PDA

Bekijk Volledige Versie : De kracht van kruis en kromzwaard



Seif
29-06-06, 21:56
De kracht van kruis en kromzwaard

Door onze redacteur Dirk Vlasblom

Wetenschappers bediscussiëren rol van geweld in religie

Alle religies kennen geweldssymbolen. Of dit betekent dat godsdienst in essentie gewelddadig is, was deze week in Amsterdam onderwerp van discussie.

Amsterdam, 29 juni. „God en oorlog,wat een verbazingwekkend begrippenpaar!”

Marc Juergensmeyer, hoogleraar godsdienstsociologie aan de universiteit van Californië, is gefascineerd door zijn onderwerp.

Hij opende dinsdag de tweede dag van het NWO-congres over ‘Religie en Macht’ met een voordracht over religieus geweld.

De inleider illustreert zijn tekst met bijbelse oorlogstaferelen, vechtscènes uit het hindoe-epos Mahabharata en mensenoffers uit het Oude en Nieuwe Testament: Abraham die zoon Izaak aan het mes wil rijgen en een huiveringwekkend bebloede Jezus uit The Passion of the Christ van Mel Gibson.

Als contrapunt zien we de zonovergoten skyline van New York op het moment dat een gekaapte Boeing zich in een toren van het World Trade Centre boort.

Geweld, al was het maar in ‘getemde’ vorm, neemt volgens Juergensmeyer een centrale plaats in binnen alle religieuze tradities. „Dat komt tot uitdrukking in symbolen en rituelen. Of het nu het executiemiddel – het kruis – is dat christenen om de hals dragen, het zwaard van de sikhs of het kromzwaard van de moslims, alle religies kennen geweldssymbolen. Op het hoogtepunt van de katholieke eredienst worden de woorden gesproken: ‘Dit is het lichaam, dit is het bloed van Christus’. Daarmee wordt Jezus’ kruisoffer herdacht in een bijna kannibalistisch ritueel. Met het offer wordt een destructieve daad op een sacraal plan getild.

Zo ook in de Hebreeuwse bijbel: Abraham is bereid zijn zoon te offeren.” „Onder de oppervlakte van deze persoonlijke beelden”, vervolgt Juergensmeyer, „ligt een gewelddadige sociale confrontatie: oorlog. Intermenselijke strijd wordt door religie naar een hoger, goddelijk plan getild in een manicheïsche visie: de botsing tussen het heroïsche goede en het demonische k wa a d . ” Manicheeërs waren Perzische christenen, volgelingen van Mani, de ‘Nieuwe Jezus’ (216-273 na Chr.), die geloofden in een Goede God en een Kwade God, en eeuwige strijd daartussen.

In de visie van Juergensmeyer biedt religie een alternatieve werkelijkheid die de vele anomalieën van het leven – marginalisering, vernedering, rechteloosheid – zin geeft. „Religieuze beelden van geweld en religieus geïnspireerde geweldsdaden symboliseren voor de kijker en de dader macht die zij niet hebben, en wekken een onstuimig optimisme: de verwachting van een dramatische verandering in de kosmische orde.”

Dat brengt Juergensmeyer bij de Openbaring aan Johannes, het laatste boek van het Nieuwe Testament, dat een verontrustend beeld schetst van het einde der tijden, als de Ruiters van de Apocalyps – pest, oorlog, hongersnood en dood – rondgaan en verderf zaaien. In Armageddon wordt de laatste grote slag geleverd tussen God en de duivel.

De notie van Armageddon, zegt Juergensmeyer, is ook doorgedrongen tot Japan. Op 20 maart 1995 verspreidde de sekte Aum Shinrikyo het zenuwgas sarin in de metro van Tokio. Volgens politieverhoren wilden sekteleider Shoko Asahara en zijn volgelingen de Apocalyps versnellen en zij verwezen daarbij naar het Boek der Openbaringen.

