Marsipulami
18-12-06, 13:33
Maandaginterview met Lucas Catherine
door Peter Dupont - De Morgen, 30-01-2006
Islamkenner en Midden-Oostenspecialist Lucas Catherine
Vereertbrugghen (1947), roep- en auteursnaam Lucas Catherine, is een deskundige en pleitbezorger van de Palestijnse zaak, die hij al van 1969 volgt. Na een documentaire in 1970 over de Palestijnse kampen en de PLO volgde een stroom theaterteksten en boeken. Onder andere Islam voor ongelovigen, Palestina, De reïncarnatie van een atheïst en zijn laatste Wandelen naar Congo, allemaal uitgegeven bij uitgeverij EPO. Catherine leefde lange tijd in de Arabische wereld, o.m. in Rabat en Dar es Salaam, en woont nu in Brussel.
'Er is maar één oplossing, een die politiek-internationaal niet past: iedereen gelijk voor de wet in het gebied tussen de Middellandse Zee en de Jordaan. Als de Joden in Hebron mogen gaan wonen, moeten de Palestijnen ook kunnen neerstrijken in Tel Aviv'
'Met dit succes heeft Hamas zelfs zichzelf verrast'
'De proteststemmen spreken voor zich, maar de Joods-Palestijnse kwestie is plots veel complexer geworden. Hier kan zelfs een Belgische loodgieter weinig van maken', zegt Midden-Oostenkenner Lucas Catherine. 'Ik ben verschrikkelijk pessimistisch. Hamas is niet voorbereid op de totale overwinning. Israël en Al-Fatah kunnen beginnen te stoken.'
Had u de complete overwinning van Hamas zien aankomen?
Lucas Catherine: 'Neen. Iedereen die dat beweert, liegt. Zelfs de Israëlische veiligheidsdiensten, die permanent op het terrein zitten, hadden het niet zien aankomen. Fatah heeft de vuiligheid in de eigen partij niet kunnen verwijderen, de kiezer wil anders en beter. Onder het motto: slechter dan Fatah kan niet. Voor veel mensen kan de situatie in de bezette gebieden niet beroerder.'
Hamas staat toch synoniem voor geweld?
LC: 'Het is het geweld van de Israëlische bezetter dat het gewelddadige verzet vanuit Palestijnse kant oproept. Het probleem is niet het geweld, maar de bezetting. Er wordt altijd gewezen op het geweld van Hamas, maar iedereen vergeet dat Fatah ook geweld gebruikt. De Al-Aqsabrigades van Marwan Barghouthi hebben de laatste aanslagen gepleegd. Ook de groepering Jihad Islami pleegt aanslagen. Hamas heeft bovendien van februari 2005 een bestand met Israël dat een paar dagen geleden is afgelopen. Ze willen het opnieuw aangaan. Hamas erkent Israël niet, maar het is wel bereid om deals te sluiten. Israël weet uit ervaring dat Hamas die bestanden respecteert'
De verkiezingen stellen Hamas hoe dan ook voor een huizenhoog probleem.
LC: 'Hamas heeft zich "over"-overwonnen. Hun strategie is vanaf het begin gefocust op het islamiseren van de Palestijnse maatschappij. Pas daarna moest het geweld volgen. Het is net als de theorie van Mao Tse Tung en Ho Chi Minh: eerst de bevolking organiseren en dan militair een volksoorlog lanceren. Een typische strategie ook van fundamentalisten, zeker bij de groepen die voortkomen uit het Moslim Broederschap. De islamisering van Gaza werd in 1973 ingezet door de voorloper van Hamas en mét steun van de Israëli's. Tegen het marxistische Volksfront van Georges Habash. Mensen die zich enkel met godsdienst bezighielden, beschouwden de Israëli's als ongevaarlijk.'
Toen Hamas werd opgericht, was die islamisering een feit?
LC: 'In 1967 waren er in de Gazastrook tweehonderd moskeeën, in 1987 bij de oprichting van Hamas waren er vijfhonderd. Dat is een belangrijke evolutie. Binnen de islam bestaat een systeem dat overleden mensen hun huizen, winkels en grond aan de moskee achterlaten. Die verhuurt die gebouwen en genereert zo inkomsten. Op die manier heeft de islamitische beweging een economische machtsstructuur uitgebouwd en kon ze het onderwijs en de islamitische universiteit uitbouwen. Ze heeft de gezondheidszorg in handen genomen en zelfs, wat totaal niet in de fundamentalistische lijn ligt, de kinderopvang georganiseerd. Zo kon ze controle uitoefenen op de kinderen. Maar ze heeft er ook voor gezorgd dat de laatste cinema werd opgedoekt. Zo heeft ze Gaza geïslamiseerd en na de Intifada in 1987 Hamas gesticht. De zelfmoordaanslagen, geïmporteerd van de Hezbollah in Libanon, volgen pas na 2000, tijdens de tweede Intifada. Toen besloot Hamas er volledig tegenaan te gaan.'
