PDA

Bekijk Volledige Versie : De strijd om de moslimmaag.



Juliette
29-03-06, 10:32
Halal voedsel, bereid volgens de islamitische spijswetten, is een interessant marktsegment. Met name in de vleessector wordt fel gestreden om de gunst van de allochtone consument.

Vlees is 'halal' als het komt van een dier dat door een moslimslager in naam van Allah en in één snelle beweging de keel is afgesneden. Tijdens het slachten moet het dier naar Mekka gericht zijn.

Halal vlees kan alleen afkomstig zijn van 'reine' dieren, zoals kamelen, runderen, geiten, schapen, of gevogelte. Varkens, ezels en roofdieren zijn onrein ('haram'), en mogen door moslims niet genuttigd worden.

Ook bloed is 'haram' en dus niet geschikt voor consumptie. Daarom moet een dier volgens de islamitische leer levend worden gekeeld, zodat het sneller leegbloedt. Voorafgaande bedwelming van de dieren, zoals die wettelijk verplicht is bij alle andere dan de rituele (islamitische en joodse) slachtingen, zien de meeste moslims liever niet gebeuren. Na bedwelming is het immers moeilijk te achterhalen of het dier op het moment van de slachting nog leefde.

In de Brusselse gemeente Molenbeek, waar veel moslims wonen, zijn sinds kort in alle gemeentescholen halal maaltijden verkrijgbaar. Voor gelovige moslims zijn de religieuze voedingsregels bepaald geen detail: door 'halal' te eten vervullen ze hun plicht tegenover God. De overgrote meerderheid van de moslims consumeert uitsluitend halal vlees, zo is uit onderzoek gebleken. Meestal doen ze dat uit godsdienstige overwegingen, soms alleen maar uit gewoonte. Want moslims geloven ook dat halal vlees lekkerder en gezonder is.

Critici waren niet te spreken over de uitbreiding van het schoolmenu in Molenbeek. Halal voedsel brengt de neutraliteit van gemeentescholen in het gedrang, vinden zij. Maar feit is dat halal food, geproduceerd conform de islamitische religieuze traditie, sterk in opmars is. Ook supermarkten proberen in te spelen op de gestaag groeiende vraag naar halal producten.

Joris Tiebaut is afgevaardigd bestuurder van Abatan NV - beter bekend als het slachthuis van Anderlecht - en voorzitter van Febev, de Federatie van het Belgisch Vlees. Zijn slachthuis werkt met gescheiden slachtlijnen voor varkens, runderen en schapen. De schapen, of 'schaapjes' zoals Tiebaut ze consequent noemt, worden in het Anderlechtse abattoir al vele jaren en over de hele linie 'halal' geslacht. Van de runderen gaat een kleine twintig procent 'halal' het hoekje om.

'Wij doen een beroep op door de Moslimexecutieve erkende slachters. Maar u hoeft niet te denken dat het slachthuis daarmee in een gebedsplaats veranderd is. Eén moslim voor het eigenlijke kelen van de dieren, op een slachtlijn waar in totaal twintig mensen werken, is voldoende', zegt Tiebaut.

Wel heeft Abatan een paar jaar geleden, om zijn moslimklanten ter wille te zijn, de laatste meters van zijn schapenslachtlijn richting Mekka laten leggen. 'De schaapjes moeten nu op het eind nog een scherpe bocht maken', lacht Tiebaut. De runderen zaten gelukkig al in de goede richting.

Hij voegt daaraan toe dat ook de andere Belgische schapenslachterijen - 'er zijn er maar een stuk of vier' - voor bijna honderd procent 'halal' zijn. De allochtone gemeenschap is immers de belangrijkste afnemer van schapenvlees. Maar een gedeelte van dat vlees belandt natuurlijk ook in de reguliere vleesschappen, zonder nadere informatie over de herkomst ervan, want er bestaat niet zoiets als een verplicht 'halal'-label. Wie een stukje Belgisch schapenvlees verorbert, heeft dus veel kans dat het van een ritueel geslacht dier komt.

