PDA

Bekijk Volledige Versie : ‘Psychoanalyse is misleidende pseudo-wetenschap’



Orakel
19-06-07, 22:30
‘Psychoanalyse is misleidende pseudo-wetenschap’

Het controversiële Le livre noir de psychanalyse voert al enige tijd de lijst aan van best verkochte non-fictie boeken in Frankrijk. De Tilburgse taalfilosoof Filip Buekens schreef mee aan deze kloeke j'accuse: 'Freud staat voor leugens, verdraaiingen en malversaties.'



In Franse kranten wordt Le livre noir de psychanalyse ('het zwartboek van de psychoanalyse') getypeerd als 'intellectueel fascisme' of als niets nieuws onder de zon (Le Figaro). Dat neemt niet weg dat, met een verkoop van tienduizenden exemplaren in de eerste drie weken na verschijning, de Franse loopgravenoorlog tussen psychoanalytici en hun tegenstanders is verhit. Psychoanalyse draagt indirect schuld aan honderden doden, luidt een conclusie in het boek.

Het boek telt ruim 800 pagina's; er staan bijdragen in van veertig onderzoekers - onder wie een aantal spijtoptanten - die zowel de theorie als de praktijk van de psychoanalyse aanvallen. Onder dat laatste vallen zowel de volgens het boek dubieuze behandelingsmethodes, als de politieke lobby die psychoanalytici in Frankrijk met succes voeren. Naast Filip Buekens is namens het Nederlands taalgebied Han Israëls vertegenwoordigd, die eerder al met Het geval Freud en De Weense kwakzalver twee kritische studies over Freud en de psychoanalyse schreef.

In het boek staat hoe Sigmund Freud, grondlegger van de psychoanalyse, manipuleerde om zijn theorie te onderbouwen. Buekens: 'Freud was zo gedreven om een schijn van wetenschappelijkheid te geven aan de psychoanalyse dat hij loog, verdraaide en malverseerde. Hij bedreef misleidende pseudo-wetenschap.' Maar nóg erger zijn volgens Buekens de Freud-volgelingen die, tegen beter weten in, vasthouden aan 'verouderde' therapieën. In het boek claimt de Zwitserse psychiater Jean-Jacques Déglon dat in zijn land honderden drugsgebruikers de dood vonden, omdat psychoanalytici een succesvolle lobby startten om de verslaafden te behandelen terwijl een behandeling met methadon veel meer op zijn plaats was. Buekens: 'Het boek vertelt ook dat psychoanalytici bij autisme de moeder van de patiënt zien als oorzaak, omdat die onbewust het kind zou negeren. Dat we inmiddels weten dat autisme een neurologische afwijking is, wordt gewoon genegeerd.'

Buekens neemt zelf in het boek Jacques Lacan op de korrel. Het werk van Lacan, dat een hele generatie van filosofen heeft beïnvloed, zoals Alain Badiou en Julia Kristeva, is volgens hem 'conceptueel surrealisme. Fascinerend, maar irrationeel.' Volgens Buekens reageren psychoanalytici op zijn kritiek vaak met het commentaar dat 'wie Freud niet begrijpt, eigenlijk zelf in analyse moet'. Buekens: 'Dat tekent de mentaliteit. Door te zeggen dat ik zelf in psychoanalyse zou moeten gaan, vooronderstellen ze dat psychoanalyse altijd het laatste woord heeft. Iedere aanval is eigenlijk een symptoom of verwijst naar een onverwerkt trauma.'



