Good Kahuna
14-07-06, 10:00
Boekreview over de problematiek in het Midden-Oosten, en de rol van de media:
http://img144.imageshack.us/img144/2774/netmensenei8.png
Het zijn net mensen, door Joris Luyendijk
Veel van wat wij op het nieuws te zien krijgen is niet het topje van de ijsberg: het is zonder juiste context vervormd nieuws, getuige dit boek van een integere verslaggever.
Groentje
Ergens schrijft Luyendijk hoe hij per toeval als groentje-correspondent in dit vak verzeild raakte. Hij had Arabisch gestudeerd, en was derhalve gekozen voor verslaggeving vanuit het Midden-Oosten. Maar je kunt dit beter omdraaien: hoe heeft de Volkskrant bij toeval een groentje weten te vinden die zo nieuwsgierig was naar de waarheid: het is de beste eigenschap die een journalist kan hebben, en een behoorlijk zeldzame.
Vooraf regie
Luyendijks boek 'Het zijn net mensen' is een ontluisterend verslag van zijn circa vijf jaar als correspondent in het Midden-Oosten. Waarbij hij al heel snel tabak had van de gebruikelijke perskaravaan, die door hun redacties op het thuisfront als inkopers van beeldmateriaal op pad werden gestuurd. Ik heb er geen andere woorden voor dan inkopers. Van beeldmateriaal dat her en der pasklaar op hen lag te wachten, of dat via vooraf geregisseerde uitjes ('als bij een schoolreisje') ter plekke kon worden opgenomen. "Heeft u uw nieuws? Of beter gezegd, heeft u datgene op camera dat wij willen dat u gaat uitzenden? Dank u, u kunt weer gaan." Terug naar het airco-hotel om met collega's een biertje te drinken; de tv-kijkers thuis kregen 's avonds in het nieuws een losse glimp van een al dan niet ontploft kruitvat.
Drieluik
Luyendijks boek bestaat uit drie delen: zijn tijd in de Arabische wereld, zijn periode in het Heilige Land (toen hij van de Volkskrant naar NRC ging) en zijn aanwezigheid bij het begin van de oorlog in Irak. Of is het de bezetting van Irak. Of is het de invasie in Irak. Of is het de democratische zegen voor Irak. Afhankelijk van het medium tuimelen de definities over elkaar als overspannen acrobaten in een luguber circus, evenals in Israël waar zionisme, bezetting, verzet en terreur om het hardst met elkaar vechten om erkenning - alweer via die media.
Orde en chaos
Wie zijn geordende wereldje op orde wil houden, kan dit boek maar beter links laten liggen. Wie al in de smiezen had dat de M van media ook de beginletter is van manipuleren, heeft er een goeie aan. Wie zijn vooroordelen bevestigd dan wel ontkracht wil zien, schiet ook weer mis. In Het Zijn Net Mensen staat geen enkel (voor)oordeel. Het is een journalistieke poging om te registreren wat er gebeurt in dictaturen, en waarbij de auteur tijdens zijn correspondentschap voortdurend op een zijden draadje heeft moeten manoeuvreren. Wat is er precies aan de hand, maar wat wil de redactie daarvan uitzenden, want die is op hun beurt weer gehouden aan een andere dictatuur: wat het kijkerspubliek wil zien/weten en waarbij ze wegzappen.
De mensen in de media
Voor Luyendijk was dat niet genoeg. Hij maakte talloze omzwervingen in zijn beroepsgebieden en praatte met de mensen zelf, om erachter te komen wat er onder hen leeft. Soms met spot, soms met ironie, soms boos, en soms regelrecht ontroerd tot in zijn hart. Hij schrijft over de witte plekken, een schitterend gevonden term voor complexe situaties waarbij de waarheid in feite niet eens meer te achterhalen is. Hij schrijft over de vermorzelende dictatuur en corruptie in de Arabische landen en het geklungel van de Palestijnse Autoriteiten; wat daar het gevolg van is, en hoe dit zijn weerslag heeft op de mensen. Hij hoort en ziet genoeg, maar wie praat er? Je krijgt niets op televisie of in de krant op anonieme quotes.
Aanslagen
Hij beschrijft de brute daden van Israëlische soldaten, en hoe het Israëlische volk elke kroeg, bus en winkel scant op aanslaggevaar. Gaan we inkopen doen bij die Palestijnse winkel waar het assortiment ruk is en de prijzen astronomisch, of bij de veel goedkopere en uitgebreidere joodse supermarkt waar het prijskaartje een aanslag kan zijn? En waarom praat men over het Sabra en Chatila van Sharon, en rept niemand met een woord over wat de Syiërs daarna nog aan ellende hebben uitgespookt in de daaropvolgende maanden?