Door het handmatige slachten van de dieren zou men kunnen denken dat halal vlees duurder is, maar dat blijkt in de praktijk niet zo te zijn. 'Ritueel slachten kost misschien wat meer, maar er staan ook extra inkomsten tegenover, zegt Salem Bier, bekend Antwerps groothandelaar in schapenvlees. 'De allochtone bevolking eet namelijk nog orgaanvlees, evenals andere tweederangsstukken van het dier', zegt hij. Kleine islamitische slagers kopen hun karkassen ook vaak rechtstreeks bij het slachthuis. Het vlees uitbenen en decouperen doen ze zelf. Zo hebben ze weinig extra kosten.

Bij hen vindt u volgens het consumentenblad Test-Aankoop trouwens het lekkerste stukje lamsvlees. Ze versnijden het vlees waar u bij staat, en daardoor is het vers en mals. Joris Tiebaut bevestigt dat. 'Belgen kopen hun lamskoteletjes te vaak in de supermarkt. Meestal is dat geďmporteerd vlees, en daardoor minder smakelijk.'

Nogal wat gelovige moslims beweren dat in België eigenlijk geen echt halal vlees op de kop te tikken valt. Rituele slachting is een van de voorwaarden waaraan voldaan moet worden. Maar er zijn ook strenge islamitische regels voor de verwerking van het vlees. Voor zuivere halal producten zou je een complete productielijn moeten opzetten. Zelfs het vet in 'halal' kant-en-klaarmaaltijden hoort in principe van ritueel geslachte runderen te komen.

ZO GEPIEPT
'Elke schakel in het productieproces moet aan bepaalde eisen beantwoorden', zegt Luc Busschaert, landbouwspecialist verbonden aan de nieuwssite Agripress. 'Dat is een erg ingewikkeld draaiboek, waar traditionele Belgische veehouders en vleeshandelaars nauwelijks belangstelling voor hebben.' In België betekent 'halal' dan ook vaak niet meer dan 'ritueel geslacht'.

Dierenwelzijnsorganisaties als GAIA voeren al jaren actie tegen rituele slachtingen zonder voorafgaande bedwelming. 'De wetgever voorziet inderdaad in een - volgens ons niet te rechtvaardigen - uitzondering voor de ritus van erediensten. Erger nog is dat de uitzondering vandaag de regel is geworden', zegt GAIA-voorzitter Michel Vandenbosch.

Islamkenners benadrukken dat de islam dierenwelzijn belangrijk vindt. Ook Karijn Bonne, onderzoekster verbonden aan de Hogeschool Gent, valt die stelling bij. 'Een dier mag niet lijden, dat is een islamitisch principe. Dieren die ritueel geslacht worden, moeten tijdens hun leven ook goed gevoed zijn en met respect behandeld.'

Toch blijft de praktijk van het kelen controversieel. Dankzij de bestaande verdovingstechnieken kunnen slachtrijpe dieren binnen een fractie van een seconde het bewustzijn verliezen. 'Het licht gaat uit - ze worden ongevoelig voor pijn', zegt Vandenbosch. Maar zonder voorafgaande verdoving moet het dier, zelfs bij ervaren slachters, (extreme) pijn en angst doorstaan. 'Het dier geraakt in shocktoestand, de bloeddruk daalt spectaculair, het bloed stroomt in de longen, en het dier stikt.'

De GAIA-voorzitter begrijpt het niet. 'Toen de profeet in de zevende eeuw een aantal slachtregels vastlegde, ongetwijfeld om nóg gruwelijker praktijken uit de wereld te helpen, kon hij toch onmogelijk het gesofistikeerde 21e-eeuwse verdovingsarsenaal voorzien?'

Want hoewel veel moslims dat betwisten - 'een kogel doet evenzeer lijden', aldus schapenhandelaar Salem Bier - zijn de meeste experts het erover eens dat kelen zonder bedwelming nodeloos en zwaar dierenleed veroorzaakt.

