Marsipulami
20-12-06, 22:41
'Oh mijn God, bescherm eerst 72 naties en dan ons volk'
De ware verhalen over het yezidi-geloof
Publicatie: juli 2002
Auteur(s): Leyla Tsjeldargushi
Over het yezidi-geloof doen de meest uiteenlopende verhalen de ronde. Sommige zijn apert onjuist. Er zijn mensen die schrijven dat het uit de islam is ontstaan, nog anderen omschrijven het yezidi-geloof als 'satanisme'. Soms wordt zelfs gezegd dat de yezidi's ongelovigen zijn. Een licht op de yezidi's.
Kennelijk hebben velen er belang bij om het yezidisme in een kwaad daglicht te zetten. Het mag ook absoluut niet geweten zijn dat dit geloof van de Koerden één van de oudste godsdiensten is waarvan de filosofie bovendien als basis heeft gediend voor vele andere, latere godsdiensten. In het yezidi-geloof bestaan er verschillende teksten over het ontstaan van de wereld, het leven, filosofie, astronomie, astrologie, mathematiek, enzovoorts. In de Koerdische gemeenschap worden deze religieuze teksten verteld. Ze worden overgedragen van generatie op generatie. Deze orale traditie is een belangrijk kenmerk van de Koerdische gemeenschap. Zoals ook bij andere orale culturen, werden maar weinig religieuze teksten op papier gezet waardoor vele verhalen verloren zijn gegaan en het onderzoeken van deze oorspronkelijke teksten moeilijk is. Dit heeft heel veel te maken met de situatie van de Koerden; de massale vervolgingen, deportaties, ontkenningen en onderdrukking waren weinig bevorderlijk voor het behoud van deze orale traditie.
Er bestaan twee boeken die de basis van de filosofie van deze godsdienst bevatten. Mishefa Res en Kiteba Cilwe die beiden werden geschreven door Sheikh Hadi. Men kan heel wat islamitische elementen terugvinden in deze boeken. Totnogtoe werden deze boeken echter niet genoeg verspreid. Zelfs de Koerdische gemeenschap, zowel de moslims als de Yezidi's, kreeg deze boeken niet in handen.
Het bedevaartsoord van de Yezidi's is de heilige tempel Lalesa Nurani, gelegen in Iraaks Koerdistan. Lalesa Nurani is één van de oudste bedevaartsplaatsen ter wereld. Al duizenden jaren bezoeken de yezidi's één keer per jaar Lalesa Nurani.
Sinds het ontstaan van het christendom en zeker van de islam, is het beleven van het yezidisme gevaarlijk geworden. Zowel religieuze, economische, culturele als territoriale redenen zijn jarenlang de reden geweest voor vervolgingen en onderdrukkingen. Deze gemeenschap was bijna uitgeroeid, en zij lopen in vele landen nog steeds een reëel gevaar. Deze godsdienst en zijn gelovigen staan dan ook genoteerd in het 'rode boek'.
Het yezidisme is ontstaan voor het jodendom, het christendom en de islam. De yezidi-gelovigen geloven in één Xweda (een 'zichzelf-schepper', God). Zarathustra heeft zijn dualistische leer (licht en duister, juist en onjuist, gerechtigheid en misdaad) gebaseerd op dit geloof.
De zon, de maan en de ochtendster in het heelal en in de wereld noemen zij vuur die de verlichting van God verbeelden.
In het Yezidi geloof bidt men eerst voor de andere (volkeren) en dan voor zichzelf. Daarom zegt men telkens opnieuw "Oh mijn God, bescherm eerst 72 naties en dan ons volk". De yezidi's hebben nooit last gehad van grootheidswaanzin. Integendeel, zij hebben vaak een minderwaardigheidscomplex.
Zoals in iedere godsdienst, kent het yezidisme enkele strenge en moeilijke regels. Zo kan men bijvoorbeeld enkel yezidi zijn als zowel de vader als de moeder yezidi zijn. Ze mogen noch met andere nationaliteiten, noch met anders-gelovigen noch met andere rassen trouwen. De gemeenschap van de yezidi's is een kastengemeenschap; zo is er de kaste van de sheikhs, de pir's, de mirîd's, enz. Huwelijken tussen de verschillende kasten is in deze godsdienst ten strengste verboden. Elke Yezidimirîd heeft een pir en een sheikh. Ze worden zowel in dit leven als in het volgende begeleid (voorgeleid) door deze twee.
