azulay
18-03-07, 13:41
Berbers, het oudste volk van Noord-Afrika
Met haar wilde, rode krullen lijkt Meryam Demnati helemaal niet Marokkaans. ,,Natuurlijk ben ik dat wel!’’, roept ze verontwaardigd. Demnati is sinds jaar en dag een uiterst gedreven militante voor ,,de zaak’’; de promotie van de berbertaal- en cultuur in heel Marokko. Berbers, of Amazigh (spreek uit: Amazier) zijn het oudste volk dat Marokko, voor de arabisering van de hele Maghreb, heeft bewoond.
,,Je vindt berbers in Marokko en Algerije, Tunesië, het zuiden van Egypte, Libië, Mauretanië, Mali, Niger en in sommige delen van Burkina Faso’’, vertelt Demnati encyclopedisch.
Ze noemt zich een militante, want er was wel degelijk een zaak om voor te strijden. ,,Vooral na de onafhankelijkheid van Frankrijk ging het razend snel met de arabisering, ten koste van de berbers’’, vertelt Demnati. ,,Je kreeg een bepaalde elite aan de macht, die zich Arabisch noemde en zei af te stammen van de profeet Mohammed. Bovendien is Arabisch de taal van de Koran en was de arabisering sterk met religie vermengd.’’
Dat de berbers nu alleen in het noordelijke Rif-gebergte wonen, is een misvatting. ,,We spreken liever van berberstaligen en arabisch-taligen’’, zegt Meryam Demnati. ,,Over heel Marokko zijn die twee groepen erg met elkaar vermengd. De helft van Casablanca spreekt bijvoorbeeld Amazigh.’’ Grote, overwegend berberstalige gebieden zijn de Rif, de Atlas en het diepe zuiden van Marokko.
,,Na de onafhankelijkheid wilden wij dat de berbercultuur en – taal niet langer gemarginaliseerd werd’’, zegt Demnati. In Algerije werd het berbermilitantisme zelfs gewelddadig en vielen er doden. ,,Tegelijk breidde de berberbeweging hier in Marokko zich almaar uit. Tot het Marokkaanse establishment op een bepaald moment besefte dat met ons rekening moest worden gehouden.’’
Toen de Marokkaanse koning Hassan II in 1999 stierf, besloot de berberbeweging de boot niet te missen. ,,We moesten gewoon van dat keerpunt in de geschiedenis gebruik maken’’, zegt Demnati gedreven. ,,Stel je voor: we kregen een nieuwe, jonge en hervormingsgezinde koning, die Marokko beloofde open te stellen en te moderniseren.’’
De berberbeweging, net als de vrouwengroepen, besloot de nieuwe koning Mohammed VI onder druk te zetten. Mohammed moest en zou rekening houden met de rechten van vrouwen en van berbers.
In 2003 kreeg Marokko zijn Koninklijk Instituut voor de promotie van de Berbercultuur, in Rabat. Een mijlpaal, zeggen de activisten. Meryam Demnati kreeg er een functie als pedagogische onderzoekster.
De berberbeweging wil het onderwijs van het Amazigh, de berbertaal, in het hele Marokkaanse scholennet verplicht introduceren. De conventies zijn nu ondertekend, en stelselmatig worden de drie uur Amazigh eerst in het lagere onderwijs, en daarna in de ‘collèges’ en de ‘lycées’ ingevoerd.
Want met het talenonderwijs zit het goed mis, vindt Demnati. ,,Een Marokkaans kind spreekt thuis Amazigh of Marokkaans Arabisch, en dan krijgt het op school alle lessen in het klassiek Arabisch. Een volstrekt nieuwe taal! Op de koop toe wordt Frans als vreemde taal onderwezen, zodat een kind vanaf de lagere school met twee vreemde talen wordt geconfronteerd. Na de middelbare school beheerst het geen van beide grondig.’’