Wat waren Hamas' ambities voor de verkiezingen?
LC: 'Onderwijs, gezondheidszorg en sociale zaken. Fatah mocht verder de diplomatie met Israël doen. Hamas profileerde zich met het aanklagen van de corruptie en het nepotisme van de Palestijnse Autoriteit en het feit dat die met het vredesproces niets heeft bereikt. Geen Palestijnse staat in 2005, de bezetting die nog steeds een feit is, het recht op terugkeer is er niet en de politieke gevangenen zitten nog altijd vast. Iedere Palestijn staat achter de verwezenlijking van die projecten. Onderhandelingen met Israël hebben ervoor gezorgd dat Fatah hun eigen bevolking niet kon beschermen tegen Israëlische aanvallen. Wijken worden gebombardeerd, iedere dag gaan de onteigeningen door op de Westelijke Jordaanoever en worden de kolonies verstevigd.'
Nochtans werden er toch 8.000 kolonisten verwijderd uit de Gazastrook?
LC: 'Staar je daar niet blind op. Intussen zijn er al veel meer dan 8.000 kolonisten bijgekomen op de Westelijke Jordaanoever. De muur aan de Westoever wordt ook voortgebouwd. Vandaar de algemene mentaliteit bij de Palestijnen van: stop de onderhandelingen, er zijn andere prioriteiten. Ook de oppositiebeweging Palestijns Nationaal Initiatief van Mustafa Barghouti stelt dat: vermijd dat Israël het maatschappelijke weefsel vernietigt. Dat Hamas zo een sterke sociale werking heeft, is bij de verkiezingen hun kracht gebleken.'
Een parallel met het VB: de Hamasstem als proteststem?
LC: 'Dat denk ik zeker. Behalve een vlag en een postzegel hebben de deals met Israël concreet niets opgeleverd. Ik vergelijk Hamas graag met het Vlaams Blok / Belang. Ideologisch weten de mensen die er op stemmen niet altijd waar de partij voor staat. Nu zal de partij kleur moeten bekennen over minder sympathieke kwesties, zoals diplomatie en militaire organisatie. Plots zijn van ze van zweeppartij veranderd in de partij die de lakens moet uitdelen. Hamas is er zelf van verstomd.'
Bestaat de kans dat Hamas de staat Israël erkent?
LC: 'Die mogelijkheid is onbestaande. Hamas wil dat Israël eerst het recht op terugkeer van de Palestijnen erkent. Net zoals de Joden van overal ter wereld naar Israël mogen terugkeren. Dat is het cruciale punt. Het gaat niet alleen om de Palestijnen in het buitenland. Negentig procent van de Palestijnen in Gaza en 60 tot 70 procent van de Palestijnen op de Westelijke Jordaanoever zijn afkomstig uit het gebied dat nu Israël is. Zij zien wel dat een Belgische Jood, Simon Wach, burgemeester kon worden van de meest extremistische kolonie op de Westelijke Jordaanoever, Kiriat Arba, terwijl zij niet 10 kilometer verderop kunnen gaan. En dat een andere Belgische Jood, Samuel Barshalom, de grootste Joodse kolonie in de bezette gebieden, Maaleh Adoemim, kon stichten. Terwijl een Palestijnse vluchteling in Gaza of op de Westelijke Jordaanoever, waarvan de familie nog altijd de eigendomsdocumenten heeft van een huis of land in Israël, niet mag terugkeren.'
Dat probleem bindt alle Palestijnen?
LC: 'Ja, niet alleen zij die in het buitenland wonen. Op die kwestie kan geen politieke partij toegeven. Waarom begrijpen de internationale diplomaten niet dat de Palestijnen kost wat kost dezelfde nationale rechten willen als de Israëli's? Ook binnen Israël leven er 1 miljoen Palestijnen waarvan een vierde vluchteling is. Ze wonen vaak naast hun dorp, waar intussen een kibboets is neergepoot. De stukken land die ze nog bezitten, mogen ze enkel verkopen. Die mensen worden de 'aanwezige afwezigen' genoemd. Afwezig qua rechten, maar wel degelijk daar.'
