Marsipulami
31-01-07, 20:52
Mogen Muslims Lachen?
Inleiding
In de eindejaarsperiode houden Belgische stand-up comedians elk jaar een eindejaarsconference. Iemand schreef me onlangs "toch wel jammer dat dit bij muslims niet kan". Door de Deense cartoonkwestie is inderdaad de indruk ontstaan dat muslims niet mogen lachen en dat de islam een stijve bedoening is waarin humor uit den boze is. Maar wat zeggen de primaire bronnen van de islam eigenlijk over humor? Mógen muslims grappen? Mógen muslims lachen? En bestaan er muslim stand-up comedians?
1. Positieve, optimistische houding tegenover het leven
Een lach en een traan horen bij het leven. Islam wil mensen uiteraard niet verbieden mens te zijn, met dien verstande dat ook wat humor betreft de islam een leidraad biedt en de grenzen van het toelaatbare aangeeft.
Algemeen, staat de islam een positieve, optimistische kijk voor op het leven. [1] De islam gelooft niet in de erfzonde: de mensen worden puur, niet belast met enige zonde, met een vrije wil geboren, gewapend met instrumenten om aan het kwade te weerstaan. De zin van het leven wordt omschreven als een test om te zien of men het goede of het kwade zal doen, een proces dat afgewogen wordt aan het doel God te dienen in alles wat men doet - en dus consequent voor het goede te kiezen. Voor- en tegenspoed zijn integrale onderdelen van deze test, waarbij God verzekert dat Hij geen mens meer zal opleggen dan hij aankan, een gegeven dat vertrouwen in het eigen kunnen en een positief zelfbeeld aanwakkert. In de islam is er geen plaats voor wanhoop - krijgt men het toch eens moeilijk, dan staat een gelovige er immers nooit alleen voor. Men kan ten allen tijde rekenen op God, wiens barmhartigheid en genade het menselijk bevattingsvermogen ver overstijgen.
Muslims worden aangemoedigd dit optimisme ook thuis uit te stralen en in familiale kring voor een ontspannen aangename sfeer te zorgen - daar mag al eens een speelse grap komen bij kijken.
«Omar zei : "Ik bewonder de man die bij zijn familie is als een kind (speels), en die zodra hij hen verlaat meer ernstig is."» [2]
De profeet lachte overigens zelf ook ten gepaste tijde:
«... Ik zag de boodschapper van God zich de tanden bloot lachen» (gemeld door Aby Dharr, in Muslim)
Lachen wordt gewaardeerd in de islam. De islam beschouwt het elkaar begroeten met een glimlach zelfs als een vorm van liefdadigheid.
«Je glimlach naar je broeder is een daad van liefdadigheid (sadaqah).» (Al Tirmidhi)
De profeet zei dat wanneer men zijn ouders verdriet aan doet, men hen weer aan het lachen moet brengen.
«Abdullah ibn Amr ibn al'As meldde dat een man bij de apostel van God kwam en zei: "ik kwam bij u om de eed van trouw af te leggen en om te emigreren, en liet mijn ouders in tranen achter". De profeet zei: "keer terug naar uw ouders en breng hen aan het lachen zoals je hen aan het wenen bracht."» (Sunan Abu Dawuud)
Noteer hier meteen hoe hoog de islam de ouders aanschrijft, dat de profeet het belangrijker vindt dat een muslim zijn ouders gelukkig maakt dan dat hij bij de profeet komt en emigreert naar een muslimland.
De boog moet ook niet altijd gespannen staan. Volgens de profeet is er een tijd voor ernst en devotie, en een tijd voor lichter vermaak.
«Hanzalah Al-Usaidi, een van de gezellen van de profeet, vertelde: Abu Bakr kwam mij tegen en vroeg: "Hoe maak je het, Hanzalah". Ik antwoordde: "Hanzalah is een hypocriet geworden". Hij zei: "Subhanallah (Glorie zij God)! Wat bedoel je?". Ik antwoordde: "Wanneer we bij Gods Boodschapper van God zijn vermeldt hij het Vuur en het Paradijs tot het is alsof we die kunnen zien. Maar wanneer we het gezelschap van de Profeet verlaten en spelen met onder vrouwen en kinderen en onszelf bezighouden met onze eigendommen, vergeten we veel". Abu Bakr antwoordde: "Bij God, ik ervaar hetzelfde". Hij en ik gingen bij de profeet van God, en ik zei: "O Boodschapper van God! Hanzalah is een hypocriet geworden". Hij vroeg: "En waarom is dat zo?". Ik antwoordde: "O Boodschapper van God! Wanneer we bij u zijn, spreekt u over het Vuur en het Paradijs tot het is alsof we het kunnen zien. Dan gaan we weg en spelen we met onze vrouwen en kinderen en houden we ons bezig met onze eigendommen en vergeten we veel". De Boodschapper van God, zei daarop: "Bij Hem in Wiens hand mijn ziel is, als jullie zouden doorgaan op hetzelfde niveau als datgene waarop jullie God gedenken wanneer jullie bij mij zijn, dan zouden de Engelen jullie de hand geven wanneer jullie rusten en wanneer jullie rondwandelen, maar O Hanzalah, er is een tijd (voor dit) en een tijd (voor dat)". Hij herhaalde die uitdrukking drie keer.» (Muslim) [3]
