Marsipulami
14-11-06, 22:10
Riskante reis paus naar Turkije
Vaticaanstad - Eind deze maand gaat paus Benedictus XVI naar Turkije. Waarom? En waarom nu? Een land dat voor 99 procent islamitisch is; waar nog geen 200.000 christenen wonen van wie zo’n 30.000 katholiek. Wat heeft een paus daar te zoeken? Volgens het Vaticaan moet de reis aantonen dat de katholieke kerk serieus de dialoog zoekt met de islam.
FRANS WIJNANDS
Het Vaticaan geeft twee redenen voor de reis van paus Benedictus van 28 november tot 1 december naar Turkije: ten eerste is het een uitgesteld bezoek dat de paus vorig jaar al had willen brengen maar dat toen om religieus/politieke redenen door de Turkse regering werd afgehouden. Toen al wilde Benedictus XVI in Istanbul - het vroegere Constantinopel - praten met de orthodoxe patriarch Bartholomeus I. De tweede reden is zeer actueel: de paus wil met dit bezoek aantonen dat de katholieke kerk serieus - maar op voet van gelijkheid - de dialoog zoekt met de Islam.
Er hoeven in Turkije geen stadions of immense pleinen te worden omgebouwd tot openluchtkerken als paus Benedictus XVI er eind deze maand op bezoek komt. De paus weet dat hij geen massa’s gelovigen zal zien; althans geen katholieken. Het is sinds zijn benoeming algemeen bekend dat paus Ratzinger niet de wereldreiziger wil zijn die zijn voorganger was. Maar als hij dan in een vliegtuig stapt zou je veronderstellen dat hij naar puur-katholieke landen gaat, om er zoveel mogelijk geloofsgenoten te zien en toe te spreken. Maar naar Turkije? Een land dat voor 99 procent islamitisch is....
Begin deze maand vloog de Italiaanse ambassadeur vanuit zijn standplaats Ankara naar Istanbul om er de presentatie van een nieuw type Fiat bij te wonen. Bij aankomst bij het Italiaanse consulaat in Istanbul werden er drie schoten op hem, en/of het gebouw afgevuurd. De schutter werd ter plekke gearresteerd terwijl hij schreeuwde: ,,Vervloekte Italianen. De paus mag niet naar Istanbul komen. Desnoods vermoord ik ’m zelf.”
Natuurlijk: het is ‘maar’ een zonderling, een verknipte fanaticus of ingehuurde psychopaat, zo wordt zowel in Turkije als in het Vaticaan sussend gezegd. Een eenling, of een van de velen?
,,Zeker, niet alleen in mijn land lopen gekken rond”, aldus Cem Ozdemir, een Duitser van Turkse komaf die namens de Duitse Groenen in het Europese Parlement zit. Dat wordt ook in kringen van de Turkse inlichtingendiensten toegegeven, maar niet in het openbaar.
Vanuit zijn Turkse cel heeft Ali Agca - de man die in 1981 op het Sint Pietersplein een aanslag op paus Johannes Paulus II pleegde - een open brief aan een aantal Turkse kranten gestuurd waarin hij de huidige paus aanraadde vooral niet naar Turkije te komen.
Nog begin dit jaar werd in Trabson, een Turkse stad aan de Zwarte Zee een Italiaanse priester doodgeschoten. Door een extremistische nationalist die als motief voor zijn daad alleen maar opgaf: ‘Allah is groot’. Begrijpelijk dat de veiligheidsmaatregelen tijdens het bezoek van de paus extreem zijn. Het klinkt onheilspellend en het tekent de sfeer waarin de paus naar Turkije reist.
Europese Unie
Als kardinaal heeft Ratzinger een aantal jaren geleden duidelijk betoogd, dat Turkije - op religieus-culturele gronden - niet tot de Europese Unie behoort, althans niet tot het christelijke Europa. Dat zijn ze in Turkije niet vergeten. Als paus heeft hij zijn mening niet bijgesteld en meermalen benadrukt dat de dialoog tussen christendom en islam alleen vruchtbaar kan zijn zonder dubbelzinnigheid; eenvoudig gezegd: vrijheid van godsdienst over en weer.