Ondanks dat bindmiddel zijn ook veel Palestijnen tegen Hamas.
LC: 'Omdat Hamas heel Palestina wil islamiseren. Vandaar dat zoveel aanhangers van Fatah geen coalitie met Hamas willen. Het eerste incident na de verkiezingen in Ramallah draaide niet toevallig rond het vervangen van de Palestijnse vlag door de groene Hamasvlag. De islamisering maakt veel mensen ongerust, ook Hamasstemmers. Maar de proteststemmers hebben daar te laat aan gedacht.
Hamas zal straks de regering vormen. Dat brengt voor Hamas toch ook veel moeilijkheden mee.
LC: 'Vooreerst is de partij gestructureerd zoals de heersende partij in Iran: een erg fundamentalistisch denkende raad van wijzen bepaalt alles. Feit is dat die Palestijnse raad heel verspreid woont. De leider woont bijvoorbeeld in Syrië. De leden mogen van de Israëli's niet tussen Gaza en de Westoever reizen en zullen moeilijk contact kunnen hebben met de verkozenen en de regering. Vandaar dat ze een regering van technocraten zullen installeren. Misschien is de weigering van Fatah om in een coalitie te stappen ook niet zo definitief. De partij is al haar postjes kwijt, van in de bezette gebieden tot de ambassadeur in België en de vertegenwoordiging bij de socialistische internationale. Zeker de minst corrupten bij Fatah zullen niet radicaal weigerachtig staan tegenover samenwerking met Hamas. Daarom dat Salam Fayyad, voormalig minister van Financiën, die brak met Fatah, nu getipt wordt als kandidaat-premier. Hij is een consensusfiguur die niet verbrand is.'
En het tweede probleem?
LC: 'De veiligheidsdiensten. Zij gaan niet beginnen te werken voor Hamas. Het gevaar dat ze privémilities worden, is niet ondenkbaar. Stookt Israël een beetje, dan heb je snel een boel conflicten. Hetzelfde met de gewapende vleugel van Fatah. Hamas zal dus ook militair de nek moeten uitsteken net als op diplomatiek vlak. En op een manier die sponsors als Europa niet afschrikt. Hoe de toekomst er zal uitzien, hangt dus voor een groot stuk af van de reactie van Israël en Fatah.'
Dat voorspelt weinig goeds.
LC: 'Israël en Fatah kunnen beginnen te stoken. Voor de wereld is het alsof Israël met de nederlaag van Fatah geen gesprekspartner meer heeft. Israël zegt nu al dat de Palestijnse Autoriteit bestaat uit terroristen. Nu kan het eenzijdig doorgaan met het consolideren van kolonies en het bepalen van welke kleine, wilde nederzettingen moeten verdwijnen. Formaliseren wat ze als sinds 2003 aan het doen zijn, het jaar dat het vredesproces gestorven is. Sharon besloot toen om eenzijdig zijn weg te gaan. Plaatsvervangend Israëlisch premier Olmert heeft al gezegd: willen we over heel historisch Israël regeren of over een Joodse staat die voor het grootste deel Joods is. En dan is hij niet van plan zich aan de grenzen van vroeger te houden.'
En het Palestijnse staatje?
LC: 'Dat bestaat simpelweg niet. De Palestijnse Autoriteit heeft alleen de bevoegdheid over persoonsgebonden materies en een aantal politionele activiteiten. Al de rest bepaalt Israël in functie van noodzaak van de kolonisatie. Israël is daarom, zo zeggen sommigen, de laatste koloniale macht ter wereld.'
Hoe kan de patstelling tussen Hamas en Israël omzeild worden?
LC: 'Ik verwacht inderdaad een patstelling en nog meer verloedering, een nieuwe golf van radicalisme bij de Palestijnen als Hamas toegevingen doet. Er komt een dubbel spoor. President Mahmoud Abbas voorspelde al onderhandelingen tussen de PLO en Israël en niet meer tussen Israël en de Palestijnse Autoriteit. De Palestijnse bevrijdingsorganisatie PLO is sinds het vredesproces aan de kant geschoven. Nu zou ze weer worden gereactiveerd. Er komen dan twee vertegenwoordigers van de Palestijnen: zij die democratisch verkozen zijn en representatief zijn voor de Palestijnen in de bezette gebieden, naast de oude PLO, die in theorie alle Palestijnen zou vertegenwoordigen. Dat lijkt Abbas, die zowel president is van de Palestijnse Autoriteit als van de PLO, de uitweg op een blijvend vredesoverleg. Bovendien kan Fatah op die manier een reeks postjes redden.'
