Dolle Fatima
04-03-06, 23:08
‘Rijke landen walgelijk arrogant jegens Afrika’
Gesprek met speciaal VN-gezant voor aids in Afrika Stephen Lewis
Speciaal VN-gezant Stephen Lewis spreekt zich uit. Over de „criminele nalatigheid” van rijke landen. Over „de arrogantie” van de Wereldbank. Over de „lafheid” van de VN.
Door onze redacteur Dick Wittenberg
Rotterdam, 4 maart. De Wereldbank moet herstelbetalingen aan Afrika doen voor de gigantische schade die ze met haar „fundamentalistische” beleid op het continent heeft aangericht. Het is schandalig dat de Verenigde Naties nog steeds geen volwaardige organisatie voor vrouwen hebben. De VN en westerse en Afrikaanse regeringen hebben „soms opzettelijk traag of regelrecht onverantwoord” op de aids-epidemie gereageerd.
Stephen Lewis, VN-gezant voor aids in Afrika, doet harde uitspraken in zijn boek Race against Time, een aanklacht die vandaag in Nederland verschijnt onder de titel Liefdesverklaring aan een continent in doodsnood.
„De laatste vier jaar heb ik besteed aan het kijken naar mensen die sterven”, luidt de eerste zin. In zijn geboorteland Canada heeft het boek zeventien weken bovenaan de bestsellerslijst gestaan en zijn er meer dan 75.000 exemplaren van verkocht.
Woede. In een telefonisch vraaggesprek van anderhalf uur vanuit Canada geeft de 68-jarige Lewis meteen toe dat het woede is die hem drijft. Woede over de grote mogendheden die zich schuldig maken aan „criminele nalatigheid” en hun beloften aan Afrika ,,telkens weer breken”. Woede over „autocratische, onverschillige Afrikaanse leiders”. Woede over het tekortschieten van de VN.
Binnen de VN is het ongebruikelijk dat een ingewijde als Lewis zo ongezouten kritiek op de eigen organisatie levert. Er heerst „een krampachtige cultuur van zelfcensuur, van neurotische voorzichtigheid, van lafheid”, zegt Lewis. „De angst is groot om lidstaten voor het hoofd te stoten. Wie zijn nek uitsteekt, riskeert de wraak van politici en hooggeplaatste functionarissen binnen het apparaat van de VN. Als de dwalingen en zwakheden van de VN niet in alle openheid worden besproken, zal er nooit iets veranderen.”
Juist omdat hij om de organisatie geeft, zegt Lewis, heeft hij de plicht om de VN te bekritiseren. Juist omdat hij weet dat organisaties als het Wereldvoedselprogramma en de Wereldgezondheidsorganisatie „bergen kunnen verzetten”, heeft hij de taak om erop te wijzen dat de VN „drie tot vier keer zoveel zouden kunnen doen”.
Met een krachtiger leiding, meer gerichtheid, een grotere en betrouwbaarder toevloed van middelen. En met minder bureaucratie: minder conferenties „met loze intentieverklaringen”, minder documenten „die tot in het oneindige dezelfde feiten aanhalen, dezelfde cijfers presenteren en dezelfde aanbevelingen doen.” Een machiavellistische uitsteltactiek”, noemt Lewis het.
Het felst gaat Lewis tekeer tegen de Wereldbank en het Internationaal Monetair Fonds. Hij verwijt die internationale instellingen dat ze de Afrikaanse economie hebben ondermijnd en de sociale structuur hebben verscheurd door sinds het eind van de jaren tachtig aan Afrikaanse regeringen onmogelijke macro-economische eisen te stellen in het kader van hun structureel aanpassingsbeleid. Lewis heeft het over „kapitalistisch stalinisme”. „Zo zelfvoldaan, zo alwetend, zo walgelijk arrogant.”
