Marsipulami
06-07-06, 17:47
“Alle religies zullen in toekomst militanter zijn dan vandaag”
Rik Torfs: “Ik verwacht geen Islamisering van Europa”
Godsdienst? Dat is iets voor goedgelovigen, vooral die van de oudere generatie. Geef het tijd, en dat fabeltje zal vanzelf wel wegdeemsteren. Want hoe rijker een samenleving, hoe ongeloviger ze wordt. Zo leek het tot voor kort. “Terwijl dat net de Europese uitzondering was. Andere samenlevingen weten stijgende welvaart wél met intense godsdienstigheid te combineren. Kijk maar naar het evangelische Amerika, maar ook naar het hindoeïstische India,” zegt cultuurfilosoof Herman De Dijn.
Die voorspelt dat tegen 2036 Europa geen uitzondering meer zal zijn:“De islam zal door de demografische evolutie ook hier meer invloed krijgen. Maar de andere godsdiensten ook, net omdat ze in concurrentie gaan met de islam.Als reactie dáárop zal zelfs het strijdend atheïsme terugkeren.Kortom: in 2036 zijn alle levensbeschouwingen militanter dan nu. Uiteindelijk komt er een nieuw evenwicht, maar zoals alle grote bewegingen in de geschiedenis zal dat bloed en tranen kosten.”
Het katholicisme kwijnt weg in deze streken, de islam groeit. De uitkomst van dat krachtenspel lijkt voor de hand te liggen. Maar de situatie is complexer dan dat, zegt De Dijn, verbonden aan het Centrum voor Metafysica van de KU Leuven. “Door de secularisatie heeft de politiek hier een aantal eigenschappen van de godsdienst overgenomen: we verwachten van de politiek dat ze ons gelukkig maakt. De politiek kán dat natuurlijk niet, en moet dus vanalles doen en beloven om de mensen zoet te houden. Maar de politiek moet daarbij geweldig opletten dat ze de traditionele religies als katholicisme of protestantisme niet uitrangeert. Dat zijn factoren van stabiliteit. Slimme politici hebben dat al door - Steve Stevaert, bijvoorbeeld.”
Mosterdzaadjes
Al is het volgens De Dijn nog maar de vraag wélke versie van het christelijk geloof zich even dynamisch zal tonen als de islam: “Binnen de katholieke kerk heerst momenteel een grote strijd over de te volgen lijn. Enerzijds is er de optie-Ruíz, naar de kardinaal die de toekomst van de kerk ziet zoals in Italië:als blijvende sociale kracht die doorheen heel de maatschappij verspreid is. Voor dié optie is het hier in Vlaanderen wellicht te laat. En dan is er de zienswijze van de huidige Paus, die vooral wil inzetten op kleine bewegingen,zoals bijvoorbeeld Opus Dei of de Egidiusgemeenschap, zéér katholiek en zéér trouw aan Rome.In de visie van de Paus dienen die kleine groepen als de bijbelse mosterdzaadjes, inderdaad.”
Als de Paus z’n visie doordrukt, zou De Dijn dat spijtig vinden: “Omdat veel mensen die zich nu nog katholiek noemen, erop zouden afknappen. En omdat de kerk dan als sociaal voelbare kracht zou verdwijnen.”
Modus vivendi
Wat met die andere sociaal voelbare kracht, de islam? “Typisch voor de politiek van nu is dat ze de islam louter als een probleem ziet, en dat probleem meteen opgelost wil zien.Da’s niet realistisch:het heeft toch ook honderden jaren geduurd eer we in Europa een modus vivendi tussen kerk en staat uitgewerkt kregen.Dus ik denk wel dat ook in 2036 er nog wrijvingen zullen zijn met de islam. Maar voor de rest is het koffiedik kijken.”
“Het kán slecht aflopen,waarbij grote delen van Europa er als Bosnië zullen uitzien, zeker als de economische toestand verslechtert. Maar persoonlijk denk ik van niet:moslim- ouders willen net als andere ouders het beste voor hun kinderen, en zijn bezorgd over de toekomst. Zodra moslims goed doorstromen naar de betere opleidingen en beroepen, kan er een Europese islam ontstaan. Net zoals het verschil tussen katholieken en protestanten vroeger cruciaal was en nu van geen tel meer,zal dan het verschil tussen christenen en moslims onbetekenend lijken. Dat wordt een moeilijk en lang proces.”