Die postjes zijn blijkbaar erg belangrijk?
LC: 'Het grote drama van Fatah is dat de Palestijnse Autoriteit onder het vredesproces is zoals de andere Arabische regeringen geworden zijn: corrupt, zonder respect voor rechten van de bevolking enz. Terwijl ze daarvoor het tegenovergestelde vertegenwoordigden. Met vrouwenorganisaties, veertien politieke partijen in de PLO en vakbondsorganisaties. Fatah is verloederd en zal zich via de PLO nieuw leven proberen in te blazen om op die manier een deel van het geld te ontvangen dat Europa in het vredesproces pompt. Zoals onze minister van Buitenlandse Zaken Karel De Gucht al gezegd heeft: "We gaan enkel de humanitaire hulp voortzetten, de andere hulp niet meer".'
Waarmee het leed en de irritatie van de bevolking niet minderen.
LC: 'Neen. Ik volg de Palestijnen al vanaf 1969 en heb hun toestand jaar na jaar zien verslechteren. Ik heb nog nooit een verbetering gezien. Vandaar het steeds escalerende geweld en de radicalisering van de twee bevolkingsgroepen. Het onderscheid tussen burger en militair is volledig verdwenen. Alle Israëli's zijn de persoonlijke reïncarnatie van het kwaad, alle Palestijnen zijn terroristen. Toen ik vroeger in het Midden-Oosten over politiek discussieerde, werd er nauwelijks over godsdienst gepraat. Net alsof je in het Parijse Quartier Latin zat. Met God kon er nog gelachen worden. Nu is het discours enorm geïslamiseerd en verengd. De meerderheid van de boeken die op de Westelijke Jordaanoever worden verkocht, zijn bijvoorbeeld godsdienstig van aard. Die sociale verblinding vind ik een verschrikkelijke gang van zaken die weinig goeds voorspeld.'
U hebt een totaal ander Palestina gekend?
LC: 'Het was een van de meest open maatschappijen in het Midden-Oosten. Dat kwam omdat het een grote christelijke minderheid had, omdat het de hoogste opgeleide bevolking had van de Arabische wereld en de meest geletterden. Palestijnen werden de Joden van de Arabische wereld genoemd. Dat is nu volledig tenietgedaan. Ze behoren nu tot de grootste analfabeten in het Midden-Oosten. Ook qua nationaal inkomen en kinderarbeid zitten ze op dezelfde hoogte als zwart Afrika. Het politieke en sociale leven zal onder het eendimensionale discours van Hamas nog verslechteren. Dat verontrust mij meer dan de aanslagen. Die zijn een kwestie van geven en nemen. Krijgt Hamas iets, dan komt er een wapenstilstand.'
Bestaat er wel een oplossing?
LC: 'Een die politiek-internationaal niet past: iedereen gelijk voor de wet in het gebied tussen de Middellandse Zee en de Jordaan. Als de Joden in Hebron mogen gaan wonen, moeten de Palestijnen ook kunnen neerstrijken in Tel Aviv. Dan kan gebeuren wat er in Noord-Ierland is gebeurd. Het wiel wordt teruggedraaid, de culminatie van geweld stopt. Kijk naar Zuid-Afrika of Zimbabwe, waar de blanken ook de rechten van de zwarte bevolking hebben genegeerd. Verandering is mogelijk. Maar dat zal in het geval van Israël niet gebeuren.'
En een tweestatenoplossing?
LC: 'Dat kon een ideale oplossing zijn, maar dat is niet meer haalbaar. Het is volksverlakkerij om te zeggen dat dat nog mogelijk is. Zoals de kolonies nu bestaan en de infrastructuur op de Westelijke Jordaanoever is aangelegd, is dat praktisch onmogelijk. Sharon heeft trouwens indertijd al gezegd dat twee staten nooit de bedoeling zijn geweest. De Israëlische kolonisatie is zo doorgedreven dat de twee bevolkingsgroepen nu al compleet door elkaar leven. Checkpoints en aparte wegen moeten contact met elkaar verhinderen.' (Peter Dupont).