Landen kregen alleen maar leningen als ze privatiseerden en de publieke sector saneerden. Ouders moesten schoolgeld betalen en zieken moesten bijdragen aan de kosten van de gezondheidszorg. „Dat leidde tot een kaalslag van sociale voorzieningen”, zegt Lewis. „Dat is een van de redenen dat Afrika niet adequaat op de aids-epidemie heeft gereageerd.” Volgens de Canadees gaan de banken nog steeds door met hun destructieve beleid van het stellen van macro-economische eisen, onder het mom van armoedebestrijding. Als herstelbetaling, vindt Lewis, zouden de banken moeten opdraaien voor de 5,5 miljard dollar per jaar die nodig zijn om alle kinderen van de wereld naar de basisschool te laten gaan.
Lewis verwijt Unicef, het kinderfonds van de Verenigde Naties dat het in het jaar 2000 een mondiale campagne voor afschaffing van het schoolgeld lanceerde en vervolgens vijf jaar lang niks deed. Maar Lewis spaart ook zichzelf niet in het boek. Hij erkent dat hij als onderdirecteur van Unicef destijds had kunnen protesteren. Dat heeft hij verzuimd. „Ik kon mezelf als het ware al zien hangen tussen de vlaggen voor het VN-gebouw aan First Avenue. Die nalatigheid zal ik mezelf nooit vergeven.”
Zoals hij zich ook nog steeds schuldig voelt omdat hij in het verleden heeft gezwegen tegenover de koning van Swaziland. Op een gezamenlijke persconferentie repte hij met geen woord over diens veelwijverij in een land dat het hoogste percentage besmettingen met het aids-virus ter wereld heeft. Onlangs heeft hij de koning in een onderhoud onder vier ogen alsnog gezegd waar het op staat. Dat diens jacht op jonge maagden de aids-epidemie naar ongekende hoogte heeft gestuwd. „De Verenigde Naties” zegt Lewis, „hebben de plicht om de confrontatie aan te gaan.”
Met zijn onomwonden standpunten en zijn uitgesproken houding heeft Lewis al heel uiteenlopende, vijanden gemaakt. Zoals Zuid-Afrika en de Verenigde Staten. Amerikaanse Republikeinen lobbyen bij de VN voor zijn ontslag omdat hij het heeft gewaagd het internationale aids-plan van president Bush op de korrel te nemen. Hij zegt dat het vooral dient om Amerikaanse dollars naar Amerikaanse farmaceutische firma’s te sluizen.
Zuid-Afrika heeft hem naar eigen zeggen tot „persona non grata” verklaard. Hij had niet mogen zeggen dat geen Afrikaans land zo „gewetenloos traag” werkt aan de behandeling van aids-patiënten als Zuid-Afrika, het land met de meeste besmette mensen ter wereld.
Hij mag pas weer aids-projecten in Zuid-Afrika bezoeken als hij eerst excuses aanbiedt „aan de president, aan de minister van Volksgezondheid en aan het ANC”.
Hij heeft zich in zijn boek nog ingehouden, erkent hij. „Ik ben zover gegaan als ik kon gaan, zonder een internationale storm te veroorzaken.” Zonder meteen de functie als gezant in gevaar te brengen die hij nog tot het einde van het jaar bekleedt.
Hij denkt dat dit een beslissend jaar wordt voor de aids-bestrijding. Dan wil hij niet langs de zijlijn staan.
De Canadees Stephen Lewis (68) verliet de Universiteit van Toronto in 1960 voortijdig. Zijn eerste baan kreeg hij bij de Socialistische Internationale in Londen, het samenwerkingsverband van sociaal-democratische partijen.
Hij werkte in Ghana en Kenia en werd als 26-jarige tot Canadees parlementslid gekozen voor de New Democratic Party. Van 1984 tot 1988 was hij VN-ambassadeur van Canada. Daarna werkte hij in uiteenlopende functies voor de VN, o.a. bij de Economische Commissie voor Afrika, de Internationale Arbeidsorganisatie, Unaids en het kinderfonds Unicef. Sinds 2001 is hij speciaal VN-gezant voor aids in Afrika. Hij is schoonvader van Naomi Klein, schrijfster van de anti-globalistische bestseller No Logo.