Dat maakt deze pausreis politiek riskant. Temeer, omdat uitgerekend eind vorige week de Grieks-Cypriotische president Papadopoulos van het gedeelde en door Turkije en Griekenland betwiste eiland Cyprus, in het Vaticaan op bezoek kwam. Hij bracht een ongewoon cadeau mee: een fotoboek met foto’s van 133 kerken die sinds de Turkse bezetting van het noordelijk deel van het eiland zijn leeg geroofd, verwoest of van bestemming veranderd. Een groot deel van die christelijke kerken is nu in gebruik als moskee, winkel of stal Een geschokte paus zei na het bekijken van de foto’s, dat hij het religieuze geweld diep betreurde en hoopte op meer begrip tussen mensen van verschillende geloofsopvattingen. De Grieks-Cyprioten proberen te doen geloven dat paus en Vaticaan onverkort aan hun zijde staan, maar de Vaticaanse persdienst benadrukte dat tijdens de audientie van een klein half uur niet over de reis van de paus naar Turkije is gesproken.
De politiek-religieuze betrekkingen tussen het Vaticaan, de islam, de orthodoxe kerken en de republiek Turkije dat al sinds jaren hartstochtelijke pogingen doet om tot de Europese Unie te worden toegelaten, maken deze reis complex. De EU - het ‘neutrale’ Vaticaan inbegrepen - houdt de Turken bij voortduring aan het lijntje. Zo wordt het althans in Turkije ervaren.
Minister-president Recep Erdogan is leider van een gematigde islamitische partij. Hij is een op Europa gericht politicus. Maar op de ethnisch-religieuze smeltkroes Istanbul na, is de rest van Turkije onmiskenbaar islamitisch. Het land is trots op z’n geschiedenis, maar het sleepte de schrijver Orhan Pamuk bijna voor de rechter omdat die de Turkse genocide op Armeniers begin vorige eeuw aan de kaak durfde stellen. Toen Pamuk de Nobelprijs voor de literatuur kreeg luwde de storm en overheerste - heel even - de nationalistische trots: een Turk als Nobelprijswinnaar.
Terwijl premier Erdogan meer vrijheid van meningsuiting (en godsdienst) belooft, moeten kritische geesten en religieuze minderheden doorlopend op hun hoede zijn. Ook dat maakt de pausreis complex, omdat Benedictus XVI het nadrukkelijk voor godsdienstvrijheid voor iedereen zal opnemen, en met name voor de christelijke en katholieke minderheden.
‘Ik ben er niet...’
Al kort na zijn keuze tot opvolger van Johannes Paulus II liet Benedictus XVI weten dat ook hij graag naar Turkije zou willen gaan, om er de patriarch van Constantinopel, Bartholomeus I te ontmoeten, leider van en symbool voor 300 miljoen orthodoxe gelovigen in de wereld. Maar de regering in Ankara voelde niets voor zo'n oecumenisch onderonsje. De paus was alleen welkom als hij een staatsbezoek bracht, als hoofd van de Vaticaanse Staat. En dus begon het protocollaire circus van voren af aan.
De paus vliegt nu rechtstreeks naar de hoofdstad Ankara waar hij een ontmoeting zal hebben met de Turkse president en het mausoleum van de stichter van het moderne Turkije, Ataturk zal bezoeken. Daarna is de weg vrij voor andere bezoeken, die een meer religieus/oecumenisch karakter hebben. In Ankara zal de paus ook de Groot-Mufti Ali Bardakoglu ontmoeten, de belangrijkste islamitische leider in Turkije. Hij was een van de islamitische leiders die excuses eiste van de paus voor diens toespraak in de universiteit van Regensbrug, een aantal maanden geleden, waarin de paus een onvriendelijk citaat over de islam aanhaalde. Nu wordt hun ontmoeting uitgelegd als een wederzijdse bereidheid om met elkaar in dialoog, althans in contact te blijven.