Vager christendom
Rik Torfs, prof kerkelijk recht in Leuven, ziet de toekomst minder grimmig tegemoet: “Elke periode van de geschiedenis is even religieus, maar op een andere manier. Ooit was dat via instituten, zoals de kerk. Maar het kan ook via individuele beleving.”
“Momenteel hebben veel mensen angst van de islam. Maar ik geloof niet dat heel de wereld islamitisch zal zijn in 2036. De islam slaagt er immers niet echt in de westerse mens te overtuigen. Ik ben er zeker van dat spiritualiteit hier in 2036 voornamelijk christelijk geïnspireerd zal zijn. Iets vager dan voorheen, want mensen beseffen vaak niet goed wat hun eigen uitgangspunten zijn.” Toch zullen die uitgangspunten niet zo snel wijzigen: “De bedding van onze cultuur blijft christelijk. Ik verwacht geen islamisering van Europa.”
Zelfs niet als de demografische evolutie op een islamitische meerderheid uitdraait? “Dat is te lineair gedacht.Stijgende welvaart heeft de neiging om mensen minder fundamentalistisch te maken.”
Evangelicals
Maar Torfs weet wel niet wélk christendom in 2036 dominant zal zijn: “De katholieke kerk stort structureel in. Het pure parochieleven is dood. De kerk zal wel nog iets waardevols kunnen aanbieden wat betreft overgangsriten.Veel begrafenissen, inderdaad. Evenzeer kan het dat de toekomst van het christendom ook hier sterk bepaald zal worden door de evangelicals.”
Evangelicals, legt Torfs uit, hangen een (protestants) protestants) christendom aan dat “drijft op emotie, zonder al te veel structuur. Die trend bestaat heel sterk in Amerika, en zou best wel eens naar hier kunnen overwaaien. Bijvoorbeeld de Evangelische Omroep in Nederland is al heel sterk gedrenkt in die Angelsaksische sfeer.Als er een herkerstening komt hier in Vlaanderen,zal die eerder overwaaien uit het cultureel meest dominante land ter wereld dan uit het katholieke Polen.”
Zal zo’n herkerstening nog plaats laten voor andere zienswijzen? “Ik ben er zeker van dat er in 2036 nog atheïsten zullen zijn. Maar ik verwacht wel dat de sfeer van nu verdwijnt, waarbij het ‘slimmer’ is om ongelovig te zijn. Dat is een verlate reactie op de dominantie van de katholieke kerk, met bijhorende reflex om té veel vertrouwen in de wetenschap te hebben.”
Turkije
In de toekomst wordt het dus vanzelfsprekender om te geloven. Maar zijn we in 2036 even vanzelfsprekend moslim als christen? Hassan Amaghlaou,voorzitter van de Limburgse integratieraad, verwacht alleszins tussen nu en dan een grote kennismaking tussen moslims en christenen. “Moskeeën en andere islamitische verenigingen zullen véél transparanter zijn,omdat ze niet langer geleid worden door moslims van de eerste generatie. Aan het roer staan Limburgse moslims die hier geboren zijn, en die de taal van de mensen spreken. Letterlijk en figuurlijk. Bovendien zal tegen dan de erkenning van de moskeeën een feit zijn,mét bijhorende subsidiëring én af te leggen verantwoording. Onbekend is onbemind: in 2036 zal dat verdwenen zijn.”
Islamofobie zou dan ook tot het verleden moeten horen, hoopt Amaghlaou. Maar daar zit volgens hem ook een extern-politieke factor aan, die nu nog zorgt voor radicalisering van een aantal moslims: “De islam is sterk verweven met een aantal dingen op de wereld-agenda. Op dat moment is elf september al geschiedenis, en hopelijk al-Qaida en de oorlog in Irak ook. En het conflict tussen Israël en Palestina hopelijk ook. Dan kan de islam een ‘bewustwording’ doormaken, net zoals de Verlichting die de katholieken hebben gekend, na hun middeleeuws extremisme. Of islam in 2036 belangrijker zal zijn dan nu? Het zal vooral individueler zijn, met de moskee als louter gebedsplaats.”
Toetssteen van een en ander, stelt Amaghlaou, is de al dan niet toetreding van Turkije tot de EU. “Als Turkije in 2036 nog steeds geen EU-lid is, is dat een signaal dat Europa niet klaar is voor de islam. Maar ik denk dat Turkije over een jaar of 15 al bij de EU zal zijn.”
