Olive Yao
01-04-06, 14:05
Olivier Roy:
Wat is godsdienst eigenlijk voor de neofundamentalisten? Ze is een code en een religieuze verplichting. De code, de definitie van wat geoorloofd is en wat niet, van halal en haram, is in de islam altijd een belangrijke kwestie geweest, maar ze wordt plotseling van wezenlijk belang omdat er bij gebrek aan culturele zekerheden over elk gebaar en elke handeling moet worden nagedacht. Hoe dient men ’s ochtends op te staan, zich aan te kleden, te eten enzovoort?
Sjeik Al-Albandi heeft en uitvoerig boekje geschreven over de verplichte baarddracht en het type baard dat moet worden gedragen (in het revolutionaire Iran was het goed gebruik om een stoppelbaard te hebben, maar niet verplicht).
Het doet denken aan de aanhoudende, nauwgezette voorschriften van de Taliban over de dingen van alledag (verbod op het houden van vogels in kooien, op het vliegeren, op het importeren van dasspelden enzovoort), terwijl ze geen enkele belangstelling toonden voor belangrijke economische of sociale kwesties.
Tussen de instructies die werden aangetroffen bij de daders van de aanslag op het World Trade Center bevond zich ook een lijst van bezweringen die uitgesproken moesten worden als men opstond of in het vliegtuig stapte.
Op zijn site (almadinah.org) publiceert de Taligh nauwkeurige en haast dwangmatige lijsten van gebaren en gedragingen: bijvoorbeeld 26 aanbevelingen over hoe te eten en te drinken (“Gebruik wanneer u eet altijd drie vingers”, “Drink altijd zittend, met de rechterhand en in drie teugen”).
Een van de best verkochte boeken in Frankrijk is het eerder genoemde Le Licite et l’Illicite van Qaradawi.
In dat opzicht trekt het neofundamentalisme de verliezers van de ontheemding aan. Het zijn niet alleen ontspoorde jongeren, want het gaat om de reconstructie van een identiteit en niet om sociaal protest (dat zich alleen bij de radicalen manifesteert). Het nieuwe communautarisme wordt geënt op individualisme, dat wil zeggen op individueel lidmaatschap en een persoonlijke terugkeer tot de stricte religieuze naleving van de code.
Als klassiek model geldt de eerdergenoemde Tabligh-beweging. De vraag is natuurlijk wie de norm stelt en wie de overtreding bestraft als er geen machthebbende instantie is (anders is het de religieuze politie die ingrijpt). Het eerste is onderwerp van permanente discussie en het tweede leidt ertoe dat het individu als censor van andermans handelingen optreedt (vooral door het concept hisba nieuw leven in te blazen: rechtsvervolging in naam van de norm door iemand die niet bij het bewuste geval is betrokken), bijvoorbeeld door Salman Rushdie te bedreigen (al dan niet met een fatwa); en het verkondigen van de goddelijke straf, ten slotte, is bedoeld om het ontbreken van een bestraffing op aarde te bezweren. Het zijn allemaal producten van de gezagscrisis. In wezen bestaat er nauwelijks verschil tussen de oprichting van een religieuze politie in de fundamentalistische staten (Saudi-Arabië, Afghanistan onder de Taliban) en de pedagogische politie de door de Tablighi’s wordt ingevoerd of zelfs de websites die voortdurend slecht gedrag afwijzen en de correcte gedragscode aanprijzen.
Maar de nadruk op het ritueel mag voor de leek niet verhullen dat er ook nog zoiets bestaat als devotie of zelfs een volkomen gezuiverde mystieke dimensie. Het verlangen om “God te behagen”en zich volkomen aan hem te onderwerpen is terug te vinden bij zowel de niet-gewelddadige predikingsbewegingen als bij de jihadisten (die daarmee vaak het ontbreken van concrete strategieën rechtvaardigen; de jihad wordt niet ondernomen om een of ander doel te bereiken, maar om God te behagen). Heil is de voornaamste motivatie. In feite komen discussies over einddoelen en geloof zowel bij de neofundamentalisten als bij de liberalen voor.