De Turkse minister-president Recep Erdogan zal de paus niet ontmoeten. ,,Ik ben er niet, ik zit op een NATO-top in Riga en ik ben ook niet van plan mijn agenda aan te passen aan de reisplannen van de paus.” Het klinkt onvriendelijk, maar van weerskanten is al maanden ingecalculeerd dat paus en premier elkaar niet zouden zien. Het komt Erdogan eigenlijk prima uit. Samen met de paus op de foto past niet zo in zijn politieke streven om Turkije een geseculariseerd democratisch land te laten blijven, zonder de islamistische burgers en een aantal machtbeluste generaals tegen de haren in te strijken.
Hoopgevend
Een reis vol kommer en kwel? Zeker niet. Er zijn ook hoopgevende elementen en geluiden. In een uitgebreid interview in een Italiaanse krant benadrukte het voormalige Iraanse staatshoofd Mohammad Khatami dat het Westen niets van de islam te vrezen heeft en dat het bezoek van de paus aan Turkije juist een grote kans is om het wederzijds begrip tussen de beide wereld-godsdiensten te bevorderen.
De paus bezoekt aan de Turkse westkust Ephese, het belangrijkste Maria-oord in Klein-Azie. Maria heeft er na de dood van Christus gewoond. Tijdens het Concilie van 431 in die stad kwamen de deelnemers na moeizame debatten tot het besluit dat Christus zowel de zoon van God, als van Maria was.
Afsluitend komt het oecumenisch hoogtepunt van de reis: een ontmoeting tussen paus en de orthodoxe patriarch van Constantinopel, het huidige Istanbul. De paus zal er een orthodoxe liturgie ter ere van de heilige Andreas bijwonen en tijdens het onderhoud met Bartolomeus I een intentieverklaring tekenen om de dialoog tussen de rooms-katholieke en de orthodoxe kerk van Constantinopel te intensiveren. Ook zal hij andere orhodoxe geestelijke leiders en de groot-rabbijn van het land ontmoeten. Voordat hij naar Rome terug keert zal de paus in de kerk van de Heilige Geest de eucharistie vieren met de katholieke gemeenschap van Istanbul.
Vaticaanstad - Eind deze maand gaat paus Benedictus XVI naar Turkije. Waarom? En waarom nu? Een land dat voor 99 procent islamitisch is; waar nog geen 200.000 christenen wonen van wie zo’n 30.000 katholiek. Wat heeft een paus daar te zoeken? Volgens het Vaticaan moet de reis aantonen dat de katholieke kerk serieus de dialoog zoekt met de islam.
FRANS WIJNANDS
Het Vaticaan geeft twee redenen voor de reis van paus Benedictus van 28 november tot 1 december naar Turkije: ten eerste is het een uitgesteld bezoek dat de paus vorig jaar al had willen brengen maar dat toen om religieus/politieke redenen door de Turkse regering werd afgehouden. Toen al wilde Benedictus XVI in Istanbul - het vroegere Constantinopel - praten met de orthodoxe patriarch Bartholomeus I. De tweede reden is zeer actueel: de paus wil met dit bezoek aantonen dat de katholieke kerk serieus - maar op voet van gelijkheid - de dialoog zoekt met de Islam.
Er hoeven in Turkije geen stadions of immense pleinen te worden omgebouwd tot openluchtkerken als paus Benedictus XVI er eind deze maand op bezoek komt. De paus weet dat hij geen massa’s gelovigen zal zien; althans geen katholieken. Het is sinds zijn benoeming algemeen bekend dat paus Ratzinger niet de wereldreiziger wil zijn die zijn voorganger was. Maar als hij dan in een vliegtuig stapt zou je veronderstellen dat hij naar puur-katholieke landen gaat, om er zoveel mogelijk geloofsgenoten te zien en toe te spreken. Maar naar Turkije? Een land dat voor 99 procent islamitisch is....
Begin deze maand vloog de Italiaanse ambassadeur vanuit zijn standplaats Ankara naar Istanbul om er de presentatie van een nieuw type Fiat bij te wonen. Bij aankomst bij het Italiaanse consulaat in Istanbul werden er drie schoten op hem, en/of het gebouw afgevuurd. De schutter werd ter plekke gearresteerd terwijl hij schreeuwde: ,,Vervloekte Italianen. De paus mag niet naar Istanbul komen. Desnoods vermoord ik ’m zelf.”