2. Voorbeeld van profeet Mohamed en zijn gezellen
Bij de gezellen van de profeet was het niet de hele tijd een en al ernst. Ze maakten er ook wel eens een gezellige, speelse bedoening van. Zo bekogelden ze elkaar op een keer met de schillen van watermeloenen:
«De gezellen plachten te spelen door de schillen van watermeloenen naar elkaar te gooien, maar wanneer het tijd was voor ernst, waren het echte mannen» (Bukhari, in zijn book Al-Adab al-Mufrad) [4]
De gezellen van de profeet haalden blijkens de hadith collecties ook wel eens een 'practical joke' uit:
«Abu Bakr ging naar Busra om daar zaken te doen. Nu'ayman en Suwaybit ibn Harmalah, die beiden ook in Badr geweest waren, vergezelden hem. Suwaybit was verantwoordelijk voor het voedsel gedurende de trip, en Nu'ayman zei tegen hem: "Geef me wat te eten!". Suwaybit zei: "Niet voor Abu Bakr hier is". Nu'aymen was een opgewekte man met een gevoel voor humor, en hij benaderde een paar mensen die vee bij zich hadden. Hij zei: "zijn jullie niet geïnteresseerd om van mij een robuuste Arabische slaaf te kopen?" Ze stemden in. Hij zei: "Hij heeft wel een grote mond en het is mogelijk dat hij beweert een vrij man te zijn. Als jullie hem daarom niet willen kopen, vergeet dan de zaak en veroorzaak dan voor mij geen problemen met hem". Ze antwoordden: "Geen probleem, we kopen hem". Ze brachten hem 10 jonge vrouwelijke kamelen. Nu'aymen bracht de dieren terug en zei aan de kopers: "Dat is 'm". Suwaybit schreeuwde: "Ik ben een vrij man!". De kopers zeiden: "hij heeft ons alles over u verteld", deden een koord rond zijn nek en brachten hem weg. Dan keerde Abu Bakr terug, en men vertelde hem wat er gebeurd was. Hij en zijn reisgenoten brachten de kamelen terug en namen Suwaybit weer mee. [Terug in Medina] deden ze hun relaas van het voorval aan de profeet, en hij en zijn gezellen moesten er een jaar later nog om lachen.» (gemeld door Umm Salamah, in Imam Ahmad) [5,6]
3. Opinies van geleerden en prominente muslims
- Ibn Abbas vroeg aan sommige van zijn gasten om lichte en humoristische conversatie te voeren opdat ze een aangename tijd zouden doorbrengen en zich niet zouden vervelen. [7]
- Al Khahil bin Ahmad al Fraheedi zei: "mensen zouden zich opgesloten voelen als ze niet zouden grappen". [8]
- Men vroeg eens aan Ibn Sireen (8e eeuw na christus) of de gezellen van de profeet ooit tijd hadden voor plezier. Hij antwoordde: "Wat denken jullie van hen? Zij waren zoals alle andere mensen, en hadden tijd voor vermaak". [9]
- 'Ali Ibn Abi Talib zei: "laat uw hart van tijd tot tijd eens rusten, anders zal je een inzinking krijgen door buitensporige druk". [10]
- Ali ibn Abi Talib zei: "de geest wordt moe, net zoals het lichaam, behandel ze dus met humor", en "fris jullie geest van tijd tot tijd op, want een vermoeide geest wordt blind". [11]
- Abu Ad-Darda' zei "Ik vermaak mijn hart met iets onbenullig om het sterker te maken ten dienste van de waarheid". [12]
4. Soorten humor
Islam draagt de muslims op vriendelijk, attent, respectvol met anderen (muslim of niet-muslim) om te gaan. [13]. De bepaling van het toelaatbare voor humor, sluit daar helemaal bij aan. Zo onderscheidt Ibn Hayan twee soorten grappen: [14]
Enerzijds is er de humor waarin geen zonde begaan wordt en die niet leidt tot het uit elkaar drijven van mensen, die niet kwetst en niet leidt tot het verwaarlozen van het geloof. Dergelijke grappen kunnen een gespannen situatie ontmijnen, kunnen mensen die droevig zijn verlichting brengen, kunnen voor een aangename, ontspannen sfeer zorgen. Deze humor is toegestaan.
Anderzijds zijn er grappen die wrevel en leed, vijandigheden en verdriet veroorzaken. Dit soort grappen is niet toegestaan.
Imam Al-Nawawi maakt een gelijkaardig onderscheid en stelt dat niet humor of grappen of zich verboden is, maar wel buitensporig en persistent grappen, omdat dit "tot een verharding van het hart leidt, afleidt van de verheerlijking van God, er vaak toe leidt dat anderen zich gekwetst voelen, haat genereert, en de mensen ertoe leidt respect en waardigheid te verliezen." [15]
5. Voorschriften inzake humor
5.1. Hoogstaande moraliteit
Muslims worden geacht zich correct, respectvol, attent, vriendelijk, volgens een hoogstaande moraal te gedragen.
«Er werd aan Profeet Mohamed gevraagd: "Welke muslim heeft perfect geloof?". Hij antwoordde: "Hij die het beste moreel karakter heeft"» (Tibrani)
De voorschriften inzake humor sluiten daar bij aan. Alles wat afbraak doet aan de eigen waardigheid of die van de ander, wat getuigt van vulgariteit en onverschilligheid voor de gevoelens van anderen, kortom alles wat afbraak doet aan de moraliteit, valt buiten het toegestane.
