbaar dat in sommige landen, zoals het Verenigd Koninkrijk, illegale vreemdelingen samen in een cel worden gestopt met misdadigers. Geregeld worden mannen, vrouwen en kinderen in één ruimte vastgehouden. Ze krijgen geen enkele informatie over de duur van hun detentie of over de uitzetprocedure. En het ontbreekt afgewezen vreemdelingen aan een minimum aan rechten op het gebied van bezoek, gezondheidszorg, advocaten en zielzorg.
Uitzetcentra bestaan in diverse landen vaak uit barakken of tijdelijke noodonderkomens, die brandgevaarlijk zijn. In Nederland loopt het onderzoek nog naar de oorzaak van de brand in Schiphol-Oost, waar 279 vreemdelingen vastzaten. De gemeente Haarlemmermeer had al eerder gewaarschuwd voor de brandveiligheid van het complex. De Onderzoeksraad voor Veiligheid waarschuwt dat vergelijkbare complexen ook brandgevaarlijk kunnen zijn, zoals de bajesboten in Rotterdam en detentiecentra in Heerhugowaard, Zeist en Roermond.
De situatie op Schiphol is geen uitzondering in Europa. Ook andere uitzetcentra zijn omstreden. In de Britse Campsfieldgevangenis voor vluchtelingen in Oxford overleed een vreemdeling door medische nalatigheid. In oktober dit jaar ontstond opnieuw tumult toen de Britse gevangenisinspectie ontdekte dat migranten in de twee grootste uitzetcentra, in Dover en Haslar, werden geslagen met stokken. In België, in een uitzetcentrum in Sint-Andries-Brugge, liepen de spanningen hoog op als gevolg van het strenge regime en de onzekerheid. Nigeriaanse vluchtelingen kwamen in opstand, waarna de gedetineerden werden overgeplaatst naar andere gevangenissen. Ook in Schiphol-Oost zijn na de brand de afgewezen asielzoekers gescheiden van de drugssmokkelaars ('bolletjesslikkers') en direct overgeplaatst naar gewone asielzoekerscentra.
Zelf maakte Stuyt tijdens een bezoek aan uitzetcentra in Malta mee dat afgewezen vreemdelingen ,,het ziekenhuis werden ingetimmerd''. In Malta is de situatie volgens hem het ,,allerergste'' omdat er jaarlijks duizenden afgewezen migranten komen, maar de centra op hooguit tweehonderd mensen zijn berekend. Stuyt: ,,Ze zitten in barakken vast waar het 's zomers te heet en 's winters te koud was. In een kleine cel waren wel twaalf mensen gestopt.''
Hij vervolgt: ,,Niemand weet wat er precies in de Europese dententiecentra gebeurt. Daar moet een eind aan komen.'' Daarom dringt hij er bij de Europese Commissie op aan een toezichthouder op te richten die de situatie in de uitzetcentra regelmatig inspecteert, daarvan publiekelijk verslag doet en toetst of de wet wordt nageleefd. Volgens europarlementariër Hennis kan dit toezicht ook door non-gouvernementele organisaties worden uitgeoefend. ,,Verschillende internationale vluchtelingenorganisaties zijn hiertoe goed uitgerust'', aldus Hennis. Ook pleiten Stuyt, Hennis en Amnesty voor een minimum aan rechten (bezoek, advocaat, medische zorg) voor afgewezen vreemdelingen, die per wet moeten worden vastgelegd.
En dan heeft pater Stuyt het niet eens over de psychologische kwellingen van kinderen, zoals de 10-jarige Maham Nadiya uit Afrika. Ze zit met haar ouders en broers en zusjes in een Belgisch Repatriatiecentrum vast, omdat hun asielaanvraag na lang procederen is afgewezen. Telkens als Stuyts collega langskomt, vliegt ze op hem af. ,,Wanneer mag ik weer terug naar school, naar mijn vrienden'', vraagt ze dan hoopvol.
Elk EU-land hanteert zijn eigen asielbeleid
In 2004 werden volgens Europees Commissaris Franco Frattini van Justitie 660.000 vreemdelingen in de Europese Unie Uitgewezen. ,,Maar slechts van 212.000 weten we zeker dat ze ook echt zijn vertrokken", zei Frattini in september dit jaar.
Uit Nederland zijn volgens het ministerie van Justitie in 2004 ongeveer 45.000 vreemdelingen vrijwillig of gedwongen vertrokken. Een veelvoud krijgt van de IND een aanzegging het land te verlaten. Er zijn naar schatting 120.000 à 250.000 illegalen in Nederland.
Nu nog bepalen de EU-landen grotendeels zelf hun asielbeleid. Frattini presenteerde in september een voorstel voor een gezamenlijk Europees uitwijzingsbeleid. Alle afwijzingsprocedures zouden dan gelijk worden. Afwijzing in één Europees land komt dan neer op afwijzing in de hele EU, in ieder geval voor de periode van vijf jaar. Ook zou aan de detentie een maximum van vijf maanden worden gesteld. Elk land hanteert nu andere detentietermijnen. In de EU komen jaarlijks 500.000 illegalen binnen.
NRC