Waarom dan op de koop toe nog een derde taal, het Amazigh, verplicht invoeren op school? ,,Omdat het Amazigh, in tegenstelling tot klassiek Arabisch of Frans, een echte moedertaal van heel wat Marokkanen is!’’ zegt Demnati. ,,Bovendien is het een nationale taal, en hebben de kinderen de basis erg snel beet. Waarom denk je dat Marokkaans Arabisch voor de rest van de Arabische wereld zo moeilijk is? Omdat de structuur van het Marokkaans Arabisch het berbers is, met Arabische en Franse elementen. (lacht) Marokko heeft dus zijn eigen creools.’’
De cultuurjournalist Yassin Adnan heeft sympathie voor de berberbeweging (,,Mijn oma was ook berbers’’) maar vindt de eisen toch wat radicaal. In zijn wekelijks cultuurprogramma op de Marokkaanse zender TVM besteedt hij geregeld aandacht aan de berbertaal en – literatuur. ,,Maar er zijn liefst drie varianten van het Amazigh. Welke van die drie willen ze op school verplicht invoeren?’’ vraagt Yassin. ,,De taal zoals ze in de Rif gesproken wordt, verschilt van het Amazigh uit de Midden-Atlas. Dat is dan op zijn beurt weer anders dan het Tashelhit uit de Hoge-Atlas. Een berberse auteur heeft me tijdens een tv-uitzending ooit bekend dat er drie berberliteraturen zijn. Hij kwam zelf uit het Rif-gebergte. Om poëzie in een van de twee andere berbervarianten te kunnen begrijpen, had hij een Franse of een Arabische vertaling nodig.’’
Democratisch gezien is het enorm belangrijk dat er eindelijk naar de berberbeweging wordt geluisterd, vindt Yassin Adnan. ,,Maar het moet wel cultureel blijven. Marokkanen zijn Arabisch-talig, eerder dan dat ze Arabisch zijn. Dat komt door de vermenging met de Amazigh. Toch spreken en gebruiken we ook Marokkaans en klassiek Arabisch.’’ Kortom, Marokko is al zeer rijk aan talen, zegt Adnan: ,,Je hebt drie berbertalen, Marokkaans Arabisch, klassiek Arabisch en Frans.’’ En elke Marokkaan spreekt minstens twee talen uit dat rijtje. ,,Leg daarom geen extra verplichting aan die schoolkinderen op.’’
De Standaard Weblog op 16 maart 2007
Met haar wilde, rode krullen lijkt Meryam Demnati helemaal niet Marokkaans. ,,Natuurlijk ben ik dat wel!’’, roept ze verontwaardigd. Demnati is sinds jaar en dag een uiterst gedreven militante voor ,,de zaak’’; de promotie van de berbertaal- en cultuur in heel Marokko. Berbers, of Amazigh (spreek uit: Amazier) zijn het oudste volk dat Marokko, voor de arabisering van de hele Maghreb, heeft bewoond.
,,Je vindt berbers in Marokko en Algerije, Tunesië, het zuiden van Egypte, Libië, Mauretanië, Mali, Niger en in sommige delen van Burkina Faso’’, vertelt Demnati encyclopedisch.
Ze noemt zich een militante, want er was wel degelijk een zaak om voor te strijden. ,,Vooral na de onafhankelijkheid van Frankrijk ging het razend snel met de arabisering, ten koste van de berbers’’, vertelt Demnati. ,,Je kreeg een bepaalde elite aan de macht, die zich Arabisch noemde en zei af te stammen van de profeet Mohammed. Bovendien is Arabisch de taal van de Koran en was de arabisering sterk met religie vermengd.’’
Dat de berbers nu alleen in het noordelijke Rif-gebergte wonen, is een misvatting. ,,We spreken liever van berberstaligen en arabisch-taligen’’, zegt Meryam Demnati. ,,Over heel Marokko zijn die twee groepen erg met elkaar vermengd. De helft van Casablanca spreekt bijvoorbeeld Amazigh.’’ Grote, overwegend berberstalige gebieden zijn de Rif, de Atlas en het diepe zuiden van Marokko.
,,Na de onafhankelijkheid wilden wij dat de berbercultuur en – taal niet langer gemarginaliseerd werd’’, zegt Demnati. In Algerije werd het berbermilitantisme zelfs gewelddadig en vielen er doden. ,,Tegelijk breidde de berberbeweging hier in Marokko zich almaar uit. Tot het Marokkaanse establishment op een bepaald moment besefte dat met ons rekening moest worden gehouden.’’