5.2. Schuwen van buitensporigheid en overdaad
De Koran omschrijft de gemeenschap van de muslims als een “ummat wasatan”, een gemeenschap van de middenweg. [16]. Geheel in lijn daarmee, wordt ook in de humor extremisme geschuwd. Grappen mag, maar buitensporigheid en overdaad niet. De profeet zei:
«Lach niet te veel, want lachen verschraalt het hart» (Saheeh al-Jaami) [17]
Dit komt ook tot uiting in het bekend gezegde "kruid uw conversatie met humor in dezelfde portie als waarmee je je voedsel kruidt met zout" [18] Door overdadige of buitensporige humor, verliest men het respect van de mensen. Als de omstandigheden er om vragen moet met ook ernstig kunnen zijn.
5.3. Geen leugens vertellen
Liegen om te grappen, mag niet. Profeet Mohamed maakte zelf ook wel eens en grapje, maar zij dat hij daarbij alleen maar de waarheid sprak:
«Abu Hurairah zei dat aan de profeet gezegd werd: "O Profeet van God, waarom grapt u met ons?". Hij antwoordde: "Ik zeg alleen wat waar is" » (Tirmidhi) [19
Hij waarschuwde de muslims dat men niet in leugens mag vervallen om mensen te vermaken.
«Wee diegene die tegen de mensen liegt om hen aan het lachen te brengen, wee hem, wee hem» (Abu Dauw, Tirmidhi, an-Nasa'i)
Een andere keer zei hij:
«Men wordt niet als een ware gelovige beschouwd tot men ophoudt met liegen voor de grap, en met redetwisten zelfs wanneer men de waarheid spreekt.» (Ahmad en At-Tabarani) [20]
5.4. Beleefd en fatsoenlijk taalgebruik
Muslims mogen sowieso geen onbeleefde of vulgaire taal gebruiken, niet in gewone conversaties, en dus ook niet bij het grappen. Een muslim moet ten allen tijde zorgzaam omspringen met zijn woorden – en dat geldt ook met grappen; wat men zegt heeft immers gevolgen in het hiernamaals:
«Wanneer een dienaar (van God) die zonder er aandacht aan te besteden een woord zou zeggen dat God bevalt, leidt dat er toe dat God zijn rang in het paradijs verhoogt. En wanneer een dienaar van God zonder er aandacht aan te besteden een woord zou uiten dat God misnoegt, leidt dat ertoe dat hij naar beneden gaat in het Hellevuur.» (Bukhari) [21]
5.5. Niet over alles kan gegrapt worden
In zijn tafsir omschrijft Ibn kathir hoe op een dag een van de hypocrieten zei: “diegenen die de Koran memoriseren hebben de grootste magen, zijn de ergste leugenaars en de grootste lafaards als er moet gevochten worden”. Toen de hypocriet hoorde dat zijn woorden overgemaakt werden aan de profeet, spoedde die zich naar profeet Mohamed, en zei hij hem dat hij maar grapte. Volgens de tradities werd naar aanleiding hiervan volgend Koranvers geopenbaard waarin spotten met de Koran en dus met God en met de centrale geloofspunten van de islam, gelijkgesteld wordt met in ongeloof vervallen: [22]
«En als jullie zouden vragen zouden zeij zeggen: "Wij kletsen maar wat en schertsen". Zeg: "Waren jullie met God, Zijn tekeken en Zijn gezant de spot aan het drijven?"Verontschuldig jullie niet. Jullie zijn ongelovig geworden na geloofd te hebben. Wij zullen een groep van jullie vergiffenis schenken, en een andere groep van jullie bestraffen omdat zij boodsdoeners waren. » (Koran 9:65-66)
Het verbod om over God of de profeten grappen te maken, moet niet gezien worden in repressieve zin, maar moet geplaatst worden binnen de betekenis die God en de profeten hebben binnen het leven van een muslim, en vooral binnen de liefde die muslims voor God en zijn profeten koesteren. Iemand van wie men met hart en ziel houdt, wil men niet ridiculiseren. Dat geldt des te meer voor God en dus ook voor zijn profeten. Omgekeerd, wil men de liefde van God voor de mens, niet beschamen. [23] Bovendien, betekent islam overgave aan God. Grappen maken met Diegene aan wie men zich, gedreven door liefde, met hart en ziel overgeeft, zou ertoe kunnen leiden dat men de overgave zelf niet meer ernstig neemt. Vandaar ook de samenhang tussen spotten met God en ongeloof.
5.5. Spot niet toegestaan
Men mag niet lachen met de waarden van de anderen en elkaar niet kleineren.
«Jullie die geloven! Mensen moeten elkaar niet belachelijk maken. Misschien zijn zij juist beter dan zij! (...) En maakt geen aanmerkingen op elkaar en geeft elkaar geen scheldnamen. (...)"» (Koran 49:11)
5.6. Humor mag de eer en de waardigheid van de ander niet kwetsen
Lachen met uiterlijke kenmerken mag niet.
«Op een keer lachten de mensen met de dunne, zwakke benen van 'Abdulllah ibn Mas'ud, waarop de profeet zei: "Lachen jullie met de zwakheid van zijn benen? Bij Hem in Wiens hand mijn ziel is, in de schaal van God zijn ze zwaarder dan Mount Uhud."» (gemeld door at-Tayalisi en Ahmad) [24]
5.7. Humor mag niet racistisch, kwetsend of beledigend zijn
Humor mag zich niet in het illegale begeven. Islam verbiedt racisme, en kent mensen het recht toe op bescherming van hun eer. [25] Het logisch gevolg is dat humor mensen niet mag krenken in hun eer, niet beledigend of racistisch mag zijn. Interessant is dat de Koran mensen ook het recht op bescherming van hun religieuze gevoelens toekent, een recht dat in het verlengde ligt van de door de Koran gegarandeerde godsdienstvrijheid: [26] De Koran waarschuwt dat men respect zal verliezen van de ander wanneer men met zijn geloof spot, en dat dit alleen maar vijandigheid zal oproepen.