(De mondialisering van de islam p. 140-142)
Wat is godsdienst eigenlijk voor de neofundamentalisten? Ze is een code en een religieuze verplichting. De code, de definitie van wat geoorloofd is en wat niet, van halal en haram, is in de islam altijd een belangrijke kwestie geweest, maar ze wordt plotseling van wezenlijk belang omdat er bij gebrek aan culturele zekerheden over elk gebaar en elke handeling moet worden nagedacht. Hoe dient men ’s ochtends op te staan, zich aan te kleden, te eten enzovoort?
Sjeik Al-Albandi heeft en uitvoerig boekje geschreven over de verplichte baarddracht en het type baard dat moet worden gedragen (in het revolutionaire Iran was het goed gebruik om een stoppelbaard te hebben, maar niet verplicht).
Het doet denken aan de aanhoudende, nauwgezette voorschriften van de Taliban over de dingen van alledag (verbod op het houden van vogels in kooien, op het vliegeren, op het importeren van dasspelden enzovoort), terwijl ze geen enkele belangstelling toonden voor belangrijke economische of sociale kwesties.
Tussen de instructies die werden aangetroffen bij de daders van de aanslag op het World Trade Center bevond zich ook een lijst van bezweringen die uitgesproken moesten worden als men opstond of in het vliegtuig stapte.
Op zijn site (almadinah.org) publiceert de Taligh nauwkeurige en haast dwangmatige lijsten van gebaren en gedragingen: bijvoorbeeld 26 aanbevelingen over hoe te eten en te drinken (“Gebruik wanneer u eet altijd drie vingers”, “Drink altijd zittend, met de rechterhand en in drie teugen”).
Een van de best verkochte boeken in Frankrijk is het eerder genoemde Le Licite et l’Illicite van Qaradawi.
In dat opzicht trekt het neofundamentalisme de verliezers van de ontheemding aan. Het zijn niet alleen ontspoorde jongeren, want het gaat om de reconstructie van een identiteit en niet om sociaal protest (dat zich alleen bij de radicalen manifesteert). Het nieuwe communautarisme wordt geënt op individualisme, dat wil zeggen op individueel lidmaatschap en een persoonlijke terugkeer tot de stricte religieuze naleving van de code.
Als klassiek model geldt de eerdergenoemde Tabligh-beweging. De vraag is natuurlijk wie de norm stelt en wie de overtreding bestraft als er geen machthebbende instantie is (anders is het de religieuze politie die ingrijpt). Het eerste is onderwerp van permanente discussie en het tweede leidt ertoe dat het individu als censor van andermans handelingen optreedt (vooral door het concept hisba nieuw leven in te blazen: rechtsvervolging in naam van de norm door iemand die niet bij het bewuste geval is betrokken), bijvoorbeeld door Salman Rushdie te bedreigen (al dan niet met een fatwa); en het verkondigen van de goddelijke straf, ten slotte, is bedoeld om het ontbreken van een bestraffing op aarde te bezweren. Het zijn allemaal producten van de gezagscrisis. In wezen bestaat er nauwelijks verschil tussen de oprichting van een religieuze politie in de fundamentalistische staten (Saudi-Arabië, Afghanistan onder de Taliban) en de pedagogische politie de door de Tablighi’s wordt ingevoerd of zelfs de websites die voortdurend slecht gedrag afwijzen en de correcte gedragscode aanprijzen.
Maar de nadruk op het ritueel mag voor de leek niet verhullen dat er ook nog zoiets bestaat als devotie of zelfs een volkomen gezuiverde mystieke dimensie. Het verlangen om “God te behagen”en zich volkomen aan hem te onderwerpen is terug te vinden bij zowel de niet-gewelddadige predikingsbewegingen als bij de jihadisten (die daarmee vaak het ontbreken van concrete strategieën rechtvaardigen; de jihad wordt niet ondernomen om een of ander doel te bereiken, maar om God te behagen). Heil is de voornaamste motivatie. In feite komen discussies over einddoelen en geloof zowel bij de neofundamentalisten als bij de liberalen voor.
(De mondialisering van de islam p. 140-142)