Toen de Marokkaanse koning Hassan II in 1999 stierf, besloot de berberbeweging de boot niet te missen. ,,We moesten gewoon van dat keerpunt in de geschiedenis gebruik maken’’, zegt Demnati gedreven. ,,Stel je voor: we kregen een nieuwe, jonge en hervormingsgezinde koning, die Marokko beloofde open te stellen en te moderniseren.’’
De berberbeweging, net als de vrouwengroepen, besloot de nieuwe koning Mohammed VI onder druk te zetten. Mohammed moest en zou rekening houden met de rechten van vrouwen en van berbers.
In 2003 kreeg Marokko zijn Koninklijk Instituut voor de promotie van de Berbercultuur, in Rabat. Een mijlpaal, zeggen de activisten. Meryam Demnati kreeg er een functie als pedagogische onderzoekster.
De berberbeweging wil het onderwijs van het Amazigh, de berbertaal, in het hele Marokkaanse scholennet verplicht introduceren. De conventies zijn nu ondertekend, en stelselmatig worden de drie uur Amazigh eerst in het lagere onderwijs, en daarna in de ‘collèges’ en de ‘lycées’ ingevoerd.
Want met het talenonderwijs zit het goed mis, vindt Demnati. ,,Een Marokkaans kind spreekt thuis Amazigh of Marokkaans Arabisch, en dan krijgt het op school alle lessen in het klassiek Arabisch. Een volstrekt nieuwe taal! Op de koop toe wordt Frans als vreemde taal onderwezen, zodat een kind vanaf de lagere school met twee vreemde talen wordt geconfronteerd. Na de middelbare school beheerst het geen van beide grondig.’’
Waarom dan op de koop toe nog een derde taal, het Amazigh, verplicht invoeren op school? ,,Omdat het Amazigh, in tegenstelling tot klassiek Arabisch of Frans, een echte moedertaal van heel wat Marokkanen is!’’ zegt Demnati. ,,Bovendien is het een nationale taal, en hebben de kinderen de basis erg snel beet. Waarom denk je dat Marokkaans Arabisch voor de rest van de Arabische wereld zo moeilijk is? Omdat de structuur van het Marokkaans Arabisch het berbers is, met Arabische en Franse elementen. (lacht) Marokko heeft dus zijn eigen creools.’’
De cultuurjournalist Yassin Adnan heeft sympathie voor de berberbeweging (,,Mijn oma was ook berbers’’) maar vindt de eisen toch wat radicaal. In zijn wekelijks cultuurprogramma op de Marokkaanse zender TVM besteedt hij geregeld aandacht aan de berbertaal en – literatuur. ,,Maar er zijn liefst drie varianten van het Amazigh. Welke van die drie willen ze op school verplicht invoeren?’’ vraagt Yassin. ,,De taal zoals ze in de Rif gesproken wordt, verschilt van het Amazigh uit de Midden-Atlas. Dat is dan op zijn beurt weer anders dan het Tashelhit uit de Hoge-Atlas. Een berberse auteur heeft me tijdens een tv-uitzending ooit bekend dat er drie berberliteraturen zijn. Hij kwam zelf uit het Rif-gebergte. Om poëzie in een van de twee andere berbervarianten te kunnen begrijpen, had hij een Franse of een Arabische vertaling nodig.’’
Democratisch gezien is het enorm belangrijk dat er eindelijk naar de berberbeweging wordt geluisterd, vindt Yassin Adnan. ,,Maar het moet wel cultureel blijven. Marokkanen zijn Arabisch-talig, eerder dan dat ze Arabisch zijn. Dat komt door de vermenging met de Amazigh. Toch spreken en gebruiken we ook Marokkaans en klassiek Arabisch.’’ Kortom, Marokko is al zeer rijk aan talen, zegt Adnan: ,,Je hebt drie berbertalen, Marokkaans Arabisch, klassiek Arabisch en Frans.’’ En elke Marokkaan spreekt minstens twee talen uit dat rijtje. ,,Leg daarom geen extra verplichting aan die schoolkinderen op.’’
De Standaard Weblog op 16 maart 2007