«En hoont niet hen die zij in de plaats van God aanroepen, zodat zij God niet uit vijandigheid en zonder kennis gaan honen.» (Koran 6:108)
Deze grenzen aan humor zijn duidelijk ingegeven door een streven om de vrede in de gemeenschap te bewaren.
6. De praktijk
De misvatting dat humor in de islam verboden is, wordt niet alleen door de leer maar ook door de praktijk tegengesproken. Op internet kan men bijvoorbeeld verschillende websites met "muslim humor" vinden. Een zeer bekende soort grappen zijn deze van Mullah Nasruddin, een Perzische mullah die in de Middeleeuwen leefde en wiens grappen en anekdotes al eeuwen meegaan en doorgegeven worden van de ene generatie naar de andere, in tal van moslimculturen (o.m. de Turkse). De anekdotes hebben vaak naast een oppervlakkig grappige betekenis, een onderliggende filosofische les. Op internet zijn tal van websites aan hem gewijd.
En ja, er zijn ook muslim stand-up comedians. Om een paar voorbeelden te noemen: Preacher Moss, Mohammed Amer en Azhar Usman zijn drie muslims die samen op tournee gaan met een show die "Allah Made Me Funny" (God maakte me grappig) noemt.[27]. Andere bekende komische talenten zijn de Iraans-Amerikaanse comédienne Tissa Hami [28], de Britse muslimah en stand-up comedian Shazia Mirza [29], de Deen Omar Marzouk [30] en tal van anderen.
Besluit
Mag een muslim lachen? Natuurlijk mag een muslim lachen. De islam heeft een optimistische kijk op het leven, en een glimlach als begroeting wordt zelfs beschouwd als een werk van barmhartigheid. Alleen, moet een muslim ook ten allen tijde blijk geven van onberispelijk gedrag en hoogstaande moraliteit. En dat impliceert onder meer dat humor ingeperkt wordt door respect. Respect voor de eer en de waardigheid van de ander, maar ook zelfrespect en eigenwaarde. Bedoeling van de beperkingen inzake humor is de innerlijke vrede (in relatie tot God) en de vrede in de samenleving te vrijwaren, en de liefde van God niet te beschamen. Bovendien is humor als de kruiderij in de saus. Teveel ervan, maakt de saus ongenietbaar. Humor is ten andere niet altijd op zijn plaats, sommige situaties vereisen ernst.
Noten en literatuur
Zie Koran Notitie "Koranische Psychologie, een reis naar het (inwendige) paradijs" - op deze website
"Islam and the sense of huymor", Soumy Ana, Ummah.com, July-August 2002 - http://www.ummah.com/islam/taqwapalace/humour.pdf
"Islam and recreation", Islamic researchers, IslamOnline.net - http://www.islamonline.net/servlet/Satellite?pagename=IslamOnlin...
"The Manners of Joking", Islam House - http://www.islamhouse.com/en/modules.php?name=News&file=article&id=60
Zie noot 2.
Noteer dat de islam het recht op persoonlijke vrijheid verdedigt. Ten tijde van Mohamed was slavernij een diep geworteld gebruik, dat voorkwam bij alle godsdiensten. De Koran bevat een aantal maatregelen tegen slavernij, waardoor het gebruik over een periode van 40 jaar zo goed als volledig verdween. Meer informatie in de Koran Notitie: 'De Koran over mensenrechten: hefboom of hindernis voor integratie?", op deze website
Zie noot 2.
Zie noot 2.
"Does Islam go against Laughter", Yusuf Al Qaradawi, IslamOnline - http://www.islamonline.net/servlet/Satellite?pagename=IslamOnline-Engl...
Zie noot 9.
"Islam and recreation", Islamic researchers, IslamOnline - http://www.islamonline.net/servlet/Satellite?pagename=IslamOnline-Eng...
Zie noot 11.
Zie Koran Notitie Omgaan met niet-muslims - op deze website
Zie noot 2.
"Rules of Joking in Islam", Islam is for you - http://www.islamisforyou.com/islamicjokes.shtml#Rules
Zie Koran Notitie "Extremisme en de gemeenschap van de middenweg" op deze website
Zie noot 15.
Zie noot 11.
Voor deze en volgende hadith, zie noot 4
"A White Lie and April Fools' Day", 'Atiyyah Saqr, Yusuf Al Qaradawi, IslamOnline - klik hier.
Zie noot 4.
Tafsir Ibn Kathir, http://www.tafsir.com/default.asp?sid=9&tid=21538
Zie Koran Notitie "Liefde is mijn fundament" - op deze website.
"What counts is piety, not appearance", Islamic Researchers, IslamOnline - http://www.islamonline.net/servlet/Satellite?pagename=IslamOnline-Engl...
Zie Koran Notitie "De Koran over mensenrechten: hefboom of hindernis voor integratie" - op deze website
Zie noot 25.
