PDA

Bekijk Volledige Versie : Einde Ravage



TonH
15-12-05, 00:37
r a v a g e m a g a z i n e - 14.12.2005 19:00

Een twee drie vier, hoedje van Ravage papier. Zoals u wellicht al hebt vernomen nokt actieblad Ravage ermee. Finito, Basta! We hebben nog eenmaal alles uit de kast getrokken voor een dubbeldik slotnummer. Een beetje activist raadpleegt onze website voor de inhoud en haalt het nummer in huis. Bedankt voor uw aandacht, het was ons een waar genoegen.


http://www.indymedia.nl/img/2005/12/33041.jpg

AIVD is spoor bijster

Roger Vleugels volgt nauwlettend de verrichtingen van de geheime dienst die over onze veiligheid waakt. Het wordt volgens hem tijd dat de blunderende AIVD wordt opgeheven, waarna de spionage wordt ondergebracht bij politiediensten. ,,De aard van het beestje is dat de dienst zich niet laat controleren. Dus moet het beestje weg.''


tekst Alex van Veen

Het gesprek met Roger Vleugels (49) over de rol van de AIVD wordt overruled door de moord op de Nijmeegse activist Louis Sévèke. Vleugels kent Sévèke uit de begintijd van de jaren negentig. Ze hebben met elkaar gemeen dat ze de werkwijze van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) en andere inlichtingendiensten kritisch volgen en over hun bevindingen publiceren.
De dood van Sévèke heeft Vleugels geschokt, maar hij ziet de zin er niet van in om te gaan gissen naar de motieven van de dader of daders. ,,Ik vind het niet interessant om te gaan speculeren of de kogel van rechts, van de politie of wegens privéomstandigheden kwam'', zegt Vleugels. Hij wil wel kwijt dat het uitgesloten is dat de aanslag in direct verband kan worden gebracht met de staat. ,,Al was het maar dat we dit al zestig jaar niet hebben meegemaakt.''
Het uit 32 personen bestaande rechercheteam van het korps Gelderland-Zuid dat de zaak onderzoekt, heeft ruim twee weken na de moord tijdens mijn gesprek met Vleugels ogenschijnlijk nog niets bereikt. Op basis van de spaarzame berichtgeving zou je kunnen opmaken dat men het onderzoek amateuristisch aanpakt, zo vindt ook Vleugels.
,,Zie het sporenonderzoek op straat. Na de eerste afzetting werd later een groter gebied afgezet voor een nieuw onderzoek, maar wel nadat de reinigingsdienst de straat had schoon geveegd. Ik wil dit niet boven gemiddeld krakkemikkig noemen, het is het standaard kwaliteitsniveau van de Nederlandse politie, helaas'', aldus Vleugels.