Rik Torfs: “Ik verwacht geen Islamisering van Europa”
Godsdienst? Dat is iets voor goedgelovigen, vooral die van de oudere generatie. Geef het tijd, en dat fabeltje zal vanzelf wel wegdeemsteren. Want hoe rijker een samenleving, hoe ongeloviger ze wordt. Zo leek het tot voor kort. “Terwijl dat net de Europese uitzondering was. Andere samenlevingen weten stijgende welvaart wél met intense godsdienstigheid te combineren. Kijk maar naar het evangelische Amerika, maar ook naar het hindoeïstische India,” zegt cultuurfilosoof Herman De Dijn.
Die voorspelt dat tegen 2036 Europa geen uitzondering meer zal zijn:“De islam zal door de demografische evolutie ook hier meer invloed krijgen. Maar de andere godsdiensten ook, net omdat ze in concurrentie gaan met de islam.Als reactie dáárop zal zelfs het strijdend atheïsme terugkeren.Kortom: in 2036 zijn alle levensbeschouwingen militanter dan nu. Uiteindelijk komt er een nieuw evenwicht, maar zoals alle grote bewegingen in de geschiedenis zal dat bloed en tranen kosten.”
Het katholicisme kwijnt weg in deze streken, de islam groeit. De uitkomst van dat krachtenspel lijkt voor de hand te liggen. Maar de situatie is complexer dan dat, zegt De Dijn, verbonden aan het Centrum voor Metafysica van de KU Leuven. “Door de secularisatie heeft de politiek hier een aantal eigenschappen van de godsdienst overgenomen: we verwachten van de politiek dat ze ons gelukkig maakt. De politiek kán dat natuurlijk niet, en moet dus vanalles doen en beloven om de mensen zoet te houden. Maar de politiek moet daarbij geweldig opletten dat ze de traditionele religies als katholicisme of protestantisme niet uitrangeert. Dat zijn factoren van stabiliteit. Slimme politici hebben dat al door - Steve Stevaert, bijvoorbeeld.”
Mosterdzaadjes
Al is het volgens De Dijn nog maar de vraag wélke versie van het christelijk geloof zich even dynamisch zal tonen als de islam: “Binnen de katholieke kerk heerst momenteel een grote strijd over de te volgen lijn. Enerzijds is er de optie-Ruíz, naar de kardinaal die de toekomst van de kerk ziet zoals in Italië:als blijvende sociale kracht die doorheen heel de maatschappij verspreid is. Voor dié optie is het hier in Vlaanderen wellicht te laat. En dan is er de zienswijze van de huidige Paus, die vooral wil inzetten op kleine bewegingen,zoals bijvoorbeeld Opus Dei of de Egidiusgemeenschap, zéér katholiek en zéér trouw aan Rome.In de visie van de Paus dienen die kleine groepen als de bijbelse mosterdzaadjes, inderdaad.”
Als de Paus z’n visie doordrukt, zou De Dijn dat spijtig vinden: “Omdat veel mensen die zich nu nog katholiek noemen, erop zouden afknappen. En omdat de kerk dan als sociaal voelbare kracht zou verdwijnen.”
Modus vivendi
Wat met die andere sociaal voelbare kracht, de islam? “Typisch voor de politiek van nu is dat ze de islam louter als een probleem ziet, en dat probleem meteen opgelost wil zien.Da’s niet realistisch:het heeft toch ook honderden jaren geduurd eer we in Europa een modus vivendi tussen kerk en staat uitgewerkt kregen.Dus ik denk wel dat ook in 2036 er nog wrijvingen zullen zijn met de islam. Maar voor de rest is het koffiedik kijken.”
“Het kán slecht aflopen,waarbij grote delen van Europa er als Bosnië zullen uitzien, zeker als de economische toestand verslechtert. Maar persoonlijk denk ik van niet:moslim- ouders willen net als andere ouders het beste voor hun kinderen, en zijn bezorgd over de toekomst. Zodra moslims goed doorstromen naar de betere opleidingen en beroepen, kan er een Europese islam ontstaan. Net zoals het verschil tussen katholieken en protestanten vroeger cruciaal was en nu van geen tel meer,zal dan het verschil tussen christenen en moslims onbetekenend lijken. Dat wordt een moeilijk en lang proces.”