Gesprek met speciaal VN-gezant voor aids in Afrika Stephen Lewis
Speciaal VN-gezant Stephen Lewis spreekt zich uit. Over de „criminele nalatigheid” van rijke landen. Over „de arrogantie” van de Wereldbank. Over de „lafheid” van de VN.
Door onze redacteur Dick Wittenberg
Rotterdam, 4 maart. De Wereldbank moet herstelbetalingen aan Afrika doen voor de gigantische schade die ze met haar „fundamentalistische” beleid op het continent heeft aangericht. Het is schandalig dat de Verenigde Naties nog steeds geen volwaardige organisatie voor vrouwen hebben. De VN en westerse en Afrikaanse regeringen hebben „soms opzettelijk traag of regelrecht onverantwoord” op de aids-epidemie gereageerd.
Stephen Lewis, VN-gezant voor aids in Afrika, doet harde uitspraken in zijn boek Race against Time, een aanklacht die vandaag in Nederland verschijnt onder de titel Liefdesverklaring aan een continent in doodsnood.
„De laatste vier jaar heb ik besteed aan het kijken naar mensen die sterven”, luidt de eerste zin. In zijn geboorteland Canada heeft het boek zeventien weken bovenaan de bestsellerslijst gestaan en zijn er meer dan 75.000 exemplaren van verkocht.
Woede. In een telefonisch vraaggesprek van anderhalf uur vanuit Canada geeft de 68-jarige Lewis meteen toe dat het woede is die hem drijft. Woede over de grote mogendheden die zich schuldig maken aan „criminele nalatigheid” en hun beloften aan Afrika ,,telkens weer breken”. Woede over „autocratische, onverschillige Afrikaanse leiders”. Woede over het tekortschieten van de VN.
Binnen de VN is het ongebruikelijk dat een ingewijde als Lewis zo ongezouten kritiek op de eigen organisatie levert. Er heerst „een krampachtige cultuur van zelfcensuur, van neurotische voorzichtigheid, van lafheid”, zegt Lewis. „De angst is groot om lidstaten voor het hoofd te stoten. Wie zijn nek uitsteekt, riskeert de wraak van politici en hooggeplaatste functionarissen binnen het apparaat van de VN. Als de dwalingen en zwakheden van de VN niet in alle openheid worden besproken, zal er nooit iets veranderen.”
Juist omdat hij om de organisatie geeft, zegt Lewis, heeft hij de plicht om de VN te bekritiseren. Juist omdat hij weet dat organisaties als het Wereldvoedselprogramma en de Wereldgezondheidsorganisatie „bergen kunnen verzetten”, heeft hij de taak om erop te wijzen dat de VN „drie tot vier keer zoveel zouden kunnen doen”.
Met een krachtiger leiding, meer gerichtheid, een grotere en betrouwbaarder toevloed van middelen. En met minder bureaucratie: minder conferenties „met loze intentieverklaringen”, minder documenten „die tot in het oneindige dezelfde feiten aanhalen, dezelfde cijfers presenteren en dezelfde aanbevelingen doen.” Een machiavellistische uitsteltactiek”, noemt Lewis het.
Het felst gaat Lewis tekeer tegen de Wereldbank en het Internationaal Monetair Fonds. Hij verwijt die internationale instellingen dat ze de Afrikaanse economie hebben ondermijnd en de sociale structuur hebben verscheurd door sinds het eind van de jaren tachtig aan Afrikaanse regeringen onmogelijke macro-economische eisen te stellen in het kader van hun structureel aanpassingsbeleid. Lewis heeft het over „kapitalistisch stalinisme”. „Zo zelfvoldaan, zo alwetend, zo walgelijk arrogant.”