Leon Heuts

http://www.filosofie.nl/nieuwsDetail.lasso?ID=3592&-session=NTses:26CC3A01C9706FA5E2609A6485789CBB

Orakel
19-06-07, 22:54
Freud op de sofa

Dr. Gie van den Berghe
Twee psychiaters komen elkaar 's avonds tegen. Zegt de een: "Oef! al die uren luisteren". "Hoezo", reageert de ander stomverbaasd, "luister jij daar dan naar?". Uit de briefwisseling van Sigmund Freud (1856-1939) en een Berlijns arts waarmee hij bevriend was, blijkt dat ook Freud niet altijd naar zijn patiënten luisterde, maar soms een dutje deed terwijl zij vrij associeerden of onder hypnose zaten. Dergelijke uitingen van kleinmenselijkheid werden zorgvuldig weggezuiverd toen Freuds volgelingen zijn correspondentie publiceerden. Freudcritici kwamen daar later achter en hechtten groot belang aan het gecensureerde. Dat de grondlegger van de psychoanalyse zich geringschattend uitliet over zijn cliënten (ik heb de goudvis gevangen schreef hij over een rijke patiënte) is ook niet niks.

Maar men verliest een beetje uit het oog dat het om de privé-correspondentie tussen twee bevriende artsen gaat. Er zijn er wel meer die in dergelijke omstandigheden geen blad voor de mond nemen en ironiserend stoom afblazen. Wat ze dan over hun patiënten zeggen weerspiegelt niet noodzakelijk hun professionele houding. In de voorbije dertig jaar werden veel glorificerende mythes over Freud en de psychoanalyse doorgeprikt. Het staat nu wel vast dat de Professor, zoals zijn volgelingen hem noemden, het niet zo nauw nam met waarnemingen, feiten en waarheid. Freud bouwde vaak voort op één vaag feit of associatie. Het Oedipuscomplex bijvoorbeeld, hoeksteen van de psychoanalyse, gaat terug op een twijfelachtige observatie uit de tweede hand - een erectie bij het zoontje van een vriend - gekoppeld aan een onzekere kindsheidsherinnering van de Meester over mogelijk seksuele opwinding bij het begluren van zijn naakte moeder.

Met wetenschap heeft de psychoanalyse niets van doen. Ze stoelt noch op experiment noch op klinisch onderzoek en doet geen moeite om hypothesen op de proef te stellen. Kritiek wordt steevast afgedaan als een vorm van afweer, onbewuste vijandschap of angst voor de psychoanalyse.

De successen beschreven in de klassieke gevalstudies van de psychoanalyse zijn grotendeels verzonnen. Sommige wonderbaarlijk genezen patiënten zijn de rest van hun leven een neurotisch wrak gebleven. Freud wist dat. Neem het geval Dora (Ida Bauer), lange tijd voorgesteld als een model-analyse. Maar deze jonge vrouw verbrak na ternauwernood drie maand "behande-ling" elk contact met Freud omdat hij haar bleef bestoken met vergezochte verklaringen. Hij weet haar tics en zelfdodingsgedachten aan onderdrukte homoseksualiteit en fantasieën over orale seks en zwangerschap.

In werkelijkheid werd Ida Bauer seksueel lastig gevallen door een vriend van haar vader, die op zijn beurt een verhouding had met diens echtgenote en daarom een oogje dichtkneep. Freud drong zijn doorgaans seksuele interpretaties meteen aan zijn patiënten op. Hun verontwaardigde afwijzing zag hij als ultiem bewijs van zijn gelijk. Ze wilden niet horen van traumatische gebeurtenissen in hun kinderjaren omdat ze die verdrongen hadden, hun onderbewuste verzette zich uit alle macht tegen bewustwording. De psychoanalyse is een elastische theorie waarmee je, mits enige vindingrijkheid, zowat alles kan bewijzen. Zo zouden dromen die in tegenspraak zijn met Freuds theorie dat elke droom een wensvervulling is, voortkomen uit de koppige wens die stelling te ontkrachten.

Israëls breidt de verdraaiingen die hij op het spoor is gekomen nogal onkritisch uit tot de héle psychoanalyse. Hij noemt Freud een fraudeur en kwakzalver, een bedrieger over de hele lijn, maar bewijst dat niet echt. Hij overdrijft de intentionaliteit en het boos opzet.