Natuurlijk: het is ‘maar’ een zonderling, een verknipte fanaticus of ingehuurde psychopaat, zo wordt zowel in Turkije als in het Vaticaan sussend gezegd. Een eenling, of een van de velen?
,,Zeker, niet alleen in mijn land lopen gekken rond”, aldus Cem Ozdemir, een Duitser van Turkse komaf die namens de Duitse Groenen in het Europese Parlement zit. Dat wordt ook in kringen van de Turkse inlichtingendiensten toegegeven, maar niet in het openbaar.
Vanuit zijn Turkse cel heeft Ali Agca - de man die in 1981 op het Sint Pietersplein een aanslag op paus Johannes Paulus II pleegde - een open brief aan een aantal Turkse kranten gestuurd waarin hij de huidige paus aanraadde vooral niet naar Turkije te komen.
Nog begin dit jaar werd in Trabson, een Turkse stad aan de Zwarte Zee een Italiaanse priester doodgeschoten. Door een extremistische nationalist die als motief voor zijn daad alleen maar opgaf: ‘Allah is groot’. Begrijpelijk dat de veiligheidsmaatregelen tijdens het bezoek van de paus extreem zijn. Het klinkt onheilspellend en het tekent de sfeer waarin de paus naar Turkije reist.
Europese Unie
Als kardinaal heeft Ratzinger een aantal jaren geleden duidelijk betoogd, dat Turkije - op religieus-culturele gronden - niet tot de Europese Unie behoort, althans niet tot het christelijke Europa. Dat zijn ze in Turkije niet vergeten. Als paus heeft hij zijn mening niet bijgesteld en meermalen benadrukt dat de dialoog tussen christendom en islam alleen vruchtbaar kan zijn zonder dubbelzinnigheid; eenvoudig gezegd: vrijheid van godsdienst over en weer.
Dat maakt deze pausreis politiek riskant. Temeer, omdat uitgerekend eind vorige week de Grieks-Cypriotische president Papadopoulos van het gedeelde en door Turkije en Griekenland betwiste eiland Cyprus, in het Vaticaan op bezoek kwam. Hij bracht een ongewoon cadeau mee: een fotoboek met foto’s van 133 kerken die sinds de Turkse bezetting van het noordelijk deel van het eiland zijn leeg geroofd, verwoest of van bestemming veranderd. Een groot deel van die christelijke kerken is nu in gebruik als moskee, winkel of stal Een geschokte paus zei na het bekijken van de foto’s, dat hij het religieuze geweld diep betreurde en hoopte op meer begrip tussen mensen van verschillende geloofsopvattingen. De Grieks-Cyprioten proberen te doen geloven dat paus en Vaticaan onverkort aan hun zijde staan, maar de Vaticaanse persdienst benadrukte dat tijdens de audientie van een klein half uur niet over de reis van de paus naar Turkije is gesproken.
De politiek-religieuze betrekkingen tussen het Vaticaan, de islam, de orthodoxe kerken en de republiek Turkije dat al sinds jaren hartstochtelijke pogingen doet om tot de Europese Unie te worden toegelaten, maken deze reis complex. De EU - het ‘neutrale’ Vaticaan inbegrepen - houdt de Turken bij voortduring aan het lijntje. Zo wordt het althans in Turkije ervaren.
Minister-president Recep Erdogan is leider van een gematigde islamitische partij. Hij is een op Europa gericht politicus. Maar op de ethnisch-religieuze smeltkroes Istanbul na, is de rest van Turkije onmiskenbaar islamitisch. Het land is trots op z’n geschiedenis, maar het sleepte de schrijver Orhan Pamuk bijna voor de rechter omdat die de Turkse genocide op Armeniers begin vorige eeuw aan de kaak durfde stellen. Toen Pamuk de Nobelprijs voor de literatuur kreeg luwde de storm en overheerste - heel even - de nationalistische trots: een Turk als Nobelprijswinnaar.