© 2006 Uitgeverij De Morgen NV
door Peter Dupont - De Morgen, 30-01-2006
Islamkenner en Midden-Oostenspecialist Lucas Catherine
Vereertbrugghen (1947), roep- en auteursnaam Lucas Catherine, is een deskundige en pleitbezorger van de Palestijnse zaak, die hij al van 1969 volgt. Na een documentaire in 1970 over de Palestijnse kampen en de PLO volgde een stroom theaterteksten en boeken. Onder andere Islam voor ongelovigen, Palestina, De reïncarnatie van een atheïst en zijn laatste Wandelen naar Congo, allemaal uitgegeven bij uitgeverij EPO. Catherine leefde lange tijd in de Arabische wereld, o.m. in Rabat en Dar es Salaam, en woont nu in Brussel.
'Er is maar één oplossing, een die politiek-internationaal niet past: iedereen gelijk voor de wet in het gebied tussen de Middellandse Zee en de Jordaan. Als de Joden in Hebron mogen gaan wonen, moeten de Palestijnen ook kunnen neerstrijken in Tel Aviv'
'Met dit succes heeft Hamas zelfs zichzelf verrast'
'De proteststemmen spreken voor zich, maar de Joods-Palestijnse kwestie is plots veel complexer geworden. Hier kan zelfs een Belgische loodgieter weinig van maken', zegt Midden-Oostenkenner Lucas Catherine. 'Ik ben verschrikkelijk pessimistisch. Hamas is niet voorbereid op de totale overwinning. Israël en Al-Fatah kunnen beginnen te stoken.'
Had u de complete overwinning van Hamas zien aankomen?
Lucas Catherine: 'Neen. Iedereen die dat beweert, liegt. Zelfs de Israëlische veiligheidsdiensten, die permanent op het terrein zitten, hadden het niet zien aankomen. Fatah heeft de vuiligheid in de eigen partij niet kunnen verwijderen, de kiezer wil anders en beter. Onder het motto: slechter dan Fatah kan niet. Voor veel mensen kan de situatie in de bezette gebieden niet beroerder.'
Hamas staat toch synoniem voor geweld?
LC: 'Het is het geweld van de Israëlische bezetter dat het gewelddadige verzet vanuit Palestijnse kant oproept. Het probleem is niet het geweld, maar de bezetting. Er wordt altijd gewezen op het geweld van Hamas, maar iedereen vergeet dat Fatah ook geweld gebruikt. De Al-Aqsabrigades van Marwan Barghouthi hebben de laatste aanslagen gepleegd. Ook de groepering Jihad Islami pleegt aanslagen. Hamas heeft bovendien van februari 2005 een bestand met Israël dat een paar dagen geleden is afgelopen. Ze willen het opnieuw aangaan. Hamas erkent Israël niet, maar het is wel bereid om deals te sluiten. Israël weet uit ervaring dat Hamas die bestanden respecteert'
De verkiezingen stellen Hamas hoe dan ook voor een huizenhoog probleem.
LC: 'Hamas heeft zich "over"-overwonnen. Hun strategie is vanaf het begin gefocust op het islamiseren van de Palestijnse maatschappij. Pas daarna moest het geweld volgen. Het is net als de theorie van Mao Tse Tung en Ho Chi Minh: eerst de bevolking organiseren en dan militair een volksoorlog lanceren. Een typische strategie ook van fundamentalisten, zeker bij de groepen die voortkomen uit het Moslim Broederschap. De islamisering van Gaza werd in 1973 ingezet door de voorloper van Hamas en mét steun van de Israëli's. Tegen het marxistische Volksfront van Georges Habash. Mensen die zich enkel met godsdienst bezighielden, beschouwden de Israëli's als ongevaarlijk.'
Toen Hamas werd opgericht, was die islamisering een feit?
LC: 'In 1967 waren er in de Gazastrook tweehonderd moskeeën, in 1987 bij de oprichting van Hamas waren er vijfhonderd. Dat is een belangrijke evolutie. Binnen de islam bestaat een systeem dat overleden mensen hun huizen, winkels en grond aan de moskee achterlaten. Die verhuurt die gebouwen en genereert zo inkomsten. Op die manier heeft de islamitische beweging een economische machtsstructuur uitgebouwd en kon ze het onderwijs en de islamitische universiteit uitbouwen. Ze heeft de gezondheidszorg in handen genomen en zelfs, wat totaal niet in de fundamentalistische lijn ligt, de kinderopvang georganiseerd. Zo kon ze controle uitoefenen op de kinderen. Maar ze heeft er ook voor gezorgd dat de laatste cinema werd opgedoekt. Zo heeft ze Gaza geïslamiseerd en na de Intifada in 1987 Hamas gesticht. De zelfmoordaanslagen, geïmporteerd van de Hezbollah in Libanon, volgen pas na 2000, tijdens de tweede Intifada. Toen besloot Hamas er volledig tegenaan te gaan.'