"Allah made me funny, the official muslim comedy tour" - http://www.allahmademefunny.com/
"Veiled Humor, A female Muslim stand-up comedian?", Annika S. Hipple, March 7, 2003, The Iranian http://www.iranian.com/Satire/2003/March/Comic/index.html
Website van Shazia Mirza - http://www.shaziamirza.org/
Website van Omar Marzouk - http://www.omarmarzouk.dk/
http://www.flwi.ugent.be/cie/bogaert/bogaert27.htm
Inleiding
In de eindejaarsperiode houden Belgische stand-up comedians elk jaar een eindejaarsconference. Iemand schreef me onlangs "toch wel jammer dat dit bij muslims niet kan". Door de Deense cartoonkwestie is inderdaad de indruk ontstaan dat muslims niet mogen lachen en dat de islam een stijve bedoening is waarin humor uit den boze is. Maar wat zeggen de primaire bronnen van de islam eigenlijk over humor? Mógen muslims grappen? Mógen muslims lachen? En bestaan er muslim stand-up comedians?
1. Positieve, optimistische houding tegenover het leven
Een lach en een traan horen bij het leven. Islam wil mensen uiteraard niet verbieden mens te zijn, met dien verstande dat ook wat humor betreft de islam een leidraad biedt en de grenzen van het toelaatbare aangeeft.
Algemeen, staat de islam een positieve, optimistische kijk voor op het leven. [1] De islam gelooft niet in de erfzonde: de mensen worden puur, niet belast met enige zonde, met een vrije wil geboren, gewapend met instrumenten om aan het kwade te weerstaan. De zin van het leven wordt omschreven als een test om te zien of men het goede of het kwade zal doen, een proces dat afgewogen wordt aan het doel God te dienen in alles wat men doet - en dus consequent voor het goede te kiezen. Voor- en tegenspoed zijn integrale onderdelen van deze test, waarbij God verzekert dat Hij geen mens meer zal opleggen dan hij aankan, een gegeven dat vertrouwen in het eigen kunnen en een positief zelfbeeld aanwakkert. In de islam is er geen plaats voor wanhoop - krijgt men het toch eens moeilijk, dan staat een gelovige er immers nooit alleen voor. Men kan ten allen tijde rekenen op God, wiens barmhartigheid en genade het menselijk bevattingsvermogen ver overstijgen.
Muslims worden aangemoedigd dit optimisme ook thuis uit te stralen en in familiale kring voor een ontspannen aangename sfeer te zorgen - daar mag al eens een speelse grap komen bij kijken.
«Omar zei : "Ik bewonder de man die bij zijn familie is als een kind (speels), en die zodra hij hen verlaat meer ernstig is."» [2]
De profeet lachte overigens zelf ook ten gepaste tijde:
«... Ik zag de boodschapper van God zich de tanden bloot lachen» (gemeld door Aby Dharr, in Muslim)
Lachen wordt gewaardeerd in de islam. De islam beschouwt het elkaar begroeten met een glimlach zelfs als een vorm van liefdadigheid.
«Je glimlach naar je broeder is een daad van liefdadigheid (sadaqah).» (Al Tirmidhi)
De profeet zei dat wanneer men zijn ouders verdriet aan doet, men hen weer aan het lachen moet brengen.
«Abdullah ibn Amr ibn al'As meldde dat een man bij de apostel van God kwam en zei: "ik kwam bij u om de eed van trouw af te leggen en om te emigreren, en liet mijn ouders in tranen achter". De profeet zei: "keer terug naar uw ouders en breng hen aan het lachen zoals je hen aan het wenen bracht."» (Sunan Abu Dawuud)
Noteer hier meteen hoe hoog de islam de ouders aanschrijft, dat de profeet het belangrijker vindt dat een muslim zijn ouders gelukkig maakt dan dat hij bij de profeet komt en emigreert naar een muslimland.
De boog moet ook niet altijd gespannen staan. Volgens de profeet is er een tijd voor ernst en devotie, en een tijd voor lichter vermaak.
«Hanzalah Al-Usaidi, een van de gezellen van de profeet, vertelde: Abu Bakr kwam mij tegen en vroeg: "Hoe maak je het, Hanzalah". Ik antwoordde: "Hanzalah is een hypocriet geworden". Hij zei: "Subhanallah (Glorie zij God)! Wat bedoel je?". Ik antwoordde: "Wanneer we bij Gods Boodschapper van God zijn vermeldt hij het Vuur en het Paradijs tot het is alsof we die kunnen zien. Maar wanneer we het gezelschap van de Profeet verlaten en spelen met onder vrouwen en kinderen en onszelf bezighouden met onze eigendommen, vergeten we veel". Abu Bakr antwoordde: "Bij God, ik ervaar hetzelfde". Hij en ik gingen bij de profeet van God, en ik zei: "O Boodschapper van God! Hanzalah is een hypocriet geworden". Hij vroeg: "En waarom is dat zo?". Ik antwoordde: "O Boodschapper van God! Wanneer we bij u zijn, spreekt u over het Vuur en het Paradijs tot het is alsof we het kunnen zien. Dan gaan we weg en spelen we met onze vrouwen en kinderen en houden we ons bezig met onze eigendommen en vergeten we veel". De Boodschapper van God, zei daarop: "Bij Hem in Wiens hand mijn ziel is, als jullie zouden doorgaan op hetzelfde niveau als datgene waarop jullie God gedenken wanneer jullie bij mij zijn, dan zouden de Engelen jullie de hand geven wanneer jullie rusten en wanneer jullie rondwandelen, maar O Hanzalah, er is een tijd (voor dit) en een tijd (voor dat)". Hij herhaalde die uitdrukking drie keer.» (Muslim) [3]