Monitoring

Dat ook de teamleider van de recherche van mening is dat het onderzoek niet helemaal vlekkeloos verloopt, kun je opmaken uit de versterking met twee rechercheurs uit het korps Gelderland-Midden. ,,Dit zijn rechercheurs met een 'hoger dan gemiddeld oplossingspercentage', zoals ze worden omschreven. Oftewel, ze zijn beter dan de gemiddelde teamleden.''
Deze sombere constatering maakt het volgens Vleugels noodzakelijk dat het onderzoek gemonitord wordt en dat er een schaduwonderzoek plaatsvindt. Het monitoren van een strafrechtelijk onderzoek vindt in Engeland plaats op experimentele basis en wordt in de regel uitgevoerd door een onafhankelijk strafrechtgeleerde. Zo'n monitor, ook wel auditor genoemd, heeft volledig toegang tot de processtukken gedurende een lopende zaak en checkt het sporenonderzoek, de tactische recherche, de zoekrichtingen, het forensisch instituut, enz.
De auditor tekent vooraf een geheimhoudingsplicht, maar kan zijn bevindingen bespreken met de persoon die het onderzoek leidt. Vleugels: ,,Het gaat om een second opinion. Een deskundige pottenkijker kan preventief werken op het ontstaan van een tunnelvisie. We hebben in Nederland regelmatig gezien dat er binnen het strafrechtelijk onderzoek bedrijfsongevallen plaatsvinden waardoor de zaak niet wordt opgelost, of de verkeerde persoon wordt veroordeeld.''
Daarnaast zou er door deskundige mensen in kringen van Sévèke een schaduwonderzoek kunnen worden uitgevoerd. ,,Een probleem hierbij is dat je niet precies weet op welke wijze de politie het onderzoek aanpakt. Maar als je goed je oor te luister legt, bronnen bestudeert en de advocaat toegang krijgt tot het strafdossier, kan je aan de slag. Doe bijvoorbeeld navraag bij de nabestaanden en collega's van Louis die eerder door de politie zijn verhoord. Vindt uit waar de politie aandacht voor had tijdens de verhoren.''
Vanaf dag een heeft de teamleider van de recherche het accent gelegd op sporenonderzoek, weet Vleugels. ,,Het sporenonderzoek heeft weliswaar prioriteit, maar omdat politieke motieven van de dader niet mogen worden uitgesloten, moet je het onderzoek ook tactisch uitvoeren.''
Een aantal collega's van Louis heeft direct na de moord contact opgenomen met het rechercheteam met de vraag of ze zich ook wilden verdiepen in het werk waar Louis zich in de weken voorafgaande de moord heeft bezig gehouden. Op dit vlak zijn ook concrete tips aangeleverd. Men kreeg als antwoord dat er nog wel teruggebeld zou worden. Een week later was dit nog niet gebeurd.


Actieverleden

De begrafenis van Louis Sévèke ervaarde Vleugels als een reünie. Hij liep hierbij vele bekenden uit het activistische milieu tegen het lijf. Vleugels was onder meer actief voor de Bond van Dienstplichtigen, de antimilitaristische luis in de pels van de Vereniging voor Dienstplichtige Militairen (VVDM).
Tot 1987 zette hij zich in voor het Antimilitaristische Onderzoeks Kollektief (AMOK). In dat actiemilieu is hij zich gaan verdiepen in het functioneren van de inlichtingendiensten. Dit groeide uit tot zijn dagelijkse werk in dienst van advocaten en activisten. Gaandeweg is hij steeds meer gebruik gaan maken van de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) om voor activisten, journalisten en advocaten informatie boven tafel te krijgen. (zie kader)
Vleugels heeft een gezond wantrouwen tegen macht, tegen overheden. ,,Ik ben een rabbiate democraat. Het bestuur heet niet voor niets openbaar bestuur, het dient transparant te zijn, hetgeen niet altijd zo is.'' Gedurende de jaren negentig, toen de activiteiten bij de BVD/AIVD op een laag pitje kwamen te staan, was Vleugels voornamelijk aan het 'Wobben'. Sinds 11 september 2001 is het kritisch volgen van de AIVD weer zijn hoofdactiviteit.
Dat de geheime dienst na het wegvallen van het Rode Gevaar in het Oostblok stil is blijven staan in haar ontwikkeling, bleek de afgelopen tijd overduidelijk. Blunder na blunder stapelt zich op, met de moord op Theo van Gogh als meest trieste voorbeeld. Volgens Vleugels komt dat voornamelijk doordat de dienst niet gecontroleerd wordt.
De geheime dienst heeft specifieke taken als het veldwerk ook een beetje verwaarloosd. ,,Er is in tien jaar tijd weinig tot niets aan velwerk gedaan. Men specialiseerde zich in economische spionage en op screeningsonderzoeken waar een kwart van het personeel zich mee bezighield. Bij de nieuwe vijand, die veelal een kleurtje heeft, is het veldwerk ook lastiger geworden voor witte spionnen'', aldus Vleugels.


Dataverkeer

Intussen hebben de inlichtingendiensten in de jaren '90 enorm geïnvesteerd in het gebruik van computers. Het accent is komen te liggen op 'sigint', signals intelligence. ,,Ga maar dataverkeer aftappen luidde het credo. Het daadwerkelijk schaduwen van personen en het interpreteren van wat de potentieel verdachte (of objecten van onderzoek) doet is hierdoor sterk verwaarloosd.''