Wat waren Hamas' ambities voor de verkiezingen?
LC: 'Onderwijs, gezondheidszorg en sociale zaken. Fatah mocht verder de diplomatie met Israël doen. Hamas profileerde zich met het aanklagen van de corruptie en het nepotisme van de Palestijnse Autoriteit en het feit dat die met het vredesproces niets heeft bereikt. Geen Palestijnse staat in 2005, de bezetting die nog steeds een feit is, het recht op terugkeer is er niet en de politieke gevangenen zitten nog altijd vast. Iedere Palestijn staat achter de verwezenlijking van die projecten. Onderhandelingen met Israël hebben ervoor gezorgd dat Fatah hun eigen bevolking niet kon beschermen tegen Israëlische aanvallen. Wijken worden gebombardeerd, iedere dag gaan de onteigeningen door op de Westelijke Jordaanoever en worden de kolonies verstevigd.'
Nochtans werden er toch 8.000 kolonisten verwijderd uit de Gazastrook?
LC: 'Staar je daar niet blind op. Intussen zijn er al veel meer dan 8.000 kolonisten bijgekomen op de Westelijke Jordaanoever. De muur aan de Westoever wordt ook voortgebouwd. Vandaar de algemene mentaliteit bij de Palestijnen van: stop de onderhandelingen, er zijn andere prioriteiten. Ook de oppositiebeweging Palestijns Nationaal Initiatief van Mustafa Barghouti stelt dat: vermijd dat Israël het maatschappelijke weefsel vernietigt. Dat Hamas zo een sterke sociale werking heeft, is bij de verkiezingen hun kracht gebleken.'
Een parallel met het VB: de Hamasstem als proteststem?
LC: 'Dat denk ik zeker. Behalve een vlag en een postzegel hebben de deals met Israël concreet niets opgeleverd. Ik vergelijk Hamas graag met het Vlaams Blok / Belang. Ideologisch weten de mensen die er op stemmen niet altijd waar de partij voor staat. Nu zal de partij kleur moeten bekennen over minder sympathieke kwesties, zoals diplomatie en militaire organisatie. Plots zijn van ze van zweeppartij veranderd in de partij die de lakens moet uitdelen. Hamas is er zelf van verstomd.'
Bestaat de kans dat Hamas de staat Israël erkent?
LC: 'Die mogelijkheid is onbestaande. Hamas wil dat Israël eerst het recht op terugkeer van de Palestijnen erkent. Net zoals de Joden van overal ter wereld naar Israël mogen terugkeren. Dat is het cruciale punt. Het gaat niet alleen om de Palestijnen in het buitenland. Negentig procent van de Palestijnen in Gaza en 60 tot 70 procent van de Palestijnen op de Westelijke Jordaanoever zijn afkomstig uit het gebied dat nu Israël is. Zij zien wel dat een Belgische Jood, Simon Wach, burgemeester kon worden van de meest extremistische kolonie op de Westelijke Jordaanoever, Kiriat Arba, terwijl zij niet 10 kilometer verderop kunnen gaan. En dat een andere Belgische Jood, Samuel Barshalom, de grootste Joodse kolonie in de bezette gebieden, Maaleh Adoemim, kon stichten. Terwijl een Palestijnse vluchteling in Gaza of op de Westelijke Jordaanoever, waarvan de familie nog altijd de eigendomsdocumenten heeft van een huis of land in Israël, niet mag terugkeren.'
Dat probleem bindt alle Palestijnen?
LC: 'Ja, niet alleen zij die in het buitenland wonen. Op die kwestie kan geen politieke partij toegeven. Waarom begrijpen de internationale diplomaten niet dat de Palestijnen kost wat kost dezelfde nationale rechten willen als de Israëli's? Ook binnen Israël leven er 1 miljoen Palestijnen waarvan een vierde vluchteling is. Ze wonen vaak naast hun dorp, waar intussen een kibboets is neergepoot. De stukken land die ze nog bezitten, mogen ze enkel verkopen. Die mensen worden de 'aanwezige afwezigen' genoemd. Afwezig qua rechten, maar wel degelijk daar.'
