Dwaalspoor
10-04-06, 00:43
Godsdienst is geen probleem, maar oplossing
door Jan Peter Balkenende
Religie is een positieve kracht, godsdienst scheidt mensen niet maar verbindt hen. Daarom doet het pijn als de islam wordt gezien als bedreiging.
Graag wil ik met u van gedachten wisselen over de rol die religie speelt in ons leven, in ons handelen en de manier waarop we samenleven. In mijn leven speelt geloof een belangrijke rol. Ik ben een christen. Mijn geloof is voor mij een bron van inspiratie en van steun, elke dag weer. Het geeft me houvast. Het toont me wat er in het leven echt toe doet. Naastenliefde, rechtvaardigheid, betrokkenheid bij het lot van andere mensen, dichtbij en verder weg.
Ik kom uit een protestants gezin uit een klein dorpje in Zuidwest-Nederland. Ik ging naar een protestantse middelbare school, waar veel aandacht was voor religie. Niet alleen voor het christendom, maar ook voor andere religies. Het boeddhisme, het hindoeïsme, de islam.
Ook op de universiteit waar ik later ging studeren – de protestants-christelijke Vrije Universiteit in Amsterdam– werd veel gesproken over de grote wereldgodsdiensten. Die lessen en gesprekken maakten veel indruk op me. Ik besefte dat er miljarden andere mensen op de wereld zijn voor wie religie belangrijk is. Dat er prachtige religieuze tradities bestaan die anders zijn dan de mijne. Dat godsdienst iets heel persoonlijks is, maar tegelijkertijd iets wat je met andere mensen kunt delen, oók over de grenzen van religieuze gemeenschappen heen. In mijn jeugd heb ik geleerd dat je met hart en ziel kunt geloven en tegelijkertijd respect kunt hebben voor het geloof van een ander.
Indonesië heeft de grootste moslimgemeenschap ter wereld. De islam kent hier een rijke variatie aan tradities en schakeringen. Daarnaast leven in dit land miljoenen christenen, hindoes en boeddhisten. Die variatie doet me sterk denken aan mijn eigen land. De christelijke traditie is in Nederland nog steeds heel belangrijk. Maar Nederland heeft altijd opengestaan voor mensen met andere overtuigingen.
Sinds de jaren zestig van de vorige eeuw zijn er veel mensen uit Turkije en Marokko in Nederland komen wonen en werken. In de Europese Unie is Nederland na Frankrijk het land met in verhouding de grootste moslimgemeenschap. Bijna zes procent van onze bevolking is moslim. Nederland telt ruim 400 moskeeën, en dat aantal groeit elk jaar.
Hoe kun je het beste samenleven in een land waarin mensen soms sterk van elkaar verschillen? Naar mijn overtuiging is daarvoor nodig dat je op zoek gaat naar een gezamenlijk fundament. Naar basiswaarden die iedereen kunnen inspireren, maar die tegelijkertijd ook vrijheid geven, zodat mensen niet in een keurslijf worden gedwongen.
Immers: als er niets is wat je deelt, is ’eenheid in verscheidenheid’ onmogelijk. Maar eenheid in verscheidenheid veronderstelt óók de vrijheid om persoonlijke keuzes te maken. In de zoektocht naar gezamenlijke waarden laat Indonesië zich onder meer inspireren door de vijf beginselen van de Pancasila: menselijke waardigheid, democratie, nationale eenheid, sociale rechtvaardigheid en geloof in God. De verschillende godsdiensten hebben daarbij een gelijke positie.
Ook Nederland heeft gedeelde waarden: vrijheid, sociale rechtvaardigheid, respect voor de regels van de rechtsstaat, tolerantie ten opzichte van mensen met een andere overtuiging.
Er was een tijd –in de laatste decennia van de 20ste eeuw– dat er nauwelijks nog over die waarden werd gesproken. De tolerantie waarom Nederland altijd bekend heeft gestaan, was verworden tot onverschilligheid. Tot een gevoel van ’ieder voor zich’. Er was een beeld ontstaan van de samenleving als een verzameling losse individuen.
Dat is niet mijn kijk op de samenleving. Dat beeld past ook niet bij mijn geloof. Het leven van een mens krijgt immers pas zin en betekenis in de relatie tot anderen. Mensen zijn sociale wezens.
Is godsdienst iets wat mensen van elkaar scheidt? Naar mijn diepste overtuiging niet. Godsdienst is juist iets wat mensen kan verbinden. Religie is een positieve kracht, een bron van inspiratie, een uitnodiging en aansporing om anderen te ontmoeten en de hand te reiken. Geloofsgenoten, maar ook mensen die anders denken dan jij.
Godsdienst gaat niet over angst, maar over bemoediging. Niet over mensen uitsluiten, maar over mensen welkom heten. Niet over geweld en dwang, maar over overtuigingskracht en dialoog. Daarom doet het me pijn als een religie, zoals de islam, door mensen wordt gezien als een bedreiging. De islam is geen bedreiging. Mensen die de islam misbruiken om terreur te zaaien zijn een bedreiging.