Met wetenschap heeft de psychoanalyse niets van doen. Ze stoelt noch op experiment noch op klinisch onderzoek en doet geen moeite om hypothesen op de proef te stellen. Kritiek wordt steevast afgedaan als een vorm van afweer, onbewuste vijandschap of angst voor de psychoanalyse. De rangen worden gesloten, de ivoren toren opgezocht. Veel kenmerken van de psychoanalytische beweging doen aan een sekte denken. Han Israëls, een van de eerste Freudcritici in onze contreien, toont in De Weense kwakzalver aan dat Freud en zijn volgelingen veel verdraaiden, verzonnen en... verdrongen. Het is een ongelijk boekje, van grondig wetenschappelijk artikel tot geïnformeerde roddel. Maar altijd even scherpzinnig en uitstekend verteld. Een goed overzicht van de Freudkritiek dat gunstig afsteekt tegen de wegwerpkritiek van veel andere Freudcriticasters.

Alleen jammer dat de eerder in krant of tijdschrift verschenen artikels gebundeld werden zonder serieuze redactie. De samenstellers hadden zich enige moeite mogen getroosten om de vele herhalingen weg tewerken. Israëls breidt de verdraaiingen die hij op het spoor is gekomen nogal onkritisch uit tot de héle psychoanalyse. Hij noemt Freud een fraudeur en kwakzalver, een bedrieger over de hele lijn, maar bewijst dat niet echt. Hij overdrijft de intentionaliteit en het boos opzet.

Freud was een autoritair en zelfverzekerd man, die zelden of nooit aan zijn gelijk twijfelde. Daarom achtte hij het gerechtvaardigd, misschien zelfs noodzakelijk, zijn theorieën aan feiten en patiënten op te dringen. Freud had een bijzonder groot ego.

Freud was een autoritair en zelfverzekerd man, die zelden of nooit aan zijn gelijk twijfelde. Daarom achtte hij het gerechtvaardigd, misschien zelfs noodzakelijk, zijn theorieën aan feiten en patiënten op te dringen. Freud had een bijzonder groot ego. Getuige daarvan een passus uit een tekst van 1917, Eine Schwierigkeit der Psychoanalyse. Freud heeft het daarin over de drie zware krenkingen die de wetenschap aan het menselijk narcisme heeft toegebracht. Copernicus beroofde de mens van zijn centrale positie in het heelal; Darwin toonde aan dat mensen niet anders of beter zijn dan dieren; de psychoanalyse - Freud dus - bewees dat het Ik geen baas is in eigen huis. Freud geloofde in alle oprechtheid een groot wetenschapper te zijn en velen vonden dat met hem.

Hij was een kind van zijn tijd, er werd in de menswetenschap van die dagen nogal wat afgespeculeerd. De kritiek op Freud is meestal te totalitair, zonder nuance. Dat heb je wel meer met gevallen goden en idolen; kind en badwater worden dan weggegooid. Maar Freud was een fascinerend denker en auteur. Sommige van zijn werken, Die Traumdeutung, Der Witz und seine Beziehung zum Unbewußten en Die Zukunft einer Illusion bijvoorbeeld, zijn nog altijd meer dan het lezen waard. Men vergeet ook dat de psychologie en de psychiatrie rond 1900 beladen waren met sinistere theorieën over erfelijke degeneratie en raciale inferioriteit, en ook therapeutisch weinig voorstelden.

Teruggeplaatst in haar tijd was de psychoanalyse een progressieve kracht die voor bepaalde gevallen een oplossing leek te bieden. De erkenning van het belang van de seksualiteit, heeft verreikende gevolgen gehad voor de psychologie en de pedagogie. Freud heeft een en ander bespreekbaar en duidelijk gemaakt, de rol van menselijke driften en hun botsing met maatschappelijke vereisten. Zijn ideeën over de menselijke verbeelding hebben talloze mensen geïnspireerd, zeker in de wereld van de kunst. De westerse cultuur en ons taalgebruik zijn niet voor niets doordrongen van psychoanalytische begrippen als sublimatie, verdringing, lapsus en libido...

http://www.skepp.be/artikels/psycho-analyse/freud-op-de-sofa

Olive Yao
19-06-07, 23:26
Weten wij nu meer van de menselijke psyche af dan mensen 2000 jaar geleden?