Ondanks dat bindmiddel zijn ook veel Palestijnen tegen Hamas.
LC: 'Omdat Hamas heel Palestina wil islamiseren. Vandaar dat zoveel aanhangers van Fatah geen coalitie met Hamas willen. Het eerste incident na de verkiezingen in Ramallah draaide niet toevallig rond het vervangen van de Palestijnse vlag door de groene Hamasvlag. De islamisering maakt veel mensen ongerust, ook Hamasstemmers. Maar de proteststemmers hebben daar te laat aan gedacht.
Hamas zal straks de regering vormen. Dat brengt voor Hamas toch ook veel moeilijkheden mee.
LC: 'Vooreerst is de partij gestructureerd zoals de heersende partij in Iran: een erg fundamentalistisch denkende raad van wijzen bepaalt alles. Feit is dat die Palestijnse raad heel verspreid woont. De leider woont bijvoorbeeld in Syrië. De leden mogen van de Israëli's niet tussen Gaza en de Westoever reizen en zullen moeilijk contact kunnen hebben met de verkozenen en de regering. Vandaar dat ze een regering van technocraten zullen installeren. Misschien is de weigering van Fatah om in een coalitie te stappen ook niet zo definitief. De partij is al haar postjes kwijt, van in de bezette gebieden tot de ambassadeur in België en de vertegenwoordiging bij de socialistische internationale. Zeker de minst corrupten bij Fatah zullen niet radicaal weigerachtig staan tegenover samenwerking met Hamas. Daarom dat Salam Fayyad, voormalig minister van Financiën, die brak met Fatah, nu getipt wordt als kandidaat-premier. Hij is een consensusfiguur die niet verbrand is.'
En het tweede probleem?
LC: 'De veiligheidsdiensten. Zij gaan niet beginnen te werken voor Hamas. Het gevaar dat ze privémilities worden, is niet ondenkbaar. Stookt Israël een beetje, dan heb je snel een boel conflicten. Hetzelfde met de gewapende vleugel van Fatah. Hamas zal dus ook militair de nek moeten uitsteken net als op diplomatiek vlak. En op een manier die sponsors als Europa niet afschrikt. Hoe de toekomst er zal uitzien, hangt dus voor een groot stuk af van de reactie van Israël en Fatah.'
Dat voorspelt weinig goeds.
LC: 'Israël en Fatah kunnen beginnen te stoken. Voor de wereld is het alsof Israël met de nederlaag van Fatah geen gesprekspartner meer heeft. Israël zegt nu al dat de Palestijnse Autoriteit bestaat uit terroristen. Nu kan het eenzijdig doorgaan met het consolideren van kolonies en het bepalen van welke kleine, wilde nederzettingen moeten verdwijnen. Formaliseren wat ze als sinds 2003 aan het doen zijn, het jaar dat het vredesproces gestorven is. Sharon besloot toen om eenzijdig zijn weg te gaan. Plaatsvervangend Israëlisch premier Olmert heeft al gezegd: willen we over heel historisch Israël regeren of over een Joodse staat die voor het grootste deel Joods is. En dan is hij niet van plan zich aan de grenzen van vroeger te houden.'
En het Palestijnse staatje?
LC: 'Dat bestaat simpelweg niet. De Palestijnse Autoriteit heeft alleen de bevoegdheid over persoonsgebonden materies en een aantal politionele activiteiten. Al de rest bepaalt Israël in functie van noodzaak van de kolonisatie. Israël is daarom, zo zeggen sommigen, de laatste koloniale macht ter wereld.'
Hoe kan de patstelling tussen Hamas en Israël omzeild worden?
LC: 'Ik verwacht inderdaad een patstelling en nog meer verloedering, een nieuwe golf van radicalisme bij de Palestijnen als Hamas toegevingen doet. Er komt een dubbel spoor. President Mahmoud Abbas voorspelde al onderhandelingen tussen de PLO en Israël en niet meer tussen Israël en de Palestijnse Autoriteit. De Palestijnse bevrijdingsorganisatie PLO is sinds het vredesproces aan de kant geschoven. Nu zou ze weer worden gereactiveerd. Er komen dan twee vertegenwoordigers van de Palestijnen: zij die democratisch verkozen zijn en representatief zijn voor de Palestijnen in de bezette gebieden, naast de oude PLO, die in theorie alle Palestijnen zou vertegenwoordigen. Dat lijkt Abbas, die zowel president is van de Palestijnse Autoriteit als van de PLO, de uitweg op een blijvend vredesoverleg. Bovendien kan Fatah op die manier een reeks postjes redden.'