2. Voorbeeld van profeet Mohamed en zijn gezellen
Bij de gezellen van de profeet was het niet de hele tijd een en al ernst. Ze maakten er ook wel eens een gezellige, speelse bedoening van. Zo bekogelden ze elkaar op een keer met de schillen van watermeloenen:
«De gezellen plachten te spelen door de schillen van watermeloenen naar elkaar te gooien, maar wanneer het tijd was voor ernst, waren het echte mannen» (Bukhari, in zijn book Al-Adab al-Mufrad) [4]
De gezellen van de profeet haalden blijkens de hadith collecties ook wel eens een 'practical joke' uit:
«Abu Bakr ging naar Busra om daar zaken te doen. Nu'ayman en Suwaybit ibn Harmalah, die beiden ook in Badr geweest waren, vergezelden hem. Suwaybit was verantwoordelijk voor het voedsel gedurende de trip, en Nu'ayman zei tegen hem: "Geef me wat te eten!". Suwaybit zei: "Niet voor Abu Bakr hier is". Nu'aymen was een opgewekte man met een gevoel voor humor, en hij benaderde een paar mensen die vee bij zich hadden. Hij zei: "zijn jullie niet geïnteresseerd om van mij een robuuste Arabische slaaf te kopen?" Ze stemden in. Hij zei: "Hij heeft wel een grote mond en het is mogelijk dat hij beweert een vrij man te zijn. Als jullie hem daarom niet willen kopen, vergeet dan de zaak en veroorzaak dan voor mij geen problemen met hem". Ze antwoordden: "Geen probleem, we kopen hem". Ze brachten hem 10 jonge vrouwelijke kamelen. Nu'aymen bracht de dieren terug en zei aan de kopers: "Dat is 'm". Suwaybit schreeuwde: "Ik ben een vrij man!". De kopers zeiden: "hij heeft ons alles over u verteld", deden een koord rond zijn nek en brachten hem weg. Dan keerde Abu Bakr terug, en men vertelde hem wat er gebeurd was. Hij en zijn reisgenoten brachten de kamelen terug en namen Suwaybit weer mee. [Terug in Medina] deden ze hun relaas van het voorval aan de profeet, en hij en zijn gezellen moesten er een jaar later nog om lachen.» (gemeld door Umm Salamah, in Imam Ahmad) [5,6]
3. Opinies van geleerden en prominente muslims
- Ibn Abbas vroeg aan sommige van zijn gasten om lichte en humoristische conversatie te voeren opdat ze een aangename tijd zouden doorbrengen en zich niet zouden vervelen. [7]
- Al Khahil bin Ahmad al Fraheedi zei: "mensen zouden zich opgesloten voelen als ze niet zouden grappen". [8]
- Men vroeg eens aan Ibn Sireen (8e eeuw na christus) of de gezellen van de profeet ooit tijd hadden voor plezier. Hij antwoordde: "Wat denken jullie van hen? Zij waren zoals alle andere mensen, en hadden tijd voor vermaak". [9]
- 'Ali Ibn Abi Talib zei: "laat uw hart van tijd tot tijd eens rusten, anders zal je een inzinking krijgen door buitensporige druk". [10]
- Ali ibn Abi Talib zei: "de geest wordt moe, net zoals het lichaam, behandel ze dus met humor", en "fris jullie geest van tijd tot tijd op, want een vermoeide geest wordt blind". [11]
- Abu Ad-Darda' zei "Ik vermaak mijn hart met iets onbenullig om het sterker te maken ten dienste van de waarheid". [12]
4. Soorten humor
Islam draagt de muslims op vriendelijk, attent, respectvol met anderen (muslim of niet-muslim) om te gaan. [13]. De bepaling van het toelaatbare voor humor, sluit daar helemaal bij aan. Zo onderscheidt Ibn Hayan twee soorten grappen: [14]
Enerzijds is er de humor waarin geen zonde begaan wordt en die niet leidt tot het uit elkaar drijven van mensen, die niet kwetst en niet leidt tot het verwaarlozen van het geloof. Dergelijke grappen kunnen een gespannen situatie ontmijnen, kunnen mensen die droevig zijn verlichting brengen, kunnen voor een aangename, ontspannen sfeer zorgen. Deze humor is toegestaan.
Anderzijds zijn er grappen die wrevel en leed, vijandigheden en verdriet veroorzaken. Dit soort grappen is niet toegestaan.
Imam Al-Nawawi maakt een gelijkaardig onderscheid en stelt dat niet humor of grappen of zich verboden is, maar wel buitensporig en persistent grappen, omdat dit "tot een verharding van het hart leidt, afleidt van de verheerlijking van God, er vaak toe leidt dat anderen zich gekwetst voelen, haat genereert, en de mensen ertoe leidt respect en waardigheid te verliezen." [15]
5. Voorschriften inzake humor
5.1. Hoogstaande moraliteit
Muslims worden geacht zich correct, respectvol, attent, vriendelijk, volgens een hoogstaande moraal te gedragen.
«Er werd aan Profeet Mohamed gevraagd: "Welke muslim heeft perfect geloof?". Hij antwoordde: "Hij die het beste moreel karakter heeft"» (Tibrani)
De voorschriften inzake humor sluiten daar bij aan. Alles wat afbraak doet aan de eigen waardigheid of die van de ander, wat getuigt van vulgariteit en onverschilligheid voor de gevoelens van anderen, kortom alles wat afbraak doet aan de moraliteit, valt buiten het toegestane.