Peter Clarke, hoogleraar religiegeschiedenis aan de universiteit van Oxford, mag reageren op de inleiding van zijn Amerikaanse collega. Hij laat er weinig van heel. „In elke religie heeft het offer een centrale plaats, beweert Juergensmeyer. Maar hij zegt niets over andere, belangrijke elementen van religie, zoals liefde en compassie. Op grond van deze aanname redeneert hij dan verder dat religie, net als oorlog, geweld nodig heeft en dat religie zijn eigen oplossing voor oorlog heeft: verlossing. Zo simpel is het niet. „Onlangs herlas ik het boek Augustine of Hippo van mijn leermeester Peter Brown. In het christelijke Carthago van de vierde eeuw vind je geen kruisen. Kerkvader Augustinus kende dat symbool eigenlijk niet. Wat hij in de Christusfiguur zocht,was niet verlossing door het kruisoffer, maar wijsheid. De symbolische kracht van het kruis werkt alleen in bepaalde perioden van de geschiedenis en op bepaalde plaatsen, niet altijd en overal.”

Juergensmeyer, gaat Clarke verder, gebruikt het offer uitsluitend in de christelijke betekenis, als metafoor voor verlossing, en dat is maar één visie. „Dat offer komt lang niet in alle religies voor en waar dit wel het geval is, wordt het anders opgevat dan in het middeleeuwse christendom. Hoe mensen streven naar verlossing hangt af van de manier waarop ze het probleem van het kwaad begrijpen, en die varieert enorm. In sommige religies is onwetendheid en niet zonde de wortel van het kwaad en bestaat verlossing uit verlichting.”

Volgens Clarke is niet het offer, maar de veronderstelde tweestrijd tussen goed en kwaad de kiem van alle religieuze geweld.

Aan de hand van recent onderzoek van de historici Norman en Olivia Cohen (geen familie) volgde Clarke het spoor van dit denkbeeld naar het zoroastrische Perzië en, verder nog, naar het China van de eerste eeuw na Chr. Daar zou het in de loop van de geschiedenis revoltes tegen het centrum van het keizerrijk inspireren. Clarke: ,,Vanuit China en Perzië zijn deze ideeën doorgedrongen tot jodendom en christendom. De islam kent het mahdisme, dat de komst voorspelt van de door God geleide (Al-Mahdi) die alle kwaad en onrecht zal uitwissen en het tijdperk van de islam zal inluiden.” „Het is o zo gemakkelijk”, besluit Clarke, „om alle aanzeggers van de Jongste Dag af te schilderen als gewelddadig. Maar er zijn heel wat messianistische leraren die geen geweld preken. Bijna alle nieuwe religies met hun verschillende wortels – India, Oost- Azië, islam en christendom – zijn apocalyptisch en messianistisch. Zij geven stem aan de heilsverwachting der marginalen, en dat doen ze vaak zonder geweld.”

Bron: NRC Handelsblad

sjaen
29-06-06, 22:51
Hear, hear

Olive Yao
30-06-06, 04:34
In sommige religies is onwetendheid en niet zonde de wortel van het kwaad en bestaat verlossing uit verlichting.

Wortel
30-06-06, 14:49
Oude en Nieuwe Testament: Abraham die zoon Izaak aan het mes wil rijgen en een huiveringwekkend bebloede Jezus uit The Passion of the Christ van Mel Gibson.

De essentie van Genesis 22 is nu juist dat deze kinderoffers -die in de heidense omringende wereld geregeld voorkwamen- een halt moest worden toegeroepen. Die huiveringwekkende bebloede Jezus heeft verder niets met oorlog te maken, maar integendeel met de overgave aan deze barbarij, teneinde die barbarij aan zichzelf te openbaren en haar daarin haar plaats te wijzen.


Op het hoogtepunt van de katholieke eredienst worden de woorden gesproken: ‘Dit is het lichaam, dit is het bloed van Christus’. Daarmee wordt Jezus’ kruisoffer herdacht in een bijna kannibalistisch ritueel.

Tendentieus geleuter dat al zou oud is als de Romeinen. Het gaat hier om de diepe verbondenheid met die weg die Jezus is gegaan, die juist een weg van geweldloosheid is geweest.


Zij geven stem aan de heilsverwachting der marginalen, en dat doen ze vaak zonder geweld.”

...zoals ook Jezus dat heeft gedaan.