Vele geledingen in de moslimwereld zijn trouwens wél bereid voorafgaande bedwelming te accepteren, zolang de dieren er maar niet door worden gedood. In (islamitische) kippenslachterijen is verdoving door middel van elektroshocks nu al gebruikelijk en algemeen aanvaard. In landen als Denemarken, Noorwegen en Zwitserland is niet-verdoofd ritueel slachten simpelweg verboden. Dat geldt ook voor Nieuw-Zeeland, 's werelds grootste uitvoerder van halal schapenvlees, onder meer naar Saudi-Arabië, toch geen land dat bekendstaat om zijn vooruitstrevende interpretatie van de islam.

Bij ons heeft senator Jean-Marie Dedecker (VLD), gesteund door SP.A-senator Ludwig Vandenhove (SP.A) een wetsvoorstel ingediend om ook bij rituele slachtingen bedwelming verplicht te maken. Volgens experts in moslimrecht die tijdens de hoorzittingen het woord namen, zijn er in de islam (en ook in de joodse godsdienst) geen dwingende voorschriften te vinden op grond waarvan verdoving verboden moet zijn.

En toch verklaart ook de Belgische vleessector, bij monde van Joris Tiebaut, zich vierkant tegen zo'n bedwelmingsgebod. 'Als ons land dát invoert, dan gaan de moslims hun vlees elders kopen, in Frankrijk bijvoorbeeld, waar de dieren wél nog geslacht worden zoals zij dat willen.'

Voor de vleessector vormen de allochtone moslims een belangrijke afzetmarkt. 'Het gaat over 400.000 mensen. Die groep aan het buitenland verliezen zou een regelrechte ramp zijn, zowel voor de vlees- als voor de landbouwsector,' aldus Joris Tiebaut, 'met name de schapenkwekers.'

Moslims zijn over het algemeen nog echte vleeseters. Ze bereiden het vlees bovendien op een andere manier, ze smoren het urenlang, en dat kan evengoed met vlees van mindere kwaliteit. 'Allochtone Belgen eten stukken die de autochtone Belgen niet meer opeten', zegt Tiebaut. 'Natuurlijk verkiezen vleeshandelaars dan ritueel geslachte beesten. Daarvan kunnen ze bijna het hele karkas kwijt.' Onder meer aan de vele pitazaken in de hoofdstad.

Bij GAIA vinden ze die redenering 'pervers'. Ethische overwegingen worden onder de mat geveegd, niet eens omwille van de godsdienstvrijheid, maar louter en alleen voor het economisch gewin.

Maar de vleessector heeft het de laatste jaren sowieso al moeilijk. Het is dan ook cruciaal om het vertrouwen van moslimklanten te behouden - klanten die in de loop der jaren mondiger en veeleisender zijn geworden. 'Er waait ook een meer fundamentalistische wind door de moslimgemeenschap', merkt Joris Tiebaut op. 'Onze klanten zouden voorafgaande verdoving echt niet pikken.'

Flauwekul, vindt senator Dedecker, verwijzend naar landen als Zwitserland. Hij denkt dat ook de Belgische moslims vindingrijk genoeg zullen zijn om rituele slachting mét verdoving voor lief te nemen. ''Halal' is geen vaststaand gegeven,' aldus Dedecker, 'het is gewoon een afspraak binnen de moslimgemeenschap. Met een fatwa van de een of andere imam, kan het zo gepiept zijn.'

Meer problemen verwacht de liberale senator met de orthodoxe joden, die nog veel strengere religieuze spijswetten hanteren dan de moslims, en er ook minder gemakkelijk van afwijken. 'Die klanten zijn we inderdaad kwijt. Maar zij vormen ook een veel kleinere groep. Het gaat slechts over 382 runderen per jaar.'