Joden-met-duivelshoorntjes
Overigens zijn er maar weinig regeringen die ontsnappen aan het gouden pennetje van Luyendijk. Dictators, corrupte ambtenaren, harteloze schijnprocessen, westerse inmenging met omvangrijk fatale gevolgen: en ze strijden allen om de sympathie van de kijker aan wie ze via media de enige zekerheid en het enige echte overzicht willen bieden in een knotsgekke wereld. Zo heb je Palestijnse jochies die nieuwsgierig met eigen ogen de kannibalistische joden-met-de-duivelshoorntjes willen bekijken, en joden die op hun beurt naar die eeuwig moordzuchtige antisemieten loeren.
Juryrapport
En over dat gouden pennetje: dat is de prijs die Luyendijk ontving tijdens zijn werk als journalist, en het zal de uitgever zijn geweest die een quote uit het juryrapport op de achterflap heeft gezet: "Joris Luyendijk denkt, zoekt en schrijft met de onbevangenheid van iemand die nog geen kant heeft kunnen kiezen in een uitzichtloos conflict." Daar zou ik nog wel wat aan toe willen voegen. Wie enigszins bereisd is en vrienden heeft die bereisd zijn, én met bijvoorbeeld al die verhalen van en over de mensen uit dit boek (en uit zovele andere boeken); wel, die weet dat niet de hele planeet is volgepakt met brute ellendelingen. Integendeel eigenlijk: van mens op mens zijn mensen eigenlijk overal best wel aardig, echte uitzonderingen daargelaten. Dus hoe kan het dat al die aardige mensen zitten opgescheept met zoveel ondeugdelijke regeringsleiders en overheidsapparaten? Het lijkt wel alsof je een asshole moet zijn om zo'n functie te ambiëren. En ben je het nog niet, dan word je het daar vanzelf wel.
Witte vlekken
Dit is wel een recensie vol witte vlekken, want de onderwerpen die Luyendijk aansnijdt en aan alle kanten benadert, bekijkt, onderzoekt en wikt en weegt, zijn te veel om op te noemen. Wat eens te meer bewijst hoe waardevol dit boek is. De auteur heeft beslist oog voor de grote lijnen en hij blijft die keer op keer spiegelen aan degenen voor wie die belangrijk zijn: het individu. Het is anthropologische, sociologische én bijna filosofische journalistiek die hij hier bedrijft: een die tracht verdieping te geven aan de dagelijkse hapklare brokken op het nieuws over verre oorden en conflicten waar de meesten eigenlijk maar weinig kaas van hebben gegeten.
Joris Luyendijk - Het Zijn Net Mensen. Uitgeverij Podium
Bron: Nu.nl (http://www.nu.nl/news/775459/141/Joris_Luyendijk_-_Het_Zijn_Net_Mensen.html)
http://img144.imageshack.us/img144/2774/netmensenei8.png
Het zijn net mensen, door Joris Luyendijk
Veel van wat wij op het nieuws te zien krijgen is niet het topje van de ijsberg: het is zonder juiste context vervormd nieuws, getuige dit boek van een integere verslaggever.
Groentje
Ergens schrijft Luyendijk hoe hij per toeval als groentje-correspondent in dit vak verzeild raakte. Hij had Arabisch gestudeerd, en was derhalve gekozen voor verslaggeving vanuit het Midden-Oosten. Maar je kunt dit beter omdraaien: hoe heeft de Volkskrant bij toeval een groentje weten te vinden die zo nieuwsgierig was naar de waarheid: het is de beste eigenschap die een journalist kan hebben, en een behoorlijk zeldzame.
Vooraf regie
Luyendijks boek 'Het zijn net mensen' is een ontluisterend verslag van zijn circa vijf jaar als correspondent in het Midden-Oosten. Waarbij hij al heel snel tabak had van de gebruikelijke perskaravaan, die door hun redacties op het thuisfront als inkopers van beeldmateriaal op pad werden gestuurd. Ik heb er geen andere woorden voor dan inkopers. Van beeldmateriaal dat her en der pasklaar op hen lag te wachten, of dat via vooraf geregisseerde uitjes ('als bij een schoolreisje') ter plekke kon worden opgenomen. "Heeft u uw nieuws? Of beter gezegd, heeft u datgene op camera dat wij willen dat u gaat uitzenden? Dank u, u kunt weer gaan." Terug naar het airco-hotel om met collega's een biertje te drinken; de tv-kijkers thuis kregen 's avonds in het nieuws een losse glimp van een al dan niet ontploft kruitvat.
Drieluik
Luyendijks boek bestaat uit drie delen: zijn tijd in de Arabische wereld, zijn periode in het Heilige Land (toen hij van de Volkskrant naar NRC ging) en zijn aanwezigheid bij het begin van de oorlog in Irak. Of is het de bezetting van Irak. Of is het de invasie in Irak. Of is het de democratische zegen voor Irak. Afhankelijk van het medium tuimelen de definities over elkaar als overspannen acrobaten in een luguber circus, evenals in Israël waar zionisme, bezetting, verzet en terreur om het hardst met elkaar vechten om erkenning - alweer via die media.