Weet een psycholoog meer van mijn psyche af dan ikzelf?

R. Cialdini - Influence - een psychologieboek uit onze tijd.
Laclos - Les liaisons dangereuses - een roman uit omstreeks 1780.

Elk psychologisch mechanisme dat besproken wordt in Influence komt ook voor in Les liasions dangereuses (ben ik nagegaan). De schrijver Laclos had dus dat inzicht in onze psyche.

Tomas
19-06-07, 23:32
Geplaatst door Orakel
Israëls breidt de verdraaiingen...

En ja hoor, de tweede post gaat alweer over israel. Tsk.

Marsipulami
19-06-07, 23:51
Hoe Sigmund Freud onaantastbaar werd

Het Vlaams Blok bedient zich van het 'zondebokmechanisme', oordeelt de rechter in Vlaanderen. Maar wat betekent dat eigenlijk? Dr. Gerald Russelman schreef een fascinerend boek over 'antifascistische psychologie'. Hij verbaast zich over de weidse verspreiding van wetenschappelijk dubieuze concepten.

Henk Rijkers

"Ja, ik weet veel van Freud", zucht dr. Gerald Russelman. "Maar eigenlijk koop ik daar weinig voor. Freud heeft heel veel aangekaart, maar wetenschappelijk moeten we hem niet hoog aanslaan." We spreken met Russelman in de kantine van de Vrije Universiteit in Amsterdam, waaraan hij lange tijd verbonden was. Hij is van huis uit natuurwetenschapper, maar promoveerde in de psychologie. De titel van zijn proefschrift luidt veelbetekenend: Van James Watt tot Sigmund Freud. Toen al verbaasde Russelman zich over het succes van de primitieve stoommachine in de psychologie.

Nagelbijten

"Het computermodel begint nu de stoommachine uit ons denken te verdringen", zegt de 69-jarige, maar jeugdig ogende Russelman. "Laatst hoorde ik een kinderpsycholoog tijdens een lezing zeggen dat bij een kind op tweejarige leeftijd het geweten wordt geïnstalleerd. Het viel me nog mee dat hij niet gedownload zei." In de negentiende eeuw raakten mensen ervan onder de indruk hoe je met onder druk gebrachte stoom alles leek te kunnen doen. Daardoor kwam het idee op dat je ook de menselijke psyche als een drukvat zou kunnen opvatten. Die druk zou via de zenuwen onze ledematen en psyche in beweging brengen. En inderdaad, als de ziel onder te grote druk komt te staan, gaan we ijsberen, nagelbijten of andere nutteloze activiteiten ontplooien.


Zenuwenergie

Iemand die daar wel iets in zag, was Charles Darwin. Hij stelde dat emoties veroorzaakt worden, niet zozeer om te communiceren (dat is als het ware een later bijproduct), maar doordat er een teveel aan 'zenuwenergie' moet worden afgevoerd. Freud pikte dat idee op en legde het ten grondslag aan zijn psychologische theorieën. Hij meende dat psychische druk ontstaat door 'verdringing'.

Inmiddels weten we dat zenuwbanen elektrische signalen geleiden, maar dat niet de stroomspanning de spier aanstuurt, maar het aantal prikkels per seconde. Daarmee valt de basis onder de psychologische 'druktheorie' weg. Freud heeft zich daar echter weinig van aangetrokken.

Ventiel

Gerald Russelman is zowel een groot kenner van Freud als van de wetenschapsgeschiedenis. In zijn nieuwe boekje Honderd jaar antifascistische psychologie laat hij zien hoe de begrippen van Freud in het publieke debat terecht konden komen, zonder dat iemand zich afvraagt of die wel juist zijn. Zelfs rechters niet. Zo beticht het recente 'Vlaams Blok-arrest' deze partij ervan dat zij "op openlijke en systematische wijze het zondebokmechanisme hanteert". Dit is een freudiaanse term, en een die zich heeft verbonden met een zekere visie op de maatschappij. Met de politiek dus. Volgens die theorie leidt autoriteit tot frustratie, frustratie tot agressie en zoekt agressie een bliksemafleider. Of in de terminologie van de stoommachine: een ventiel om stoom af te blazen.

