Dwaalspoor
02-03-06, 03:27
Recht / Veel kan, maar er is geen recht op beledigen
door Nico Jörg
Ook gelovigen mogen soms dingen zeggen die bijvoorbeeld homoseksuelen als beledigend ervaren. Maar niemand heeft het recht op beledigen.
Het debat over de betekenis van religieuze beledigingen is door de minister voor ontwikkelingssamenwerking, Van Ardenne, opnieuw opgerakeld. Het Tweede Kamerlid Hirsi Ali (VVD) bepleitte een paar weken geleden het recht om te beledigen. Haar fractieleider Van Aartsen vond dit een ’woest goed’ idee.
In alle beschaafde landen bestaan wetten die belediging strafbaar stellen. Zo ook in Nederland. Belediging van een individuele persoon is strafbaar gesteld in art. 266 van het wetboek van strafrecht. Smaad (iemands goede naam aantasten door hem publiekelijk een bepaald feit in de schoenen te schuiven) in art. 261. Wetend dat dit feit niet waar is maakt het tot laster (art. 262).
Belediging van groepen mensen wegens hun godsdienst of levensovertuiging is strafbaar gesteld in art. 137c en 137e. Behoudens uitzonderingen in de wet maken de strafbepalingen een beledigende uitlating onrechtmatig. Een (ruim) recht om te beledigen bestaat zogezien dus niet. Veroordelingen voor belediging zijn ook allerminst ongewoon.
Iets anders is dat men –als men hiertoe fysiek in staat is– wel de vrijheid heeft om te beledigen. Zoals degene die dit kan, de vrijheid heeft een ander met een mes te steken, al dan niet in de rug. Zoals men, uitgaande van de fysieke mogelijkheden daartoe, de vrijheid heeft alle delicten van het wetboek van strafrecht te plegen. De kranten staan er dagelijks vol van.
Een recht om dat allemaal te doen heeft men echter helemaal niet. Integendeel: het wetboek van strafrecht verklaart deze gedragingen (en andere wetten nog vele andere) tot onrechtmatige gedragingen. De vrijheden die men zich hier permitteert zijn absoluut niet als grondrechten gegarandeerd.
Nu is het wel zo dat het verbod op beledigende uitlatingen of een bestraffing daarvoor soms in strijd kan komen met de vrijheid van meningsuitding, die wél als grondrecht is gegarandeerd. Met name in de politiek/journalistieke arena worden vaak harde beschuldigingen geuit aan het adres van politici. In het belang van openbare meningsvorming en politiek pluralisme, en gelet op de taak van de journalistiek om misstanden aan de kaak te stellen, is harde kritiek die niet een nodeloos grievend karakter heeft, niet snel ontoelaatbaar. Het algemeen belang kan dan met zich meebrengen dat een op het eerste gezicht beledigende uitlating na afweging van alle belangen door de rechter, toch geen beledigend karakter heeft.
Als politici zichzelf geharnast opstellen moeten ze niet raar opkijken indien tegenstanders geharnast reageren. Aan de meningsuitingen mag in dit verband niet de eis gesteld worden dat zij niet ’aanstootgevend, stuitend of verstorend’ mogen zijn, zoals het Europese Hof voor de Rechten van de Mens bij voortduring over art. 10 van het Europees Mensenrechtenverdrag zegt.
Maar ook buiten de politiek kan de vrijheid van meningsuiting prevaleren boven de beledigingsartikelen. Zoals in Nederland wel is gebleken, waar homo’s door sommige aanhangers van het christelijk of moslimgeloof op religieuze gronden straffeloos voor de meest verwerpelijke wezens op deze aardbol moch-ten worden uitgemaakt.
Het kan dus voorkomen dat het recht op de individuele eer en goede naam, of het verbod om als lid van een groep beledigd te worden, botst met het recht van de vrijheid van meningsuiting. Een belediging kan in sommige gevallen gerechtvaardigd zijn; het kan in sommige gevallen het beledigende karakter aan de uitlating ontnemen. Maar een recht? Nee.