Die postjes zijn blijkbaar erg belangrijk?
LC: 'Het grote drama van Fatah is dat de Palestijnse Autoriteit onder het vredesproces is zoals de andere Arabische regeringen geworden zijn: corrupt, zonder respect voor rechten van de bevolking enz. Terwijl ze daarvoor het tegenovergestelde vertegenwoordigden. Met vrouwenorganisaties, veertien politieke partijen in de PLO en vakbondsorganisaties. Fatah is verloederd en zal zich via de PLO nieuw leven proberen in te blazen om op die manier een deel van het geld te ontvangen dat Europa in het vredesproces pompt. Zoals onze minister van Buitenlandse Zaken Karel De Gucht al gezegd heeft: "We gaan enkel de humanitaire hulp voortzetten, de andere hulp niet meer".'
Waarmee het leed en de irritatie van de bevolking niet minderen.
LC: 'Neen. Ik volg de Palestijnen al vanaf 1969 en heb hun toestand jaar na jaar zien verslechteren. Ik heb nog nooit een verbetering gezien. Vandaar het steeds escalerende geweld en de radicalisering van de twee bevolkingsgroepen. Het onderscheid tussen burger en militair is volledig verdwenen. Alle Israëli's zijn de persoonlijke reïncarnatie van het kwaad, alle Palestijnen zijn terroristen. Toen ik vroeger in het Midden-Oosten over politiek discussieerde, werd er nauwelijks over godsdienst gepraat. Net alsof je in het Parijse Quartier Latin zat. Met God kon er nog gelachen worden. Nu is het discours enorm geïslamiseerd en verengd. De meerderheid van de boeken die op de Westelijke Jordaanoever worden verkocht, zijn bijvoorbeeld godsdienstig van aard. Die sociale verblinding vind ik een verschrikkelijke gang van zaken die weinig goeds voorspeld.'
U hebt een totaal ander Palestina gekend?
LC: 'Het was een van de meest open maatschappijen in het Midden-Oosten. Dat kwam omdat het een grote christelijke minderheid had, omdat het de hoogste opgeleide bevolking had van de Arabische wereld en de meest geletterden. Palestijnen werden de Joden van de Arabische wereld genoemd. Dat is nu volledig tenietgedaan. Ze behoren nu tot de grootste analfabeten in het Midden-Oosten. Ook qua nationaal inkomen en kinderarbeid zitten ze op dezelfde hoogte als zwart Afrika. Het politieke en sociale leven zal onder het eendimensionale discours van Hamas nog verslechteren. Dat verontrust mij meer dan de aanslagen. Die zijn een kwestie van geven en nemen. Krijgt Hamas iets, dan komt er een wapenstilstand.'
Bestaat er wel een oplossing?
LC: 'Een die politiek-internationaal niet past: iedereen gelijk voor de wet in het gebied tussen de Middellandse Zee en de Jordaan. Als de Joden in Hebron mogen gaan wonen, moeten de Palestijnen ook kunnen neerstrijken in Tel Aviv. Dan kan gebeuren wat er in Noord-Ierland is gebeurd. Het wiel wordt teruggedraaid, de culminatie van geweld stopt. Kijk naar Zuid-Afrika of Zimbabwe, waar de blanken ook de rechten van de zwarte bevolking hebben genegeerd. Verandering is mogelijk. Maar dat zal in het geval van Israël niet gebeuren.'
En een tweestatenoplossing?
LC: 'Dat kon een ideale oplossing zijn, maar dat is niet meer haalbaar. Het is volksverlakkerij om te zeggen dat dat nog mogelijk is. Zoals de kolonies nu bestaan en de infrastructuur op de Westelijke Jordaanoever is aangelegd, is dat praktisch onmogelijk. Sharon heeft trouwens indertijd al gezegd dat twee staten nooit de bedoeling zijn geweest. De Israëlische kolonisatie is zo doorgedreven dat de twee bevolkingsgroepen nu al compleet door elkaar leven. Checkpoints en aparte wegen moeten contact met elkaar verhinderen.' (Peter Dupont).
© 2006 Uitgeverij De Morgen NV