5.2. Schuwen van buitensporigheid en overdaad
De Koran omschrijft de gemeenschap van de muslims als een “ummat wasatan”, een gemeenschap van de middenweg. [16]. Geheel in lijn daarmee, wordt ook in de humor extremisme geschuwd. Grappen mag, maar buitensporigheid en overdaad niet. De profeet zei:
«Lach niet te veel, want lachen verschraalt het hart» (Saheeh al-Jaami) [17]
Dit komt ook tot uiting in het bekend gezegde "kruid uw conversatie met humor in dezelfde portie als waarmee je je voedsel kruidt met zout" [18] Door overdadige of buitensporige humor, verliest men het respect van de mensen. Als de omstandigheden er om vragen moet met ook ernstig kunnen zijn.
5.3. Geen leugens vertellen
Liegen om te grappen, mag niet. Profeet Mohamed maakte zelf ook wel eens en grapje, maar zij dat hij daarbij alleen maar de waarheid sprak:
«Abu Hurairah zei dat aan de profeet gezegd werd: "O Profeet van God, waarom grapt u met ons?". Hij antwoordde: "Ik zeg alleen wat waar is" » (Tirmidhi) [19
Hij waarschuwde de muslims dat men niet in leugens mag vervallen om mensen te vermaken.
«Wee diegene die tegen de mensen liegt om hen aan het lachen te brengen, wee hem, wee hem» (Abu Dauw, Tirmidhi, an-Nasa'i)
Een andere keer zei hij:
«Men wordt niet als een ware gelovige beschouwd tot men ophoudt met liegen voor de grap, en met redetwisten zelfs wanneer men de waarheid spreekt.» (Ahmad en At-Tabarani) [20]
5.4. Beleefd en fatsoenlijk taalgebruik
Muslims mogen sowieso geen onbeleefde of vulgaire taal gebruiken, niet in gewone conversaties, en dus ook niet bij het grappen. Een muslim moet ten allen tijde zorgzaam omspringen met zijn woorden – en dat geldt ook met grappen; wat men zegt heeft immers gevolgen in het hiernamaals:
«Wanneer een dienaar (van God) die zonder er aandacht aan te besteden een woord zou zeggen dat God bevalt, leidt dat er toe dat God zijn rang in het paradijs verhoogt. En wanneer een dienaar van God zonder er aandacht aan te besteden een woord zou uiten dat God misnoegt, leidt dat ertoe dat hij naar beneden gaat in het Hellevuur.» (Bukhari) [21]
5.5. Niet over alles kan gegrapt worden
In zijn tafsir omschrijft Ibn kathir hoe op een dag een van de hypocrieten zei: “diegenen die de Koran memoriseren hebben de grootste magen, zijn de ergste leugenaars en de grootste lafaards als er moet gevochten worden”. Toen de hypocriet hoorde dat zijn woorden overgemaakt werden aan de profeet, spoedde die zich naar profeet Mohamed, en zei hij hem dat hij maar grapte. Volgens de tradities werd naar aanleiding hiervan volgend Koranvers geopenbaard waarin spotten met de Koran en dus met God en met de centrale geloofspunten van de islam, gelijkgesteld wordt met in ongeloof vervallen: [22]
«En als jullie zouden vragen zouden zeij zeggen: "Wij kletsen maar wat en schertsen". Zeg: "Waren jullie met God, Zijn tekeken en Zijn gezant de spot aan het drijven?"Verontschuldig jullie niet. Jullie zijn ongelovig geworden na geloofd te hebben. Wij zullen een groep van jullie vergiffenis schenken, en een andere groep van jullie bestraffen omdat zij boodsdoeners waren. » (Koran 9:65-66)
Het verbod om over God of de profeten grappen te maken, moet niet gezien worden in repressieve zin, maar moet geplaatst worden binnen de betekenis die God en de profeten hebben binnen het leven van een muslim, en vooral binnen de liefde die muslims voor God en zijn profeten koesteren. Iemand van wie men met hart en ziel houdt, wil men niet ridiculiseren. Dat geldt des te meer voor God en dus ook voor zijn profeten. Omgekeerd, wil men de liefde van God voor de mens, niet beschamen. [23] Bovendien, betekent islam overgave aan God. Grappen maken met Diegene aan wie men zich, gedreven door liefde, met hart en ziel overgeeft, zou ertoe kunnen leiden dat men de overgave zelf niet meer ernstig neemt. Vandaar ook de samenhang tussen spotten met God en ongeloof.
5.5. Spot niet toegestaan
Men mag niet lachen met de waarden van de anderen en elkaar niet kleineren.
«Jullie die geloven! Mensen moeten elkaar niet belachelijk maken. Misschien zijn zij juist beter dan zij! (...) En maakt geen aanmerkingen op elkaar en geeft elkaar geen scheldnamen. (...)"» (Koran 49:11)
5.6. Humor mag de eer en de waardigheid van de ander niet kwetsen
Lachen met uiterlijke kenmerken mag niet.
«Op een keer lachten de mensen met de dunne, zwakke benen van 'Abdulllah ibn Mas'ud, waarop de profeet zei: "Lachen jullie met de zwakheid van zijn benen? Bij Hem in Wiens hand mijn ziel is, in de schaal van God zijn ze zwaarder dan Mount Uhud."» (gemeld door at-Tayalisi en Ahmad) [24]
5.7. Humor mag niet racistisch, kwetsend of beledigend zijn
Humor mag zich niet in het illegale begeven. Islam verbiedt racisme, en kent mensen het recht toe op bescherming van hun eer. [25] Het logisch gevolg is dat humor mensen niet mag krenken in hun eer, niet beledigend of racistisch mag zijn. Interessant is dat de Koran mensen ook het recht op bescherming van hun religieuze gevoelens toekent, een recht dat in het verlengde ligt van de door de Koran gegarandeerde godsdienstvrijheid: [26] De Koran waarschuwt dat men respect zal verliezen van de ander wanneer men met zijn geloof spot, en dat dit alleen maar vijandigheid zal oproepen.