Terwijl premier Erdogan meer vrijheid van meningsuiting (en godsdienst) belooft, moeten kritische geesten en religieuze minderheden doorlopend op hun hoede zijn. Ook dat maakt de pausreis complex, omdat Benedictus XVI het nadrukkelijk voor godsdienstvrijheid voor iedereen zal opnemen, en met name voor de christelijke en katholieke minderheden.
‘Ik ben er niet...’
Al kort na zijn keuze tot opvolger van Johannes Paulus II liet Benedictus XVI weten dat ook hij graag naar Turkije zou willen gaan, om er de patriarch van Constantinopel, Bartholomeus I te ontmoeten, leider van en symbool voor 300 miljoen orthodoxe gelovigen in de wereld. Maar de regering in Ankara voelde niets voor zo'n oecumenisch onderonsje. De paus was alleen welkom als hij een staatsbezoek bracht, als hoofd van de Vaticaanse Staat. En dus begon het protocollaire circus van voren af aan.
De paus vliegt nu rechtstreeks naar de hoofdstad Ankara waar hij een ontmoeting zal hebben met de Turkse president en het mausoleum van de stichter van het moderne Turkije, Ataturk zal bezoeken. Daarna is de weg vrij voor andere bezoeken, die een meer religieus/oecumenisch karakter hebben. In Ankara zal de paus ook de Groot-Mufti Ali Bardakoglu ontmoeten, de belangrijkste islamitische leider in Turkije. Hij was een van de islamitische leiders die excuses eiste van de paus voor diens toespraak in de universiteit van Regensbrug, een aantal maanden geleden, waarin de paus een onvriendelijk citaat over de islam aanhaalde. Nu wordt hun ontmoeting uitgelegd als een wederzijdse bereidheid om met elkaar in dialoog, althans in contact te blijven.
De Turkse minister-president Recep Erdogan zal de paus niet ontmoeten. ,,Ik ben er niet, ik zit op een NATO-top in Riga en ik ben ook niet van plan mijn agenda aan te passen aan de reisplannen van de paus.” Het klinkt onvriendelijk, maar van weerskanten is al maanden ingecalculeerd dat paus en premier elkaar niet zouden zien. Het komt Erdogan eigenlijk prima uit. Samen met de paus op de foto past niet zo in zijn politieke streven om Turkije een geseculariseerd democratisch land te laten blijven, zonder de islamistische burgers en een aantal machtbeluste generaals tegen de haren in te strijken.
Hoopgevend
Een reis vol kommer en kwel? Zeker niet. Er zijn ook hoopgevende elementen en geluiden. In een uitgebreid interview in een Italiaanse krant benadrukte het voormalige Iraanse staatshoofd Mohammad Khatami dat het Westen niets van de islam te vrezen heeft en dat het bezoek van de paus aan Turkije juist een grote kans is om het wederzijds begrip tussen de beide wereld-godsdiensten te bevorderen.
De paus bezoekt aan de Turkse westkust Ephese, het belangrijkste Maria-oord in Klein-Azie. Maria heeft er na de dood van Christus gewoond. Tijdens het Concilie van 431 in die stad kwamen de deelnemers na moeizame debatten tot het besluit dat Christus zowel de zoon van God, als van Maria was.
Afsluitend komt het oecumenisch hoogtepunt van de reis: een ontmoeting tussen paus en de orthodoxe patriarch van Constantinopel, het huidige Istanbul. De paus zal er een orthodoxe liturgie ter ere van de heilige Andreas bijwonen en tijdens het onderhoud met Bartolomeus I een intentieverklaring tekenen om de dialoog tussen de rooms-katholieke en de orthodoxe kerk van Constantinopel te intensiveren. Ook zal hij andere orhodoxe geestelijke leiders en de groot-rabbijn van het land ontmoeten. Voordat hij naar Rome terug keert zal de paus in de kerk van de Heilige Geest de eucharistie vieren met de katholieke gemeenschap van Istanbul.