Verbittering

Afgezien van de onwetenschappelijkheid van het 'zondebokmechanisme', hoe komt die term zo politiek geladen? Aan die vraag besteedt Russelman het grootste deel van zijn onthullende boek. Freud ontwikkelde zijn ideeën vanuit zijn eigen ervaringen. Hij was een atheïstische jood die religie, moraal, en in het bijzonder de Wet van het Oude Testament demoniseerde. Als wetenschapper voelde hij zich miskend. Hij meende - goeddeels ten onrechte - dat het christelijk antisemitisme hem tegenwerkte. Freud bejubelde het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog. Wanneer deze echter ontaardt in een zinloze slachting en een nederlaag voor Oostenrijk, ontwikkelt Freud de sombere theorie van de doodsdrift. In het spoor van Nietzsche herleidt hij oorlog als een vrijkomen van door moraal en cultuur geblokkeerde energie. Oorlog ontstaat niet door escalatie, maar doordat de doodsdrift van individuen zich door maatschappelijke oorzaken op anderen gaat richten. Die visie komt van pas, als je de schuld aan één partij wil geven. De tijd is Freud welgezind. Het Verdrag van Versailles (1919) legt de schuld voor de oorlog vierkant bij de Duitsers en eist loodzware herstelbetalingen. De verbittering die hieruit voortkomt, bereidt de weg voor Hitler.

Zelfonderzoek

In de jaren tussen de beide wereldoorlogen verspreidt de Freudiaanse psychoanalyse zich razendsnel. Er ontstaan verschillende scholen. De psychoanalyse dringt diep de filosofie (Frankfurter Schule) en de sociologie binnen.

Al deze stromingen hebben gemeen dat ze heftig gekant zijn tegen het fascisme en nazisme. Tegelijkertijd zijn ze er zozeer door geobsedeerd, dat hun psychologie een uiterst eenzijdig en armoedig karakter krijgt. Bovendien lijkt de holocaust van de joden in de Tweede Wereldoorlog het zondebokmechanisme te 'bewijzen'. Russelman: "Haat moet je niet willen verklaren met een simplistisch mechanisme. Het is veel vruchtbaarder te zoeken naar de echte oorzaken, hoeveel zelfonderzoek en pijn dat misschien ook kost."

Onaantastbaar

Omdat de psychoanalyse voor en tijdens de oorlog zo verbonden is geraakt met de bestrijding van het nazisme, geniet het na de Tweede Wereldoorlog een politiek gefundeerd prestige. Russelman: "In het proces van Neurenberg pasten de overwinnaars deze concepten klakkeloos toe, en gaven ze daarmee status. Deze ideeën hebben in de naoorlogse decennia onaantastbaar geheerst. Maar in de wetenschap zijn ze allang onderuitgehaald. Hun verstrengeling met politiek zorgt er echter voor dat een vrije discussie over hun merites nauwelijks mogelijk is. Protest ertegen komt nog steeds over als een poging het fascisme te rehabiliteren."

'Honderd jaar antifascistische psychologie' (138 pp., pb.) is uitgegeven in eigen beheer. Te bestellen voor € 14,- via de website www.gherusselman.nl, waarop ook enkele artikelen van Russelman te lezen zijn. Verder is zijn boek te koop bij de VU-boekhandel en boekhandel Athenaeum, Spui 14-16 in Amsterdam.

observer
20-06-07, 10:09
iets zegt me als je deze kluwen ontwart je wel eens scientology zou kunnen vinden, deze uitspraken komen wel erg bekend voor

Bofko
20-06-07, 10:51
Geplaatst door Olive Yao
Weten wij nu meer van de menselijke psyche af dan mensen 2000 jaar geleden?


Ik denk dat we wel meer weten maar niet veel wijzer zijn geworden m.b.t de psyche.

Wortel
20-06-07, 16:16
Zeer interessante artikelen!

Jung heeft zich later ook van hem afgekeerd.