Ook bij uitlatingen die beledigend voor gelovigen kunnen worden geacht, geldt voor het Europees Hof in beginsel dat ook hier ’zelfs een uitlating die als aanstootgevend, stuitend of verstorend voor religieuze gevoeligheden van anderen zou kunnen worden beschouwd binnen het bereik van de bescherming van artikel 10 valt’.
Maar het Hof heeft een open oog voor het recht van medeburgers om niet beledigd te worden in hun godsdienstige gevoelens, zoals in het geval van een film die kwetsend was voor die gevoelens (de zaak Otto Preminger Institute tegen Oostenrijk, 1994).
Pluralisme, tolerantie en ruimdenkendheid brengen met zich mee dat gelovigen –om het even of zij tot de meerderheid of tot de minderheid behoren– niet gevrijwaard zijn voor kritiek. Zij zullen moeten accepteren dat een bepaald geloof wordt gekritiseerd of een ander geloof gepropageerd. Dat kan stuitend en provocerend zijn: dat zij zo.
Maar het wordt wat anders wanneer de gelovigen zich terecht op een ongerechtvaardigde en beledigende wijze aangevallen voelen in de persoon van de profeet van de islam (de zaak I.A. tegen Turkije, 2005).
Ook is het Hof gevoelig voor de maatschappelijke spanningen die uit religieuze (of antireligieuze) uitlatingen kunnen voortspruiten, zoals bleek uit een Iers verbod op religieuze reclame op de televisie (de zaak Murphy tegen Ierland, 2003).
Wat deze beschouwing leert is dat de uitoefening van de vrijheid van meningsuiting lang niet altijd (misschien zelfs wel: meestal niet) in de weg staat aan een veroordeling tot straf wegens belediging.
Conclusie: het recht om te beledigen opeisen is niet zo’n woest goed idee.
Nico Jörg is advocaat-generaal van Aruba.
http://www.trouw.nl/deverdieping/podium/article234758.ece/Recht+%2F+Veel+kan%2C+maar+er+is+geen+recht+op+bel edigen++
door Nico Jörg
Ook gelovigen mogen soms dingen zeggen die bijvoorbeeld homoseksuelen als beledigend ervaren. Maar niemand heeft het recht op beledigen.
Het debat over de betekenis van religieuze beledigingen is door de minister voor ontwikkelingssamenwerking, Van Ardenne, opnieuw opgerakeld. Het Tweede Kamerlid Hirsi Ali (VVD) bepleitte een paar weken geleden het recht om te beledigen. Haar fractieleider Van Aartsen vond dit een ’woest goed’ idee.
In alle beschaafde landen bestaan wetten die belediging strafbaar stellen. Zo ook in Nederland. Belediging van een individuele persoon is strafbaar gesteld in art. 266 van het wetboek van strafrecht. Smaad (iemands goede naam aantasten door hem publiekelijk een bepaald feit in de schoenen te schuiven) in art. 261. Wetend dat dit feit niet waar is maakt het tot laster (art. 262).
Belediging van groepen mensen wegens hun godsdienst of levensovertuiging is strafbaar gesteld in art. 137c en 137e. Behoudens uitzonderingen in de wet maken de strafbepalingen een beledigende uitlating onrechtmatig. Een (ruim) recht om te beledigen bestaat zogezien dus niet. Veroordelingen voor belediging zijn ook allerminst ongewoon.
Iets anders is dat men –als men hiertoe fysiek in staat is– wel de vrijheid heeft om te beledigen. Zoals degene die dit kan, de vrijheid heeft een ander met een mes te steken, al dan niet in de rug. Zoals men, uitgaande van de fysieke mogelijkheden daartoe, de vrijheid heeft alle delicten van het wetboek van strafrecht te plegen. De kranten staan er dagelijks vol van.
Een recht om dat allemaal te doen heeft men echter helemaal niet. Integendeel: het wetboek van strafrecht verklaart deze gedragingen (en andere wetten nog vele andere) tot onrechtmatige gedragingen. De vrijheden die men zich hier permitteert zijn absoluut niet als grondrechten gegarandeerd.