Vager christendom
Rik Torfs, prof kerkelijk recht in Leuven, ziet de toekomst minder grimmig tegemoet: “Elke periode van de geschiedenis is even religieus, maar op een andere manier. Ooit was dat via instituten, zoals de kerk. Maar het kan ook via individuele beleving.”
“Momenteel hebben veel mensen angst van de islam. Maar ik geloof niet dat heel de wereld islamitisch zal zijn in 2036. De islam slaagt er immers niet echt in de westerse mens te overtuigen. Ik ben er zeker van dat spiritualiteit hier in 2036 voornamelijk christelijk geïnspireerd zal zijn. Iets vager dan voorheen, want mensen beseffen vaak niet goed wat hun eigen uitgangspunten zijn.” Toch zullen die uitgangspunten niet zo snel wijzigen: “De bedding van onze cultuur blijft christelijk. Ik verwacht geen islamisering van Europa.”
Zelfs niet als de demografische evolutie op een islamitische meerderheid uitdraait? “Dat is te lineair gedacht.Stijgende welvaart heeft de neiging om mensen minder fundamentalistisch te maken.”
Evangelicals
Maar Torfs weet wel niet wélk christendom in 2036 dominant zal zijn: “De katholieke kerk stort structureel in. Het pure parochieleven is dood. De kerk zal wel nog iets waardevols kunnen aanbieden wat betreft overgangsriten.Veel begrafenissen, inderdaad. Evenzeer kan het dat de toekomst van het christendom ook hier sterk bepaald zal worden door de evangelicals.”
Evangelicals, legt Torfs uit, hangen een (protestants) protestants) christendom aan dat “drijft op emotie, zonder al te veel structuur. Die trend bestaat heel sterk in Amerika, en zou best wel eens naar hier kunnen overwaaien. Bijvoorbeeld de Evangelische Omroep in Nederland is al heel sterk gedrenkt in die Angelsaksische sfeer.Als er een herkerstening komt hier in Vlaanderen,zal die eerder overwaaien uit het cultureel meest dominante land ter wereld dan uit het katholieke Polen.”
Zal zo’n herkerstening nog plaats laten voor andere zienswijzen? “Ik ben er zeker van dat er in 2036 nog atheïsten zullen zijn. Maar ik verwacht wel dat de sfeer van nu verdwijnt, waarbij het ‘slimmer’ is om ongelovig te zijn. Dat is een verlate reactie op de dominantie van de katholieke kerk, met bijhorende reflex om té veel vertrouwen in de wetenschap te hebben.”
Turkije
In de toekomst wordt het dus vanzelfsprekender om te geloven. Maar zijn we in 2036 even vanzelfsprekend moslim als christen? Hassan Amaghlaou,voorzitter van de Limburgse integratieraad, verwacht alleszins tussen nu en dan een grote kennismaking tussen moslims en christenen. “Moskeeën en andere islamitische verenigingen zullen véél transparanter zijn,omdat ze niet langer geleid worden door moslims van de eerste generatie. Aan het roer staan Limburgse moslims die hier geboren zijn, en die de taal van de mensen spreken. Letterlijk en figuurlijk. Bovendien zal tegen dan de erkenning van de moskeeën een feit zijn,mét bijhorende subsidiëring én af te leggen verantwoording. Onbekend is onbemind: in 2036 zal dat verdwenen zijn.”
Islamofobie zou dan ook tot het verleden moeten horen, hoopt Amaghlaou. Maar daar zit volgens hem ook een extern-politieke factor aan, die nu nog zorgt voor radicalisering van een aantal moslims: “De islam is sterk verweven met een aantal dingen op de wereld-agenda. Op dat moment is elf september al geschiedenis, en hopelijk al-Qaida en de oorlog in Irak ook. En het conflict tussen Israël en Palestina hopelijk ook. Dan kan de islam een ‘bewustwording’ doormaken, net zoals de Verlichting die de katholieken hebben gekend, na hun middeleeuws extremisme. Of islam in 2036 belangrijker zal zijn dan nu? Het zal vooral individueler zijn, met de moskee als louter gebedsplaats.”
Toetssteen van een en ander, stelt Amaghlaou, is de al dan niet toetreding van Turkije tot de EU. “Als Turkije in 2036 nog steeds geen EU-lid is, is dat een signaal dat Europa niet klaar is voor de islam. Maar ik denk dat Turkije over een jaar of 15 al bij de EU zal zijn.”