Momenteel moet de dienst dit soort spionnen weer creëren, vindt Vleugels. ,,Het liefst Arabieren die de vele Arabische talen machtig zijn. In het proces rond Outman Ben A., een tolk/vertaler van de AIVD die ervan wordt verdacht geheime informatie te hebben doorgesluisd naar de Hofstadgroep, werd gezegd dat hij op een gegeven moment de enige Arabische tolk op de afdeling was. Dat is natuurlijk waanzin op een afdeling die potentieel verdachten bespioneert waarvan de overgrote meerderheid niet van Nederlandse afkomst is.''
Met het onderzoek naar de moord op Theo van Gogh kwam aan het licht dat de getapte telefoongesprekken van Mohammed Bouyeri door een overdaad aan data-informatie en gebrek aan vertalend personeel niet tijdig werd afgeluisterd. ,,Men geilt op sigint. Er wordt zoveel getapt en bewaard dat men niet voldoenden vertalers heeft om alles snel uit te kunnen werken.''
In Amerika hebben ze na de aanslagen van 11 september ingezien dat er vooraf al tien redenen zijn geweest om de daders te arresteren als ze de getapte informatie tijdig hadden verwerkt. Deze kennis kwam pas maanden na de aanslagen naar buiten. Na onderzoek is gebleken dat de getapte informatie in Amerika gemiddeld pas na drie maanden wordt uitgewerkt.
Aan de hand hiervan heeft men een nieuwe wet aan genomen waarin staat dat alle informatie die getapt en gebugd wordt (met afluisterapparatuur in woning, AvV) binnen twaalf uur beluisterd moet zijn. ,,Leuk zo'n wet, maar de achterstand is nu twee in plaats van drie maanden. Je kunt in Amerika dus een aanslag via de telefoon voorbereiden, als je deze maar binnen twee maanden pleegt.''



Orkestratie

Deze praktijk kwam eveneens naar voren na de inval in de woning in het Haagse Laakkwartier, daags na de moord op Van Gogh. Hierbij raakte een lid van de AT (Arrestatieteam) gewond nadat hij door een handgranaat werd getroffen. ,,Ook hier is men pas na de inval de getapte informatie gaan beluisteren en bekijken. Als dat in real-time was gebeurd, had men er geen AT maar een BBE (Bijzondere Bijstands Eenheid) op af gestuurd.''
Het feitenrelaas over de moord van Van Gogh, dat lang op zich deed wachten, is het meest curieuze dat Vleugels ooit heeft ingezien. ,,Men presteert het drie weken na de moord om gedane observaties op twee manieren te interpreteren; een door de bril bezien van de politie en een van de AIVD. Dit betekent dat drie weken na de moord politie en AIVD het nog steeds niet met elkaar eens zijn over interpretaties van gegevens die ze in wezen geïnterpreteerd hadden moeten hebben voorafgaande de moord!''
Uit het feitenrelaas blijkt ook dat Bouyeri de spil van de Hofstadgroep is geweest, terwijl in de begeleidende brief door de ministers op advies van de AIVD wordt gesteld dat hij een bijrol had. Dit was in de Tweede Kamer de onderbouwing van het feit dat Bouyeri niet meer afgeluisterd werd, etc.
Vleugels: ,,Bouyeri leverde z'n woning, z'n auto, z'n gsm uit aan de Hofstadgroep. Kortom, hij leverde logistieke steun. Dat is veel belangrijker dan het werk van Samir A., die door de ministers en AIVD belangrijker wordt gemaakt dan hij in werkelijkheid is. De woning en de auto van Bouyeri worden misschien ook door andere groepen en personen gebruikt. Door enkel deze objecten te observeren hou je in elk geval de Hofstadgroep in de gaten, en mogelijk ook andere groepen.''
Minister Remkes bagatelliseerde het feit dat Bouyeri slechts z'n woning ter beschikking stelde. ,,Deze opvatting staat haaks op de beginselen van elke inlichtingendienst. Dat heeft niemand in de Tweede Kamer en in de pers bekritiseerd en bloot gelegd. De AIVD heeft het betoog van Remkes georkestreerd, om onderbouwd te krijgen waarom men Bouyeri gemist heeft.''