De Vlaamse meerderheidspartijen VLD en SP.A steunen het wetsvoorstel van Dedecker en Vandenhove vanzelfsprekend. Aan Franstalige kant is ook de liberale MR voor de zaak gewonnen, maar alleen als de Franstalige socialisten van de PS het voorstel mee goedkeuren. Die aarzelen nog wat, uit vrees om, vooral in Brussel, moslimkiezers te verliezen. Mogelijk spreken de meerderheidspartijen af de goedkeuring van het wetsvoorstel uit te stellen tot na de gemeenteraadsverkiezingen.

VRIJDAGPREEK
'Halal' is geen beschermd waarmerk. Iedere slager of snackbaruitbater kan een bordje 'halal' voor zijn raam zetten. Aan het vlees zelf kun je het verschil niet zien. Het is dus een koud kunstje om klanten met valse halal-labels voor de gek te houden. Profiteurs kunnen zich bovendien gemakkelijk achter definities verschuilen, want ook tussen moslims is er geen eensgezindheid over de precieze betekenis van 'halal'.

Ondanks jarenlang palaveren is de vorige Moslimexecutieve er niet in geslaagd een eigen halal-label af te leveren. De huidige Moslimexecutieve doet nu een nieuwe poging. Maar de door de Turken gedomineerde executieve wordt door veel Marokkaanse moslims niet eens erkend. Dat belooft dus weinig goeds. Bovendien vrezen nogal wat moslims dat ondervoorzitter Kissi Benjelloun, imam en schapenhandelaar, er alleen op uit is een monopoliepositie te verwerven in de lucratieve handel in halal-certificaten. 'Geldklopperij is het', zegt vleeshandelaar Salem Bier. 'Ik heb zo'n label niet nodig. Mensen kopen bij mij omdat ze me vertrouwen.'

Vandaag verstrekken ook de meeste moskeeën eigen halal-certificaten. 'Maar controle is vrijwel onbestaande', zegt onderzoekster Karijn Bonne. De betrouwbaarste certificerende instanties van halal vlees in ons land zijn het Franse AVS (A Votre Service) en het Nederlandse Halal Correct. Privébedrijfjes die vrij hoge kosten aanrekenen, maar wel over een solide reputatie beschikken. Voor Belgische bedrijven die naar moslimlanden willen exporteren is het in elk geval een must om hun voedingswaren van halal-certificaten te voorzien.

In Europa alleen al wonen meer dan 30 miljoen moslims. Consumenten van wie de koopkracht groeit, en die er wel wat voor over hebben om thuis, op het werk of in het vliegtuig 'halal' te eten. In 2007 zal de Rotterdamse haven over het eerste Europese distributiecentrum voor halal voedsel beschikken. Van daaruit kunnen tonnen halal snacks, halal diepvriesschotels, halal kant-en-klaarmaaltijden, ja, zelfs halal babyvoeding over het oude Europese continent verspreid worden.

Ook in ons land is halal vlees allang geen nicheproduct meer van islamitische buurtwinkeltjes en slagers, nu ook de grote supermarkten de allochtone consument ontdekt hebben. Enkele maanden geleden is Carrefour bij wijze van proefproject gestart met de verkoop van halal vlees. Een lonend initiatief, zo is gebleken, en in de nabije toekomst plant de supermarktketen een uitgebreid halal assortiment in Carrefour- en GB-vestigingen in het hele land.

'Het moeilijkste was het vertrouwen van de moslimconsumenten te winnen', zegt Raky Tsoumpoulis, hoofd van de Carrefour-slagerij. 'We hebben er meer dan een jaar aan gewerkt, samen met de Belgische Liga van de Imams, om een zo zuiver mogelijke halal productielijn - van het slachthuis tot de winkelschappen - op poten te zetten. Maar als de imams in hun vrijdagpreken niet gezegd hadden: halal vlees van bij Carrefour, dat zit wel snor, dan was het nooit gelukt.'

DOOR HAN RENARD

Knack Online