De sheikhs en de pir's doen er alles aan om de yezidi-gemeenschap zo gesloten mogelijk te houden. Zo willen zij de oude tradities in ere bewaren en verhinderen dat deze langzaam zouden verdwijnen.
Daar er slechts weinig geschreven teksten bestaan over het yezidisme en het geloof grotendeels steunt op mondelinge overleveringen van liederen, religieuze verzen en mythes zijn er een aantal verkeerde interpretaties van bepaalde begrippen en waarden gegroeid. Dit verkeerd begrijpen of interpreteren van de mondelinge traditie heeft gezorgd voor verdere problemen in dit geloof.
Alle yezidi's geloven in de wederopstanding van Ezide Sor (Ezidé Sor), die één dag de verspreiding van het yezidi-geloof zal waarmaken.
Religieuze feesten
Het belangrijkste feest is Cejna Ezid of Eyda Ezid (Het feest van Ezîd). Na drie dagen vasten, in het midden van de maand december, viert men vrijdags het feest Cejna Ezid. Op die dag begint iedereen, reeds vroeg in de morgen, met het klaarzetten van het eten en drinken, meestal bereidingen op basis van graan-, vlees- en zuivelproducten. Alle dorpsbewoners gaan ter gelegenheid van dit feest bij elkaar op bezoek. Men wenst elkaar dan geluk, vrede, voorspoed en gezondheid toe en proeft de gerechten van het gastgezin. Verschillende dorpsbewoners bezoeken eveneens vooraanstaande gezinnen of families uit dichtbijgelegen dorpen en omgekeerd. De kinderen trekken op hun beurt van huis tot huis waar hen allerlei lekkernijen worden toegestopt. De laatste tijd worden er echter dikwijls kleine muntstukken gegeven, wat leidde tot het verloren gaan van bepaalde tradities van de gemeenschap. In de steden beginnen deze tradities steeds meer te verdwijnen. Dagelijks nemen de bezoekjes van buren en anderen af. Over de oorsprong van het ontstaan van dit feest is weinig bekend.
Het tweede feest van de Yezidi's is dat van de Cejna Xidir Nebi (Khidir Nebie) of Eyda Xidir Eylaz Siware Hespe Boz (Khidir Eylaz, de ridder van het witte paard). Deze dag wordt beschouwd als de dag voor het geluk van de koppels, voor de vrede, het amusement, van goede daden en welzijn van elke persoon. Het wordt gevierd in de maand februari. Het heeft ook te maken met de komst van de lente! Tijdens dit feest werden heel veel amusementsstukken georganiseerd. Zo werd Kose-geld, een toneelstuk dat al eeuwen werd gespeeld, waarin wordt gedanst, gezongen en muziek wordt gemaakt. De komedianten gaan van huis tot huis rond in het dorp en treden overal heel kort op. Daarna is het de gewoonte dat men hen wat cadeautjes geeft.
De hele dag lang, tot in de vroege uurtjes, wordt er dan feest gevierd. De dag nadien is het de dag van de kinderen. Dan gaan zij van deur tot deur om hun cadeautjes in ontvangst te nemen. Ze krijgen geld, lekkernijen en andere mooie cadeautjes toegestopt. Ook over het ontstaan van dit feest is weinig bekend.
Tijdens Roja Mezelan, midden juni, worden de doden herdacht. Elke familie gaat op die dag naar het kerkhof. Ze bezoeken of herdenken de overledenen. De sheikhs en de pirs van de familie worden dan gevraagd om te bidden voor de overledenen.
Newroz
Newroz, de nieuwe dag, het nieuwe jaar, een nieuw begin, feest van de lente. Dit feest wordt zeer gevarieerd gevierd op 21 maart. Op deze dag komen alle Koerden uit het huis, dansen, zingen, spelen en eten zij samen. De meest kleurrijke dag van het jaar is deze van Newroz. Deze dag is uitgegroeid tot de dag van de opstand tegen de tirannie en van de bevrijding, het begin van een nieuw leven. Niet alleen yezidi -Koerden maar alle Koerden en hun buurvolkeren, zoals Perzen en Azeri's vieren Newroz.
Zoals zoveel gebeurd is bij Koerden, werden ook hun feesten overgenomen door anderen die dan later worden beschouwd als van henzelf. In vele gevallen worden de Koeren en hun eigen tradities zelfs ontkend. Maar de Koerden hebben een gepast antwoord op dat soort beweringen: de zon kan niet bedekt worden met gips.