Aansturingsproblemen

In de documentaire 'Prettig weekend, ondanks alles' wordt de vraag opgeworpen in hoeverre Bouyeri voor de moord contact zou hebben gehad met de AIVD. Volgens Vleugels niet zo vreemd, aangezien de AIVD de afgelopen jaren met álle leden van de Hofstadgroep contact heeft gehad. Om meerdere redenen: als onderdeel van een storingsprogramma, om een idee te krijgen van de persoonlijkheid van betrokken personen, maar ook in het kader van een voorselectie voor mogelijke werving.
Pal na de moord op Van Gogh uitten burgemeester Cohen van Amsterdam en diens hoofdofficier van justitie De Wit kritiek op de verantwoordelijke ministers in Den Haag over het achterwege blijven van informatie over Bouyeri. Onderdeel van het spel, meent Vleugels. ,,De regelgeving omtrent AIVD-activiteiten is zo dat er niet gecommuniceerd mag worden met de burgemeester en hoofdofficier van justitie. Dus de AIVD op zich heeft niet fout gehandeld, de regelgeving klopt niet.''
Ook de Regio Inlichtingendienst (RID) van korps Amstelland mag over haar activiteiten niet communiceren met het eigen korps. Dat is een jaarlijks terugkerende klacht op het genootschap van hoofdcommissarissen: 'Wij betalen onze RID's maar plukken de vruchten niet'.
Op hiërarchisch niveau valt de RID onder de AIVD in het kader van terrorismebestrijding, een unieke situatie. Tegelijkertijd doet de RID werk op het gebied van openbare orde en veiligheid, hetgeen onder de verantwoordelijkheid van het korps valt. ,,De scheidslijn tussen terrorisme en openbare orde is lastig te trekken. Dit is een typisch Nederlands gedrocht'', aldus Vleugels.
Overigens heeft de commissie-Havermans, waar Cohen zitting in heeft, onlangs aan de regering een rapport aangeboden waarin onder andere deze aansturingsproblematiek wordt aangekaart. ,,De aanpak van de AIVD en RID verbetert langzaam maar zeker. Getapte informatie wordt in sommige zaken vrijwel real-time verwerkt.''


Bewijsvoering

De uitgebreide wetgeving op het gebied van terreurbestrijding maakt het gebruik van anonieme bewijsvoering met AIVD-materiaal in rechtszaken steeds eenvoudiger. Dit baart Vleugels zorgen: ,,Onze rechtsgang is gebaseerd op gelijke inzage in de bewijsvoering, zodat het openlijk in de rechtbank te controleren is. Met de nieuwe wetgeving van Donner hoeft de AIVD voortaan niet in alle gevallen van bewijsvoering openheid van zaken te geven.''
Hier zit volgens Vleugels het oude adagium van de AIVD achter: 'Wij geven onze bronnen en werkwijze niet bloot'. ,,We krijgen een situatie dat de bewijsvoering van de AIVD die in de rechtszaak wordt gebruikt niet gecontroleerd wordt. De komende maanden zal blijken of deze nieuwe wijze van bewijsvoering door de rechters gepikt wordt. Ik vrees van wel, gelet op alle commotie van de laatste tijd over eerdere vrijspraken in zaken rond de Hofstadgroep. Daarmee doet de gemanipuleerde rechtspraak ook zijn intrede in dit land.''
Vleugels beschouwt de geheime dienst niet als zijn vijand. ,,Ik maak bezwaar tegen de geringe controle op het functioneren van deze dienst. Bij de reinigingsdienst is er meer controle op het werk van het personeel dan bij deze dienst die zich voornamelijk bezighoudt met privacygevoelige gegevens. De aard van het beestje AIVD is dat de dienst zich niet laat controleren. Dus moet het beestje weg.''
Vleugels ziet dan ook geen reden om de geheime dienst te laten voortbestaan. ,,Waarom wordt dit privacygevoelige werk niet gewoon gedaan door politiediensten?'', vraagt hij zich af. ,,Maar versterk dan meteen ook de democratische controle bij de politie, want daarmee is het, zeker sinds de invoering van de regiopolitie, abominabel gesteld.''