«En hoont niet hen die zij in de plaats van God aanroepen, zodat zij God niet uit vijandigheid en zonder kennis gaan honen.» (Koran 6:108)
Deze grenzen aan humor zijn duidelijk ingegeven door een streven om de vrede in de gemeenschap te bewaren.
6. De praktijk
De misvatting dat humor in de islam verboden is, wordt niet alleen door de leer maar ook door de praktijk tegengesproken. Op internet kan men bijvoorbeeld verschillende websites met "muslim humor" vinden. Een zeer bekende soort grappen zijn deze van Mullah Nasruddin, een Perzische mullah die in de Middeleeuwen leefde en wiens grappen en anekdotes al eeuwen meegaan en doorgegeven worden van de ene generatie naar de andere, in tal van moslimculturen (o.m. de Turkse). De anekdotes hebben vaak naast een oppervlakkig grappige betekenis, een onderliggende filosofische les. Op internet zijn tal van websites aan hem gewijd.
En ja, er zijn ook muslim stand-up comedians. Om een paar voorbeelden te noemen: Preacher Moss, Mohammed Amer en Azhar Usman zijn drie muslims die samen op tournee gaan met een show die "Allah Made Me Funny" (God maakte me grappig) noemt.[27]. Andere bekende komische talenten zijn de Iraans-Amerikaanse comédienne Tissa Hami [28], de Britse muslimah en stand-up comedian Shazia Mirza [29], de Deen Omar Marzouk [30] en tal van anderen.
Besluit
Mag een muslim lachen? Natuurlijk mag een muslim lachen. De islam heeft een optimistische kijk op het leven, en een glimlach als begroeting wordt zelfs beschouwd als een werk van barmhartigheid. Alleen, moet een muslim ook ten allen tijde blijk geven van onberispelijk gedrag en hoogstaande moraliteit. En dat impliceert onder meer dat humor ingeperkt wordt door respect. Respect voor de eer en de waardigheid van de ander, maar ook zelfrespect en eigenwaarde. Bedoeling van de beperkingen inzake humor is de innerlijke vrede (in relatie tot God) en de vrede in de samenleving te vrijwaren, en de liefde van God niet te beschamen. Bovendien is humor als de kruiderij in de saus. Teveel ervan, maakt de saus ongenietbaar. Humor is ten andere niet altijd op zijn plaats, sommige situaties vereisen ernst.
Noten en literatuur
Zie Koran Notitie "Koranische Psychologie, een reis naar het (inwendige) paradijs" - op deze website
"Islam and the sense of huymor", Soumy Ana, Ummah.com, July-August 2002 - http://www.ummah.com/islam/taqwapalace/humour.pdf
"Islam and recreation", Islamic researchers, IslamOnline.net - http://www.islamonline.net/servlet/Satellite?pagename=IslamOnlin...
"The Manners of Joking", Islam House - http://www.islamhouse.com/en/modules.php?name=News&file=article&id=60
Zie noot 2.
Noteer dat de islam het recht op persoonlijke vrijheid verdedigt. Ten tijde van Mohamed was slavernij een diep geworteld gebruik, dat voorkwam bij alle godsdiensten. De Koran bevat een aantal maatregelen tegen slavernij, waardoor het gebruik over een periode van 40 jaar zo goed als volledig verdween. Meer informatie in de Koran Notitie: 'De Koran over mensenrechten: hefboom of hindernis voor integratie?", op deze website
Zie noot 2.
Zie noot 2.
"Does Islam go against Laughter", Yusuf Al Qaradawi, IslamOnline - http://www.islamonline.net/servlet/Satellite?pagename=IslamOnline-Engl...
Zie noot 9.
"Islam and recreation", Islamic researchers, IslamOnline - http://www.islamonline.net/servlet/Satellite?pagename=IslamOnline-Eng...
Zie noot 11.
Zie Koran Notitie Omgaan met niet-muslims - op deze website
Zie noot 2.
"Rules of Joking in Islam", Islam is for you - http://www.islamisforyou.com/islamicjokes.shtml#Rules
Zie Koran Notitie "Extremisme en de gemeenschap van de middenweg" op deze website
Zie noot 15.
Zie noot 11.
Voor deze en volgende hadith, zie noot 4
"A White Lie and April Fools' Day", 'Atiyyah Saqr, Yusuf Al Qaradawi, IslamOnline - klik hier.
Zie noot 4.
Tafsir Ibn Kathir, http://www.tafsir.com/default.asp?sid=9&tid=21538
Zie Koran Notitie "Liefde is mijn fundament" - op deze website.
"What counts is piety, not appearance", Islamic Researchers, IslamOnline - http://www.islamonline.net/servlet/Satellite?pagename=IslamOnline-Engl...
Zie Koran Notitie "De Koran over mensenrechten: hefboom of hindernis voor integratie" - op deze website
Zie noot 25.
"Allah made me funny, the official muslim comedy tour" - http://www.allahmademefunny.com/
"Veiled Humor, A female Muslim stand-up comedian?", Annika S. Hipple, March 7, 2003, The Iranian http://www.iranian.com/Satire/2003/March/Comic/index.html
Website van Shazia Mirza - http://www.shaziamirza.org/
Website van Omar Marzouk - http://www.omarmarzouk.dk/
http://www.flwi.ugent.be/cie/bogaert/bogaert27.htm