Vertaling: Serdar Mehabadî
Koerdisch Instituut van Brussel
Bonneelsstraat 16, B-1210 Brussel | [email protected] | tel. +32-(0)2-230 89 30 | fax. + 32-(0)2-231.00.97
De ware verhalen over het yezidi-geloof
Publicatie: juli 2002
Auteur(s): Leyla Tsjeldargushi
Over het yezidi-geloof doen de meest uiteenlopende verhalen de ronde. Sommige zijn apert onjuist. Er zijn mensen die schrijven dat het uit de islam is ontstaan, nog anderen omschrijven het yezidi-geloof als 'satanisme'. Soms wordt zelfs gezegd dat de yezidi's ongelovigen zijn. Een licht op de yezidi's.
Kennelijk hebben velen er belang bij om het yezidisme in een kwaad daglicht te zetten. Het mag ook absoluut niet geweten zijn dat dit geloof van de Koerden één van de oudste godsdiensten is waarvan de filosofie bovendien als basis heeft gediend voor vele andere, latere godsdiensten. In het yezidi-geloof bestaan er verschillende teksten over het ontstaan van de wereld, het leven, filosofie, astronomie, astrologie, mathematiek, enzovoorts. In de Koerdische gemeenschap worden deze religieuze teksten verteld. Ze worden overgedragen van generatie op generatie. Deze orale traditie is een belangrijk kenmerk van de Koerdische gemeenschap. Zoals ook bij andere orale culturen, werden maar weinig religieuze teksten op papier gezet waardoor vele verhalen verloren zijn gegaan en het onderzoeken van deze oorspronkelijke teksten moeilijk is. Dit heeft heel veel te maken met de situatie van de Koerden; de massale vervolgingen, deportaties, ontkenningen en onderdrukking waren weinig bevorderlijk voor het behoud van deze orale traditie.
Er bestaan twee boeken die de basis van de filosofie van deze godsdienst bevatten. Mishefa Res en Kiteba Cilwe die beiden werden geschreven door Sheikh Hadi. Men kan heel wat islamitische elementen terugvinden in deze boeken. Totnogtoe werden deze boeken echter niet genoeg verspreid. Zelfs de Koerdische gemeenschap, zowel de moslims als de Yezidi's, kreeg deze boeken niet in handen.
Het bedevaartsoord van de Yezidi's is de heilige tempel Lalesa Nurani, gelegen in Iraaks Koerdistan. Lalesa Nurani is één van de oudste bedevaartsplaatsen ter wereld. Al duizenden jaren bezoeken de yezidi's één keer per jaar Lalesa Nurani.
Sinds het ontstaan van het christendom en zeker van de islam, is het beleven van het yezidisme gevaarlijk geworden. Zowel religieuze, economische, culturele als territoriale redenen zijn jarenlang de reden geweest voor vervolgingen en onderdrukkingen. Deze gemeenschap was bijna uitgeroeid, en zij lopen in vele landen nog steeds een reëel gevaar. Deze godsdienst en zijn gelovigen staan dan ook genoteerd in het 'rode boek'.
Het yezidisme is ontstaan voor het jodendom, het christendom en de islam. De yezidi-gelovigen geloven in één Xweda (een 'zichzelf-schepper', God). Zarathustra heeft zijn dualistische leer (licht en duister, juist en onjuist, gerechtigheid en misdaad) gebaseerd op dit geloof.
De zon, de maan en de ochtendster in het heelal en in de wereld noemen zij vuur die de verlichting van God verbeelden.
In het Yezidi geloof bidt men eerst voor de andere (volkeren) en dan voor zichzelf. Daarom zegt men telkens opnieuw "Oh mijn God, bescherm eerst 72 naties en dan ons volk". De yezidi's hebben nooit last gehad van grootheidswaanzin. Integendeel, zij hebben vaak een minderwaardigheidscomplex.
Zoals in iedere godsdienst, kent het yezidisme enkele strenge en moeilijke regels. Zo kan men bijvoorbeeld enkel yezidi zijn als zowel de vader als de moeder yezidi zijn. Ze mogen noch met andere nationaliteiten, noch met anders-gelovigen noch met andere rassen trouwen. De gemeenschap van de yezidi's is een kastengemeenschap; zo is er de kaste van de sheikhs, de pir's, de mirîd's, enz. Huwelijken tussen de verschillende kasten is in deze godsdienst ten strengste verboden. Elke Yezidimirîd heeft een pir en een sheikh. Ze worden zowel in dit leven als in het volgende begeleid (voorgeleid) door deze twee.
De sheikhs en de pir's doen er alles aan om de yezidi-gemeenschap zo gesloten mogelijk te houden. Zo willen zij de oude tradities in ere bewaren en verhinderen dat deze langzaam zouden verdwijnen.