Indonesië is geconfronteerd met gruwelijk terroristisch geweld. Ook in andere landen in Azië, het Midden-Oosten en Europa en in de Verenigde Staten heeft terroristisch geweld aan duizenden mensen het leven gekost. De meeste slachtoffers van dat geweld waren moslims. Militante onverdraagzaamheid treft ons allemaal. Mannen, vrouwen en kinderen. Moslims, christenen, joden en mensen met een andere levensovertuiging.
Anderhalf jaar geleden werd in Nederland de Amsterdamse filmmaker Theo van Gogh om zijn ideeën vermoord. De dader was een jongeman die zijn geloof aanvoerde als rechtvaardiging van zijn misdaad. De emoties in Nederland liepen hoog op.
Geloof mag geen barricade zijn van waarachter je anderen verkettert. We doen er in Nederland alles aan om te voorkomen dat groepen mensen verstarren in onbegrip en haat. Door te wijzen op het gezamenlijke fundament van waarden, dat iedereen vrijheid van godsdienst en van meningsuiting geeft, maar ook de plicht die vrijheden op verantwoordelijke wijze te gebruiken.
Handhaving van de regels van de rechtsstaat is cruciaal. Maar het is niet genoeg. Daarom mobiliseren we alle mensen van goede wil –en dat zijn er héél veel. Moslims komen ook zelf in actie. Ik was bijvoorbeeld erg onder de indruk van het initiatief van veel moslimgezinnen in Nederland om tijdens de Ramadan hun deur open te zetten voor landgenoten om samen de Iftar-maaltijd te gebruiken. Al die acties hebben, stap voor sta, succes.
Ik weet dat Indonesië ook werkt aan het vergroten van de sociale samenhang en aan veiligheid, openheid en verdraagzaamheid in het land. Op die gebieden werken we intensief samen en daar moeten we mee doorgaan. Maar er is méér nodig. Ieder van ons zal zelf –als christen, als moslim– moeten bepalen waar hij staat.
Ik ben ervan overtuigd dat godsdienst een deel van de oplossing is, en niet een deel van het probleem. Onze godsdienst is niet wat ons ten diepste scheidt. Onze godsdienst is wat ons ten diepste kan verbinden. Maar dan moeten we interesse tonen in elkaars cultuur en achtergronden. En we moeten ons hart durven openstellen en elkaar met open vizier tegemoet treden.
Dr. Jan Peter Balkenende is op werkbezoek in Indonesië en hield gisteren een toespraak voor islamitische studenten aan de Islamitische Universiteit in Jakarta.
http://www.trouw.nl/deverdieping/podium/article276064.ece
door Jan Peter Balkenende
Religie is een positieve kracht, godsdienst scheidt mensen niet maar verbindt hen. Daarom doet het pijn als de islam wordt gezien als bedreiging.
Graag wil ik met u van gedachten wisselen over de rol die religie speelt in ons leven, in ons handelen en de manier waarop we samenleven. In mijn leven speelt geloof een belangrijke rol. Ik ben een christen. Mijn geloof is voor mij een bron van inspiratie en van steun, elke dag weer. Het geeft me houvast. Het toont me wat er in het leven echt toe doet. Naastenliefde, rechtvaardigheid, betrokkenheid bij het lot van andere mensen, dichtbij en verder weg.
Ik kom uit een protestants gezin uit een klein dorpje in Zuidwest-Nederland. Ik ging naar een protestantse middelbare school, waar veel aandacht was voor religie. Niet alleen voor het christendom, maar ook voor andere religies. Het boeddhisme, het hindoeïsme, de islam.
Ook op de universiteit waar ik later ging studeren – de protestants-christelijke Vrije Universiteit in Amsterdam– werd veel gesproken over de grote wereldgodsdiensten. Die lessen en gesprekken maakten veel indruk op me. Ik besefte dat er miljarden andere mensen op de wereld zijn voor wie religie belangrijk is. Dat er prachtige religieuze tradities bestaan die anders zijn dan de mijne. Dat godsdienst iets heel persoonlijks is, maar tegelijkertijd iets wat je met andere mensen kunt delen, oók over de grenzen van religieuze gemeenschappen heen. In mijn jeugd heb ik geleerd dat je met hart en ziel kunt geloven en tegelijkertijd respect kunt hebben voor het geloof van een ander.
Indonesië heeft de grootste moslimgemeenschap ter wereld. De islam kent hier een rijke variatie aan tradities en schakeringen. Daarnaast leven in dit land miljoenen christenen, hindoes en boeddhisten. Die variatie doet me sterk denken aan mijn eigen land. De christelijke traditie is in Nederland nog steeds heel belangrijk. Maar Nederland heeft altijd opengestaan voor mensen met andere overtuigingen.
Sinds de jaren zestig van de vorige eeuw zijn er veel mensen uit Turkije en Marokko in Nederland komen wonen en werken. In de Europese Unie is Nederland na Frankrijk het land met in verhouding de grootste moslimgemeenschap. Bijna zes procent van onze bevolking is moslim. Nederland telt ruim 400 moskeeën, en dat aantal groeit elk jaar.