Landen kregen alleen maar leningen als ze privatiseerden en de publieke sector saneerden. Ouders moesten schoolgeld betalen en zieken moesten bijdragen aan de kosten van de gezondheidszorg. „Dat leidde tot een kaalslag van sociale voorzieningen”, zegt Lewis. „Dat is een van de redenen dat Afrika niet adequaat op de aids-epidemie heeft gereageerd.” Volgens de Canadees gaan de banken nog steeds door met hun destructieve beleid van het stellen van macro-economische eisen, onder het mom van armoedebestrijding. Als herstelbetaling, vindt Lewis, zouden de banken moeten opdraaien voor de 5,5 miljard dollar per jaar die nodig zijn om alle kinderen van de wereld naar de basisschool te laten gaan.
Lewis verwijt Unicef, het kinderfonds van de Verenigde Naties dat het in het jaar 2000 een mondiale campagne voor afschaffing van het schoolgeld lanceerde en vervolgens vijf jaar lang niks deed. Maar Lewis spaart ook zichzelf niet in het boek. Hij erkent dat hij als onderdirecteur van Unicef destijds had kunnen protesteren. Dat heeft hij verzuimd. „Ik kon mezelf als het ware al zien hangen tussen de vlaggen voor het VN-gebouw aan First Avenue. Die nalatigheid zal ik mezelf nooit vergeven.”
Zoals hij zich ook nog steeds schuldig voelt omdat hij in het verleden heeft gezwegen tegenover de koning van Swaziland. Op een gezamenlijke persconferentie repte hij met geen woord over diens veelwijverij in een land dat het hoogste percentage besmettingen met het aids-virus ter wereld heeft. Onlangs heeft hij de koning in een onderhoud onder vier ogen alsnog gezegd waar het op staat. Dat diens jacht op jonge maagden de aids-epidemie naar ongekende hoogte heeft gestuwd. „De Verenigde Naties” zegt Lewis, „hebben de plicht om de confrontatie aan te gaan.”
Met zijn onomwonden standpunten en zijn uitgesproken houding heeft Lewis al heel uiteenlopende, vijanden gemaakt. Zoals Zuid-Afrika en de Verenigde Staten. Amerikaanse Republikeinen lobbyen bij de VN voor zijn ontslag omdat hij het heeft gewaagd het internationale aids-plan van president Bush op de korrel te nemen. Hij zegt dat het vooral dient om Amerikaanse dollars naar Amerikaanse farmaceutische firma’s te sluizen.
Zuid-Afrika heeft hem naar eigen zeggen tot „persona non grata” verklaard. Hij had niet mogen zeggen dat geen Afrikaans land zo „gewetenloos traag” werkt aan de behandeling van aids-patiënten als Zuid-Afrika, het land met de meeste besmette mensen ter wereld.
Hij mag pas weer aids-projecten in Zuid-Afrika bezoeken als hij eerst excuses aanbiedt „aan de president, aan de minister van Volksgezondheid en aan het ANC”.
Hij heeft zich in zijn boek nog ingehouden, erkent hij. „Ik ben zover gegaan als ik kon gaan, zonder een internationale storm te veroorzaken.” Zonder meteen de functie als gezant in gevaar te brengen die hij nog tot het einde van het jaar bekleedt.
Hij denkt dat dit een beslissend jaar wordt voor de aids-bestrijding. Dan wil hij niet langs de zijlijn staan.
De Canadees Stephen Lewis (68) verliet de Universiteit van Toronto in 1960 voortijdig. Zijn eerste baan kreeg hij bij de Socialistische Internationale in Londen, het samenwerkingsverband van sociaal-democratische partijen.
Hij werkte in Ghana en Kenia en werd als 26-jarige tot Canadees parlementslid gekozen voor de New Democratic Party. Van 1984 tot 1988 was hij VN-ambassadeur van Canada. Daarna werkte hij in uiteenlopende functies voor de VN, o.a. bij de Economische Commissie voor Afrika, de Internationale Arbeidsorganisatie, Unaids en het kinderfonds Unicef. Sinds 2001 is hij speciaal VN-gezant voor aids in Afrika. Hij is schoonvader van Naomi Klein, schrijfster van de anti-globalistische bestseller No Logo.