Daar er slechts weinig geschreven teksten bestaan over het yezidisme en het geloof grotendeels steunt op mondelinge overleveringen van liederen, religieuze verzen en mythes zijn er een aantal verkeerde interpretaties van bepaalde begrippen en waarden gegroeid. Dit verkeerd begrijpen of interpreteren van de mondelinge traditie heeft gezorgd voor verdere problemen in dit geloof.
Alle yezidi's geloven in de wederopstanding van Ezide Sor (Ezidé Sor), die één dag de verspreiding van het yezidi-geloof zal waarmaken.
Religieuze feesten
Het belangrijkste feest is Cejna Ezid of Eyda Ezid (Het feest van Ezîd). Na drie dagen vasten, in het midden van de maand december, viert men vrijdags het feest Cejna Ezid. Op die dag begint iedereen, reeds vroeg in de morgen, met het klaarzetten van het eten en drinken, meestal bereidingen op basis van graan-, vlees- en zuivelproducten. Alle dorpsbewoners gaan ter gelegenheid van dit feest bij elkaar op bezoek. Men wenst elkaar dan geluk, vrede, voorspoed en gezondheid toe en proeft de gerechten van het gastgezin. Verschillende dorpsbewoners bezoeken eveneens vooraanstaande gezinnen of families uit dichtbijgelegen dorpen en omgekeerd. De kinderen trekken op hun beurt van huis tot huis waar hen allerlei lekkernijen worden toegestopt. De laatste tijd worden er echter dikwijls kleine muntstukken gegeven, wat leidde tot het verloren gaan van bepaalde tradities van de gemeenschap. In de steden beginnen deze tradities steeds meer te verdwijnen. Dagelijks nemen de bezoekjes van buren en anderen af. Over de oorsprong van het ontstaan van dit feest is weinig bekend.
Het tweede feest van de Yezidi's is dat van de Cejna Xidir Nebi (Khidir Nebie) of Eyda Xidir Eylaz Siware Hespe Boz (Khidir Eylaz, de ridder van het witte paard). Deze dag wordt beschouwd als de dag voor het geluk van de koppels, voor de vrede, het amusement, van goede daden en welzijn van elke persoon. Het wordt gevierd in de maand februari. Het heeft ook te maken met de komst van de lente! Tijdens dit feest werden heel veel amusementsstukken georganiseerd. Zo werd Kose-geld, een toneelstuk dat al eeuwen werd gespeeld, waarin wordt gedanst, gezongen en muziek wordt gemaakt. De komedianten gaan van huis tot huis rond in het dorp en treden overal heel kort op. Daarna is het de gewoonte dat men hen wat cadeautjes geeft.
De hele dag lang, tot in de vroege uurtjes, wordt er dan feest gevierd. De dag nadien is het de dag van de kinderen. Dan gaan zij van deur tot deur om hun cadeautjes in ontvangst te nemen. Ze krijgen geld, lekkernijen en andere mooie cadeautjes toegestopt. Ook over het ontstaan van dit feest is weinig bekend.
Tijdens Roja Mezelan, midden juni, worden de doden herdacht. Elke familie gaat op die dag naar het kerkhof. Ze bezoeken of herdenken de overledenen. De sheikhs en de pirs van de familie worden dan gevraagd om te bidden voor de overledenen.
Newroz
Newroz, de nieuwe dag, het nieuwe jaar, een nieuw begin, feest van de lente. Dit feest wordt zeer gevarieerd gevierd op 21 maart. Op deze dag komen alle Koerden uit het huis, dansen, zingen, spelen en eten zij samen. De meest kleurrijke dag van het jaar is deze van Newroz. Deze dag is uitgegroeid tot de dag van de opstand tegen de tirannie en van de bevrijding, het begin van een nieuw leven. Niet alleen yezidi -Koerden maar alle Koerden en hun buurvolkeren, zoals Perzen en Azeri's vieren Newroz.
Zoals zoveel gebeurd is bij Koerden, werden ook hun feesten overgenomen door anderen die dan later worden beschouwd als van henzelf. In vele gevallen worden de Koeren en hun eigen tradities zelfs ontkend. Maar de Koerden hebben een gepast antwoord op dat soort beweringen: de zon kan niet bedekt worden met gips.
Vertaling: Serdar Mehabadî
Koerdisch Instituut van Brussel
Bonneelsstraat 16, B-1210 Brussel | [email protected] | tel. +32-(0)2-230 89 30 | fax. + 32-(0)2-231.00.97