Orde en chaos
Wie zijn geordende wereldje op orde wil houden, kan dit boek maar beter links laten liggen. Wie al in de smiezen had dat de M van media ook de beginletter is van manipuleren, heeft er een goeie aan. Wie zijn vooroordelen bevestigd dan wel ontkracht wil zien, schiet ook weer mis. In Het Zijn Net Mensen staat geen enkel (voor)oordeel. Het is een journalistieke poging om te registreren wat er gebeurt in dictaturen, en waarbij de auteur tijdens zijn correspondentschap voortdurend op een zijden draadje heeft moeten manoeuvreren. Wat is er precies aan de hand, maar wat wil de redactie daarvan uitzenden, want die is op hun beurt weer gehouden aan een andere dictatuur: wat het kijkerspubliek wil zien/weten en waarbij ze wegzappen.
De mensen in de media
Voor Luyendijk was dat niet genoeg. Hij maakte talloze omzwervingen in zijn beroepsgebieden en praatte met de mensen zelf, om erachter te komen wat er onder hen leeft. Soms met spot, soms met ironie, soms boos, en soms regelrecht ontroerd tot in zijn hart. Hij schrijft over de witte plekken, een schitterend gevonden term voor complexe situaties waarbij de waarheid in feite niet eens meer te achterhalen is. Hij schrijft over de vermorzelende dictatuur en corruptie in de Arabische landen en het geklungel van de Palestijnse Autoriteiten; wat daar het gevolg van is, en hoe dit zijn weerslag heeft op de mensen. Hij hoort en ziet genoeg, maar wie praat er? Je krijgt niets op televisie of in de krant op anonieme quotes.
Aanslagen
Hij beschrijft de brute daden van Israëlische soldaten, en hoe het Israëlische volk elke kroeg, bus en winkel scant op aanslaggevaar. Gaan we inkopen doen bij die Palestijnse winkel waar het assortiment ruk is en de prijzen astronomisch, of bij de veel goedkopere en uitgebreidere joodse supermarkt waar het prijskaartje een aanslag kan zijn? En waarom praat men over het Sabra en Chatila van Sharon, en rept niemand met een woord over wat de Syiërs daarna nog aan ellende hebben uitgespookt in de daaropvolgende maanden?
Joden-met-duivelshoorntjes
Overigens zijn er maar weinig regeringen die ontsnappen aan het gouden pennetje van Luyendijk. Dictators, corrupte ambtenaren, harteloze schijnprocessen, westerse inmenging met omvangrijk fatale gevolgen: en ze strijden allen om de sympathie van de kijker aan wie ze via media de enige zekerheid en het enige echte overzicht willen bieden in een knotsgekke wereld. Zo heb je Palestijnse jochies die nieuwsgierig met eigen ogen de kannibalistische joden-met-de-duivelshoorntjes willen bekijken, en joden die op hun beurt naar die eeuwig moordzuchtige antisemieten loeren.
Juryrapport
En over dat gouden pennetje: dat is de prijs die Luyendijk ontving tijdens zijn werk als journalist, en het zal de uitgever zijn geweest die een quote uit het juryrapport op de achterflap heeft gezet: "Joris Luyendijk denkt, zoekt en schrijft met de onbevangenheid van iemand die nog geen kant heeft kunnen kiezen in een uitzichtloos conflict." Daar zou ik nog wel wat aan toe willen voegen. Wie enigszins bereisd is en vrienden heeft die bereisd zijn, én met bijvoorbeeld al die verhalen van en over de mensen uit dit boek (en uit zovele andere boeken); wel, die weet dat niet de hele planeet is volgepakt met brute ellendelingen. Integendeel eigenlijk: van mens op mens zijn mensen eigenlijk overal best wel aardig, echte uitzonderingen daargelaten. Dus hoe kan het dat al die aardige mensen zitten opgescheept met zoveel ondeugdelijke regeringsleiders en overheidsapparaten? Het lijkt wel alsof je een asshole moet zijn om zo'n functie te ambiëren. En ben je het nog niet, dan word je het daar vanzelf wel.
Witte vlekken
Dit is wel een recensie vol witte vlekken, want de onderwerpen die Luyendijk aansnijdt en aan alle kanten benadert, bekijkt, onderzoekt en wikt en weegt, zijn te veel om op te noemen. Wat eens te meer bewijst hoe waardevol dit boek is. De auteur heeft beslist oog voor de grote lijnen en hij blijft die keer op keer spiegelen aan degenen voor wie die belangrijk zijn: het individu. Het is anthropologische, sociologische én bijna filosofische journalistiek die hij hier bedrijft: een die tracht verdieping te geven aan de dagelijkse hapklare brokken op het nieuws over verre oorden en conflicten waar de meesten eigenlijk maar weinig kaas van hebben gegeten.
Joris Luyendijk - Het Zijn Net Mensen. Uitgeverij Podium
Bron: Nu.nl (http://www.nu.nl/news/775459/141/Joris_Luyendijk_-_Het_Zijn_Net_Mensen.html)