Hoe kun je het beste samenleven in een land waarin mensen soms sterk van elkaar verschillen? Naar mijn overtuiging is daarvoor nodig dat je op zoek gaat naar een gezamenlijk fundament. Naar basiswaarden die iedereen kunnen inspireren, maar die tegelijkertijd ook vrijheid geven, zodat mensen niet in een keurslijf worden gedwongen.
Immers: als er niets is wat je deelt, is ’eenheid in verscheidenheid’ onmogelijk. Maar eenheid in verscheidenheid veronderstelt óók de vrijheid om persoonlijke keuzes te maken. In de zoektocht naar gezamenlijke waarden laat Indonesië zich onder meer inspireren door de vijf beginselen van de Pancasila: menselijke waardigheid, democratie, nationale eenheid, sociale rechtvaardigheid en geloof in God. De verschillende godsdiensten hebben daarbij een gelijke positie.
Ook Nederland heeft gedeelde waarden: vrijheid, sociale rechtvaardigheid, respect voor de regels van de rechtsstaat, tolerantie ten opzichte van mensen met een andere overtuiging.
Er was een tijd –in de laatste decennia van de 20ste eeuw– dat er nauwelijks nog over die waarden werd gesproken. De tolerantie waarom Nederland altijd bekend heeft gestaan, was verworden tot onverschilligheid. Tot een gevoel van ’ieder voor zich’. Er was een beeld ontstaan van de samenleving als een verzameling losse individuen.
Dat is niet mijn kijk op de samenleving. Dat beeld past ook niet bij mijn geloof. Het leven van een mens krijgt immers pas zin en betekenis in de relatie tot anderen. Mensen zijn sociale wezens.
Is godsdienst iets wat mensen van elkaar scheidt? Naar mijn diepste overtuiging niet. Godsdienst is juist iets wat mensen kan verbinden. Religie is een positieve kracht, een bron van inspiratie, een uitnodiging en aansporing om anderen te ontmoeten en de hand te reiken. Geloofsgenoten, maar ook mensen die anders denken dan jij.
Godsdienst gaat niet over angst, maar over bemoediging. Niet over mensen uitsluiten, maar over mensen welkom heten. Niet over geweld en dwang, maar over overtuigingskracht en dialoog. Daarom doet het me pijn als een religie, zoals de islam, door mensen wordt gezien als een bedreiging. De islam is geen bedreiging. Mensen die de islam misbruiken om terreur te zaaien zijn een bedreiging.
Indonesië is geconfronteerd met gruwelijk terroristisch geweld. Ook in andere landen in Azië, het Midden-Oosten en Europa en in de Verenigde Staten heeft terroristisch geweld aan duizenden mensen het leven gekost. De meeste slachtoffers van dat geweld waren moslims. Militante onverdraagzaamheid treft ons allemaal. Mannen, vrouwen en kinderen. Moslims, christenen, joden en mensen met een andere levensovertuiging.
Anderhalf jaar geleden werd in Nederland de Amsterdamse filmmaker Theo van Gogh om zijn ideeën vermoord. De dader was een jongeman die zijn geloof aanvoerde als rechtvaardiging van zijn misdaad. De emoties in Nederland liepen hoog op.
Geloof mag geen barricade zijn van waarachter je anderen verkettert. We doen er in Nederland alles aan om te voorkomen dat groepen mensen verstarren in onbegrip en haat. Door te wijzen op het gezamenlijke fundament van waarden, dat iedereen vrijheid van godsdienst en van meningsuiting geeft, maar ook de plicht die vrijheden op verantwoordelijke wijze te gebruiken.
Handhaving van de regels van de rechtsstaat is cruciaal. Maar het is niet genoeg. Daarom mobiliseren we alle mensen van goede wil –en dat zijn er héél veel. Moslims komen ook zelf in actie. Ik was bijvoorbeeld erg onder de indruk van het initiatief van veel moslimgezinnen in Nederland om tijdens de Ramadan hun deur open te zetten voor landgenoten om samen de Iftar-maaltijd te gebruiken. Al die acties hebben, stap voor sta, succes.
Ik weet dat Indonesië ook werkt aan het vergroten van de sociale samenhang en aan veiligheid, openheid en verdraagzaamheid in het land. Op die gebieden werken we intensief samen en daar moeten we mee doorgaan. Maar er is méér nodig. Ieder van ons zal zelf –als christen, als moslim– moeten bepalen waar hij staat.
Ik ben ervan overtuigd dat godsdienst een deel van de oplossing is, en niet een deel van het probleem. Onze godsdienst is niet wat ons ten diepste scheidt. Onze godsdienst is wat ons ten diepste kan verbinden. Maar dan moeten we interesse tonen in elkaars cultuur en achtergronden. En we moeten ons hart durven openstellen en elkaar met open vizier tegemoet treden.
Dr. Jan Peter Balkenende is op werkbezoek in Indonesië en hield gisteren een toespraak voor islamitische studenten aan de Islamitische Universiteit in Jakarta.
http://www.trouw.nl/deverdieping/podium/article276064.ece