**********************

Wet openbaarheid bestuur

Naast het volgen van de inlichtingendiensten is Roger Vleugels juridisch adviseur voor met name persorganen op het gebied van de Wet openbaarheid van bestuur (Wob). Hij heeft de afgelopen vijftien jaar al zo'n 2.000 keer geWobt, van actiegroepen tot tv-rubrieken, hetgeen hem de reputatie Wob-goeroe opleverde.

Op grond van de Wob hebben burgers toegang tot veel informatie over het bestuur van rijk, provincies en gemeenten. Het uitgangspunt van de wet is dat overheidsinformatie openbaar is. Tenzij voor een van de weigergronden, en daar zitten forse knelpunten, geldt dat de gevraagde informatie niet geschikt is om openbaar te worden gemaakt. Vooral journalisten maken van het Wob-verzoek gebruik.
De overheid hoeft niet alle informatie openbaar te maken. Uitgezonderd zijn bijvoorbeeld de inhoud van contacten tussen, hoe kan het ook anders, de koningin en bewindslieden en bedrijfs- en fabricagegegevens die vertrouwelijk zijn meegedeeld. Ook mag openbaarmaking de veiligheid van de staat niet schaden of de privacy van personen aantasten.
,,Zo'n tachtig landen hebben dit soort, doorgaans 'freedom of information acts' genoemde wetten'', zegt Vleugels. ,,In Engeland is begin dit jaar een dergelijke wet ingevoerd. Sindsdien zijn er al 200.000 verzoeken ingediend. In Nederland bestaat de Wob al 25 jaar, maar in al die tijd is er slechts 20.000 keer gebruik van gemaakt.''

Dat Nederland zo weinig Wobt komt volgens Vleugels doordat dit ,,het enige land ter wereld is waar Calvijn nog niet overleden is.''
Hij constateert in omringende landen een gezond wantrouwen tegen de macht, hetgeen geïnstitutionaliseerd is in allerlei denktanks en waakhonden. In Nederland heb je dat niet.
,,De jongste geschiedenis in dit land ontsnapt op universiteiten aan de aandacht, in het buitenland is dat de grootste vakgroep'', vervolgt Vleugels. ,,Parlementaire enquêtes komen hier nauwelijks voor. We hebben hier in dit land vrijwel geen onderzoeksjournalisten. Tel je ze allemaal bij elkaar op dan zijn het er minder dan de voltallige onderzoeksredactie van Der Spiegel, die er zestig in dienst heeft.''
Bijkomend probleem van het Wobben is dat slechts 4 proent van de verzoeken binnen de wettelijke maximumtermijn van 28 dagen gehonoreerd wordt. In ruim 95 procent van alle zaken gaat de overheid daar fors (weken) tot zeer fors (maanden) overheen. In 15 procent van alle zaken ontvangt een aanvrager op basis van het verzoek het gewenste resultaat. Dit percentage stijgt tot 35 procent na het indienen van een bezwaar en tot 65 procent na een beroep bij de rechter (termijn van een tot twee jaar). Sinds de kabinetten Balkenende is er sprake een afname van de openbaarheid. Zo blijven allerlei databestanden, die voorheen onder de Wob openbaar waren, nu gesloten.
Op verzoek van GroenLinks beschreef Vleugels zijn ervaringen met het Wobben, en legde haarfijn uit waar het in de praktijk aan schort. In de nota 'Open de Oester' bepleit de partij onder meer een snellere reactie op een aanvraag via de Wob. Termijnoverschrijdingen dienen te worden aangepakt en bestraft. De Wob moet ook weer een lekenwet worden. Het moet veel eenvoudiger worden om verzoeken in te dienen.
Vrij onverwacht werd de nota op 30 november jl. behandeld in de Tweede Kamer. ,,Minister Pechtold vindt de nota dermate interessant dat hij een voorontwerp voor een nieuwe wet gaat opstellen welke voor de zomer wordt ingediend. De meerderheid van ministers is overigens tegen, en waarschijnlijk ook de meerderheid van de Kamer. Maar de intentie is opmerkelijk en interessant'', vindt Vleugels.