Nu is het wel zo dat het verbod op beledigende uitlatingen of een bestraffing daarvoor soms in strijd kan komen met de vrijheid van meningsuitding, die wél als grondrecht is gegarandeerd. Met name in de politiek/journalistieke arena worden vaak harde beschuldigingen geuit aan het adres van politici. In het belang van openbare meningsvorming en politiek pluralisme, en gelet op de taak van de journalistiek om misstanden aan de kaak te stellen, is harde kritiek die niet een nodeloos grievend karakter heeft, niet snel ontoelaatbaar. Het algemeen belang kan dan met zich meebrengen dat een op het eerste gezicht beledigende uitlating na afweging van alle belangen door de rechter, toch geen beledigend karakter heeft.
Als politici zichzelf geharnast opstellen moeten ze niet raar opkijken indien tegenstanders geharnast reageren. Aan de meningsuitingen mag in dit verband niet de eis gesteld worden dat zij niet ’aanstootgevend, stuitend of verstorend’ mogen zijn, zoals het Europese Hof voor de Rechten van de Mens bij voortduring over art. 10 van het Europees Mensenrechtenverdrag zegt.
Maar ook buiten de politiek kan de vrijheid van meningsuiting prevaleren boven de beledigingsartikelen. Zoals in Nederland wel is gebleken, waar homo’s door sommige aanhangers van het christelijk of moslimgeloof op religieuze gronden straffeloos voor de meest verwerpelijke wezens op deze aardbol moch-ten worden uitgemaakt.
Het kan dus voorkomen dat het recht op de individuele eer en goede naam, of het verbod om als lid van een groep beledigd te worden, botst met het recht van de vrijheid van meningsuiting. Een belediging kan in sommige gevallen gerechtvaardigd zijn; het kan in sommige gevallen het beledigende karakter aan de uitlating ontnemen. Maar een recht? Nee.
Ook bij uitlatingen die beledigend voor gelovigen kunnen worden geacht, geldt voor het Europees Hof in beginsel dat ook hier ’zelfs een uitlating die als aanstootgevend, stuitend of verstorend voor religieuze gevoeligheden van anderen zou kunnen worden beschouwd binnen het bereik van de bescherming van artikel 10 valt’.
Maar het Hof heeft een open oog voor het recht van medeburgers om niet beledigd te worden in hun godsdienstige gevoelens, zoals in het geval van een film die kwetsend was voor die gevoelens (de zaak Otto Preminger Institute tegen Oostenrijk, 1994).
Pluralisme, tolerantie en ruimdenkendheid brengen met zich mee dat gelovigen –om het even of zij tot de meerderheid of tot de minderheid behoren– niet gevrijwaard zijn voor kritiek. Zij zullen moeten accepteren dat een bepaald geloof wordt gekritiseerd of een ander geloof gepropageerd. Dat kan stuitend en provocerend zijn: dat zij zo.
Maar het wordt wat anders wanneer de gelovigen zich terecht op een ongerechtvaardigde en beledigende wijze aangevallen voelen in de persoon van de profeet van de islam (de zaak I.A. tegen Turkije, 2005).
Ook is het Hof gevoelig voor de maatschappelijke spanningen die uit religieuze (of antireligieuze) uitlatingen kunnen voortspruiten, zoals bleek uit een Iers verbod op religieuze reclame op de televisie (de zaak Murphy tegen Ierland, 2003).
Wat deze beschouwing leert is dat de uitoefening van de vrijheid van meningsuiting lang niet altijd (misschien zelfs wel: meestal niet) in de weg staat aan een veroordeling tot straf wegens belediging.
Conclusie: het recht om te beledigen opeisen is niet zo’n woest goed idee.
Nico Jörg is advocaat-generaal van Aruba.
http://www.trouw.nl/deverdieping/podium/article234758.ece/Recht+%2F+Veel+kan%2C+maar+er+is+geen+recht+op+bel edigen++